(2007) 1 ΑΑΔ 412
[*412]30 Mαρτίου, 2007
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π., ΑΡΤΕΜΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΚΡΟΝΙΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ,
ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ,
ΦΩΤΙΟΥ, ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ/στές]
(Εκλογική Αίτηση Αρ. 2/2006)
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΚΕΝΕΒΕΖΟΣ,
Αιτητής,
ν.
1. ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ,
2. ΦΥΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ,
3. ΟΥΡΑΝΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ,
4. ΛΑΖΑΡΟΥ ΣΑΒΒΙΔΗ, ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΦΟΡΟΥ
ΕΚΛΟΓΗΣ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
5. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
6. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ (ΔΗ.ΚΟ.),
7. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ (ΔΗ.ΣΥ.),
Καθ’ ων η αίτηση.
(Εκλογική Αίτηση Αρ. 3/2006)
ΟΥΡΑΝΙΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ,
Αιτητής,
v.
1. ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ,
2. ΝΕΟΦΥΤΟΥ(ΦΥΤΟΥ) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ,
3. ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΚΕΝΕΒΕΖΟΥ,
4. ΛΑΖΑΡΟΥ ΣΑΒΒΙΔΗ, ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΦΟΡΟΥ
ΕΚΛΟΓΗΣ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
5. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
6. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ (ΔΗ.ΚΟ.),
7. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ (ΔΗ.ΣΥ.),
Καθ’ ων η αίτηση.
(Εκλογικές Αιτήσεις Αρ. 2/2006, 3/2006)
[*413]Εκλογές ― Βουλευτικές ― Ο περί Εκλογής Μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμος 72/79, όπως τροποποιήθηκε από τους Νόμους 73/80 και 16/81 ― Κατανομή των αδιάθετων εδρών μετά τη δεύτερη κατανομή ― Άρθρο 33(4)(γ) ― Ερμηνεία αυτού.
Εκλογές ― Εκλογικές αιτήσεις ― Παράπονο για εσφαλμένη ερμηνεία του Άρθρου 33(4)(γ) του περί Εκλογής Μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμου 72/79, όπως τροποποιήθηκε από τους Νόμους 73/80 και 16/81 ― Κατά πόσο ο Γενικός Έφορος Εκλογής ερμήνευσε ορθά το επίμαχο άρθρο.
Δικαστικό προηγούμενο ― Απόκλιση από δικαστικό προηγούμενο ― Η σχετική νομολογία συνοψίζεται και επεξηγείται σε αριθμό αποφάσεων μεταξύ των οποίων είναι και η Μαυρογένης ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (1996) 1 Α.Α.Δ. 315.
Εκλογοδικείο: Παρατήρηση Εκλογοδικείου σε σχέση με την υποβολή αιτημάτων για απόκλιση του Ανωτάτου Δικαστηρίου από προηγούμενες αποφάσεις του.
Στις 21/5/2006 διεξήχθησαν εκλογές για την εκλογή μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες ρυθμίζονται από τον περί Εκλογής Μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμο του 1979, Ν.72/79 όπως τροποποιήθηκε. Όταν ολοκληρώθηκε και η δεύτερη κατανομή των εδρών παρέμειναν παγκυπρίως τρεις αδιάθετες έδρες, δύο στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού και μία στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας. Τα κόμματα που διέθεταν αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ήταν το ΑΚΕΛ-Αριστερά Νέες Δυνάμεις, Δημοκρατικό Κόμμα (ΔΗΚΟ) και Δημοκρατικός Συναγερμός (ΔΗΣΥ). Ο Γενικός Έφορος Εκλογής κατ’ εφαρμογήν των προνοιών του Άρθρου 33(4)(γ) του Νόμου, προσκύρωσε πρώτα στο ΑΚΕΛ μία έδρα στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού. Στη συνέχεια προσκύρωσε μία έδρα στο ΔΗΚΟ στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας και ανακηρύχθηκε ως βουλευτής ο Νεόφυτος Κωνσταντίνου (του ΔΗΚΟ), στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας και την εναπομείνασα έδρα στο ΔΗΣΥ στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού και ανακηρύχθηκε ως βουλευτής ο Ανδρέας Θεμιστοκλέους του (ΔΗΣΥ) στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού.
Με την εκλογική αίτηση υπ’ αρ. 2/2006 ο αιτητής Κυριάκος Κενεβέζος υποψήφιος Βουλευτής του ΔΗΚΟ για την εκλογική περιφέρεια Λεμεσού και με την εκλογική αίτηση υπ’ αρ. 3/2006, ο αιτητής Ουράνιος Ιωαννίδης υποψήφιος βουλευτής του ΔΗΣΥ για την εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας εισηγούνται πως ο Γενικός Έφορος Εκλογής ερ[*414]μήνευσε και εφάρμοσε εσφαλμένα το Άρθρο 33(4)(γ) του περί Εκλογής Μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμου του 1979, Ν. 72/79, όπως τροποποιήθηκε με τους τροποποιητικούς Νόμους 73/80 και 16/81. Οι δικηγόροι των αιτητών διατείνονται πως η ορθή ερμηνεία και εφαρμογή του επίμαχου άρθρου επιβάλλει όπως και στο στάδιο της κατανομής των εδρών, μετά τη δεύτερη κατανομή, αφαιρείται ο αριθμός των ψήφων που χρησιμοποιήθηκαν για να προσκυρωθούν έδρες στην πρώτη και δεύτερη κατανομή, ώστε να μετρήσουν μόνο τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα που παραμένουν μετά τη δεύτερη κατανομή. Ο τρόπος που κατένειμε τις έδρες ο Γενικός Έφορος Εκλογής, όπως ισχυρίζονται οι δικηγόροι των αιτητών, απολήγει, ενάντια στις πρόνοιες του Νόμου, στην επαναχρησιμοποίηση των υπολοίπων ψήφων που απέμειναν μετά την πρώτη κατανομή και οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για να προσκυρωθούν και οι υπόλοιπες έδρες που παρέμειναν αδιάθετες και μετά τη δεύτερη κατανομή. Αν εδινόταν η ερμηνεία που οι ίδιοι εισηγούνται, ο Γενικός Έφορος Εκλογής θα έπρεπε να προσκυρώσει την έδρα στο ΔΗΚΟ στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού οπόταν και θα την καταλάμβανε ο αιτητής Κυριάκος Κενεβέζος. Η εναπομείνασα έδρα θα έπρεπε να προσκυρωθεί στο Δημοκρατικό Συναγερμό στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας, οπόταν θα εκλεγόταν βουλευτής ο αιτητής Ουράνιος Ιωαννίδης.
Είναι παραδεκτό πως ο Γενικός Έφορος Εκλογής κατά την κατανομή των εδρών εφάρμοσε την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Ζαχαριάδης ν. Λιβέρα κ.ά. (1987) 1 C.L.R. 397. Η απόφαση Ζαχαριάδης επιβεβαιώθηκε από την Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην HjiPavlou v. Charalambides and Others (1986) 1 C.L.R. 272, πάλιν στην άσκηση της δικαιοδοσίας της ως Εκλογοδικείο.
Οι δικηγόροι των αιτητών εισηγήθηκαν πως οι δύο πιο πάνω αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου είναι έκδηλα εσφαλμένες. Κάλεσαν δε το Ανώτατο Δικαστ?ρ?? να αποστεί από αυτές και να υιοθετήσει την δική τους εισήγηση ως προς την ερμηνεία του επίμαχου άρθρου.
Η απόφαση είναι ομόφωνη. Ο δικαστής Χατζηχαμπής συμφωνεί με την κατάληξη, αλλά σε ξεχωριστό κείμενο που ετοίμασε προβαίνει σε ένα δικό του σχόλιο.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Η ερμηνεία την οποία έδωσε το Ανώτατο Δικαστήριο στο επίμαχο άρθρο στην υπόθεση Ζαχαριάδης επιβεβαιώθηκε ρητά και στην [*415]HjiPavlou. Η ερμηνεία αυτή είναι ορθή και υιοθετείται και στις υπό εξέταση εκλογικές αιτήσεις.
2. Ευχέρεια για απόκλιση από προηγούμενες αποφάσεις της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου παρέχεται μόνο όταν κριθεί ότι αυτές βασίζονται σε αδιαμφισβήτητα εσφαλμένη αρχή δικαίου ή οδηγούν σε καταφανώς άδικα αποτελέσματα.
3. Δεν έχει παρουσιαστεί τίποτε ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου που να θέτει την ερμηνευτική εισήγηση των αιτητών μέσα στα κριτήρια που τέθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο στις υποθέσεις Μαυρογένης ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (1996) 1 Α.Α.Δ. 315 και Νικολάου ν. Νικολάου (1992) 1 Α.Α.Δ. 1338, ώστε το Δικαστήριο να ακολουθήσει τη σπάνια, και με εξαιρετική φειδώ επιλεγόμενη οδό, να αποστεί από τις δύο προηγούμενες τελεσίδικες αποφάσεις του.
Σχόλιο υπό Χατζηχαμπή, Δ.:
Αν επιτρεπόταν η απόκλιση από προηγούμενη απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου στις υπό εξέταση εκλογικές αιτήσεις, θα ήταν ελκυστική η ερμηνεία την οποία εισηγούνται οι αιτητές στη βάση των επιχειρημάτων τους αλλά και με συνέπεια προς το επιθυμητό τής κατά το δυνατό αναλογικής εκπροσώπησης των κομμάτων κατά Επαρχία που και κατά τα άλλα διέπει τον εκλογικό νόμο.
Οι αιτήσεις απορρίφθηκαν με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Ζαχαριάδης ν. Λιβέρα κ.ά. (1987) 1 Α.Α.Δ. 397,
HjiPavlou v. Charalambides a.o. (1986) 1 C.L.R. 272,
Μαυρογένης ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (1996) 1 Α.Α.Δ. 315,
Νικολάου ν. Νικολάου (1992) 1 Α.Α.Δ. 1338.
Παρατήρηση Εκλογοδικείου:
Οι αποφάσεις στις Νικολάου και Μαυρογένης (ανωτέρω) δεν δημιουργούν περιθώρια ενθάρρυνσης για υποβολή αιτημάτων απόκλισης του Ανωτάτου Δικαστηρίου από προηγούμενες αποφάσεις του.
[*416]Εκλογικές Αιτήσεις.
Αιτήσεις με τις οποίες οι αιτητές εισηγούνται πως ο Γενικός Έφορος Εκλογής ερμήνευσε και εφάρμοσε εσφαλμένα το Άρθρο 33(4)(γ) του περί Εκλογής Μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμου του 1979 (Ν. 72/79), όπως τροποποιήθηκε.
Π. Πολυβίου με Στ. Πολυβίου, για τον Αιτητή στην Εκλογική Αίτηση Αρ. 2/2006 και για τον Καθ’ ου η αίτηση 3 στην Εκλογική Αίτηση Αρ. 3/2006.
Ε. Κοναρή με Τ. Παντελή, για τον Καθ’ ου η αίτηση 1 στις Εκλογικές Αιτήσεις Αρ. 2/2006 & 3/2006.
Ε. Ευσταθίου με Κ. Καμένο, για τον Καθ’ ου η αίτηση 2 στις Εκλογικές Αιτήσεις Αρ. 2/2006 & 3/2006.
Θ. Ιωαννίδης με Μ. Ιωαννίδη, για τον Καθ’ ου η αίτηση 3 στην Εκλογική Αίτηση Αρ. 2/2006 και για τον Αιτητή στην Εκλογική Αίτηση Αρ. 3/2006.
Ρ. Παπαέτη, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ’ ων η αίτηση 4 και 5 στις Εκλογικές Αιτήσεις Αρ. 2/2006 & 3/2006.
Α. Σ. Αγγελίδης, για τους Καθ’ ων η αίτηση 6 στις Εκλογικές Αιτήσεις Αρ. 2/2006 και 3/2006.
Χρ. Τριανταφυλλίδης, για τους Καθ’ ων η αίτηση 7, στις Εκλογικές Αιτήσεις Αρ. 2/2006 & 3/2006.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π.: Η απόφαση είναι ομόφωνη. Ο δικαστής Χ”Χαμπής συμφωνεί με την κατάληξη, αλλά σε ξεχωριστό κείμενο που ετοίμασε προβαίνει σε ένα δικό του σχόλιο.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π.: Στις ενώπιον μας δύο Εκλογικές Αιτήσεις, οι οποίες είναι απόλυτα σχετικές και καταχωρίστηκαν την ίδια ημερομηνία, 5 Ιουνίου 2006, εγείρεται το ίδιο νομικό ζήτημα, ήτοι η ερμηνεία του άρθρου 33(4)(γ) του περί Εκλογής Μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμου του 1979, Ν.72/79, όπως τροποποιήθηκε μεταγενέστερα. Ενδιαφέρουν όμως ιδιαίτερα στη συζήτηση μας οι τροποποιητικοί Νόμοι 73/80 και 16/81. Με ορθή σχετική εισήγηση όλων των δικηγόρων οι Εκλογικές Αιτήσεις συζητή[*417]θηκαν μαζί. Προχωρούμε, ως εκ τούτου, να εκδώσουμε την κοινή απόφαση μας και στις δύο.
Ακολουθεί το απαραίτητο πλαίσιο γεγονότων: Στις 21 Μαΐου, 2006, διεξήχθησαν εκλογές για την εκλογή μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες ρυθμίζονται από τον Εκλογικό Νόμο που αναφέρουμε πιο πάνω. Ο αιτητής Κυριάκος Κενεβέζος, Εκλογική Αίτηση 2/2006, ήταν υποψήφιος με το συνδυασμό του Δημοκρατικού Κόμματος στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού, ενώ ο αιτητής Ουράνιος Ιωαννίδης, Εκλογική Αίτηση 3/2006, υποψήφιος με το συνδυασμό του Δημοκρατικού Συναγερμού στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας. Μετά την καταμέτρηση των ψήφων, και σύμφωνα με το Νόμο, οι Έφοροι Εκλογής των εκλογικών περιφερειών προσκύρωσαν τις έδρες που κέρδισαν τα κόμματα στην πρώτη κατανομή. Ακολούθως, καταμετρήθηκαν τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα των ψήφων που παρέμειναν από την πρώτη κατανομή για τον κάθε κομματικό συνδυασμό στις πέντε εκλογικές περιφέρειες, Λευκωσίας, Λεμεσού, Πάφου, Αμμοχώστου και Κερύνειας. Σ’ αυτό το στάδιο, και για τη δεύτερη κατανομή των εδρών, ολόκληρη η επικράτεια θεωρείται ως ενιαία εκλογική περιφέρεια. Γι’ αυτό και η κατανομή αυτών των εδρών, (η δεύτερη) γίνεται από το Γενικό Έφορο Εκλογής. Όταν ολοκληρώθηκε και η δεύτερη κατανομή παρέμειναν παγκυπρίως τρεις αδιάθετες έδρες, δύο στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού και μία στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας. Η προσκύρωση των εδρών αυτών θα έπρεπε να γίνει από το Γενικό Έφορο Εκλογής κατ’ εφαρμογήν των προνοιών του άρθρου 33(4)(γ) του Νόμου. Τα κόμματα που διέθεταν αχρησιμοποίητα υπόλοιπα κατατάγηκαν στη σειρά, αναλόγως του αριθμού των ψήφων που κέρδισαν, ως εξής: ΑΚΕΛ – Αριστερά Νέες Δυνάμεις, Δημοκρατικό Κόμμα, Δημοκρατικός Συναγερμός. Ο Γενικός Έφορος Εκλογής προσκύρωσε πρώτα στο ΑΚΕΛ μία έδρα στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού. Δεν αμφισβητείται μέχρι αυτό το στάδιο η ορθότητα των αποφάσεων του Γενικού Εφόρου Εκλογής. Στη συνέχεια, ο Γενικός Έφορος Εκλογής προσκύρωσε μία έδρα στο Δημοκρατικό Κόμμα στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας και την εναπομείνασα στο Δημοκρατικό Συναγερμό στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού. Ανακηρύχθηκαν δε ως βουλευτές, οι Νεόφυτος Κωνσταντίνου (του ΔΗΚΟ), στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας και ο Ανδρέας Θεμιστοκλέους (του ΔΗΣΥ) στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού, γιατί οι υποψήφιοι αυτοί είχαν το μεγαλύτερο αριθμό σταυρών προτίμησης.
Οι αιτητές εισηγούνται πως ο Γενικός Έφορος Εκλογής ερμή[*418]νευσε και εφάρμοσε εσφαλμένα το άρθρο 33(4)(γ) του Νόμου. Ισχυρίζονται πως, με βάση τη ορθή ερμηνεία που οι ίδιοι εισηγούνται, θα’ πρεπε ο Γενικός Έφορος Εκλογής να προσκυρώσει την έδρα στο ΔΗΚΟ στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού, οπόταν και θα την καταλάμβανε ο αιτητής Κυριάκος Κενεβέζος. Η εναπομείνασα έδρα θα’ πρεπε να προσκυρωθεί στο Δημοκρατικό Συναγερμό στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας, και βουλευτής θα εκλεγόταν ο αιτητής Ουράνιος Ιωαννίδης.
Το επίμαχο άρθρο του Νόμου αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης, και ερμηνείας, από την Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην άσκηση της δικαιοδοσίας του ως Εκλογοδικείο βάσει του Άρθρου 145 του Συντάγματος, το οποίο αποδίδει στο Ανώτατο Δικαστήριο αποκλειστική δικαιοδοσία να αποφασίζει οριστικώς και αμετακλήτως επί πάσης εκλογικής ενστάσεως, ασκουμένης κατά τον Εκλογικό Νόμο. Η ψήφιση δε του Εκλογικού Νόμου εναποτίθεται στην αποκλειστική εξουσία της Βουλής των Αντιπροσώπων (Άρθρο 31 του Συντάγματος). Προχωρούμε να αναφερθούμε στις σχετικές αποφάσεις. Οι βουλευτικές εκλογές, της 24ης Μαΐου, 1981, προηγήθηκαν της υπόθεσης Ζαχαριάδης ν. Λιβέρα κ.ά. (1987) 1 C.L.R. 397. Στις πιο πάνω εκλογές ο Γενικός Έφορος Εκλογής εφάρμοσε το επίμαχο άρθρο όπως ακριβώς εισηγούνται ενώπιον μας σήμερα οι δικηγόροι των αιτητών. Προσέβαλε όμως τις εκλογές εκείνες με Εκλογική Αίτηση ο αιτητής, ο οποίος εισηγήθηκε την ερμηνεία, την οποία τελικά αποδέχθηκε το Δικαστήριο, και έκτοτε, ορθά, υιοθετείται και εφαρμόζεται. Το Δικαστήριο, στην πιο πάνω υπόθεση, δέχθηκε ως ορθή την εισήγηση του δικηγόρου του αιτητή και προχώρησε στην ακύρωση της απόφασης του Γενικού Εφόρου Εκλογής. Προσκύρωσε δε (το Δικαστήριο) την έδρα στο Δημοκρατικό Συναγερμό στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας ανακηρύσσοντας τον αιτητή ως εκλεγέντα. Ακυρώθηκε επίσης η προσκύρωση της έδρας στο Δημοκρατικό Συναγερμό στην εκλογική περιφέρεια Λάρνακας και, συνακόλουθα, η εκλογή του υποψήφιου βουλευτή του κόμματος, ενώ προσκυρώθηκε η έδρα της εκλογικής περιφέρεια Λάρνακας στο ΔΗΚΟ, με ανακήρυξη του υποψηφίου του ως βουλευτή της περιφέρειας αυτής.
Η διάσταση στην ερμηνεία του επίμαχου άρθρου δημιουργείται από την εισήγηση των δικηγόρων των αιτητών πως, κατά την εφαρμογή του άρθρου 33(4)(γ) του Νόμου ο Γενικός Έφορος Εκλογής εσφαλμένα προσκύρωσε την εναπομείνασα μία έδρα στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας στο Δημοκρατικό Κόμμα. Και τούτο, συνεχίζει η εισήγηση, γιατί έλαβε υπόψη του τα εκ της πρώτης κατανομής υπόλοιπα του εν λόγω κόμματος στις επαρχίες [*419]Λευκωσίας και Λεμεσού, όπου υπήρχε αδιάθετη έδρα. Το Δημοκρατικό Κόμμα, με βάση αυτό τον υπολογισμό, διέθετε υψηλότερο υπόλοιπο στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας, σε σύγκριση με την εκλογική περιφέρεια Λεμεσού. Το αποτέλεσμα, της εσφαλμένης κατά τους δικηγόρους των αιτητών, εφαρμογής των προνοιών του επίμαχου άρθρου από το Γενικό Έφορο Εκλογής ήταν να παραχωρηθεί η εναπομείνασα έδρα στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού στο Δημοκρατικό Συναγερμό. Έτσι, ανακηρύχθηκαν ως βουλευτές οι Νεόφυτος Κωνσταντίνου του ΔΗΚΟ στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας και ο Ανδρέας Θεμιστοκλέους του ΔΗΣΥ στην εκλογική περιφέρεια Λεμεσού, όπου οι υποψήφιοι αυτοί είχαν το μεγαλύτερο αριθμό σταυρών προτίμησης. Οι δικηγόροι των αιτητών διατείνονται πως η ορθή ερμηνεία και εφαρμογή του επίμαχου άρθρου επιβάλλει όπως και στο στάδιο της κατανομής των εδρών, μετά τη δεύτερη κατανομή, αφαιρείται ο αριθμός των ψήφων που χρησιμοποιήθηκαν για να προσκυρωθούν έδρες στην πρώτη και δεύτερη κατανομή, ώστε να μετρήσουν μόνο τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα που παραμένουν μετά τη δεύτερη κατανομή. Ο τρόπος που κατένειμε τις έδρες ο Γενικός Έφορος Εκλογής, όπως ισχυρίζονται οι δικηγόροι των αιτητών, απολήγει, ενάντια στις πρόνοιες του Νόμου, στην επαναχρησιμοποίηση των υπολοίπων ψήφων που απέμειναν μετά την πρώτη κατανομή και οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για να προσκυρωθούν και οι υπόλοιπες έδρες που παρέμειναν αδιάθετες και μετά τη δεύτερη κατανομή.
Είναι παραδεχτό πως ο Γενικός Έφορος Εκλογής κατά την κατανομή των εδρών εφάρμοσε την απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση Ζαχαριάδης. Ενθέτουμε παρακάτω την επίμαχη πρόνοια του Νόμου και ακολουθεί η ερμηνευτική σκέψη του Δικαστηρίου (σ.405-406), στην πιο πάνω υπόθεση.
«(γ) αι τυχόν και μετά την δευτέραν κατανομήν απομένουσαι αδιάθετοι έδραι (εις τας οποίας περιλαμβάνονται και αι μη διατεθείσαι έδραι κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων της παραγράφου (δ) του παρόντος άρθρου) προσκυρούνται, ανά μια, κατά σειράν εις το κόμμα ή συνασπισμόν κομμάτων όστις παρουσιάζει τα υψηλότερα εκ της δευτέρας κατανομής προκύπτοντα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα και παραχωρούνται εις τους συνδυασμούς των δικαιωθέντων ταύτας κομμάτων ή συνασπισμών κομμάτων κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων της παραγράφου (β) και τηρουμένων των αναλογιών.» (σ. 400)
«Ως εκ τούτου δια τους σκοπούς της δεούσης συμμορφώσεως προς το άρθρον 33(4)(γ) έπρεπε να εφαρμοσθούν εκ νέου, [*420]και εξ αρχής, αι διατάξεις της παραγράφου (β) του άρθρου 33(4), τηρουμένων των αναλογιών, και ούτω να προσκυρωθή πρώτον εις το ΔΗΣΥ η αδιάθετος έδρα εις την εκλογικήν περιφέρειαν Λευκωσίας, όπου ο ΔΗΣΥ είχε το υψηλότερον αχρησιμοποίητον υπόλοιπον αυτού (8,469 ψήφους) και ακολούθως να προσκυρωθή εις το ΔΗΚΟ η αδιάθετος έδρα εις την εκλογικήν περιφέρειαν Λάρνακος, όπου το ΔΗΚΟ είχε το αμέσως επόμενον (μετά τας εκλογικάς περιφερείας Λεμεσού και Κυρηνείας όπου δεν υφίσταντο αδιάθετοι έδραι) υψηλότερον αχρησιμοποίητον υπόλοιπον αυτού (3,908 ψήφους), και όχι να προσκυρωθούν, ως εγένετο υπό του Γενικού Εφόρου Εκλογών, η αδιάθετος έδρα εις την εκλογικήν περιφέρειαν Λευκωσίας εις το ΔΗΚΟ όπου τούτο είχε χαμηλότερον αχρησιμοποίητον υπόλοιπον (2,668 ψήφους) και η αδιάθετος έδρα εις την εκλογικήν περιφέρειαν Λάρνακος εις τον ΔΗΣΥ όπου ούτος είχε χαμηλότερον αχρησιμοποίητον υπόλοιπον (129 ψήφους).
Εάν η προσκύρωσις, κατά το τελικόν στάδιον, των δύο αδιαθέτων εδρών ήτο συνέχεια της δευτέρας κατανομής, δυνάμει της παραγράφου (β) του άρθρου 33(4), ουδείς λόγος υπήρχε να γίνη περί τούτου ειδική χωριστή πρόνοια δια της παραγράφου (γ) του ιδίου άρθρου, και ούτε θα ανεφέρετο ρητώς εις την τοιαύτην παράγραφον (γ) ότι η προσκύρωσις των αδιαθέτων εδρών γίνεται όχι μόνον ΄κατ΄ εφαρμογήν των διατάξεων της παραγράφου (β)΄ αλλά ΄και τηρουμένων των αναλογιών΄.
Εκ της ολότητος των προνοιών της παραγράφου (γ), και ιδίως ως εκ της χρήσεως της φράσεως ΄και τηρουμένων των αναλογιών΄ είναι προφανές ότι δια της παραγράφου (γ) προνοείται μία νέα, χωριστή, περαιτέρω, διαδικασία κατανομής αδιαθέτων εδρών δια τους σκοπούς της οποίας τα κατά εκλογικήν περιφέρειαν αχρησιμοποίητα υπόλοιπα των κομμάτων των μετεχόντων της τελικής αυτής κατανομής είναι τα ίδια, κατά εκλογικήν περιφέρειαν, υπόλοιπα, τα οποία λαμβάνονται, υπ’ όψιν δια να καθορισθή η σειρά παραχωρήσεως εδρών εις τα κόμματα κατά την δευτέραν κατανομήν, βάσει των προνοιών της παραγράφου (β).» (σ.405-406)
Το ίδιο ακριβώς ζήτημα επανήλθε για εξέταση αναφορικά με τις επόμενες βουλευτικές εκλογές στην υπόθεση HjiPavlou v. Charalambides and Others (1986) 1 C.L.R. 272. Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, πάλιν στην άσκηση της δικαιοδοσίας της ως Εκλογοδικείο, επιβεβαίωσε ρητά ως ορθή την απόφαση Ζαχαριάδης. Στην υπόθεση αυτή το δικαστήριο είπε τα εξής: [*421](σελ. 275-276)
“In this connection we are, in particular, of the view that as regards the second distribution of seats and any further distribution of seats thereafter the process of the consecutive allocation, on a constituency by constituency basis, to political parties of as yet unallocated seats – which is regulated by the provisions of section 33(4) of the aforementioned laws – has to be based on the unused, after the first distribution of seats, remainders of votes for each party in respect of each constituency, because it is only after the first distribution of seats that there can be found to exist unused remainders of votes for each party in respect of each constituency separately, inasmuch as thereafter the Republic as a whole is treated, according to section 33(1) of such Laws, as one single constituency and, consequently, it cannot be said that there can then be found to exist unused remainders of votes for each party in respect of each constituency separately.”
(Σε μετάφραση)
«Κατά κύριο λόγο, και αναφορικά με αυτό το ζήτημα, έχουμε τη γνώμη πως, σε σχέση με τη δεύτερη κατανομή των εδρών και οποιαδήποτε μετέπειτα κατανομή εδρών, η διαδικασία της διαδοχικής προσκύρωσης εδρών κατά εκλογική περιφέρεια στα πολιτικά κόμματα των εδρών, που δεν έχουν ακόμα προσκυρωθεί, καθώς διαλαμβάνεται στις πρόνοιες του άρθρου 33(4) των πιο πάνω αναφερόμενων νόμων, πρέπει να βασίζεται στις αχρησιμοποίητες μετά την πρώτη κατανομή των εδρών υπόλοιπες ψήφους του κάθε κόμματος σε σχέση με κάθε εκλογική περιφέρεια, και τούτο γιατί μόνο μετά την πρώτη κατανομή των εδρών διαπιστώνεται πως υπάρχουν αχρησιμοποίητες υπόλοιπες ψήφοι για το κάθε κόμμα σε σχέση με κάθε εκλογική περιφέρεια ξεχωριστά, εφόσον μετά την πρώτη κατανομή η επικράτεια θεωρείται, βάσει του άρθρου 33(1) των Νόμων, ως ενιαία περιφέρεια και συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι υπάρχουν αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ψήφων για κάθε κόμμα σε σχέση προς κάθε εκλογική περιφέρεια ξεχωριστά.»
Οι δικηγόροι των αιτητών εισηγούνται πως οι δύο πιο πάνω αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου είναι έκδηλα εσφαλμένες. Μας καλούν, ως εκ τούτου, να αποστούμε από αυτές και να υιοθετήσουμε την εισήγηση τους ως προς την ερμηνεία του επίμαχου άρθρου. Ο κ.Πολυβίου, δικηγόρος του αιτητή στην Εκλογική Αίτηση 2/2006, αναφέρει συναφώς στη γραπτή του αγόρευση πως η [*422]«στρέβλωση», όπως τη χαρακτηρίζει, του εκλογικού δικαίου πρέπει να αποκατασταθεί.
Σε σχέση με τα κριτήρια που το Ανώτατο Δικαστήριο αξιολογεί, για να αποστεί από προηγούμενη απόφαση του, έγινε αναφορά στην υπόθεση Μαυρογένης ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (1996)1 Α.Α.Δ. 315, και στην προηγηθείσα Νικολάου ν. Νικολάου (1992)1 Α.Α.Δ. 1338.
Και στις δύο πιο πάνω αποφάσεις κρίθηκε πως τα περιθώρια και οι προϋποθέσεις για απόκλιση από προηγούμενες αποφάσεις της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, είναι ανάλογα με αυτές που περιέχονται στην πρακτική της Δικαστικής Επιτροπής των Λόρδων, όπως διατυπώνονται στη Διακήρυξη του 1966, (1966) 3 All E.R. 77. Προηγούμενες αποφάσεις του Δικαστηρίου θεωρούνται κατά κανόνα δεσμευτικές. Μόνο λόγοι κεφαλαιώδους σημασίας, όπως η ουσιαστική μεταβολή των περιστάσεων στις οποίες εδράζεται αρχή δικαίου μπορεί να δικαιολογήσουν απόκλιση από τη σκέψη προηγούμενης απόφασης του Δικαστηρίου. Ευχέρεια για απόκλιση παρέχεται όταν κριθεί πως προηγούμενη απόφαση βασίζεται σε αδιαμφισβήτητα εσφαλμένη αρχή δικαίου ή οδηγεί σε καταφανώς άδικα αποτελέσματα. Η κρίση, κατά πόσο η προηγούμενη απόφαση είναι εσφαλμένη, τοποθετείται στο βαθμό της εξ αντικειμένου έκδηλης και αδιαμφισβήτητα εσφαλμένης σκέψης. Για να χρησιμοποιήσουμε την κοινή ρήση το λάθος να είναι τόσο φανερό που «βγάζει μάτι».
Δεν έχει προωθηθεί τίποτε ενώπιον μας που να καθιστά, έστω και συζητήσιμη, την εισήγηση των αιτητών. Το Ανώτατο Δικαστήριο, όπως υποδείξαμε πιο πάνω, έδωσε σαφή ερμηνεία του επίμαχου άρθρου πρώτα στην υπόθεση Ζαχαριάδης, μάλιστα υπό περιστάσεις που εξηγήσαμε προηγουμένως, επανέλαβε δε την ίδια ερμηνεία στην υπόθεση HjiPavlou, στην οποία ρητά επιβεβαιώνεται ως ορθή η σκέψη της Ζαχαριάδης. Προφανώς οι αιτητές και οι συνήγοροι τους είναι τόσο βέβαιοι για την ορθότητα της δικής τους ερμηνευτικής προσέγγισης ώστε να επιμένουν, ολωσδιόλου λαθεμένα, να επαναφέρουν για τρίτη φορά το ίδιο ζήτημα ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Δεν έχει παρουσιαστεί ενώπιον μας τίποτε που να θέτει την ερμηνευτική εισήγηση των αιτητών μέσα στα κριτήρια που τέθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο στις υποθέσεις Μαυρογένης και Νικολάου, ώστε το Δικαστήριο να ακολουθήσει τη σπάνια, και με εξαιρετική φειδώ επιλεγόμενη οδό, να αποστεί από τις δύο προηγούμενες τελεσίδικες αποφάσεις του. Η μόνη αλλαγή που επήλθε έκτοτε είναι στη σύνθεση του Δικαστηρίου, κάτι [*423]που είχε συμβεί και στη δεύτερη υπόθεση τη HjiPavlou. Το Ανώτατο Δικαστήριο όμως είναι θεσμός που λειτουργεί στη βάση των γνωστών αρχών δικαίου, οι οποίες δεν μεταβάλλονται ανάλογα με τα άτομα που κατά καιρούς είναι μέλη του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Και μία τελευταία παρατήρηση. Ας μη θεωρηθεί πως οι αποφάσεις μας στις υποθέσεις Νικολάου και Μαυρογένης δημιουργούν περιθώρια ενθάρρυνσης για υποβολή αιτημάτων απόκλισης του Ανωτάτου Δικαστηρίου από προηγούμενες αποφάσεις του. Η γενική αυτή αρχή υιοθετείται, και εμπεριέχεται, σε όλες τις αποφάσεις που εκδόθηκαν από τους Δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου στις υποθέσεις Μαυρογένης και Νικολάου..
Στην κρίση μας, οι αποφάσεις του Δικαστηρίου μας στις υποθέσεις Ζαχαριάδης και HjiPavlou όχι μόνο δεν είναι έκδηλα εσφαλμένες, όπως εισηγούνται οι αιτητές, αλλά προσεγγίζουν ερμηνευτικά τις πρόνοιες του επίμαχου άρθρου με ορθή σκέψη. Οι πιο πάνω αποφάσεις καθόρισαν τελεσίδικα το ισχύον δίκαιο αναφορικά με το επίμαχο άρθρο του Εκλογικού Νόμου. Έκτοτε πέρασαν 25 χρόνια, μεσολάβησαν πέντε βουλευτικές εκλογές και η Βουλή των Αντιπροσώπων δεν θεώρησε αναγκαίο να παρέμβει στον υφιστάμενο Νόμο.
Οι αιτήσεις απορρίπτονται με έξοδα.
ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ.: Συμφωνώ με την αναγνωσθείσα απόφαση και συμμερίζομαι τη θέση ότι οι ενώπιον μας Εκλογικές Αιτήσεις δεν εμπίπτουν στα πλαίσια της αρχής που δικαιολογεί απόκλιση από προηγούμενη απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Για να προσθέσω μόνο ότι, αν το θέμα ήταν ελεύθερο τέτοιας νομολογίας, θα θεωρούσα ελκυστική την ερμηνεία την οποία εισηγούνται οι Αιτητές στη βάση των επιχειρημάτων τους αλλά και με συνέπεια προς το επιθυμητό της κατά το δυνατό αναλογικής εκπροσώπησης των κομμάτων κατά Επαρχία που και κατά τα άλλα διέπει τον εκλογικό νόμο.
Οι αιτήσεις απορρίπτονται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο