(2009) 1 ΑΑΔ 35
[*35]15 Ιανουαρίου, 2009
[ΑΡΤΕΜΗΣ, Π., ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ,
ΗΛΙΑΔΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΦΩΤΙΟΥ, ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, ΝΑΘΑΝΑΗΛ, ΠΑΜΠΑΛΛΗΣ, Δ/στές]
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ,
Αιτητής,
v.
ΒΑΡΒΑΡΑΣ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ,
Καθ’ ης η αίτηση.
(Νομικό Ερώτημα Αρ. 359)
Συνταγματικό Δίκαιο ― Συνταγματικότητα νόμου ― Κατά πόσο το Άρθρο 11 (1)(α) του περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμου του 1991, (Ν.187/91), αντίκειται προς τα Άρθρα 15.1 και 30.1 και 2 του Συντάγματος και προς τις διατάξεις του Άρθρου 8 της Σύμβασης για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών και είναι, ως εκ τούτου, αντισυνταγματικό.
Οικογενειακό Δίκαιο ― Προσβολή πατρότητας τέκνου ― Αντισυνταγματικός ο χρονικός περιορισμός του Άρθρου 11(1)(α) του περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμου του 1991, Ν.187/91.
Παραπέμφθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο από το Οικογενειακό Δικαστήριο, σύμφωνα με την διαδικασία του Άρθρου 144 του Συντάγματος, το νομικό ερώτημα ως προς το κατά πόσο το Άρθρο 11(1)(α) του περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμου του 1991, Ν.187/91, το οποίο περιορίζει το δικαίωμα του συζύγου της μητέρας να υποβάλει αίτηση για προσβολή της πατρότητας τέκνου μετά την πάροδο πέντε ετών από τη γέννησή του, αντίκειται και προσκρούει στις θεμελιώδεις διατάξεις των Άρθρων 15, 30 και 35 του Συντάγματος όπως επίσης και στα Άρθρα 6 και 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τα οποία προστατεύουν το δικαίωμα οικογενειακής ζωής και το δικαίωμα προσφυγής στη Δικαιοσύνη.
Το όλο θέμα προέκυψε όταν ο αιτητής υπέβαλε αίτηση στο Οικογενειακό Δικαστήριο για προσβολή της πατρότητας της κόρης του Πω[*36]λίνας, η οποία γεννήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1996 στη διάρκεια του γάμου του αιτητή με την καθ’ ης η αίτηση.
Το Ανώτατο Δικαστήριο αφού έκαμε αναφορά στη σχετική νομολογία και καθοδηγούμενο ιδιαίτερα από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Phinikaridou v. Cyprus, Application No. 23890/02, Judgement 20.12.07, κατέληξε πως οι επίδικες πρόνοιες αντίκεινται προς (α) τις διατάξεις των Άρθρων 15.1 και 30.1 και 2 του Συντάγματος και (β) τις διατάξεις του Άρθρου 8 της Σύμβασης για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών.
Γνωμάτευση επί του νομικού ερωτήματος ως ανωτέρω. Η υπόθεση επιστράφηκε στο Οικογενειακό Δικαστήριο για τη συνέχιση της εκδίκασής της. Δεν εκδόθηκε διαταγή για έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Γιωργαλλάς v. Χατζηχριστοδούλου (2000) 1 Α.Α.Δ. 2060,
Φοινικαρίδου v. Οδυσσέως (2001) 1 Α.Α.Δ. 1744,
Phinikaridou v. Cyprus, Application No. 23890/02, Judgement 20.12.07,
Shofman v. Russia, Application No. 74826/01, Judgement 24.11.2005,
Mizzi v. Malta, Application No. 26111/02, Judgement 12.1.2006.
Νομικό Ερώτημα.
Νομικό ερώτημα παραπεμφθέν από το Οικογενειακό Δικαστήριο Λευκωσίας στο Ανώτατο Δικαστήριο για να αποφασισθεί κατά πόσο το Άρθρο 11(1)(α) του περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμου του 1991 (Ν. 187/91) είναι αντισυνταγματικό.
Κ. Ευσταθίου με Α. Αριστείδη, για τον Αιτητή.
Μ. Κωνσταντίνου με Α. Πασχαλίδου, για την Καθ’ ης η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Π. Αρτέμης, Π..
[*37]ΑΡΤΕΜΗΣ, Π.: Ο αιτητής Ευάγγελος Πολυκάρπου νυμφεύθηκε τη σύζυγο του, καθ’ ης η αίτηση Βαρβάρα Πολυκάρπου, τον Ιούνιο του 1996 και 3 μήνες αργότερα, δηλαδή το Σεπτέμβριο του 1996 απέκτησαν την κόρη τους Πωλίνα Πολυκάρπου. Τον Ιούλιο του 2004 απέκτησαν και δεύτερο παιδί, το Γιώργο Πολυκάρπου.
Κατά το 2005 και μετά από ορισμένα γεγονότα ο αιτητής προχώρησε σε εξέταση DNA για να διαπιστωθεί η πατρότητά του. Σύμφωνα με τον αιτητή, τα αποτελέσματα κοινοποιήθηκαν σε αυτόν στις 13.6.2005 και αυτά ήταν ότι δεν ήταν ο φυσικός πατέρας των παιδιών.
Στις 9.6.2006, ο αιτητής καταχώρησε στο Οικογενειακό Δικαστήριο την Αίτηση υπ’ αρ. 5/06, ζητώντας την αποκήρυξη της πατρότητάς του σε σχέση με την κόρη του Πωλίνα Πολυκάρπου, καθώς και την Αίτηση 6/06, η οποία αφορούσε την προσβολή της πατρότητας του Γιώργου Πολυκάρπου.
Στην Αίτηση 5/06, που αφορούσε την Πωλίνα Πολυκάρπου, προέκυψε πρόβλημα λόγω των προνοιών του Άρθρου 11(1)(α) του περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμου του 1991, (Ν. 187/91), που προνοεί τα ακόλουθα:
«11-(1) Η προσβολή της πατρότητας αποκλείεται:
(α) Για το σύζυγο της μητέρας, όταν περάσει ένας χρόνος αφότου πληροφορήθηκε τον τοκετό και τα περιστατικά από τα οποία προκύπτει ότι η σύλληψη του τέκνου δεν έγινε από αυτόν, και, σε κάθε περίπτωση, όταν περάσουν 5 χρόνια από τον τοκετό.»
Ο Νόμος 187/91 τέθηκε σε ισχύ με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας την 1.11.91.
Η καθ’ης η αίτηση ήγειρε προδικαστική ένσταση στην Έκθεση Υπεράσπισής της ως ακολούθως:
«. . . Ο αιτητής κωλύεται να εγείρει την παρούσα αίτηση καθώς έχει παρέλθει η υπό του νόμου προβλεπόμενη προθεσμία για την προσβολή της πατρότητας. Η καθ’ ης η αίτηση γέννησε την ανήλικη Πωλίνα Πολυκάρπου στις 4.9.1996 και ως εκ τούτου έχουν παρέλθει τα πέντε χρόνια από τον τοκετό που προνοεί ο νόμος για την προσβολή της ιδιότητας του τέκνου γεννημένου σε γάμο.»
Κατά συνέπεια, ο αιτητής ζήτησε από το Οικογενειακό Δικα[*38]στήριο να παραπέμψει στο Ανώτατο Δικαστήριο, σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται στο Άρθρο 144 του Συντάγματος, το ακόλουθο Νομικό Ερώτημα, το οποίο κρίθηκε αναγκαίο για να αποφασισθεί η Αίτηση 5/06:
«Κατά πόσο το Αρθρο 11(1)(α) του Περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμου του 1991, Ν. 187/91, είναι αντισυνταγματικό ‘γιατί η εν λόγω διάταξη του Νόμου περιορίζει το δικαίωμα του αιτητή να προσφύγει στα Δικαστήρια της Κυπριακής Δημοκρατίας για να διαγνώσει μέσω της δικαστικής οδού το αίτημά του και υπό την έννοια αυτή το Άρθρο 11(1)(α) του Ν. 187/91 αντίκειται και προσκρούει στις θεμελιώδεις διατάξεις των Άρθρων 15, 30 και 35 του Συντάγματος όπως επίσης και στα Άρθρα 6 και 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τα οποία προστατεύουν το δικαίωμα οικογενειακής ζωής και το δικαίωμα προσφυγής στη Δικαιοσύνη.’»
Στη Γιωργαλλάς v. Χατζηχριστοδούλου (2000) 1 Α.Α.Δ. 2060, κρίθηκε, μεταξύ άλλων, ότι η προστασία της οικογενειακής ζωής που κατοχυρώνεται ως θεμελιώδες δικαίωμα από το Άρθρο 15.1 του Συντάγματος και παράλληλα από το Άρθρο 8.1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, (Κυρωτικός Νόμος 39/62), εκτείνεται και στα διαδικαστικά μέσα, που παρέχονται για τη συγκρότηση της οικογένειας και τις σχέσεις της μεταξύ των μελών της και ότι δικαιώματα που είναι συνυφασμένα με την οικογενειακή ζωή συνιστούν «αστικά δικαιώματα» με την έννοια που ο όρος ενέχει στο Άρθρο 30 του Συντάγματος και στο Άρθρο 6.1 της Σύμβασης που σχέση έχουν με το δικαίωμα πρόσβασης στο Δικαστήριο για τη διεκδίκηση αστικών δικαιωμάτων.
Στη Φοινικαρίδου v. Οδυσσέως (2001) 1 Α.Α.Δ. 1744, η Ολομέλεια του Ανώτατου Δικαστηρίου, κατά πλειοψηφία, έκρινε ότι το Άρθρο 22(3) του Περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμου (Ν. 187/91), δεν αντίκειται στα Άρθρα 28, 15 και 30 του Συντάγματος. Το άρθρο αυτό προνοεί ότι το δικαίωμα του τέκνου να ζητήσει τη δικαστική αναγνώρισή του παραγράφεται 3 χρόνια μετά την ενηλικίωση του. Στην υπόθεση αυτή η μειοψηφία που αποτελείτο από πέντε Δικαστές, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η υπό κρίση πρόνοια προσέκρουε στις διατάξεις των Άρθρων 15.1, 30.1 και 30.2 του Συντάγματος και για το λόγο αυτό θα αποκηρυσσόταν ως αντισυνταγματική. Στην απόφασή της η μειοψηφία ανέφερε και τα ακόλουθα:
[*39]«Η καθιέρωση προθεσμίας για την άσκηση του δικαιώματος αναγνώρισης της πατρότητας, άσχετα και ανεξάρτητα από τη γνώση των γεγονότων που το στοιχειοθετούν, συρρικνώνει το δικαίωμα, σε βαθμό αφανισμού. Παραβιάζεται ο πυρήνας του δικαιώματος της οικογενειακής ζωής και το παρεχόμενο δικαίωμα καθίσταται μόνο κατά νόμο δικαίωμα, δεν τυγχάνει σεβασμού.»
Το αντικείμενο της πιο πάνω υπόθεσης εξετάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην υπόθεση Phinikaridou v. Cyprus, Application No. 23890/02, Judgement 20.12.07, όπου κρίθηκε ότι οι άκαμπτες προθεσμίες που τίθενται από τον υπό κρίση Νόμο, αντίκεινται στο Άρθρο 8 της Σύμβασης που αφορά την προστασία και σεβασμό της προσωπικής και οικογενειακής ζωής. Το Δικαστήριο έκρινε ότι άκαμπτες, περιοριστικές περίοδοι ή άλλα εμπόδια σε αγωγές που αμφισβητούν την πατρότητα και που εφαρμόζονται ασχέτως με τη γνώση των συνθηκών από τον πατέρα, παραβίαζαν το Άρθρο 8 της Σύμβασης, έκαμε δε και αναφορά σε αποφάσεις του ιδίου Δικαστηρίου στις Case of Shofman v. Russia, Application No. 74826/01, Judgement 24.11.2005 και Case of Mizzi v. Malta, Application No. 26111/02, Judgement 12.1.2006.
Εν όψει των πιο πάνω και ιδιαιτέρως της απόφασης του ΕΔΑΔ στην Phinikaridou, καταλήγουμε πως οι πρόνοιες του Άρθρου 11(1)(α) του Περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμου του 1991 (Ν. 187/91) στο μέτρο που αποκλείει προσβολή της πατρότητας «σε κάθε περίπτωση όταν περάσουν 5 χρόνια από τον τοκετό», είναι αντίθετες και ασύμφωνες προς (α) τις διατάξεις των Άρθρων 15.1 και 30.1 και 2 του Συντάγματος και (β) τις διατάξεις του Άρθρου 8 της Σύμβασης για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών.
Η υπόθεση επιστρέφεται στο Οικογενειακό Δικαστήριο για τη συνέχιση της εκδίκασής της, υπό το φως της πιο πάνω γνωμάτευσής μας. Δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα.
Γνωμάτευση επί του νομικού ερωτήματος ως ανωτέρω. Η υπόθεση επιστρέφεται στο Οικογενειακό Δικαστήριο για τη συνέχιση της εκδίκασής της. Δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο