(2010) 1 ΑΑΔ 1288
[*1288]16 Ιουλίου, 2010
[ΑΡΤΕΜΗΣ, Π., ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ/στές]
PARTHENON SΗIRTS (EXPORTERS) LTD,
Εφεσείοντες-Ενάγοντες,
v.
ΙΟΥΣΤΙΝΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ,
Εφεσίβλητης-Εναγόμενης.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 243/2007)
Αστικά αδικήματα ― Αμέλεια ― Αρχή res ipsa loquitur ― Άρθρο 55 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148 ― Πρόκληση ζημιάς σε περιουσία από διαρροή νερού ― Κατά πόσο ετύγχανε εφαρμογής η αρχή res ipsa loquitur, ώστε το βάρος απόδειξης έλλειψης αμέλειας ως προς την καλή συντήρηση των σωλήνων του κτιρίου της εναγόμενης από τους οποίους προκλήθηκε η διαρροή, να ήταν στην πλευρά της ― Κατά πόσο είναι δυνατή η τεκμηρίωση ευθύνης στην περίπτωση βλάβης σε παροχή νερού, ελλείψει αμελείας.
Το βάρος της παρούσας έφεσης έγκειται στο ότι δεν ετύγχανε εφαρμογής το Άρθρο 55 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148 σε υπόθεση πρόκλησης ζημιάς πέραν των £20.000 στον υπό ενοικίαση χώρο της εφεσείουσας – ενάγουσας (η εφεσείουσα), η οποία προκλήθηκε από τη διαρροή νερού της υδατοπρομήθειας του κτιρίου το 1997. Ιδιοκτήτρια του κτιρίου ήταν η εφεσίβλητη – εναγόμενη (η εφεσίβλητη).
Το πρωτόδικο Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι δεν ετύγχανε εφαρμογής το πιο πάνω άρθρο του Κεφ. 148 αφού η εφεσείουσα δεν είχε ισχυρισθεί ότι εστερείτο γνώσης των περιστατικών που οδήγησαν στο συμβάν αλλά αντίθετα ισχυρίσθηκε αμέλεια της εφεσίβλητης την οποία και συγκεκριμενοποίησε, και περαιτέρω αφού δεν απεδείχθη ότι η εφεσίβλητη είχε τον αποκλειστικό έλεγχο του χώρου από τον οποίο προκλήθηκε η διαρροή και ως προς τον οποίο δεν υπήρχε σαφής μαρτυρία.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Σε τελευταία ανάλυση το θέμα δεν ήταν θέμα βάρους απόδειξης αλ[*1289]λά κατά πόσο, επί του συνόλου της μαρτυρίας, μπορούσε να εξαχθεί συμπέρασμα αμέλειας της εφεσίβλητης ως προς τη συντήρηση των σωλήνων παροχής του διαμερίσματός της, που ήταν και η κατ’ ισχυρισμό αμέλεια. Τέτοιο συμπέρασμα δεν μπορούσε να εξαχθεί, όχι μόνο διότι δεν ετέθη ειδική μαρτυρία ως προς τους εύλογους χρόνους και τρόπους συντήρησης σωλήνων παροχής νερού αλλά και διότι η προσφερθείσα μαρτυρία καταδείκνυε ότι οι σωλήνες ήσαν υπόγειες και εσωτερικές και δεν υπήρχε εύλογος τρόπος διαπίστωσης ενδεχόμενης βλάβης πριν αυτή εκδηλωθεί, ιδιαιτέρως αν όντως οφείλετο σε φυσική φθορά όπως ανέφερε ο ίδιος ο μάρτυρας της εφεσείουσας. Ούτε και υπήρχε μαρτυρία που να υποδεικνύει ότι η εφεσίβλητη είχε προηγούμενες ενδείξεις που ευλόγως θα έπρεπε να την έκαναν να ανησυχήσει και να ερευνήσει την πιστότητα της λειτουργίας της παροχής.
2. Σύμφωνα με τη σχετική αγγλική νομολογία, ελλείψει αμελείας, δεν υπάρχει ευθύνη στην περίπτωση βλάβης σε παροχή νερού, και τούτο, πέραν της έννοιας της «κοινής ωφέλειας», στη βάση της εξυπακουόμενης συγκατάθεσης στον πάντοτε ενυπάρχοντα κίνδυνο ως εκ των σύγχρονων οικιστικών συνθηκών διαβίωσης.
Η έφεση απορρίφθηκε με €2.000 έξοδα, πλέον Φ.Π.Α., εναντίον της εφεσείουσας.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Rickards v. Lothian [1913] A.C. 263,
Χατζηπαύλου v. Ιντζιρτζιάν κ.ά. (2004) 1 Α.Α.Δ. 1278,
Peters v. Prince of Wales Theatre (Birmingham) Ltd [1943] K.B. 73,
Irish Linen Manufacturing Co v. Lowe [1956] 106 L.G. 828.
Έφεση.
Έφεση από τους εφεσείοντες εναντίον της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Kαρακάννα, E.Δ.), (Aγωγή Aρ. 4939/00), ημερομ. 11.9.2007.
Α. Πέτσας, για τους Εφεσείοντες.
Κ. Βελάρης με Χ. Βελάρη, για την Εφεσίβλητη.
Cur. adv. vult.
[*1290]AΡΤΕΜΗΣ, Π.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Χατζηχαμπής.
ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ.: Το 1976 η Εφεσείουσα ενοικίασε μέρος του υπόγειου και του ισόγειου κτηρίου της Εφεσίβλητης στη Λευκωσία για σκοπούς της επιχείρησής της κατασκευής και πώλησης υποκαμίσων. Η Εφεσίβλητη κατοικούσε σε ένα από τα διαμερίσματα που βρίσκονται στους πιο πάνω ορόφους. Το 1997 υπήρξε διαρροή νερού της υδατοπρομήθειας του κτηρίου. Η Εφεσείουσα, εγείροντας αγωγή κατά της Εφεσίβλητης τρία χρόνια μετά, ισχυρίσθηκε ότι η διαρροή προήλθε από την παροχή στο διαμέρισμα της Εφεσίβλητης και ότι, ως αποτέλεσμα, το υπόγειο πλημμύρισε με νερό και προκλήθηκε ζημιά πέραν των £20.000 στα μηχανήματα και στα εμπορεύματα της, την οποία και απαιτούσε. Η Εφεσείουσα ισχυρίσθηκε συγκεκριμένη αμέλεια κατά της Εφεσίβλητης, και δη:
«(α) Παρέλειψε και ή αμέλησε να κλείσει τις φουντάνες του διαμερίσματος και ή να κλείσει αποτελεσματικά τις φουντάνες της κουζίνας και του μπάνιου του διαμερίσματος.
(β) Παρέλειψε και ή αμέλησε να βεβαιωθεί ότι δεν υπήρχε διαρροή νερού από τις σωλήνες παροχής νερού και ή διακλάδωσης νερού στο διαμέρισμα της.
(γ) Παρέλειψε και ή αμέλησε να συντηρεί τις σωλήνες μεταφοράς και διακλάδωσης νερού σε καλή κατάσταση προς αποφυγή διαρροών.
(δ) Παρέλειψε και ή αμέλησε να προβαίνει σε τακτικό και ενδελεχή έλεγχο των σωλήνων, των ρουπινέττων και των φουντάνων, προς αποφυγή διαρροών νερού.
(ε) Γενικά συμπεριφέρθη κατά τρόπον αδιάφορο και πλημμελή σε σχέση με κίνδυνο διαρροής νερού προς τα υποστατικά που κατείχαν οι Ενάγοντες και σαν αποτέλεσμα προκάλεσαν ζημιές.»
Ισχυρίσθηκε περαιτέρω ότι ίσχυε η αρχή της Rylands v. Fletcher.
Η Εφεσίβλητη αρνήθηκε ευθύνη. Παραπέμποντας στο ότι κάθε υποστατικό του κτηρίου είχε δική του υδραυλική εγκατάσταση με ξεχωριστό μετρητή, ισχυρίσθηκε ότι, ενώ η ίδια έλειπε για διακοπές, πληροφορήθηκε για διαρροή νερού στο υπόγειο της Εφεσείουσας και ότι υπήρχε βλάβη στην εγκατάσταση νερού του διαμερίσματος που είναι πάνω από τα υποστατικά της Εφεσείουσας και το οποίο [*1291]ήταν ενοικιασμένο σε άλλους. Καταλήγοντας ότι:
«Η βλάβη από την οποία διέρρευσε το νερό στο υπόγειο έγινε υπόγεια και δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή απ’ οποιονδήποτε εκτός αν έμπαινε στο υπόγειο και ούτε μπορούσε να προβλεφθεί. Εν πάση περιπτώσει δεν ήταν κάτι που θα μπορούσε εύλογα ν’ αναμένεται ότι έπρεπε ή μπορούσε να προβλεφθεί από τη Εναγομένη.»
Αρνούμενη αμέλεια ή ευθύνη βάσει της αρχής της Rylands v. Fletcher, αρνήθηκε και οποιαδήποτε ζημιά της Εφεσείουσας. Η Εφεσίβλητη κατέστησε τους εν λόγω άλλους ενοικιαστές ως τριτοδιάδικους, η απαίτηση όμως εναντίον τους τελικά απεσύρθη κατά την ακρόαση.
Την εκδοχή της Εφεσείουσας στήριξαν με τη μαρτυρία τους ο διευθυντής και ο υπεύθυνος παραγωγής της, οι οποίοι όμως δεν μπορούσαν να είχαν ειδική γνώση των αιτίων της διαρροής. Ως προς τούτο, η Εφεσίβλητη παρουσίασε και άλλο μάρτυρα, τον επιστάτη του τεχνικού τμήματος του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας, ο οποίος είχε μεταβεί επί τόπου. Κατέθεσε ότι η διαρροή γινόταν από τον τοίχο που είναι κάτω από το διαμέρισμα της Εφεσίβλητης και ότι αυτή σταμάτησε όταν έκλεισε το διακόπτη του μετρητή της. Ο ίδιος όμως δεν είδε τις σωλήνες της παροχής και, αναφερόμενος στα αίτια της διαρροής, απεφάνθη ότι είναι φυσικό να φθείρονται και να σπάζουν οι σωλήνες, αφού μάλιστα πιέζονται από το χώμα και το σκυρόδεμα.
Η Εφεσίβλητη έδωσε η ίδια μαρτυρία η οποία παρέπεμπε σε διαρροή από το εν λόγω άλλο διαμέρισμα. Βεβαίωσε όμως ότι όλες οι σωλήνες παροχής ήσαν υπόγειες και δεν υπήρχε τρόπος διαπίστωσης ενδεχόμενης βλάβης.
Την ευπαίδευτη πρωτόδικη Δικαστή δεν απασχόλησε ιδιαίτερα η μαρτυρία, εφ’ όσον, όπως προέκυπτε, το θέμα ήταν μάλλον θέμα νομικής κρίσης επί των γεγονότων. Παρατήρησε, σε σχέση με τη μαρτυρία της Εφεσείουσας, ότι οι μεν διευθυντής και υπεύθυνος παραγωγής της δεν ήσαν ειδικοί επί του θέματος της διαρροής, ο δε επιστάτης δεν εισήλθε καν εντός του διαμερίσματος της Εφεσίβλητης για να ελέγξει τις παροχές και η μαρτυρία του για φθορά και σπάσιμο των σωλήνων ήταν γενικής φύσης, και σε σχέση με τη μαρτυρία της Εφεσίβλητης, ότι αυτή βασίσθηκε σε όσα της είχε αναφέρει ο υδραυλικός της που δεν εκλήθη ως ειδικός μάρτυρας. Κατέληξε δε, ως προς τον ισχυρισμό για παράλειψη συντήρησης [*1292]και επιθεώρησης των σωλήνων, ότι καμιά μαρτυρία ετέθη ως προς τούτο από την Εφεσείουσα ούτε και αντεξετάσθηκε η Εφεσίβλητη σχετικώς. Προχώρησε επίσης να εξετάσει εισήγηση για εφαρμογή του Αρθρου 55 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου σε συνάρτηση με την αρχή res ipsa loquitur, καταλήγοντας ότι το Αρθρο 55 δεν μπορούσε να έχει εφαρμογή στην προκειμένη περίπτωση αφού η Εφεσείουσα δεν ισχυρίσθηκε ότι εστερείτο γνώσης των περιστατικών που οδήγησαν στο συμβάν αλλά αντίθετα ισχυρίσθηκε αμέλεια της Εφεσίβλητης την οποία και συγκεκριμενοποίησε, και περαιτέρω αφού δεν απεδείχθη ότι η Εφεσίβλητη είχε τον αποκλειστικό έλεγχο του χώρου από τον οποίο προκλήθηκε η διαρροή και ως προς τον οποίο δεν υπήρχε σαφής μαρτυρία. Η ευπαίδευτη Δικαστής απέρριψε και την εισήγηση για εφαρμογή της αρχής της Rylands v. Fletcher, παραπέμποντας στο ότι η εγκατάσταση του συστήματος της παροχής νερού από την υδατοπρομήθεια δεν συνιστούσε μη φυσιολογική χρήση του ακινήτου.
Με την έφεση δεν προσβάλλεται η απόφαση ως προς τη μη εφαρμογή της αρχής της Rylands v. Fletcher και το θέμα δεν θα μας απασχολήσει περαιτέρω από εκείνη την άποψη. Τονίζουμε όμως τη δεδομένη και ορθή διαπίστωση ότι η παροχή νερού από την υδατοπρομήθεια συνιστούσε φυσιολογική, και ως εκ τούτου εύλογη, χρήση του ακινήτου (ίδε Rickards v. Lothian [1913] A.C. 263), ως συνιστώσα το υπόβαθρο της περαιτέρω κρίσης του θέματος, συνεπαγόμενη και το ότι η Εφεσείουσα εκλαμβάνεται ως αποδεχόμενη την όλη εγκατάσταση παροχής νερού του κτηρίου, της οποίας επωφελείτο και η ίδια.
Το βάρος της έφεσης είναι στην κατάληξη του Δικαστηρίου ότι δεν είχε εφαρμογή το Αρθρο 55. Ήταν, λέγεται, δεδομένο από τη μαρτυρία ότι υπήρξε διαρροή νερού από το διαμέρισμα της Εφεσίβλητης, ώστε να ίσχυε το Αρθρο 55 και το βάρος απόδειξης έλλειψης αμέλειας ως προς την καλή συντήρηση των σωλήνων της να ήταν στην Εφεσίβλητη.
Δεν θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα η κατάληξη της ευπαίδευτης Δικαστή ότι δεν απεδείχθη επαρκώς από πού προήλθε η διαρροή και έτσι και ότι η Εφεσίβλητη είχε τον αποκλειστικό έλεγχο του χώρου εκείνου. Και αν ακόμα η κατάληξη αυτή ήταν λανθασμένη, με αναφορά στη μαρτυρία του επιστάτη ότι η διαρροή σταμάτησε όταν έκλεισε ο διακόπτης της παροχής προς το διαμέρισμα της Εφεσίβλητης, το θέμα που θα παρέμενε για την υπόθεση της Εφεσείουσας ήταν πιο θεμελιακό. Το Άρθρο 55, όπως ορθώς απεφάνθη και η ευπαίδευτη Δικαστής, δεν μπορούσε να είχε εφαρ[*1293]μογή αφ’ ης στιγμής η Εφεσείουσα όχι μόνο δεν ισχυρίσθηκε ότι δεν είχε γνώση των περιστατικών που προκάλεσαν τη διαρροή αλλά και ισχυρίσθηκε θετικά ότι αυτή οφείλετο σε συγκεκριμένη και προσδιορισθείσα αμέλεια της Εφεσίβλητης (ίδε Χατζηπαύλου v. Ιντζιρτζιάν κ.ά. (2004) 1 Α.Α.Δ. 1278). Πέραν τούτου, να παρατηρήσουμε και το εξής. Το Αρθρο 55 έχει εφαρμογή μόνο όπου κρίνεται ότι το συμβάν που προκαλεί τη ζημιά «συνδέεται περισσότερο με το γεγονός ότι ο εναγόμενος παρέλειψε να καταβάλει εύλογη επιμέλεια παρά προς την καταβολή τέτοιας επιμέλειας.» Την ευπαίδευτη πρωτόδικη Δικαστή δεν απασχόλησε η πτυχή αυτή, είναι όμως θεμελιακή ως προς το θέμα. Η αναφορά αυτή του Αρθρου 55 δεν φαίνεται να ικανοποιείτο στην προκειμένη περίπτωση αφού δεν υπήρχαν στοιχεία ενώπιον του Δικαστηρίου που να έδειχναν, αν η διαρροή προήλθε από την παροχή του διαμερίσματος της Εφεσίβλητης, ότι αυτή οφείλετο μάλλον σε αμέλεια της παρά όχι.
Αυτό μας οδηγεί και στην ουσία της υπόθεσης. Σε τελευταία ανάλυση, το θέμα δεν ήταν θέμα βάρους απόδειξης αλλά κατά πόσο, επί του συνόλου της μαρτυρίας, μπορούσε να εξαχθεί συμπέρασμα αμέλειας της Εφεσίβλητης ως προς τη συντήρηση των σωλήνων παροχής του διαμερίσματός της, που ήταν και η κατ’ ισχυρισμό αμέλεια (η άλλη εισήγηση στην έκθεση απαίτησης για αμέλεια της Εφεσίβλητης ως προς τις βρύσες ουδόλως προωθήθηκε). Και τέτοιο συμπέρασμα δεν μπορούσε να εξαχθεί, όχι μόνο διότι δεν ετέθη ειδική μαρτυρία ως προς τους εύλογους χρόνους και τρόπους συντήρησης σωλήνων παροχής νερού αλλά και διότι η προσφερθείσα μαρτυρία καταδείκνυε ότι οι σωλήνες ήσαν υπόγειες και εσωτερικές και δεν υπήρχε εύλογος τρόπος διαπίστωσης ενδεχόμενης βλάβης πριν αυτή εκδηλωθεί, ιδιαιτέρως αν όντως οφείλετο σε φυσική φθορά όπως ανέφερε ο ίδιος ο μάρτυρας της Εφεσείουσας, ούτε υπήρχε μαρτυρία ότι η Εφεσίβλητη είχε προηγούμενες ενδείξεις που ευλόγως θα έπρεπε να την έκαναν να ανησυχήσει και να ερευνήσει την πιστότητα της λειτουργίας της παροχής. Ο ευπαίδευτος συνήγορος για την Εφεσίβλητη ευστόχως και επιμελώς παραπέμπει στην αγγλική νομολογία (είτε αυτή εξετασθεί κάτω από τη Rylands v. Fletcher είτε κάτω από την αμέλεια γενικώς) η οποία καταδεικνύει ότι, ελλείψει αμέλειας, δεν υπάρχει ευθύνη στην περίπτωση βλάβης σε παροχή νερού, και τούτο, πέραν της έννοιας της «κοινής ωφέλειας», στη βάση της εξυπακουόμενης συγκατάθεσης στον πάντοτε ενυπάρχοντα κίνδυνο ως εκ των σύγχρονων οικιστικών συνθηκών διαβίωσης (ίδε Peters v. Prince of Wales Theatre (Birmingham) Ltd [1943] K.B. 73 και δη Irish Linen Manufacturing Co. v. Lowe [1956] [*1294]106 L.G. 828, η οποία προσομοιάζει ιδιαιτέρως προς την προκειμένη περίπτωση).
Δεν χρειάζεται βεβαίως, εν όψει των πιο πάνω, να μας απασχολήσουν οι άλλοι λόγοι έφεσης οι οποίοι αφορούν την περαιτέρω κατάληξη του Δικαστηρίου, στην οποία προέβη σε περίπτωση που η κατάληξη του επί της ευθύνης ήταν λανθασμένη, ότι δεν απεδείχθη η αξιούμενη ζημιά.
Η έφεση αποτυγχάνει και απορρίπτεται. Η Εφεσείουσα θα καταβάλει €2.000 έξοδα πλέον Φ.Π.Α., αν υπάρχει, στην Εφεσίβλητη.
H έφεση απορρίπτεται με €2.000 έξοδα, πλέον Φ.Π.Α., εναντίον της εφεσείουσας.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο