(2012) 1 ΑΑΔ 448
[*448]15 Μαρτίου, 2012
[ΚΡΑΜΒΗΣ, ΦΩΤΙΟΥ, ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΑΡΧΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ,
Εφεσείουσα-Eναγόμενη-Eνάγουσα δι’ ανταπαιτήσεως,
v.
D & A CHARALAMBOUS (FROZEN FOODS) LIMITED,
Εφεσίβλητης-Eνάγουσας-Eναγομένων δι’ ανταπαιτήσεως,
v.
ΜΙΧΑΛΗ ΜΑΣΟΥΡΑ,
Εφεσιβλήτου-Eναγομένου δ’ ανταπαιτήσεως.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 270/2008)
Απόδειξη ― Βάρος απόδειξης ―Παραμερισμός πρωτόδικης απόφασης επί τω ότι, μεταξύ άλλων ο τρόπος με τον οποίο το πρωτόδικο δικαστήριο αντίκρισε την ενώπιον του μαρτυρία, όπως το ίδιο την είχε αποδεκτεί, ισοδυναμούσε με εφαρμογή επιπέδου απόδειξης πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας και όχι στο ισοζύγιο των πιθανοτήτων με κάπως αυξημένο βάρος.
Απόδειξη ― Μαρτυρία ― Κατά πόσον η προσαχθείσα μαρτυρία προς απόδειξη της ανταπαίτησης ήταν ανεπαρκής ― Δεδομένου ότι υπήρξε αναντίλεκτη μαρτυρία, αποδοχή σχετικής μαρτυρίας και απόρριψη άλλης, η τελική κατάληξη του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι η μαρτυρία για απόδειξη της ανταπαίτησης ήταν ανεπαρκής, δεν δικαιολογείτο από τη μαρτυρία που το δικαστήριο είχε δεχτεί ως αξιόπιστη.
Απόδειξη ― Μάρτυρες εμπειρογνώμονες ― Το Δικαστήριο δεν είναι υπόχρεο να δεχθεί τη μαρτυρία ενός εμπειρογνώμονα μάρτυρα αλλά θα πρέπει να δώσει πειστικούς λόγους γιατί δεν την δέχεται.
Η εφεσείουσα, και ενάγουσα δια ανταπαιτήσεως Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου, αμφισβήτησε την απόρριψη της ανταπαίτησης που είχε εγείρει στο πλαίσιο αγωγής, για κατ’ ισχυρισμό παράνομη επέμβαση [*449]σε μετρητές διεκδικώντας τόσο εναντίον της εφεσίβλητης 1 όσο και εναντίον του εξ’ ανταπαιτήσεως εναγόμενου/ εφεσίβλητου 2, γενικές και ειδικές αποζημιώσεις καθώς και άλλα ποσά που ανέρχονταν συνολικά στο ποσό των Λ.Κ.96.860,50, πλέον τόκο.
Τα πραγματικά γεγονότα προέκυψαν ύστερα από παρέμβαση της Α.Η.Κ., με την οποία ειδοποίησε την εφεσίβλητη 1 ότι είχε προβεί σε επέμβαση στους μετρητές που κατέγραφαν την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος στα υποστατικά της, καλώντας την να προβεί σε πληρωμή οφειλομένων ποσών προειδοποιώντας επίσης για διακοπή της παροχής.
Ακολούθησε σύλληψη του εφεσίβλητου 2, υπαλλήλου της εφεσίβλητης 1, ως υπόπτου επέμβασης στους επίδικους μετρητές, ένταλμα έρευνας των υποστατικών της εφεσίβλητης όπου κατά την εκτέλεση του εντάλματος, υπάλληλοι της Α.Η.Κ. συνοδευόμενοι από αστυνομικούς, αφαίρεσαν τους υφιστάμενους μετρητές οι οποίοι λόγω προηγηθείσας επέμβασης δεν κατέγραφαν την ορθή ποσότητα κατανάλωσης του ηλεκτρικού ρεύματος.
Ενώ διαπραγματεύσεις βρίσκονταν σε εξέλιξη, η εφεσίβλητη καταχώρησε αγωγή και εξασφάλισε προσωρινό διάταγμα απαγορεύον την αποκοπή του ηλεκτρικού ρεύματος. Η Α.Η.Κ. ήγειρε ανταπαίτηση στην ως άνω απαίτηση, την οποία το πρωτόδικο δικαστήριο απέρριψε αφού έκανε δεκτή τη μαρτυρία που προσήχθη από πλευράς της εφεσίβλητης. Τη σχετική ανταπαίτηση απέρριψε και εναντίον του εφεσίβλητου 2, ο οποίος σε άλλη διαδικασία είχε διωχθεί και εκρίθη ένοχος κατόπιν παραδοχής ότι είχε προβεί σε παράνομη επέμβαση σε μετρητές.
Με την έφεση αμφισβητήθηκαν κυρίως ως εσφαλμένα τα ευρήματα του Δικαστηρίου σύμφωνα με τα οποία, κατά την εφεσείουσα, ενώ εκρίθη ότι υπήρξε επέμβαση στους επίδικους μετρητές, λανθασμένα εκρίθη ότι η ύπαρξη τεχνητών μέσων για την πρόκληση μεταβολής ή παρεμπόδισης του μετρητή στην καταγραφή της ποσότητας ηλεκτρισμού που παρέχεται ή για την υπεξαίρεση κατανάλωση ή χρήση του ηλεκτρισμού, απαιτείται όπως αποδειχθεί από την Α.Η.Κ..
Από πλευράς της εφεσίβλητης εταιρείας καταχωρήθηκε αντέφεση με την οποία μεταξύ άλλων προβλήθηκε ότι λανθασμένα εκρίθη ότι υπήρξε επέμβαση στους επίδικους μετρητές, υπήρξε εσφαλμένη αξιολόγηση μαρτυρίας και ότι λανθασμένα δεν χορηγήθησαν στην εφεσίβλητη περαιτέρω αιτούμενες θεραπείες κ.ά.
[*450]Αποφασίστηκε ότι:
Αναφορικά με την αντέφεση:
1. Το πρωτόδικο δικαστήριο δέχθηκε τη σχετική μαρτυρία περί επέμβασης στους μετρητές ως αξιόπιστη. Τα ευρήματα περί της αξιοπιστίας του εν λόγω μάρτυρα, δεν προσβλήθηκαν με την αντέφεση. Το πρωτόδικο δικαστήριο ορθά αποτίμησε τη μαρτυρία του συγκεκριμένου μάρτυρα και της απέδωσε τη δέουσα βαρύτητα.
2. Δεν είχε εξηγηθεί και σε ποια έκταση, επηρεάστηκε η εφεσίβλητη από τη μη παρουσίαση των μετρητών, σφραγίδων ή και τανάλιων ως τεκμηρίων στο Δικαστήριο.
3. Τα ίδια ίσχυαν και για άλλη μαρτυρία για την οποία εκφράστηκε κατ’ έφεση παράπονο και κρίθηκε αξιόπιστη από το πρωτόδικο δικαστήριο.
4. Το γεγονός ότι η Α.Η.Κ. δεν παρουσίασε τους μετρητές ως τεκμήρια, δε εσήμαινε ότι το δικαστήριο δεν είχε ενώπιον του την καλύτερη δυνατή μαρτυρία (best evidence) αφού οι πιο πάνω μάρτυρες, έχοντας προσωπική γνώση, κατέθεσαν για ό,τι αυτοί είδαν και διαπίστωσαν καθώς και για τις ενέργειες στις οποίες προέβησαν.
5. Οι υπόλοιποι λόγοι αντέφεσης εξαρτώνταν από την εξέταση της έφεσης.
Στην έφεση:
1. Με βάση το μαρτυρικό υλικό όπως το είχε αποδεκτεί το πρωτόδικο δικαστήριο, δηλαδή (α) ότι υπήρξε επέμβαση στους μετρητές, (β) ότι τα Άρθρα 63 και 64 του Κεφ. 170 δημιουργούν εκ πρώτης όψεως μαρτυρία ότι η επέμβαση είναι από τον καταναλωτή, (γ) ότι ο εφίβλητος 2 φαινόταν να εμπλέκεται έστω για δυο από τους τρεις μετρητές της εφεσίβλητης εταιρείας (δ) ότι έλεγχο του μέρους που ήταν εγκατεστημένοι οι μετρητές είχε η εφεσίβλητη εταιρεία, ήταν εσφαλμένη η τελική κατάληξη ότι η επέμβαση δεν έγινε από την εφεσίβλητη εταιρεία.
2. Η αποτίμηση όλων των πιο πάνω στοιχείων σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τους μάρτυρες της εφεσίβλητης είτε δεν τους έκρινε αξιόπιστους, είτε έκρινε ότι η μαρτυρία τους ήταν γενική και αόριστη, αβίαστα οδηγούσε στο πιο πιθανό αλλά και λογικό συμπέρασμα ότι η επέμβαση στους μετρητές έγινε από την εφεσίβλητη [*451]εταιρεία.
3. Ο τρόπος με τον οποίο το πρωτόδικο δικαστήριο αντίκρισε την ενώπιον του μαρτυρία, όπως το ίδιο την έχει αποδεκτεί, ισοδυναμούσε με εφαρμογή επιπέδου απόδειξης πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας και όχι στο ισοζύγιο των πιθανοτήτων με κάπως αυξημένο βάρος.
4. Αναφορικά με το λόγο έφεσης περί απόρριψης της ανταπαίτησης, λαμβάνοντας υπόψη ότι συγκεκριμένη μαρτυρία και ειδικότερα επίδικες σχετικές εκθέσεις παρέμειναν ουσιαστικά αναντίλεκτες αφού η περί του αντιθέτου μαρτυρία της εφεσίβλητης εταιρείας απορρίφθηκε, (β) ότι ο τύπος που υιοθέτησε ο Μ.Υ.3 κρίθηκε από το πρωτόδικο δικαστήριο ως επιστημονικά ορθός και (γ) ότι η εργασία της Μ.Υ.4, σύμφωνα με το πρωτόδικο δικαστήριο, ουσιαστικά δεν αμφισβητήθηκε και έγινε αποδεκτή, η τελική κατάληξη του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι η μαρτυρία για απόδειξη της ανταπαίτησης ήταν ανεπαρκής, δεν δικαιολογείτο από τη μαρτυρία που το δικαστήριο είχε δεχτεί ως αξιόπιστη.
5. Το Δικαστήριο δεν είναι υπόχρεο να δεχθεί τη μαρτυρία ενός εμπειρογνώμονα μάρτυρα αλλά θα πρέπει να δώσει πειστικούς λόγους γιατί δεν την δέχεται. Ιδιαίτερα εδώ που είχε απορρίψει την περί του αντιθέτου μαρτυρία της εφεσίβλητης εταιρείας. Επομένως οι λόγοι έφεσης 2, 3 και 4 ευσταθούσαν.
6. Το ερώτημα ήταν εάν η Α.Η.Κ. δικαιούνταν τα ποσά όπως αυτά διεκδικούνταν με την ανταπαίτηση. Από τη στιγμή που σύμφωνα και με τη μαρτυρία της Α.Η.Κ. η εφεσίβλητη εταιρεία κατέστη καταναλωτής το 1995 (αφού προηγουμένως καταναλωτής ήταν άλλο πρόσωπο) και ενόψει της νομικής αρχής ότι μια εταιρεία αποτελεί ξεχωριστή νομική οντότητα από τα μέλη της, δεν ήταν ορθό όπως η εφεσίβλητη εταιρεία κατέβαλλε και ποσά που αφορούσαν την περίοδο 1992-1994.
7. Από την προσαχθείσα μαρτυρία δικαιολογείτο η επιτυχία της ανταπαίτησης για το συνολικό ποσό των Λ.Κ.75.127,00 δηλαδή €128.362,10.
Η έφεση πέτυχε με έξοδα και η αντέφεση απορρίφθηκε χωρίς έξοδα.
Η έφεση πέτυχε.
Η αντέφεση απορρίφθηκε.
[*452]Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Γεωργίου ν. Στυλιανού (2009) 1 (Α) Α.Α.Δ. 70,
Salomon v. Salomon [1897] A.C. 22,
Michaelides v. Gavrielides (1980) 1 C.L.R. 244,
Bank of Cyprus (Holdings) Ltd v. Republic (1983) 3 C.L.R. 636,
Bank of Cyprus (Holdings) Ltd v. Republic (1985) 3(C) C.L.R. 1883.
Έφεση.
Έφεση από την εφεσείουσα εναντίον της απόφασης του Επαριακού Δικαστηρίου Πάφου (Σταματίου, Π.Ε.Δ.), (Αγωγή Αρ. 4039/02), ημερομηνίας 12/6/2007.
Κ. Στιβαρού (κα), για την ΑΗΚ-Εναγόμενη.
Ε. Κορακίδης, για την Εφεσίβλητη Eταιρεία-Ενάγουσα.
Καμιά εμφάνιση για τον Εφεσίβλητο-Εναγόμενο δι’ ανταπαιτήσεως.
Cur. adv. vult.
ΚΡΑΜΒΗΣ: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Μ. Φωτίου.
ΦΩΤΙΟΥ, Δ.: Η εφεσίβλητη εταιρεία ασχολείται με την πώληση κατεψυγμένων κρεάτων και ψαριών στην Πάφο. Με αγωγή εναντίον της εφεσείουσας, Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (Α.Η.Κ.), αξίωσε διάφορες θεραπείες. Η εκδοχή της εφεσίβλητης είναι ότι κατά το Δεκέμβριο του 2001 υπάλληλοι της Α.Η.Κ. αντικατέστησαν τους μετρητές ηλεκτρικού ρεύματος που ήσαν εγκατεστημένοι στα υποστατικά της, το ένα στην οδό Κώστα Γεωργίου 28 και το άλλο στην οδό Νικολάου 68-70 στην Πάφο και ότι εισήλθαν παράνομα στα πιο πάνω υποστατικά για έλεγχο. Τον Απρίλιο του 2002 πήρε 3 επιστολές από την Α.Η.Κ. με τις οποίες η Α.Η.Κ. ισχυριζόταν ότι λόγω «δόλου και/ή απάτης και/ή κλοπής και/ή παράνομης επέμβασης που έγινε στους μετρητές και/ή εγκαταστάσεις τους», δεν είχε καταγραφεί όλη η ποσότητα ηλεκτρισμού από τους μετρητές που ήσαν εγκατεστημένοι και αξίωσε το ποσό των Λ.Κ. [*453]125.236,01 την αξία της μη καταγραφείσας κατανάλωσης ηλεκτρισμού. Η Α.Η.Κ. απείλησε ότι σε περίπτωση μη πληρωμής, θα διέκοπτε την παροχή του ηλεκτρικού ρεύματος. Η εφεσίβλητη με επιστολή του δικηγόρου της ημερ. 23/4/2002 απέρριψε την πιο πάνω αξίωση.
Η Α.Η.Κ. στην έκθεση υπερασπίσεως της ισχυρίστηκε ότι οι μετρητές που ήταν εγκατεστημένοι στα προαναφερόμενα υποστατικά της εφεσίβλητης και που αντικαταστάθηκαν από τους υπαλλήλους της (της Α.Η.Κ.) δεν κατέγραφαν την ορθή ποσότητα κατανάλωσης. Μετά τη σύλληψη του υπαλλήλου της Μιχάλη Μασούρα, εφεσίβλητου 2, ως υπόπτου επέμβασης στους επίδικους μετρητές, εκδόθηκε ένταλμα έρευνας των υποστατικών της εφεσίβλητης. Κατά την εκτέλεση του εντάλματος, υπάλληλοι της Α.Η.Κ. συνοδευόμενοι από αστυνομικούς, αφαίρεσαν τους υφιστάμενους μετρητές οι οποίοι λόγω προηγηθείσας επέμβασης δεν κατέγραφαν την ορθή ποσότητα κατανάλωσης του ηλεκτρικού ρεύματος. Ενόψει των διαβουλεύσεων που ακολούθησαν με την εφεσίβλητη έδωσε παρατάσεις για πληρωμή μέχρι και το Δεκέμβριο του 2002.
Στις 18/12/2002 είχαν συνάντηση κατά την οποία κατέληξαν και στον καθορισμό του καταναλωθέντος ηλεκτρικού ρεύματος. Ενώ ανέμεναν τον εμπειρογνώμονα της εφεσίβλητης για να προβούν σε αναθεώρηση του λογαριασμού, η εφεσίβλητη στις 23/12/2002 καταχώρησε την παρούσα αγωγή και εξασφάλισε προσωρινό διάταγμα απαγορεύον την αποκοπή του ηλεκτρικού ρεύματος. Η Α.Η.Κ. ήγειρε ανταπαίτηση τόσο εναντίον της εφεσίβλητης 1 όσο και εναντίον του εξ’ ανταπαιτήσεως εναγόμενου 2 Μιχάλη Μασούρα για κατ’ ισχυρισμό παράνομη επέμβαση στους μετρητές αξιώνοντας γενικές και ειδικές αποζημιώσεις καθώς και άλλα ποσά ως οι παράγραφος 26(β), 26(γ), 26(δ), και παράγραφος 26(ε) της ανταπαίτησης, σύνολο Λ.Κ.96.860,50, πλέον τόκο.
Το πρωτόδικο δικαστήριο αφού άκουσε από πλευράς της εφεσίβλητης/ενάγουσας τον ηλεκτρολόγο μηχανικό Ονούφριο Μονογιό (Μ.Ε.1), το Διευθυντή και μέτοχο της εφεσίβλητης Δημητράκη Χαραλάμπους, (Μ.Ε.2) και τους Μιχάλη Παπαδόπουλο (Μ.Υ.1) υπάλληλο της Α.Η.Κ., Ελευθέριο Σπύρου (Μ.Υ.2) επίσης υπάλληλο της Α.Η.Κ., Νίκο Σοφοκλέους (Μ.Υ.3) ηλεκτρολόγο μηχανικό μέλος του ΕΤΕΚ, την Πωλίνα Πολυκάρπου (Μ.Υ.4) υπάλληλο της Α.Η.Κ. και τον Ανδρέα Μιχαηλίδη (Μ.Υ.5) τεχνικό της Α.Η.Κ., απέρριψε την αξίωση της εφεσίβλητης, όπως και την ανταπαίτηση της Α.Η.Κ. εναντίον τόσο της εφεσίβλητης εταιρείας όσο και του εξ ανταπαιτήσεως εναγόμενου 2, Μιχάλη Μασούρα εναντίον του [*454]οποίου ασκήθηκε ποινική δίωξη στα πλαίσια της οποίας παραδέχθηκε ότι είχε προβεί σε παράνομη επέμβαση σε μετρητές.
Ως αποτέλεσμα η Α.Η.Κ. καταχώρησε την παρούσα έφεση κατά της απόρριψης της ανταπαίτησης την οποία βασίζει σε 4 λόγους έφεσης, τους οποίους παραθέτουμε αυτούσιους χωρίς όμως την αιτιολογία τους:
«Λόγος έφεσης 1.
Ενώ αποτελεί εύρημα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου, ότι υπήρξε επέμβαση στους επίδικους μετρητές, λανθασμένα έκρινε ότι:
«Η ύπαρξη τεχνητών μέσων για την πρόκληση μεταβολής ή παρεμπόδισης του μετρητή στην καταγραφή της ποσότητας ηλεκτρισμού που παρέχεται ή για την υπεξαίρεση κατανάλωση ή χρήση του ηλεκτρισμού απαιτείται όπως αποδειχθεί από την Α.Η.Κ. και ακολούθως ενεργοποιείται η αποδεικτική δυναμική που προνοείται στο πιο πάνω άρθρο.
Θα πρέπει να σημειωθεί πως η νομοθετική διάταξη στην οποία στηρίζεται η Α.Η.Κ. δημιουργεί εκ πρώτης όψεως μαρτυρία έναντι του καταναλωτή που χρησιμοποιεί το μετρητή ότι είναι αυτός που προέβη στην μεταβολή, παρεμπόδιση ή υπεξαίρεση ανάλογα με την περίπτωση, δεν αφαιρεί όμως οτιδήποτε από την υποχρέωση της Α.Η.Κ. να αποδείξει την ύπαρξη της μεταβολής, παρεμπόδισης ή υπεξαίρεσης, το χρόνο που έγινε καθώς και τον τρόπο.»
και ότι:
«Δεν θα μπορούσε επίσης η Α.Η.Κ. να στηριχθεί στις πρόνοιες του Άρθρου 64. Ακόμα και με βάση τη μαρτυρία της Α.Η.Κ., η ίδια ισχυρίζεται πως η οποιαδήποτε επέμβαση στους μετρητές έγινε από τον Μασούρα. Αναφέρεται βέβαια σε συνεργασία με τρίτα πρόσωπα, όμως δεν δόθηκε επαρκής μαρτυρία που να συνδέει την ενάγουσα με αυτή.»
Λόγος έφεσης 2.
Ενώ αποτέλεσε κατάληξη/εύρημα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου, ότι ο Όρος 15 των Όρων Παροχή μπορεί να εφαρμοστεί στην παρούσα περίπτωση, λανθασμένα συνέδεσε την εφαρμογή του ως προς το χρόνο και τρόπο επηρεασμού της κατανάλωσης [*455]από την επέμβαση.
Λόγος έφεσης 3.
Ενώ το Πρωτόδικο Δικαστήριο ανέφερε (στη σελ. 24 της εκκαλούμενης απόφασης) ότι:
«Ο τύπος που χρησιμοποιήθηκε για να καταλήξει ο μάρτυρας στις μετρήσεις του έγινε αποδεκτός από την άλλη πλευρά»
Λανθασμένα κατέληξε ότι:
«Για σκοπούς όμως εφαρμογής του επιστημονικού τύπου χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα τα οποία αμφισβητήθηκαν από την ενάγουσα και ο μάρτυρας δεν φαίνεται να είχε πρωτογενή γνώση αλλά κατέληξε συμπερασματικά σ’ αυτά, στηριζόμενος στο τι βρέθηκε εγκατεστημένο στα υποστατικά της ενάγουσας τον Δεκέμβριο του 2001.»
Λόγος έφεσης 4.
Λανθασμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο (στη σελίδα 40 της εκκαλούμενης απόφασης) απέρριψε την Ανταπαίτηση της Α.Η.Κ. εναντίον των Εναγόντων/ Εναγομένων δι’ Ανταπαιτήσεως αρ. 1/Εφεσιβλήτων.»
Από πλευράς της εφεσίβλητης εταιρείας καταχωρήθηκε αντέφεση που βασίζεται στους εξής λόγους, που επίσης παραθέτουμε αυτούσιους:
«1. Το πρωτόδικο Δικαστήριο λανθασμένα αποδέχθηκε τα ευρήματα του Μιχάλη Παπαδόπουλου (σελ. 25, 23 και 11-12 της απόφασης) και τη μαρτυρία του Ανδρέα Μιχαηλίδη (σελ. 24 και 21 της απόφασης) και λανθασμένα κατέληξε ότι υπήρξε επέμβαση στους επίδικους μετρητές.
(α) Ενόψει της παράλειψης προσκόμισης των επίδικων μετρητών, των σφραγίδων τους και της τανάλιας που κατ’ ισχυρισμό βρέθηκε στο σακίδιο του δι’ ανταπαιτήσεως εναγόμενου αρ. 2, τα ευρήματα του Μιχάλη Παπαδόπουλου και η μαρτυρία του Ανδρέα Μιχαηλίδη δεν θα έπρεπε να γίνουν αποδεκτά διότι παραβίαζαν τον κανόνα της καλύτερης δυνατής μαρτυρίας.
[*456](β) Το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέλειψε να αξιολογήσει τη βαρύτητα που θα προσέδιδε στα ευρήματα του Μιχάλη Παπαδόπουλου και στη μαρτυρία του Ανδρέα Μιχαηλίδη.
2. Το πρωτόδικο Δικαστήριο λανθασμένα δεν χορήγησε στην ενάγουσα τις θεραπείες Α, Β και Δ.
(α) Η ενάγουσα απέδειξε ότι δεν όφειλε οποιοδήποτε ποσό προς την εναγόμενη και ότι είχε αποπληρώσει την καταγεγραμμένη κατανάλωση ρεύματος η οποία αποτελεί αδιαμφισβήτητη μαρτυρία της αξίας της παροχής ρεύματος ελλείψει δόλου.
(β) Η εναγόμενη είχε υποχρέωση παροχής ρεύματος στην ενάγουσα σύμφωνα με νομοθετικές διατάξεις.
3. Το πρωτόδικο δικαστήριο λανθασμένα αποφάσισε ότι οι πρόνοιες του όρου 15 των γενικών όρων παροχής ηλεκτρισμού (πρώτος πίνακας) επιβίωσαν του Συντάγματος.
(α) Οι πρόνοιες του όρου 15 είναι αντίθετες με το Άρθρο 30 του Συντάγματος διότι στερούν το δικαίωμα καθορισμού των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων από αρμόδιο δικαστήριο.
(β) Το πρωτόδικο Δικαστήριο, ακόμα και στην απουσία σαφής δικογραφημένης θέσης, όφειλε να εξετάσει κατά πόσο οι πρόνοιες αυτές συγκρούονται ή όχι με το Σύνταγμα για να διαπιστώσει κατά πόσο αυτές διασώθηκαν μετά το Σύνταγμα.
4. Το πρωτόδικο Δικαστήριο λανθασμένα δεν καταδίκασε την εναγόμενη στα έξοδα της αγωγής και της ανταπαίτησης.
(α) Η ενάγουσα θα έπρεπε να πετύχει στην αγωγή της και η ανταπαίτηση της εναγόμενης ορθά απορρίφθηκε.
(β) Δεν υπήρχε οποιοσδήποτε λόγος για τη μη επιδίκαση των εξόδων υπέρ της ενάγουσας.»
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο 1ος λόγος έφεσης εδράζεται στο εύρημα του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι υπήρξε επέμβαση στους μετρητές, ο δε 1ος λόγος αντέφεσης προσβάλλει αυτό το εύρημα με την αιτιολογία ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο δέχθηκε τα ευρήματα των Μιχάλη Παπαδόπουλου και Ανδρέα Μιχαηλίδη, θεωρούμε σκόπιμο να εξετάσουμε πρώτα τον 1ο λόγο αντέφεσης από τη διατύπωση του οποίου συνάγεται ότι δεν προσβάλλονται [*457]οι διαπιστώσεις του πρωτόδικου δικαστηρίου που αφορούν στην αξιοπιστία των εν λόγω μαρτύρων. Αυτό που προκύπτει είναι ότι η εφεσίβλητη θεωρεί ότι η μαρτυρία των εν λόγω προσώπων δεν ήταν αρκετή για να μπορεί να καταλήξει το πρωτόδικο δικαστήριο ότι έγινε επέμβαση στους μετρητές (α) αφού δεν προσκομίσθηκαν ως τεκμήρια οι επίδικοι μετρητές, οι σφραγίδες και η τανάλια που κατ’ ισχυρισμό βρέθηκε στο σακκίδιο του εφεσίβλητου Μιχάλη Μασούρα, (β) διότι η μαρτυρία τους παραβίαζε τον κανόνα της καλύτερης δυνατής μαρτυρίας, και (γ) το Δικαστήριο παράλειψε να αξιολογήσει τη βαρύτητα που θα προσέδιδε στη μαρτυρία τους. Στο περίγραμμα αγόρευσης της εφεσίβλητης εταιρείας προβάλλεται επίσης ο ισχυρισμός ότι ούτε φωτογραφίες των εν λόγω αντικειμένων (μετρητών, σφραγίδων και τανάλιας) έχουν παρουσιαστεί ούτως ώστε να φανούν τα γδαρσίματα, που σύμφωνα με τον ισχυρισμό των εν λόγω μαρτύρων, υπήρχαν στους μετρητές. Με αυτό τον τρόπο η ΑΗΚ είχε κάθε δυνατότητα να παρουσιάσει ψευδή μαρτυρία χωρίς κίνδυνο αμφισβήτησης. Επικαλέστηκε την υπόθεση Γεωργίου ν. Στυλιανού (2009) 1 (Α) Α.Α.Δ. 70.
Ο Μιχάλης Παπαδόπουλος (Μ.Υ.1) είναι υπάλληλος της Α.Η.Κ. στο Κέντρο Ελέγχου και Επιδιόρθωσης Μετρητών και από το 1997 κατείχε τη θέση του Τεχνικού Επιθεωρητή. Ο μάρτυρας αυτός εξήγησε τον τρόπο που λειτουργούν οι μετρητές της Α.Η.Κ. και τα χαρακτηριστικά τους. Ότι δηλαδή, ο κάθε μετρητής έχει το δικό του μοναδικό αριθμό αναγνωρίσεως ο οποίος είναι με τέτοιο τρόπο χαραγμένος που δεν μπορεί να αφαιρεθεί ή να σβηστεί. Η πινακίδα των στοιχείων του κάθε μετρητή είναι κλειστή και σφραγισμένη με το κάλυμμα μηχανισμού του μετρητή και ότι οι σχετικές φραγίδες τοποθετούνται στα σημεία που βρίσκονται οι βίδες που στερεώνουν το κάλυμμα του μηχανισμού του μετρητή. Οι σφραγίδες είναι μεταλλικές και συμπιέζονται με τανάλιες που αποτυπώνουν από τη μια τα αρχικά ΕΑC και από την άλλη ένα αριθμό. Οι μετρητές, τα τελάκια, οι μεταλλικές σφραγίδες και οι τανάλιες εισάγονται από το εξωτερικό και αποκλειστικά μόνο από την Α.Η.Κ.. Στις 13/2/2002 κλήθηκε στο ΤΑΕ Πάφου και εξέτασε 4 μετρητές καταγραφής ηλεκτρικής ενέργειας στα πλαίσια εξέτασης υπόθεσης εναντίον του εφεσίβλητου Μιχάλη Μασούρα. Διαπίστωσε επέμβαση σε τρεις μετρητές που εξήγησε με λεπτομέρεια. Το πρωτόδικο Δικαστήριο συνόψισε τις διαπιστώσεις του μάρτυρα ως ακολούθως:
«Στον μετρητή 434282 οι σφραγίδες και η διατύπωση του αριθμού 272 επί των σφραγίδων δεν έγιναν από τανάλια του Τμήματος Ελέγχου. Επιπρόσθετα ο μετρητής παρουσίαζε γδαρσί[*458]ματα στα σημεία σφραγίσματος καθώς και στις βίδες του καλύμματος μηχανισμού καθώς και λεκέ στο πλαίσιο αριθμητηρίου στο σημείο των 1.000 μονάδων.
Στο μετρητή 423224 οι σφραγίδες και η διατύπωση του αριθμού 272 επί των σφραγίδων δεν έγιναν από τανάλια του Τμήματος. Επιπρόσθετα υπήρχαν γδαρσίματα στα σημεία σφραγίσματος καθώς και στις βίδες του καλύμματος μηχανισμού καθώς και στο πλαίσιο αριθμητηρίου στο σημείο των 1.000 μονάδων και 10.000 μονάδων.
Στο μετρητή 221616 οι σφραγίδες και η διατύπωση του αριθμού 272 επί των σφραγίδων δεν έγιναν από τανάλια του Τμήματος Ελέγχου. Επιπρόσθετα παρουσίαζε γδαρσίματα στα σημεία σφραγίσματος καθώς και στις βίδες του καλύμματος μηχανισμού καθώς και λεκέ στο πλαίσιο αριθμητηρίου στο σημείο των 12.000 μονάδων και 10.000 μονάδων.
Διευκρινίστηκε από το μάρτυρα πως εισάγεται μόνο μία τανάλια για κάθε διακριτικό αριθμό αποτύπωσης και πως αυτές βρίσκονται πάντα στη κατοχή της Α.Η.Κ.. Η μορφή και ο τρόπος αποτύπωσης των αριθμών των σφραγίδων που βρέθηκαν στους παραβιασμένους μετρητές είναι διαφορετική από αυτή των αυθεντικών που χρησιμοποιείται από την Α.Η.Κ.. Επίσης ανέφερε πως όλοι οι μετρητές ήταν σε λειτουργήσιμη κατάσταση και υπό κανονικές συνθήκες θα κατέγραφαν κανονικά το ηλεκτρικό ρεύμα που είχε καταναλωθεί. Συνακόλουθα δεν θα μπορούσε να διαπιστωθεί κανένα πρόβλημα σε περίπτωση περιοδικού ελέγχου των μετρητών οι οποίοι για την περίπτωση των μετρητών των εναγόντων διεξάγονται ανά οκταετία από τα γραφεία της περιφέρειας.
Κατά την παρουσία του μάρτυρα στο εγκληματολογικό εργαστήριο της αστυνομίας ο ίδιος απέκοψε τις σφραγίδες. Είδε επίσης μία τανάλια σφραγίσματος με αριθμό 272 που βρέθηκε από την αστυνομία στο σακίδιο του Μασούρα και η αποτύπωση του αριθμού 272 ήταν ακριβώς η ίδια με την αποτύπωση που βρέθηκε στους μετρητές των εναγόντων.»
Ήταν κοινό έδαφος πρωτόδικα ότι οι πιο πάνω μετρητές ήσαν αυτοί που εγκατέστησε η Α.Η.Κ. στα υποστατικά της εφεσίβλητης εταιρείας και από το 1995 καταναλωτής ήταν η εφεσίβλητη. Πιο συγκεκριμένα για τον μετρητή 424282 από 10/4/1995, για τον μετρητή 423224 από 1/12/1995 και για τον μετρητή 221616 επίσης [*459]από 1/12/1995. Ο προηγούμενος καταναλωτής ήταν ο κ. Δημήτρης Χαραλάμπους, διευθυντής και μέτοχος της εφεσίβλητης εταιρείας. Αναφορικά με το χρόνο που έγιναν τα γδαρσίματα στους μετρητές, ο μάρτυρας τον καθόρισε «μεταξύ του χρόνου τοποθέτησης του μετρητή, γιατί πριν την εγκατάσταση ελέγχεται και του χρόνου αφαίρεσης του».
Το πρωτόδικο δικαστήριο δέχθηκε το μάρτυρα ως αξιόπιστο. Τα ευρήματα περί της αξιοπιστίας του εν λόγω μάρτυρα, αναφέραμε ήδη ότι δεν προσβάλλονται με την αντέφεση. Αναφορικά με τον ισχυρισμό του ευπαιδεύτου συνηγόρου της εφεσίβλητης ότι υπήρξε κενό στη μαρτυρία λόγω μη παρουσίασης των μετρητών των σφραγίδων και της τανάλιας στο Δικαστήριο, η ευπαίδευτη Πρόεδρος του πρωτόδικου Δικαστηρίου αναφέρει, «Συμφωνώ ότι η παρουσίαση των μετρητών ενδεχόμενα να ήταν ο ορθότερος τρόπος παρουσίασης της μαρτυρίας, δεν θεωρώ όμως ότι η μη παρουσίαση τους μπορεί να έχει καταλυτική σημασία στην υπόθεση».
Εξετάσαμε τον πιο πάνω λόγο έφεσης με αναφορά στη μαρτυρία του εν λόγω μάρτυρα όπως αυτή συνοψίζεται στην πρωτόδικη απόφαση αλλά και απευθείας από τα πρακτικά. Το πρωτόδικο δικαστήριο ορθά αποτίμησε τη μαρτυρία του συγκεκριμένου μάρτυρα και της απέδωσε τη δέουσα βαρύτητα. Δεν έχει εξηγηθεί ούτε μπορέσαμε να αντιληφθούμε πως και σε ποια έκταση επηρεάστηκε η εφεσίβλητη από τη μη παρουσίαση των μετρητών, σφραγίδων ή και τανάλιων ως τεκμηρίων στο Δικαστήριο. Η προαναφερθείσα υπόθεση Γεωργίου ν. Στυλιανού, που επικαλέστηκε ο ευπαίδευτος συνήγορος της εφεσίβλητης εταιρείας, δεν βοηθά την εισήγησή του, αφού αυτή αποφασίστηκε με βάση τα δικά της γεγονότα, διαφορετικά από την παρούσα. Αφορούσε αξιολόγηση εξ ακοής μαρτυρίας και τη σχετική βαρύτητα που έπρεπε να αποδοθεί σ’ αυτή υπό το φως του Άρθρου 27 του περί Αποδείξεως Νόμου Κεφ. 9 (ως έχει τροποποιηθεί).
Με τον ίδιο λόγο αντέφεσης και με την ίδια αιτιολογία η εφεσίβλητη εταιρεία προσβάλλει και το εύρημα που βασίστηκε στη μαρτυρία του Ανδρέα Μιχαηλίδη (Μ.Υ.5) τεχνικού στην Α.Η.Κ.. Ήταν η μαρτυρία του ότι στις 20/12/2001 έλεγξε τον μετρητή 22616 που βρισκόταν στα υποστατικά της εφεσίβλητης στην οδό Ν. Νικολαϊδη και διαπίστωσε ότι οι ασφαλειοφορείς του ήταν ξεσφράγιστοι και οι ασφάλειες που ήταν μέσα ήταν δυναμικότητας 60 αμπέρ αντί 30 αμπέρ που δικαιούτο η εφεσίβλητη. Έτσι με τη βοήθεια άλλου συναδέλφου του, αντικατέστησαν τον μετρητή και έβαλαν κατάλληλο με ασφάλειες των 30 αμπέρ.
[*460]Για τους ίδιους λόγους που απορρίψαμε τους ισχυρισμούς της εφεσίβλητης εταιρείας αναφορικά με τη μαρτυρία του Μιχάλη Παπαδόπουλου, απορρίπτεται και το παράπονο τους για τη μαρτυρία του Ανδρέα Μιχαηλίδη, η μαρτυρία του οποίου κρίθηκε αξιόπιστη από το πρωτόδικο δικαστήριο. Το γεγονός ότι η Α.Η.Κ. δεν παρουσίασε τους μετρητές ως τεκμήρια, δε σημαίνει ότι το δικαστήριο δεν είχε ενώπιον του την καλύτερη δυνατή μαρτυρία (best evidence) αφού οι πιο πάνω μάρτυρες, έχοντας προσωπική γνώση, κατέθεσαν για ό,τι αυτοί είδαν και διαπίστωσαν καθώς και για τις ενέργειες στις οποίες προέβησαν.
Ο δεύτερος λόγος αντέφεσης είναι τέτοιος που μόνο αν αποτύχει η έφεση, θα πρέπει να εξεταστεί, γιατί βασίζεται στο ότι πρωτόδικα απορρίφθηκε η ανταπαίτηση με την οποία ζητούνται τα ποσά, που σύμφωνα με την Α.Η.Κ. απέφυγε να πληρώσει η εφεσίβλητη λόγω επέμβασης στους μετρητές.
Ο τρίτος λόγος αντέφεσης αφορά ισχυρισμό της εφεσίβλητης εταιρείας ότι ο όρος 15 των Γενικών Όρων Παροχή Ηλεκτρισμού (Πρώτος Πίνακας) δεν έχει διασωθεί με βάση το Άρθρο 188 του Συντάγματος καθότι είναι αντίθετος με το Άρθρο 30 του Συντάγματος, αλλά τελικά δεν προωθήθηκε από τον ευπαίδευτο συνήγορο της εφεσίβλητης εταιρείας και συνεπώς δεν θα μας απασχολήσει.
Ο τέταρτος λόγος αντέφεσης, επίσης θα πρέπει να εξεταστεί στο τέλος διότι εξαρτάται από το αποτέλεσμα της παρούσας έφεσης.
Με βάση τα πιο πάνω, προχωρούμε στην εξέταση της έφεσης. Από τη διατύπωσή της στο εφετήριο αλλά και από το περίγραμμα αγόρευσης της Α.Η.Κ. φαίνεται ότι αυτή περιορίζεται στην απόρριψη της ανταπαίτησης εναντίον της εφεσίβλητης εταιρείας και όχι του εξ ανταπαιτήσεως εναγόμενου 2 Μιχάλη Μασούρα.
Τον πρώτο λόγο έφεσης ήδη τον παραθέσαμε πιο πάνω. Αναπτύσσοντας το λόγο αυτό η ευπαίδευτη δικηγόρος της Α.Η.Κ. ανέφερε ότι ενόψει (α) του μαχητού τεκμηρίου που δημιουργεί το Άρθρο 64 του περί Ηλεκτρισμού Νόμου, Κεφ. 170, ότι εκ πρώτης όψεως θεωρείται ότι είναι ο καταναλωτής που χρησιμοποιεί τον μετρητή που προέβηκε στην μεταβολή, παρεμπόδιση ή υπεξαίρεση του, (β) ότι υπήρξε επέμβαση στους μετρητές, (γ) του ευρήματος του δικαστηρίου που με βάση τη μαρτυρία του Ελευθέριου Σπύρου (Μ.Υ.2), τον οποίο έκρινε αξιόπιστο, οι μετρητές σε αμφότερα τα [*461]υποστατικά της εφεσίβλητης εταιρείας βρίσκονταν υπό τον έλεγχό της, και (δ) ότι η Α.Η.Κ. με το δικόγραφο της δεν περιορίστηκε στην επέμβαση που έγινε από τον Μασούρα αλλά ισχυρίστηκε διαζευκτικά ότι έγινε από τρίτο ή τρίτα πρόσωπα, έπρεπε το πρωτόδικο δικαστήριο να καταλήξει ότι η επέμβαση είχε γίνει από την εφεσίβλητη εταιρεία.
Αναφορικά με τα σημεία στα οποία ήταν εγκατεστημένοι οι μετρητές, η μαρτυρία του Μ.Υ.2 την οποία αποδέχτηκε το πρωτόδικο δικαστήριο ήταν η εξής:
«Στο υποστατικό της οδού Ν. Νικολαϊδη «τα δωμάτια των μετρητών ήταν κλειδωμένα με κλειδαριές του ιδιοκτήτη και όταν επισκέπτονταν τα υποστατικά για καταγραφή τους άνοιγαν οι ιδιοκτήτες και έκαναν τις καταγραφές» για δε το υποστατικό της οδού Γ. Γεωργίου «υπήρχε μια πόρτα σιδερένια με γυαλιά πλάι στη κατοικία με κλειδαριά του ιδιοκτήτη, κάτι σαν κλιμακοστάσιο και βρισκόταν μέσα ο μετρητής. Αν βρισκόταν μέσα η σύζυγος του Χαραλάμπους ερχόταν και μας άνοιγε.....»
Το Άρθρο 64 του προαναφερθέντος Νόμου κατά τον ουσιώδη χρόνο διαλάμβανε τα ακόλουθα:
«64, Κάθε πρόσωπο το οποίο εσκεμμένα, δόλια, ή με υπαίτια αμέλεια βλάπτει ή ανέχεται να βλάπτονται οποιεσδήποτε γραμμές, μετρητής, ή εξαρτήματα που ανήκουν στους αναδόχους, ή αλλάζει το δείκτη οποιουδήποτε μετρητή, ή εμποδίζει οποιοδήποτε μετρητή από τη δέουσα καταγραφή της ποσότητας του ηλεκτρισμού που παρέχεται, ή δόλια υπεξαιρεί, καταναλώνει ή χρησιμοποιεί ηλεκτρισμό των αναδόχων, (χωρίς επηρεασμό οποιουδήποτε άλλου δικαιώματος ή θεραπείας για την προστασία των αναδόχων ή την τιμωρία του παραβάτη) καταβάλλει ως ποινή για κάθε τέτοιο αδίκημα και πληρώνει στους αναδόχους ποσό που δεν υπερβαίνει τις είκοσι πέντε λίρες. Και οι ανάδοχοι δύναται επιπρόσθετα με αυτό να ανακτούν το ποσό οποιασδήποτε ζημιάς που υπέστησαν ή που επιδικάστηκε από Δικαστήριο. Και σε οποιαδήποτε περίπτωση κατά την οποία οποιοδήποτε πρόσωπο εσκεμμένα ή δόλια προκάλεσε βλάβη ή επέτρεψε ώστε να υποστούν βλάβη οποιεσδήποτε ηλεκτρικές γραμμές, μετρητής ή εξαρτήματα που ανήκουν στους αναδόχους ή άλλαξε το δείκτη οποιουδήποτε μετρητή, ή εμπόδισε οποιοδήποτε μετρητή από τη δέουσα καταγραφή της ποσότητας ηλεκτρισμού που παρέχεται, οι ανάδοχοι δύνανται επίσης, μέχρις ότου οι γραμμές, ο μετρητής ή τα εξαρτήματα για τα οποία [*462]υποβλήθηκε παράπονο διορθωθούν, να διακόψουν την παροχή ηλεκτρισμού στο πρόσωπο που παρανόμησε με τον τρόπο αυτό ανεξάρτητα από οποιαδήποτε προϋπάρχουσα σύμβαση. Και η ύπαρξη τεχνητών μέσων για την πρόκληση τέτοιας μεταβολής ή παρεμπόδισης, ή για την υπεξαίρεση, κατανάλωση ή χρήση ηλεκτρισμού των αναδόχων, όταν τέτοιος μετρητής βρίσκεται υπό τη φύλαξη ή έλεγχο του καταναλωτή, αποτελεί εκ πρώτης όψεως μαρτυρία ότι τέτοια μεταβολή, παρεμπόδιση, υπεξαίρεση ή κατανάλωση, ανάλογα με την περίπτωση, έχει προξενηθεί από τον καταναλωτή που χρησιμοποιεί τέτοιο μετρητή, δόλια, εν γνώσει του και εσκεμμένα.»
Η Α.Η.Κ., προς υποστήριξη της θέσης της, επικαλέστηκε σειρά υποθέσεων των Επαρχιακών Δικαστηρίων όπου στη βάση παρόμοιων γεγονότων εκδόθηκαν αποφάσεις υπέρ της. Στις υποθέσεις αυτές όπου εμπλεκόταν ως διάδικος και ο Μιχάλης Μασούρας που είχε καταδικαστεί για επέμβαση στους μετρητές της Α.Η.Κ., η κατάληξη του Επαρχιακού Δικαστηρίου ήταν ότι με βάση το μαχητό τεκμήριο που δημιουργούν τα Άρθρα 63 και 64 του ΚΕΦ. 170 η επέμβαση μπορούσε να αποδοθεί στους καταναλωτές που είχαν υπό το δικό τους έλεγχο τους μετρητές και ότι ο ισχυρισμός του καταναλωτή στην κάθε περίπτωση ότι απλώς δεν γνώριζε ποιός επενέβη στους μετρητές και ότι δεν είχε σχέση με την επέμβαση, δεν έγινε δεκτός, μεταξύ άλλων και ως παράλογος. Δεν έχει διαφύγει της προσοχής μας ότι κάποιες από τις πρωτόδικες αυτές αποφάσεις έχουν εφεσιβληθεί και εκκρεμεί η εκδίκαση των εφέσεων. Εν πάση περιπτώσει διευκρινίζουμε ότι οι υποθέσεις αυτές είναι απλώς βοηθητικές. Ωστόσο, διακρίνουμε τη λογικότητα η οποία ενυπάρχει στο σκεπτικό τους, ότι δηλαδή, ο μόνος που μπορεί να έχει όφελος από την επέμβαση σε ένα μετρητή με τρόπο που να μην καταγράφει την ορθή ποσότητα κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος, είναι ο καταναλωτής.
Στρεφόμενοι στη δική μας περίπτωση, το πρωτόδικο δικαστήριο αφού παρατήρησε ότι η ανταπαίτηση της Α.Η.Κ. βασίστηκε σε δόλο και ότι έχει κάποιο «αυξημένο βάρος απόδειξης», στη συνέχεια αναφέρθηκε στο Άρθρο 63 του Κεφ. 170 που δημιουργει το αδίκημα της κλοπής ηλεκτρισμού και σύμφωνα με αυτό η ύπαρξη τεχνητών μέσων για τέτοια υπεξαίρεση αποτελεί εκ πρώτης όψεως μαρτυρία τέτοιας κακόβουλης ή δόλιας υπεξαίρεσης από τον καταναλωτή. Το ίδιο έκρινε και για το Άρθρο 64 αλλά στη συνέχεια ανάφερε τα εξής:
«Θα πρέπει να σημειωθεί πως η νομοθετική διάταξη στην οποία [*463]στηρίζεται η Α.Η.Κ. δημιουργεί εκ πρώτης όψεως μαρτυρία έναντι του καταναλωτή που χρησιμοποιεί το μετρητή ότι είναι αυτός που προέβη στην μεταβολή, παρεμπόδιση ή υπεξαίρεση ανάλογα με την περίπτωση, δεν αφαιρεί όμως οτιδήποτε από την υποχρέωση της Α.Η.Κ. να αποδείξει την ύπαρξη της μεταβολής, παρεμπόδισης ή υπεξαίρεσης, το χρόνο που έγινε καθώς και τον τρόπο.
Εντοπίζω όμως μία παραδοξότητα σε αυτή την υπόθεση. Η Εναγόμενη βασίζει τις θέσεις της στην αποδεικτική δυναμική που δημιουργείται από το Άρθρο 64 (πιο πάνω). Από την άλλη, τόσο σύμφωνα με το δικόγραφο της όσο και με βάση τη μαρτυρία που προσκόμισε, η επέμβαση έγινε από τον Μασούρα που δεν υπήρξε καταναλωτής. Βέβαια η θέση της Α.Η.Κ. είναι ότι η ενάγουσα συνέπραξε με τον Μασούρα, κάτι όμως που για τους λόγους που θα εξηγήσω στη συνέχεια παρέμεινε στη σφαίρα της εικασίας. Περαιτέρω, αξιώνονται ποσά καταναλωθείσας και μη καταγραφείσας ηλεκτρικής ενέργειας για περίοδο πριν καταστεί καταναλωτής η ενάγουσα, όταν καταναλωτής ήταν ο Δ. Χαραλάμπους. Κατά συνέπεια, δεν πρόκειται για καθαρή περίπτωση όπου εφαρμόζονται άμεσα οι πρόνοιες του Άρθρου 64 ακόμα και με βάση τις θέσεις της Α.Η.Κ..»
Αφού το Δικαστήριο στη συνέχεια ασχολείται με το ότι ο Μιχάλης Μασούρας κατηγορήθηκε για τη χρονική περίοδο (1/1/2001 – 19/12/2001) αλλά σχετικά με δυο από τους τρεις μετρητές (τον 434282 και 423224 στην οδό Ν. Νικολαΐδη και Κώστα Γιάγκου αντίστοιχα), κατέληξε ότι «με αυτή τη μαρτυρία μπορεί κάποιος να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πιθανόν το πρόσωπο με το οποίο συμφώνησε ο Μασούρας να είναι η ενάγουσα εταιρεία, ως ο κάτοχος των υποστατικών και το πρόσωπο που θα εισέπραττε όφελος από τις πράξεις αυτές», τελικά κατέληξε ότι «η απουσία πειστικής μαρτυρίας που να συνδέει την ενάγουσα με τον εξ ανταπαιτήσεως εναγόμενο 2 δεν επιτρέπει στο Δικαστήριο να καταλήξει σε οποιονδήποτε συμπέρασμα ακόμα και για την περίοδο του 2001». Καταλήγει ως εξής:
«Δεν θα μπορούσε επίσης η Α.Η.Κ. να στηριχθεί στις πρόνοιες του Άρθρου 64. Ακόμα και με βάση τη μαρτυρία της Α.Η.Κ., η ίδια ισχυρίζεται πως η οποιαδήποτε επέμβαση στους μετρητές έγινε από τον Μασούρα. Αναφέρεται βέβαια σε συνεργασία με τρίτα πρόσωπα, όμως δεν δόθηκε επαρκής μαρτυρία που να συνδέει την ενάγουσα με αυτή. Στο σημείο αυτό επαναλαμβάνω το αυξημένο βάρος απόδειξης που εμπίπτει στους ώμους της [*464]Α.Η.Κ.. Δεν θεωρώ ότι το Δικαστήριο θα πρέπει να συμπληρώσει με εικασίες κενά στην μαρτυρία της Εναγομένης.»
Έχουμε εξετάσει τους ισχυρισμούς της ευπαίδευτης δικηγόρου για την Α.Η.Κ. από τη μιά και του ευπαίδευτου συνηγόρου της εφεσίβλητης εταιρείας από την άλλη. Με βάση το μαρτυρικό υλικό όπως το έχει αποδεκτεί το πρωτόδικο δικαστήριο, δηλαδή (α) ότι υπήρξε επέμβαση στους μετρητές, (β) ότι τα Άρθρα 63 και 64 του Κεφ. 170 δημιουργούν εκ πρώτης όψεως μαρτυρία ότι η επέμβαση είναι από τον καταναλωτή, (γ) ότι ο Μιχάλης Μασούρας φαίνεται να εμπλέκεται έστω για δυο από τους τρεις μετρητές της εφεσίβλητης εταιρείας (δ) ότι έλεγχο του μέρους που ήταν εγκατεστημένοι οι μετρητές είχε η εφεσίβλητη εταιρεία, θεωρούμε ως εσφαλμένη την τελική κατάληξη ότι η επέμβαση δεν έγινε από την εφεσίβλητη εταιρεία. Η αποτίμηση όλων των πιο πάνω στοιχείων σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τους μάρτυρες της εφεσίβλητης είτε δεν τους έκρινε αξιόπιστους, είτε έκρινε ότι η μαρτυρία τους ήταν γενική και αόριστη, αβίαστα οδηγεί στο πιο πιθανό αλλά και λογικό συμπέρασμα ότι η επέμβαση στους μετρητές έγινε από την εφεσίβλητη εταιρεία. Ο τρόπος με τον οποίο το πρωτόδικο δικαστήριο αντίκρισε την ενώπιον του μαρτυρία, όπως το ίδιο την έχει αποδεκτεί, ισοδυναμεί με εφαρμογή επιπέδου απόδειξης πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας και όχι στο ισοζύγιο των πιθανοτήτων με κάπως αυξημένο βάρος.
Με την πιο πάνω κατάληξη προχωρούμε στην εξέταση των υπόλοιπων τριών λόγων έφεσης τους οποίους θα εξετάσουμε μαζί αφού αυτοί ουσιαστικά στρέφονται στην άρνηση του Δικαστηρίου να εκδώσει απόφαση ως η ανταπαίτηση.
Αρχίζουμε από τους περί Αναπτύξεως Ηλεκτρισμού Κανονισμούς του 1954 και ειδικότερα τον όρο 15 των Γενικών Όρων Παροχής Ηλεκτρισμού (Πρώτος Πίνακας) που το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε ότι μπορεί να τύχει κατ’ αναλογία εφαρμογής και σε περιπτώσεις όπως η παρούσα για σκοπούς υπολογισμού της μη καταγραφείσας ποσότητας ηλεκτρισμού. Τον ισχυρισμό της εφεσίβλητης εταιρείας ότι ο όρος αυτός είναι αντισυνταγματικός, τον έχουμε ήδη απορρίψει.
Ο όρος 15 με τίτλο «Ελλαττωματικοί μετρηταί ή μετρηταί ζήτησης φορτίου» προβλέπει τα εξής:
«Εάν ευρεθή ότι ο μετρητής ή ο μετρητής ζητήσεως φορτίου έπαυσε να λειτουργή ή ότι δεν κατέγραψεν επακριβώς το εις τον [*465]καταναλωτήν παρασχεθέν ρεύμα, η Αρχή θα υπολογίση την παρασχεθείσαν ποσότητα ρεύματος αναλόγως της ποσότητος ήτις κατηναλώθη κατά την αντίστοιχον περίοδον ότε ο μετρητής ευρίσκετο εν καλή καταστάσει ή όσον το δυνατόν πλησιέστερον προς ταύτην. Εν ανάγκη η Αρχή θα υπολογίση το καταναλωθέν ρεύμα λαμβάνουσα υπ’ όψιν τον αριθμόν λαμπτήρων ή άλλων συσκευών αίτινες ευρίσκονται συνδεδεμέναι μετά της εγκαταστάσεως του καταναλωτού. Οιαδήποτε επιβάρυνσις γενομένη βάσει του ρηθέντος υπολογισμού δέον να πληρωθή ως εάν αύτη κατεγράφη υπό του μετρητού.»
Για σκοπούς υπολογισμού του ηλεκτρικού ρεύματος που έχει προμηθεύσει η Α.Η.Κ. την εφεσίβλητη εταιρεία και δεν έχει καταγραφεί λόγω ακριβώς της επέμβασης στους μετρητές, κατέθεσαν οι Νίκος Σοφόκλη (Μ.Υ.3) και Πολίνα Πολυκάρπου (Μ.Υ.4). Βασικά η εργασία υπολογισμού έγινε από τον πρώτο (Μ.Υ.3) ο οποίος είναι υπάλληλος της Α.Η.Κ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Φλώριδας, ΗΠΑ, κάτοχος Bsc και MSc Ηλεκτρολογίας και μέλος του ΕΤΕΚ, ο οποίος ετοίμασε και σχετικές εκθέσεις τεκμ. 1(1), 1(2), και 1(3) όπου φαίνεται, όπως δέχθηκε και το πρωτόδικο δικαστήριο, ότι για σκοπούς υπολογισμού της κατανάλωσης έγινε χρήση ενός επιστημονικού τύπου και στατιστικών στοιχείων καταναλώσεων παρόμοιας κατηγορίας καταναλωτών. Αποφάνθηκε επίσης το πρωτόδικο δικαστήριο ότι οι ενάγοντες (εφεσίβλητη εταιρεία) «ουδέποτε πρόβαλαν οποιαδήποτε βάσιμα και αξιόπιστα στοιχεία προς αμφισβήτηση της μεθοδολογίας υπολογισμού ή ύψους του αξιούμενου ποσού». Με βάση τα στοιχεία της έκθεσης του Μ.Υ.3 η Πολίνα Πολυκάρπου (Μ.Υ.4) υπολόγισε το ποσό για κάθε έτος της μη καταγραφείσας κατανάλωσης σύμφωνα με τη διατίμηση του πελάτη και ακολούθως υπολόγισε το φόρο προστιθέμενης αξίας καθώς και τη χρέωση του ΡΙΚ μέχρι το 2001. Σημειώνει το πρωτόδικο δικαστήριο ότι η εργασία της Μ.Υ.4 ουσιαστικά δεν αμφισβητήθηκε και είναι αποδεκτή.
Ήταν περαιτέρω εύρημα του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι η περί του αντιθέτου μαρτυρία του Ονούφριου Μονογιού (Μ.Ε.1) ο οποίος δεν έκανε καλή εντύπωση, δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή αφού ο μάρτυρας αυτός δεν προέβηκε σε οποιεσδήποτε δικές του μετρήσεις. Ήταν όμως δεκτό από το μάρτυρα αυτό, ότι ο τύπος που χρησιμοποιήθηκε από πλευράς της Α.Η.Κ. για σκοπούς υπολογισμού της μη καταγραφείσας ποσότητας ήταν ορθός.
Παρά τα πιο πάνω ευρήματα το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε [*466]αόριστη και ανεπαρκή τη μαρτυρία του Νίκου Σοφόκλη με το εξής σκεπτικό:
«Η μαρτυρία που δόθηκε από τον Ν. Σοφόκλη ως προς το χρόνο κατά τον οποίο ξεκίνησε να μην γίνεται ορθή καταγραφή της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας χωρίζεται σε δύο περιόδους. Η περίοδος Α ξεκινά το έτος 1992 και στηρίζεται σε ισχυριζόμενη απότομη μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος. Επίσης για τον πρώτο μετρητή, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι αυξήθηκαν οι ασφάλειες των μετρητών το έτος 1995, χρόνο κατά τον οποίο, ισχυρίζεται ο μάρτυρας ότι αυξήθηκαν τα μηχανήματα που βρίσκονταν τοποθετημένα στα υποστατικά της Ενάγουσας.
Όσον αφορά την πρώτη εισήγηση για έναρξη της περιόδου μη ορθής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας το έτος 1992, η μαρτυρία που δόθηκε είναι πολύ αδύνατη. Δόθηκαν πίνακες που δείχνουν την κατανάλωση από το 1992 και εντεύθεν, δεν δόθηκε οποιαδήποτε ένδειξη για τις καταναλώσεις πριν από το 1992, παρατηρείται αυξομείωση στην κατανάλωση ολόκληρης της περιόδου και στην απουσία οποιωνδήποτε άλλων στοιχείων δεν μπορεί να υπάρξει θετικό συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια απότομη μείωση κατανάλωσης η οποία παρέμεινε στα ίδια επίπεδα μέχρι τέλους, έτσι ώστε να κριθεί ως ορθό το συμπέρασμα της Α.Η.Κ. και του ειδικού της Ν. Σοφόκλη. Θα πρέπει να τονίσω πως μόνο στην έκθεση που ετοιμάστηκε για τον πρώτο μετρητή με αριθμό 221616 (Τεκμήριο 1(1)) γίνεται ανάλυση του τρόπου με τον οποίο καθορίστηκε η έναρξη της περιόδου όπου δεν γινόταν ορθή καταγραφή της καταναλωθείσας ενέργειας. Για τους άλλους δύο μετρητές τόσο οι εκθέσεις όσο και η μαρτυρία του κ. Σοφόκλη είναι ακόμα πιο αόριστη και δεν στηρίζεται σε αποδεκτά γεγονότα.......»
Εξετάσαμε και επί του σημείου αυτού τις αντίστοιχες θέσεις. Σημειώνουμε ότι το περίγραμμα αγόρευσης της εφεσίβλητης εταιρείας απαντά τις θέσεις της Α.Η.Κ. με πολύ συνοπτικό τρόπο. Από πλευράς Α.Η.Κ. προβάλλεται ο διαζευκτικός ισχυρισμός ότι κι’ αν ακόμα το Δικαστήριο τούτο κρίνει ότι δε θα έπρεπε να επιβαρυνθεί η εφεσίβλητη εταιρεία για ποσά που οφείλονται πριν το 1995 που καταναλωτής ήταν ο Δημήτρης Χαραλάμπους και όχι η εφεσίβλητη εταιρεία, τότε η τελευταία πρέπει να καταβάλει τα ποσά που αφορούν την περίοδο μετά το 1995 που ήταν η ίδια καταναλωτής.
[*467]Λαμβάνοντας υπόψη ότι (α) η μαρτυρία του Νίκου Σοφόκλη (Μ.Υ.3) και ειδικότερα οι εκθέσεις του τεκμ. 1(1) 1(2) και 1(3) παρέμεινε ουσιαστικά αναντίλεκτη αφού η περί του αντιθέτου μαρτυρία της εφεσίβλητης εταιρείας απορρίφθηκε, (β) ότι ο τύπος που υιοθέτησε ο Μ.Υ.3 κρίθηκε από το πρωτόδικο δικαστήριο ως επιστημονικά ορθός και (γ) ότι η εργασία της Μ.Υ.4, σύμφωνα με το πρωτόδικο δικαστήριο, ουσιαστικά δεν αμφισβητήθηκε και έγινε αποδεκτή, καταλήγουμε ότι η τελική κατάληξη του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι η μαρτυρία για απόδειξη της ανταπαίτησης ήταν ανεπαρκής, δεν δικαιολογείτο από τη μαρτυρία που το δικαστήριο είχε δεχτεί ως αξιόπιστη.
Σύμφωνα με τη νομολογία, το Δικαστήριο δεν είναι υπόχρεο να δεχθεί τη μαρτυρία ενός εμπειρογνώμονα μάρτυρα αλλά θα πρέπει να δώσει πειστικούς λόγους γιατί δεν την δέχεται. Ιδιαίτερα εδώ που απέρριψε την περί του αντιθέτου μαρτυρία της εφεσίβλητης εταιρείας. Επομένως οι λόγοι έφεσης 2, 3 και 4 ευσταθούν.
Με βάση τα πιο πάνω, το ερώτημα είναι αν η Α.Η.Κ. δικαιούται τα ποσά όπως αυτά διεκδικούνται με την ανταπαίτηση, δηλαδή σύνολο Λ.Κ. 96.860,50 συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α. και εισφορά ΡΙΚ πλέον τόκους ή το συνολικό ποσό των Λ.Κ. 87.632,71 πλέον Φ.Π.Α. και τόκους, όπως απαιτείται με την παράγραφο 34 της ΓΡΑΠΤΗΣ ΚΑΤΑΘΕΣΗΣ ΜΑΡΤΥΡΙΑΣ (Τεκμ. 16) του Μ.Υ.3.
Από τη στιγμή που σύμφωνα και με τη μαρτυρία της Α.Η.Κ. η εφεσίβλητη εταιρεία κατέστη καταναλωτής το 1995 (αφού προηγουμένως καταναλωτής ήταν ο Δημήτρης Χαραλάμπους) και ενόψει της νομικής αρχής ότι μια εταιρεία αποτελεί ξεχωριστή νομική οντότητα από τα μέλη της (βλ. μεταξύ άλλων Salomon v. Salomon [1897] A.C. 22, Michaelides v. Gavrielides (1980) 1 C.L.R. 244, Bank of Cyprus (Holdings) Ltd. v. Republic (1983) 3 C.L.R. 636 και κατ’ έφεση (1985) 3(C) C.L.R. 1883), τότε δε θα ήταν ορθό όπως η εφεσίβλητη εταιρεία καταβάλει και ποσά που αφορούν την περίοδο 1992-1994. Επομένως από τα απαιτούμενα ποσά όπως αυτά υποστηρίζονται από την προαναφερθείσα μαρτυρία των Μ.Υ.3 και Μ.Υ.4, πρέπει να αφαιρεθούν τα ποσά που αφορούν την περίοδο 1992-1994.
Από το Τεκμ. 1(1) προκύπτει ότι σχετικά με τον μετρητή 221616 για τα έτη 1992-1994 η Α.Η.Κ. απαιτεί συνολικά Λ.Κ.5.939,35 (δηλαδή 1.587,80+2092,52+2259,03 αντίστοιχα), ποσό που θα πρέπει να αφαιρεθεί από το ποσό των Λ.Κ.42.202,73 οπότε έχουμε Λ.Κ. 36.263,38 πλέον Λ.Κ. 1.100,80 έξοδα για διερεύνηση και αντικατά[*468]σταση του μετρητή.
Αναφορικά με το μετρητή 434282 (βλ. Τεκμ. 1(2)) η αξίωση καλύπτει την περίοδο 10/4/1995 – 20/12/2001 όταν καταναλωτής ήταν η εφεσίβλητη εταιρεία. Επομένως το αξιούμενο ποσό των Λ.Κ. 17.204,38 (16.103,50+1.100,88 έξοδα) είναι ορθό.
Αναφορικά με το μετρητή 423224 η αξίωση καλύπτει την περίοδο από 10/2/1992 – 20/12/2001. Επομένως από το σύνολο του αξιούμενου σχετικά με το μετρητή αυτό ποσού των Λ.Κ. 26.023,84 θα πρέπει να αφαιρεθεί το ποσό των Λ.Κ. 6.366,28 (δηλαδή 1.826,68+2.423,60 +2.115,91) οπότε μένει το ποσό των Λ.Κ. 19.457,56 πλέον Λ.Κ.1.100,88 διαχειριστικά έξοδα ως ανωτέρω, δηλαδή σύνολο Λ.Κ.20.558,44.
Ενόψει των πιο πάνω καταλήγουμε ότι από την προσαχθείσα μαρτυρία δικαιολογείται η επιτυχία της ανταπαίτησης για το συνολικό ποσό των Λ.Κ.75.127,00 δηλαδή €128.362,10.
Με βάση όλα τα πιο πάνω η έφεση επιτυγχάνει και η πρωτόδικη απόφαση με την οποία απορρίφθηκε η ανταπαίτηση παραμερίζεται.
Εκδίδεται απόφαση στην Ανταπαίτηση για το ποσό των €128.362,10 πλέον Φ.Π.Α. υπέρ της Α.Η.Κ. και εναντίον της εφεσίβλητης εταιρείας πλέον νόμιμο τόκο από σήμερα.
Η εφεσίβλητη εταιρεία να καταβάλει και τα έξοδα της έφεσης καθώς και αυτά στην πρωτόδικη διαδικασία αναφορικά με την ανταπαίτηση (πλέον Φ.Π.Α. αν υπάρχει) όπως αυτά θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Η αντέφεση απορρίπτεται αλλά υπό τις περιστάσεις χωρίς έξοδα.
Η έφεση επιτυγχάνει.
Η αντέφεση απορρίπτεται.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο