(2012) 1 ΑΑΔ 2214
[*2214]15 Οκτωβρίου, 2012
[ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ,
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ Δ/στές]
(Πολιτική Έφεση Αρ. 104/2011)
FARHAN KHALIL,
Εφεσείων,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ
1. ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ,
2. ΑΡΧΗΓΟΥ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ,
3. ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ
ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Εφεσιβλήτων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 105/2011)
JAFAR KALASH,
Εφεσείων,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ
1. ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ,
2. ΑΡΧΗΓΟΥ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ,
3. ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ
ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Εφεσιβλήτων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 106/2011)
HENDRIN ABDALLA,
Εφεσείων,
v.
[*2215]ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ
1. ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ,
2. ΑΡΧΗΓΟΥ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ,
3. ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ
ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Εφεσιβλήτων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 107/2011)
MIDDAS IBRAHIM,
Εφεσείων,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ
1. ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ,
2. ΑΡΧΗΓΟΥ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ,
3. ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ
ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Εφεσιβλήτων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 108/2011)
MOHAMMAD ALI AHMED,
Εφεσείων,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ
1. ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ,
2. ΑΡΧΗΓΟΥ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ,
3. ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ
ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Εφεσιβλήτων.
(Πολιτικές Εφέσεις Αρ. 104/2011, 105/2011, 106/2011, 107/2011, 108/2011)
[*2216]Προνομιακά εντάλματα ― Habeas Corpus ― Κατά πόσον εφέσεις εναντίον πρωτόδικων αποφάσεων σε αιτήσεις Habeas Corpus κατέστησαν άνευ αντικειμένου συνεπεία της απελευθέρωσης στο μεταξύ των αιτητών ― Το ένταλμα Habeas Corpus αποτελεί μέσο θεραπείας και όχι τιμωρίας και επομένως όταν το πρόσωπο το οποίο κατηγορείται ότι παρανόμως κρατεί υπό τη φύλαξη του το σώμα άλλου, έχει de facto σταματήσει να έχει τέτοια φύλαξη ή έλεγχο, δεν εκδίδεται ένταλμα habeas corpus.
Προνομιακά εντάλματα ― Habeas Corpus ― Το προνομιακό ένταλμα τύπου Habeas Corpus ad subjiciendum διασφαλίζει την ελευθερία του παρανόμως διατελούντα υπό κράτηση πολίτη ― Η έκδοση του εντάλματος habeas corpus προϋποθέτει την εκ μέρους του αιτούμενου το ένταλμα, απόδειξη του παρανόμου της κράτησης ή φυλάκισης.
Οι εφεσείοντες άσκησαν εφέσεις εναντίον πρωτόδικων απορριπτικών αποφάσεων σε αιτήσεις Habeas Corpus με τις οποίες επιδιωκόταν η έκδοση διατάγματος Habeas Corpus για την απελευθέρωση τους από την κράτηση τους που είχε γίνει κατά το χρόνο εκείνο για σκοπούς απέλασης. Μεσούσης της διαδικασίας εκδίκασης των εφέσεων, οι εφεσείοντες αφέθηκαν ελεύθεροι.
Ετέθη ακολούθως προδικαστικό ζήτημα από πλευράς της Καθ’ ης η Αίτηση Δημοκρατίας κατά πόσον οι εφέσεις κατέστησαν άνευ αντικειμένου.
Οι εφεσείοντες υποστήριξαν τη συνέχιση της εκδίκασης των εφέσεων προβάλλοντας τις εξής θέσεις:
α) Σε περίπτωση που οι εφέσεις κρίνονταν άνευ αντικειμένου, θα υπήρχε παραβίαση του Άρθρου 5(5) της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και θα ήταν αντίθετο με τη σκέψη της Said Shamilovich Kadzoev (Huchbarov) υπόθ. αρ. C-357/09 PPU του Τμήματος Μείζονος Σύνθεσης του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
β) Η ανατροπή από την Ολομέλεια των πρωτόδικων αποφάσεων, ήταν αναγκαία για να ανοίξει ο δρόμος για διεκδίκηση αποζημιώσεων από το Επαρχιακό Δικαστήριο.
γ) Ήταν αναγκαία η ακύρωση των πρωτόδικων αποφάσεων ώστε να καθίστατο δυνατόν να ζητηθούν αποζημιώσεις για την παράνομη κράτηση τους.
[*2217]Αποφασίστηκε ότι:
1. Είναι το γεγονός της κράτησης που προσδίδει δικαιοδοσία στο Δικαστήριο και δεν εκδίδεται ένταλμα habeas corpus μετά την απελευθέρωση του αιτητή, με μόνο παραμένον θέμα αυτό των δημιουργηθέντων εξόδων.
2. Καθίστατο πρόδηλο ότι οι εφέσεις είχαν παραμείνει άνευ αντικειμένου. Τυχόν επιτυχία των εφέσεων θα σήμαινε την ακύρωση των πρωτόδικων αποφάσεων και την έκδοση ενταλμάτων habeas corpus προς την αρμόδια αρχή που παρανόμως κρατεί τους εφεσείοντες.
3. Τέτοια απόφαση, θα ήταν βεβαίως ανεφάρμοστη ενόψει του ότι οι εφεσείοντες ήταν ήδη ελεύθεροι και η Ολομέλεια θα ενεργούσε επί ματαίω. Αποτελεί βέβαια αξίωμα ότι τα Δικαστήρια δεν αποφασίζουν θεωρητικά θέματα, ούτε ενεργούν επί ματαίω.
4. Η απόρριψη όμως των εφέσεων διότι δεν υπήρχε πλέον αντικείμενο, δεν επηρέαζε τη δυνατότητα των εφεσειόντων αν έτσι ήθελαν κρίνει πρέπον να προβούν σε διαβήματα στη βάση της υπόθεσης Γιάλλουρου ν. Νικολάου (2001) 1 Α.Α.Δ. 558.
Οι εφέσεις απορρίφθηκαν με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Chalal v. The United Kingdom Appl. No. 22414/93, ECHR 15.11.1006,
Ali v. Switzerland [1999] 28 ECHR 304.
Στράκκα ν. Δημοκρατίας (1991) 3 Α.Α.Δ. 643,
Said Shamilovich Kadzoev (Huchbarov) υπόθ. αρ. C-357/09 ( Δ.Ε.Ε.),
Χατζησάββα (1993) 1 Α.Α.Δ. 102,
Καλφοπούλου (1998) 1 Α.Α.Δ. 55,
Barnado v. Ford, Gossage case [1892] AC 326,
Ex Parte Whitehead [1957] Crim. L.R. 114,
Γιάλλουρου ν. Νικολάου (2001) 1 Α.Α.Δ. 558.
[*2218]Εφέσεις.
Εφέσεις από τους εφεσείοντες εναντίον της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Φωτίου, Δ.), (Αρ. Πολ. Αίτ. 6/11), ημερομηνίας 8/3/2011.
Νικ. Χαραλαμπίδου (κα), για τους Εφεσείοντες.
Κ. Λοΐζου (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Εφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Δικαστή Ναθαναήλ.
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Οι εφεσείοντες, στα πλαίσια καθιστικής εκδήλωσης στην οποία έλαβαν μέρος και η οποία πραγματοποιήθηκε από το Κουρδικό Κόμμα σε συνεργασία με Κούρδους της Συρίας στις 17.5.2010, έξω από το Σπίτι της Ευρώπης στη λεωφ. Βύρωνος στη Λευκωσία, συνελήφθηκαν από την Αστυνομία και τέθηκαν υπό κράτηση. Κατά τη χρονική στιγμή της σύλληψης τους, όλοι οι εφεσείοντες ήταν αιτητές ασύλου. Οι σχετικοί φάκελοι τους όμως είχαν κλείσει ως ευρισκόμενοι στη Δημοκρατία παρανόμως. Κρίθηκαν εν τέλει ως απαγορευμένοι μετανάστες βάσει του Άρθρου 6(1) του περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμου, Κεφ. 105, ως τροποποιήθηκε, και εκδόθηκαν εναντίον τους διατάγματα κράτησης και απέλασης.
Καταχωρήθηκαν διαφορετικές αιτήσεις προνομοιακού εντάλματος τύπου habeas corpus, οι οποίες και απορρίφθηκαν πρωτοδίκως. Οι εφέσεις που καταχωρήθηκαν συνεκδικάστηκαν εν τέλει λόγω κοινών νομικών σημείων, με σχετική απόφαση του Εφετείου στις 12.9.2011. Ως εκ τούτου καταχωρήθηκαν κοινά περιγράμματα για όλους τους εφεσείοντες, καθώς και σχετικό περίγραμμα για τη Δημοκρατία.
Πρωτοδίκως, οι αιτήσεις για habeas corpus είχαν απορριφθεί παρά την απόρριψη των τριών προδικαστικών ενστάσεων που είχε εγείρει η Δημοκρατία, ότι το Δικαστήριο στερείτο δικαιοδοσίας διότι οι εφεσείοντες κρατούνταν δυνάμει διαταγμάτων κράτησης και απέλασης, ελεγχόμενα μόνο κάτω από το Άρθρο 146 του Συντάγματος, τα οποία εν πάση περιπτώσει δεν τέθηκαν υπό αμφισβήτηση με προσβολή τους με προσφυγή. Και ότι, εν πάση περι[*2219]πτώσει η συνέχιση της κράτησης των εφεσειόντων – τότε αιτητών – οφειλόταν σε δικές τους ενέργειες εφόσον προσέφυγαν ομαδικώς με σχετική αίτηση ημερ. 12.6.2010, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από το οποίο και πέτυχαν την εξασφάλιση ασφαλιστικών μέτρων αναστέλλοντας οποιαδήποτε μέτρα απέλασης τους από τη Δημοκρατία.
Οι αιτήσεις απορρίφθηκαν επί της ουσίας τους επειδή δεν είχε παρέλθει ο χρόνος των 6 μηνών που καθορίζει το Άρθρο 15 της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ, ο δε χρόνος κατά τον οποίο διαρκούσε η αναστολή λόγω της έκδοσης των ασφαλιστικών μέτρων από το ΕΔΑΔ, δεν ήταν δυνατόν να προσμετρά εναντίον της Δημοκρατίας ως προς τη συνολική διάρκεια κράτησης. Απορρίφθηκαν επίσης οι θέσεις των εφεσειόντων ότι η συνεχιζόμενη κράτηση παραβίαζε το Άρθρο 11.2(στ) του Συντάγματος και το Άρθρο 5(1)(στ) της Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εφόσον τα γεγονότα δεν υποστήριζαν εφαρμογή του σκεπτικού των υποθέσεων Chalal v. The United Kingdom Appl. No. 22414/93, ημερ. 15.11.1006, του ΕΔΑΔ και Ali v. Switzerland [1999] 28 EHHR 304.
Ασκήθηκαν οι υπό κρίση εφέσεις, αλλά μεσολάβησαν σημαντικές εξελίξεις. Οι εφεσείοντες, είναι κοινώς παραδεκτό, αφέθηκαν τελικώς ελεύθεροι σε διάφορες χρονικές στιγμές εντός του Απριλίου και Μαΐου του 2011. Τέθηκε από τη Δημοκρατία προδικαστικά το ζήτημα ότι οι εφέσεις κατέστησαν άνευ αντικειμένου με αναφορά στην υπόθεση Στράκκα ν. Δημοκρατίας (1991) 3 Α.Α.Δ. 643, η αρχή της οποίας όμως δεν έχει εφαρμογή εδώ, εφόσον αφορά το διοικητικό δίκαιο. Τέθηκε ευθέως κατά τη διάρκεια της συζήτησης των εφέσεων από την ίδια την Ολομέλεια, η βιωσιμότητα τους υπό το φως της απελευθέρωσης των εφεσειόντων από τις αρχές της Δημοκρατίας. Υποδείχθηκε στη συνήγορο τους ότι από τη στιγμή που οι εφεσείοντες δεν τελούν υπό περιορισμό, δεν παρέμεινε καν αντικείμενο εξέτασης. Αυτό τον σκόπελο κλήθηκαν οι εφεσείοντες να ξεπεράσουν πριν οι εφέσεις ακουστούν στην ουσία τους.
Η κα Χαραλαμπίδου επέμενε στην προώθηση των εφέσεων της, υποδεικνύοντας ότι σε περίπτωση που οι εφέσεις κρίνονταν άνευ αντικειμένου, θα υπήρχε παραβίαση του Άρθρου 5(5) της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και θα ήταν αντίθετο με τη σκέψη της Said Shamilovich Kadzoev (Huchbarov) υπόθ. αρ. C-357/09 PPU του Τμήματος Μείζονος Σύνθεσης του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η ανατροπή από την Ολομέλεια των πρωτόδικων αποφάσεων, εισηγήθηκε, είναι αναγκαία για να ανοίξει ο δρόμος για διεκδίκηση αποζημιώσεων από το [*2220]Επαρχιακό Δικαστήριο.
Το προνομιακό ένταλμα τύπου Habeas Corpus ad subjiciendum διασφαλίζει την ελευθερία του παρανόμως διατελούντα υπό κράτηση πολίτη. Αρχή ή ιδιώτης που κρατεί πολίτη της Δημοκρατίας ή άτομο που βρίσκεται στην επικράτεια της, ελέγχεται ως προς τη νομιμότητα της κράτησης και στέρησης της ελευθερίας του ατόμου, (Δημητράκης Χατζησάββα (1993) 1 Α.Α.Δ. 102). Η έκδοση του εντάλματος habeas corpus προϋποθέτει την εκ μέρους του αιτούμενου το ένταλμα, απόδειξη του παρανόμου της κράτησης ή φυλάκισης (Καλφοπούλου (1998) 1 Α.Α.Δ. 55). Το habeas corpus είναι ένα πολύ δραστικό μέτρο στο οπλοστάσιο του νόμου. Και είναι δραστικό ακριβώς γιατί προϋποθέτει κυριολεκτικά τη μεταφορά του σώματος του φυλακισμένου ή κρατουμένου στο Δικαστήριο προς έλεγχο της νομιμότητας της φυλάκισης ή κράτησης. Όπως υποδεικνύεται στους Halsbury’ s Laws of England 4η έκδ., Τόμος 11, σελ. 771, παρ. 1456, το ένταλμα habeas corpus αποτελεί μέσο θεραπείας και όχι τιμωρίας και επομένως όταν το πρόσωπο το οποίο κατηγορείται ότι παρανόμως κρατεί υπό τη φύλαξη του το σώμα άλλου, έχει de facto σταματήσει να έχει τέτοια φύλαξη ή έλεγχο, δεν εκδίδεται ένταλμα habeas corpus.
Αναφέρονται στο σύγγραμμα του Π. Αρτέμη: «Προνομιακά Εντάλματα» σελ. 77-78, οι υποθέσεις Barnado v. Ford, Gossage case [1892] AC 326 και Ex Parte Whitehead (1957) Crim. L.R. 114, στις οποίες λέχθηκε ότι είναι το γεγονός της κράτησης που προσδίδει δικαιοδοσία στο Δικαστήριο και ότι δεν εκδίδεται ένταλμα habeas corpus μετά την απελευθέρωση του αιτητή, με μόνο παραμένον θέμα αυτό των δημιουργηθέντων εξόδων. Όπως το θέτει η εισαγωγική παρ. 3.14 στη σελ. 78, του πιο πάνω συγγράμματος:
«3.14 Το ένταλμα Habeas Corpus είναι άμεσο δραστικό μέτρο για την απελευθέρωση ατόμου από παράνομη ή αδικαιολόγητη κράτηση, είτε από τις Αρχές, είτε από ιδιώτη. Είναι θεραπεία για το πρόσωπο που κρατείται. Δεν είναι τιμωρητικό μέτρο για αποζημίωση. Δεν εκδίδεται όταν παύσει η κράτηση.»
Υπό το φως των πιο πάνω, καθίσταται πρόδηλο ότι οι εφέσεις έχουν παραμείνει άνευ αντικειμένου. Και αυτό είναι άλλωστε φανερό και από το γεγονός ότι τυχόν επιτυχία των εφέσεων θα σήμαινε την ακύρωση των πρωτόδικων αποφάσεων και την έκδοση ενταλμάτων habeas corpus προς την αρμόδια αρχή που παρανόμως κρατεί τους εφεσείοντες. Τέτοια απόφαση, θα ήταν βεβαίως ανεφάρμοστη ενόψει του ότι οι εφεσείοντες είναι ήδη ελεύθεροι [*2221]και η Ολομέλεια θα ενεργούσε επί ματαίω. Αποτελεί βέβαια αξίωμα ότι τα Δικαστήρια δεν αποφασίζουν θεωρητικά θέματα, ούτε ενεργούν επί ματαίω. Η υπόθεση Kadzoev – ανωτέρω – (όπως και οι υπόλοιπες στις οποίες παρέπεμψε η συνήγορος των εφεσειόντων), δεν έχει εφαρμογή στα εδώ γεγονότα. Το Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης ερμήνευσε, μεταξύ άλλων, το Άρθρο 15 της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ, ως προς την έννοια του μέγιστου χρόνου κράτησης και του τρόπου υπολογισμού του όταν ο αιτητής ασύλου κρατείται με βάση την εθνική νομοθεσία για σκοπούς απομάκρυνσης. Η όλη χρονική διάρκεια κράτησης μπορεί να ελεγχθεί. Ο αιτητής στην Kadzoev ήταν υπό κράτηση και το αρμόδιο Βουλγαρικό Δικαστήριο ανέστειλε την περαιτέρω διαδικασία διοικητικής απομάκρυνσης του αιτητή, για να υποβάλει διάφορα προδικαστικά ερωτήματα στο Δ.Ε.Ε. Εδώ, οι εφεσείοντες δεν τελούν πλέον υπό κράτηση. Δεν τίθεται επομένως ούτε ζήτημα παραβίασης του Άρθρου 5 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που κατοχυρώνει την ελευθερία ασφάλειας και ελευθερίας και ιδιαιτέρως της παρ. (5) αυτού που διέπει το δικαίωμα αποζημίωσης σε περίπτωση παράνομης σύλληψης και κράτησης.
Η συνήγορος των εφεσειόντων εισηγήθηκε ότι είναι αναγκαία η ακύρωση των πρωτόδικων αποφάσεων ώστε να καταστεί δυνατόν να ζητηθούν αποζημιώσεις για την παράνομη κράτηση τους. Υπενθυμίζεται αμέσως ότι η παρούσα διαδικασία αφορά διαδικασία προνομιακών ενταλμάτων και όχι διοικητικής προσφυγής δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος, ώστε σε περίπτωση ακύρωσης διοικητικής απόφασης, να είναι δυνατή η καταχώρηση αγωγής στο Επαρχιακό Δικαστήριο για αποζημιώσεις δυνάμει του Άρθρου 146.6. Η απόρριψη όμως των εφέσεων διότι δεν υπάρχει πλέον αντικείμενο, δεν επηρεάζει ενδεχομένως τη δυνατότητα των εφεσειόντων αν έτσι ήθελαν κρίνει πρέπον να προβούν σε διαβήματα στη βάση της υπόθεσης Γιάλλουρου ν. Νικολάου (2001) 1 Α.Α.Δ. 558.
Οι εφέσεις απορρίπτονται ως άνευ αντικειμένου, με έξοδα εναντίον των εφεσειόντων και υπέρ των εφεσιβλήτων, ως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Οι εφέσεις απορρίπτονται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο