(2013) 1 ΑΑΔ 2505
[*2505]5 Δεκεμβρίου, 2013
[ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΝΑΘΑΝΑΗΛ, ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ/στές]
INVESTYLIA PUBLIC COMPANY LTD,
Εφεσείουσα - Εναγόμενη,
ν.
ΚΩΣΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ,
Εφεσιβλήτου - Ενάγοντα.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 238/2010)
Έφεση ― Τροποποίηση λόγων έφεσης ― Απόρριψη αίτησης τροποποίησης λόγων έφεσης, επί τω ότι αφορούσε ζήτημα που δεν είχε εγερθεί πρωτοδίκως.
Έφεση ― Τροποποίηση λόγων έφεσης ― Το ότι δεν υπάρχει απόλυτος απαγορευτικός κανόνας ότι ένας νέος προτεινόμενος λόγος έφεσης πρέπει κατ’ ανάγκη να συνδέεται με τους υφιστάμενους, ασφαλώς δεν αποτελεί έρεισμα για την ανεξέλεγκτη εισαγωγή πρόσθετων λόγων έφεσης.
Έφεση ― Τροποποίηση λόγων έφεσης ― Είναι πιο εύκολο να εγκριθεί, αν επιζητεί την διεύρυνση της αιτιολογίας και την καλύτερη παρουσίαση των επίδικων θεμάτων ― Καθίσταται πιο δύσκολη η έγκριση της όταν επιδιώκεται η ανάπλαση των λόγων έφεσης χωρίς να υπάρχει αποχρών λόγος ― Στις περιπτώσεις που γίνεται προσπάθεια να προστεθούν καινούργιοι λόγοι, εντελώς ανεξάρτητοι από τους υφιστάμενους, το εγχείρημα γίνεται ακόμα πιο δύσκολο να γίνει αποδεκτό.
Δίκη ― Επίδικα θέματα ― Αγορεύσεις ― Η αγόρευση, τόσο πρωτόδικα όσο και κατ’ έφεση, δεν αποτελεί μέσο προσαγωγής μαρτυρίας ή διεύρυνσης των επιδίκων θεμάτων.
Πολιτική Δικονομία ― Ένορκες δηλώσεις ― Όμνυση της υποστηρικτικής δήλωσης από δικηγόρο χωρίς να εξηγείται ο λόγος για τον οποίο δεν ορκίστηκε διάδικος ― Ανεπιθύμητη πρακτική, αλλά δεν αγνοείται ούτε απορρίπτεται η ένορκη αυτή δήλωση.
[*2506]Η εφεσείουσα προώθησε ενδιάμεση αίτηση στο πλαίσιο της έφεσης με την οποία εξαιτείτο τροποποίηση της Ειδοποίησης Έφεσης και η οποία αφορούσε ένα ευρύ φάσμα προτεινόμενων τροποποιήσεων των υφιστάμενων λόγων έφεσης.
Ο εφεσίβλητος με σχετική δήλωση του συνηγόρου του περιόρισε την ένσταση του στην αιτούμενη θεραπεία που αφορούσε στην προσθήκη 18ου λόγου έφεσης.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονταν στην ένορκη δήλωση που συνόδευε την αίτηση, κρίθηκε αναγκαίο να προστεθεί και 18ος λόγος έφεσης, που να κάλυπτε θέμα, για το οποίο τέθηκε σχετική επιχειρηματολογία ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου από τη συνήγορο της εφεσείουσας, πλην όμως το Δικαστήριο στην απόφαση του δεν εξέτασε το θέμα.
Η ένσταση του εφεσίβλητου είχε ως κύριο πυρήνα τη θέση ότι ο προτεινόμενος 18ος λόγος έφεσης, ουδέποτε ηγέρθη πρωτοδίκως και συνακόλουθα δεν μπορούσε να τεθεί ως λόγος έφεσης.
Η πλευρά του εφεσείοντα –αιτητή ανταπάντησε ότι το θέμα που αφορούσε στην επίδικη τροποποίηση είχε εγερθεί πρωτοδίκως στο στάδιο των αγορεύσεων.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Σταθερή είναι η αντιμετώπιση από τη νομολογία ότι δεν μπορεί να εξετασθεί στην έφεση, θέμα το οποίο δεν τέθηκε ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου και ότι θέματα που δεν δικογραφούνται, δεν θεωρούνται επίδικα και δεν εξετάζονται από το Δικαστήριο.
2. Από την εξέταση των δικογράφων και ιδιαίτερα της έκθεσης υπεράσπισης της εφεσείουσας, όπως αυτή τροποποιήθηκε, δυνάμει διαταγμάτων του Δικαστηρίου και της αγόρευσης της τότε συνηγόρου της, προέκυπτε ότι αφ’ ενός δεν δικογραφείτο το θέμα που περιεχόταν στον προτεινόμενο 18ο λόγο έφεσης και αφ’ ετέρου στη αναφερθείσα γραπτή αγόρευση γινόταν αναφορά σε θέμα εντελώς διαφορετικό απ’ αυτό που προτεινόταν με τον 18ο λόγο έφεσης.
3. Εάν επιτρεπόταν η προσθήκη του προτεινόμενου 18ου λόγου έφεσης, τότε το Εφετείο θα καλείτο να αποφασίσει κατά την ακρόαση της έφεσης πάνω σε θέμα το οποίο ποτέ δεν ηγέρθη πρωτοδίκως, κάτι το οποίο δεν είναι επιτρεπτό.
4. Όσον αφορούσε στην όμνυση της υποστηρικτικής δήλωσης από [*2507]δικηγόρο χωρίς να εξηγείται ο λόγος για τον οποίο δεν ορκίστηκε αξιωματούχος της εφεσείουσας, αναμφίβολα η νομολογία έχει κατ’ επανάληψη επισημάνει το ανεπιθύμητο της πρακτικής αυτής, αλλά δεν έχει φθάσει στο σημείο της απαγόρευσης ώστε να αγνοείται ή να απορρίπτεται η ένορκη αυτή δήλωση.
Η αίτηση επέτυχε μερικώς με έξοδα εναντίον της εφεσείουσας.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Muskita Aluminium Industries Ltd. κ.ά. v. Alsako Aluminium Ltd κ.ά. (Αρ. 1) (2009) 1(Α) Α.Α.Δ. 59,
Χατζηιωάννου ν. Κωνσταντίνου κ.ά. (1993) 1 Α.Α.Δ. 844,
Θωμά ν. Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας (1997) 1 Α.Α.Δ. 797,
F.H.K. Hotels Hold. Ltd. v. A.S. Control Ltd. (1999) 1(Γ) Α.Α.Δ. 2159,
Κουφτερού ν. Παναγίδη (2009) 1 Α.Α.Δ. 2147,
Κοινότης Λυσού κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 537,
Φακοντής ν. Βρυώνη (2003) 1 Α.Α.Δ. 1714,
Investylia Public Company Ltd. v. Γαβριηλίδου (2013) 1 Α.Α.Δ. 1202.
Έφεση - Αίτηση.
Αίτηση από την Εφεσείουσα στα πλαίσια της πιο πάνω Έφεσης εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λάρνακας (Φιλίππου, Ε.Δ.), (Αγωγή Αρ. 3942/2005), ημερομ. 31/5/2010.
Λ. Λουκαΐδης, για την Εφεσείουσα - Αιτήτρια.
Α. Κουκούνης, για τον Εφεσίβλητο - Καθ’ ου η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα απαγγείλει ο Δικαστής Παρπαρίνος.
ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ.: Η εφεσείουσα καταχώρησε την παρούσα [*2508]έφεση την 18/8/10. Σ’ αυτή περιέχονται 17 λόγοι έφεσης.
Την 7/6/12 η εφεσείουσα καταχώρησε αίτηση για τροποποίηση της έφεσης με την προσθήκη 18ου λόγου έφεσης. Την 20/2/13 με συμφωνία και του εφεσίβλητου η αίτηση αποσύρθηκε και απορρίφθηκε άνευ βλάβης των δικαιωμάτων της εφεσείουσας.
Η εφεσείουσα επανήλθε την 12/3/13 με νέα αίτηση τροποποίησης, η οποία κάλυπτε μεγαλύτερο φάσμα. Συγκεκριμένα αιτείτο την (α) διόρθωση της αιτιολόγησης του 5ου λόγου έφεσης, (β) διόρθωση του 9ου λόγου έφεσης, (γ) προσθήκη 18ου λόγου έφεσης και παράλληλα παράταση της προθεσμίας καταχώρησης περιγράμματος. Επισύναψε δε έντυπο ειδοποίησης έφεσης με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις.
Ο εφεσίβλητος με δήλωση του συνηγόρου του δήλωσε ότι περιορίζει την ένσταση του στην αιτούμενη θεραπεία που αφορά την προσθήκη 18ου λόγου έφεσης. Συνεπώς οι άλλες αιτούμενες θεραπείες δεν θα μας απασχολήσουν.
Σύμφωνα με την ένορκη δήλωση που συνοδεύει την αίτηση, «κρίθηκε αναγκαίο να προστεθεί και 18ος λόγος έφεσης, που να καλύπτει το θέμα καθυστέρησης/απεμπόλησης δικαιώματος (waiver) από μέρους του εφεσίβλητου». Σύμφωνα με την ομνύουσα σχετική επιχειρηματολογία τέθηκε ενώπιον του πρωτόδικου δικαστηρίου από τη συνήγορο της εφεσείουσας πλην όμως το δικαστήριο στην απόφαση του δεν εξέτασε το θέμα. Περαιτέρω αναφέρει ότι σε πρόσφατη απόφαση, στην αγωγή Επαρχιακού Δικαστηρίου Λάρνακος αρ. 642/08, που αφορούσε παρόμοιο θέμα, το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή «με βάση την καθυστέρηση». Παρόλο που αυτή δεν είναι δεσμευτική, η αιτιολογία της απόφασης και αναφερόμενη νομολογία είναι πειστικές και συνεπώς χρήσιμες στην εξέταση της παρούσας έφεσης.
Ο εφεσίβλητος προώθησε ως κύριο πυρήνα ενστάσεως τη θέση ότι ο προτεινόμενος 18ος λόγος έφεσης, ουδέποτε ηγέρθη στην έκθεση υπεράσπισης της εφεσείουσας ή στο στάδιο των αγορεύσεων της ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον του πρωτόδικου δικαστηρίου και συνεπώς ουδέποτε αποτέλεσε επίδικο θέμα πρωτόδικα. Ως εκ τούτου δεν μπορεί τώρα να το θέσει ως λόγο έφεσης.
Ο συνήγορος για την εφεσείουσα/αιτήτρια στην αγόρευση του ανέφερε ότι το θέμα που καλύπτει ο προτεινόμενος 18ος λόγος έφεσης ηγέρθη από τη δικηγόρο της εφεσείουσας στο στάδιο των [*2509]αγορεύσεων κατά την πρωτόδικη διαδικασία και συνεπώς ήταν επίδικο θέμα ώστε τώρα να δύναται να το προωθήσει. Στηρίχθηκε προς τούτο στο ακόλουθο απόσπασμα από το σύγγραμμα A Practioner’s Guide to the European Convention on Human Rights, 4η έκδοση της Karen Reid:
«……..It is sufficient for the substance of the Convention Complaint to be put before the domestic/courts, even if its not formulated expressly”
Αντίθετη ήταν η θέση του συνηγόρου του εφεσίβλητου/καθ’ ου η αίτηση. Σύμφωνα με αυτόν ουδέποτε ηγέρθη το θέμα πρωτόδικα και σύμφωνα με τη νομολογία δεν μπορεί να εγερθεί το θέμα τώρα.
Στη Muskita Aluminium Industries Ltd. κ.ά. v. Alsako Aluminium Ltd κ.ά. (Αρ. 1) (2009) 1(Α) Α.Α.Δ. 59, 65):
«Η τροποποίηση των λόγων έφεσης εμπίπτει στη διακριτική ευχέρεια του Εφετείου, η οποία πάντοτε ασκείται με γνώμονα το συμφέρον της δικαιοσύνης (Βλ. απόφαση Πλήρους Ολομέλειας στην Panayiotis Georghiou (Catering) Ltd. v. Δημοκρατίας κ.α. (1996) 3 Α.Α.Δ. 323) Μια αίτηση για τροποποίηση των λόγων έφεσης μπορεί να γίνει δεκτή εφόσον υποβάλλεται έγκαιρα και δεν επηρεάζει δυσμενώς τα συμφέροντα των αντιδίκων. (Βλ. Φακοντή ν. Βρυώνη, ανωτέρω). Από πρακτικής άποψης, η τροποποίηση των λόγων έφεσης είναι πιο εύκολο να εγκριθεί, αν επιζητεί την διεύρυνση της αιτιολογίας και την καλύτερη παρουσίαση των επίδικων θεμάτων. Από την άλλη, καθίσταται πιο δύσκολη η έγκριση της όταν επιδιώκεται η ανάπλαση των λόγων έφεσης χωρίς να υπάρχει αποχρών λόγος. Στις περιπτώσεις που γίνεται προσπάθεια να προστεθούν καινούργιοι λόγοι, εντελώς ανεξάρτητοι από τους υφιστάμενους, το εγχείρημα γίνεται ακόμα πιο δύσκολο να γίνει αποδεχτό (Βλ. Κυριακίδης κ.ά. ν. Εφορείας Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Στροβόλου (1997) 3 Α.Α.Δ. 9).»
Σταθερή είναι η αντιμετώπιση από τη νομολογία ότι δεν μπορεί να εξετασθεί στην έφεση, θέμα το οποίο δεν ηγέρθη πρωτόδικα και δεν τέθηκε ενώπιον του πρωτόδικου δικαστηρίου. (Βλ. Χατζηιωάννου ν. Κωνσταντίνου κ.ά. (1993) 1 Α.Α.Δ. 844, Θωμά ν. Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας (1997) 1 Α.Α.Δ. 797, F.H.K. Hotels Hold. Ltd. v. A.S. Control Ltd. (1999) 1(Γ) Α.Α.Δ. 2159).
[*2510]Πάγια επίσης είναι η νομολογία ότι θέματα που δεν δικογραφούνται δεν θεωρούνται επίδικα και δεν εξετάζονται από το Δικαστήριο. (Βλ. Κουφτερού ν. Παναγίδη (2009) 1 Α.Α.Δ. 2147). Στην υπόθεση Κοινότης Λυσού κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 537, 541, λέχθηκε χαρακτηριστικά:
«Η αγόρευση, τόσο πρωτόδικα όσο και κατ’ έφεση, δεν αποτελεί μέσο προσαγωγής μαρτυρίας ή διεύρυνσης των επιδίκων θεμάτων (βλ. Μισιρλής ν. Δημοκρατίας (Αρ. 1) (1995) 3 Α.Α.Δ. 379).
Τα γεγονότα, τα οποία στοιχειοθετούν τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου να επιληφθεί της προσφυγής και τα επίδικα θέματα, προσδιορίζονται στη δικογραφία – (βλ., μεταξύ άλλων, Βασιλείου ν. Δήμου Παραλιμνίου, Υπόθεση Αρ. 1061/94, 30/6/95, Βαρνάβας Νικολάου και Υιοί Λτδ. ν. Δημοκρατίας, Υπόθεση Αρ. 380/94, 31/8/95 και Κυριακίδης κ.ά. ν. Δημοκρατίας, Υποθέσεις Αρ. 212/95, 31/1/97).»
Στην παρούσα υπόθεση το θέμα που καλύπτει ο προτεινόμενος 18ος λόγος έφεσης, αφορά την μακρά καθυστέρηση, που κατ’ ισχυρισμό, επέδειξε ο ενάγοντας στην διεκδίκηση των δικαιωμάτων του ενώπιον του Δικαστηρίου με την καταχώρηση της αγωγής του.
Εξετάσαμε με μεγάλη προσοχή τα δικόγραφα και ιδιαίτερα την έκθεση υπεράσπισης της εφεσείουσας, όπως αυτή τροποποιήθηκε, δυνάμει διαταγμάτων του δικαστηρίου ημερ. 21/11/07, 27/10/08 και 8/5/09, όπως και την αγόρευση της συνηγόρου της ημερ. 3/12/09 (γραπτή) και είναι διαπίστωση μας ότι αφ’ ενός δεν δικογραφείται το θέμα που περιέχεται στον προτεινόμενο 18ο λόγο έφεσης και αφ’ ετέρου στη γραπτή της αγόρευση γίνεται αναφορά σε «υπέρμετρη καθυστέρηση τερματισμού της ισχυριζόμενης υπό του ενάγοντα/εφεσίβλητου συμφωνίας σε σημείο που να έχει απωλέσει το δικαίωμα τερματισμού», ζήτημα που εν πάση περιπτώσει το πρωτόδικο Δικαστήριο εξέτασε και απέρριψε.
Αυτό το θέμα είναι εντελώς διαφορετικό απ’ αυτό που προτείνεται με τον 18ο λόγο έφεσης. Συνεπώς εάν επιτραπεί η πρόσθεση του προτεινόμενου 18ου λόγου έφεσης, το Δικαστήριο θα κληθεί ν’ αποφασίσει κατά την ακρόαση της έφεσης πάνω σε θέμα το οποίο ποτέ δεν ηγέρθη πρωτοδίκως, κάτι το οποίο δεν είναι επιτρεπτό. (Βλ. Φακοντής ν. Βρυώνη (2003) 1 Α.Α.Δ. 1714, Χατζηιωάννου ν. Κωνσταντίνου κ.ά. (άνω) σελ. 851 και F.H.K. [*2511]Hotels Hold. Ltd. v. A.S. Control Ltd. (άνω) σελ. 2165). Τα αναφερθέντα στην Investylia Public Company Ltd. v. Γαβριηλίδου (2013) 1 Α.Α.Δ. 1202, ότι δεν υπάρχει απόλυτος απαγορευτικός κανόνας ότι ένα νέος προτεινόμενος λόγος έφεσης πρέπει κατ’ ανάγκη να συνδέεται με τους υφιστάμενους, ασφαλώς δεν αποτελεί έρεισμα για την ανεξέλεγκτη εισαγωγή πρόσθετων λόγων έφεσης. Εκεί είχε εγερθεί, έστω ακροθιγώς, δικογραφικά το ζήτημα της καθυστέρησης στην έγερση της αγωγής.
Σχετικά με τα όσα αφορούν την ένορκη δήλωση από μέρους δικηγόρου επί της οποίας στηρίζεται η αίτηση και αποτελεί λόγο ένστασης, επαναλαμβάνουμε τα όσα λέχθηκαν στην πρόσφατη απόφαση του Εφετείου στην Investylia Public Company Ltd. v. Γαβριηλίδου, (άνω) και με τα οποία ασφαλώς συμφωνούμε.
«Όσον αφορά την όμνυση της υποστηρικτικής δήλωσης από δικηγόρο χωρίς να εξηγείται ο λόγος για τον οποίο δεν ορκίστηκε διοικητικός σύμβουλος ή γραμματέας της ίδιας της εφεσείουσας, αναμφίβολα η νομολογία έχει κατ’ επανάληψη επισημάνει το ανεπιθύμητο της πρακτικής αυτής, αλλά δεν έχει φθάσει στο σημείο της απαγόρευσης ώστε να αγνοείται ή να απορρίπτεται η ένορκη αυτή δήλωση, (Ryboloviev v. Rybolovieva (2010) 1 Α.Α.Δ. 82). Η απαγόρευση αφορά την όμνυση ένορκης δήλωσης από δικηγόρο, ο οποίος είναι ή στη συνέχεια της διαδικασίας, καθίσταται μάρτυρας γεγονότων οπότε και θεωρείται ασυμβίβαστος ο περαιτέρω εκ μέρους του χειρισμός της υπόθεσης, (In re Efthymiou (1987) 1 C.L.R. 319 και Thanos Hotels Ltd v. Ιωάννου (1991) 1 Α.Α.Δ. 1036). Επί όλου του θέματος της εκ μέρους δικηγόρου όρκισης ένορκης δήλωσης, σχετική είναι και η εντελώς πρόσφατη απόφαση στην Alexander v. Alexander (2013) 1 Α.Α.Δ. 1093).»
Ενόψει όλων των πιο πάνω η αίτηση επιτρέπεται μόνο κατά το μέρος που δεν υπάρχει ένσταση και αφορά την διόρθωση των λόγων έφεσης 5 και 9. Κατά το υπόλοιπο μέρος απορρίπτεται.
Τροποποιημένο εφετήριο να καταχωρηθεί εντός μιας εβδομάδας από τη σύνταξη του παρόντος διατάγματος, μετά δε την καταχώρηση του τροποποιημένου εφετηρίου, η εφεσείουσα θα δύναται να καταχωρήσει στη συνέχεια τροποποιημένο περίγραμμα εντός 21 ημερών, ο δε εφεσίβλητος εντός 21 ημερών μετά ταύτα. Το Πρωτοκολλητείο ακολούθως να ορίσει την υπόθεση για ακρόαση.
[*2512]Τα έξοδα της τροποποίησης και όσα προκύπτουν από αυτή θα βαρύνουν την εφεσείουσα και θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο, πληρωτέα στο τέλος της έφεσης.
Η αίτηση επιτυγχάνει μερικώς με έξοδα εναντίον της εφεσείουσας.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο