ECLI:CY:AD:2018:A482

ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

(Πολιτική Έφεση Αρ. 356/2012)

 

7 Νοεμβρίου, 2018

 

[Π. ΠΑΝΑΓΗ, Δ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, Γ.Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ/ΣΤΕΣ]

 

XXXXX ΖΕΝΙΟΥ

Εφεσείων

 

ΚΑΙ

 

ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Εφεσίβλητος

 

---------

 

Ασπ. Ευσταθίου (κα) για Ευστάθιο Κ. Ευσταθίου, για τον εφεσείοντα.

Θ. Μαυρομουστάκη (κα), ανώτερη δικηγόρος της Δημοκρατίας εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους εφεσίβλητους.

 

---------

Π. ΠΑΝΑΓΗ, Δ.:  Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τη Δ. Μιχαηλίδου, Δ.

---------

 

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, Δ.:  Ο εφεσείων, ταγματάρχης στην Ε.Φ., 34 χρονών κατά τον ουσιώδη χρόνο, 27.7.2006, τραυματίστηκε σοβαρά, συνεπεία εκρήξεως αντιαρματικού όπλου, κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης διατεταγμένης υπηρεσίας, σε στρατόπεδο της Ε.Φ.

 

Πρωτοδίκως, τα πλείστα όσα γεγονότα έγιναν παραδεκτά, η δε ευθύνη συμφωνήθηκε 75% σε βάρος του εφεσίβλητου-εναγομένου και 25% σε βάρος του εφεσείοντος-ενάγοντος.  Ο εφεσείων, μοναδικός μάρτυρας στην υπόθεση, δεν αντεξετάστηκε και το έργο του Δικαστηρίου περιορίστηκε στον καθορισμό του ύψους των γενικών αποζημιώσεων για τις σωματικές βλάβες που είχε υποστεί και για «απώλεια καριέρας».

 

Το Δικαστήριο, στη βάση των παραδεκτών γεγονότων, συμπεριλαμβανομένων των ιατρικών πιστοποιητικών και της παραδοχής εκ μέρους του εφεσίβλητου, ότι παρόλο που ο εφεσείων συνεχίζει να υπηρετεί στην Ε.Φ. η σταδιοδρομία του έχει επηρεαστεί αρνητικά, με αναφορά, σύγκριση και επιμέρους εξέταση προηγούμενης νομολογίας[1] καθόρισε το ύψος των γενικών αποζημιώσεων επί πλήρους ευθύνης, σε €120.000, ως εύλογο και δίκαιο υπό τις περιστάσεις, που περιορίστηκε στη βάση καταμερισμού της ευθύνης, σε €90.000.  Στο εν λόγω ποσό, όπως προκύπτει από το απόσπασμα που ακολουθεί, φαίνεται να προσμετρήθηκε και να συνυπολογίστηκε και η επίδραση που είχε ο τραυματισμός του εφεσείοντος στη δυνατότητα ανέλιξης του στις επόμενες βαθμίδες:

«Ο ενάγοντας ήταν κατά το χρόνο του ατυχήματος 34 ετών, διήγε δε μια έντονη αθλητική ζωή. Μετά το ατύχημα οι αθλητικές δραστηριότητες του έχουν περιορισθεί σημαντικά και δεν μπορεί να ασχοληθεί με τα σπορ που ασχολείτο στο παρελθόν. Αδυνατεί να παίξει μπουζούκι και να εκτελέσει μαστορέματα στο σπίτι. Αποφεύγει τις κοινωνικές εκδηλώσεις όπου υπάρχει θόρυβος και μουσική, λόγω του προβλήματος στ΄  αυτιά του. Μπορεί να παρευρίσκεται στις εκδηλώσεις αυτές μόνο με τη χρήση ωτοασπίδων.

 

Πέραν των πιο πάνω, παρά το γεγονός ότι συνεχίζει να υπηρετεί στην Εθνική  Φρουρά, η σταδιοδρομία του έχει επηρεασθεί αρνητικά. Με βάση τα στοιχεία που τέθηκαν ενώπιον μου προκύπτει ότι ο ενάγοντας ξεχώρισε τόσο στο Λύκειο όσο και στη Σχολή Ευελπίδων όπως και στις διάφορες άλλες Στρατιωτικές Σχολές όπου έτυχε εκπαίδευσης. Αποφοίτησε από το Λύκειο, κλάδο πρακτικού, με γενική βαθμολογία 19.5/20 και από τη Σχολή Ευελπίδων τέταρτος στη σειρά. Εκπαιδεύτηκε στην Ελλάδα σε πολλές στρατιωτικές Σχολές, Πεζικού, Πυρηνικού Χημικού Πολέμου, Καταδρομών, Αιχμαλώτων και Απόδρασης, Αλεξιπτωτιστών, Περιπόλων και άλλων και σχεδόν πάντα πρώτευε. Είναι δε γνώστης τόσο της Αγγλικής όσο και της Τουρκικής γλώσσας. Η καριέρα του στο στρατό αναμφίβολα διαγραφόταν λαμπρή.

 

Μετά το ατύχημα υποβαθμίστηκε από μάχιμος αξιωματικός σε αξιωματικό υπηρεσίας γραφείου, δεν έχει πλέον δικαίωμα να ασκήσει καθήκοντα διοίκησης κλιμακίου, διευθυντικής θέσης επιτελείου ή προϊστάμενου του επιτελείου. Επηρεάσθηκε επίσης η δυνατότητα ανέλιξης του στο βαθμό του Ταξιάρχου, Υποστράτηγου, Αντιστράτηγου και Στρατηγού και να διορισθεί Υπαρχηγός ή Αρχηγός. Δεν έχει το δικαίωμα, ως περιγράφω και ανωτέρω, να φοιτήσει στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου και στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, ούτε να μεταβεί σε οποιαδήποτε αντιπροσωπεία στο εξωτερικό. Η επίδραση που είχε ο τραυματισμός του ενάγοντα στην καριέρα του αποτελεί παράγοντα που λαμβάνεται υπόψιν από το Δικαστήριο και προσμετρά κατά τον υπολογισμό των αποζημιώσεων.

 

Σχετική επί του θέματος είναι η απόφαση Νεόφυτος Σολωμού v. Γενικού Εισαγγελέα[9] η οποία αφορούσε στρατιωτικό, ως η υπό κρίση υπόθεση, ο οποίος λόγω του τραυματισμού του καθηλώθηκε σε γραφειακά μόνο καθήκοντα. Το Εφετείο αποφάσισε ότι η καθήλωση του αυτή, αν και εργοδοτείτο ως μάχιμος στρατιωτικός, παρά τη μη απόδειξη απώλειας απολαβών, είναι παράγοντας ο οποίος μπορούσε και θα έπρεπε να είχε προσμετρήσει κατά τον υπολογισμό του ύψους των γενικών αποζημιώσεων. Στην υπόθεση εκείνη ο παράγοντας αυτός αποτιμήθηκε από το Εφετείο σε ΛΚ. 8.000.

 

Αφού έλαβα υπόψη όλα τα πιο πάνω στοιχεία, συμπεριλαμβανομένου του πόνου και της ταλαιπωρίας που υπέστη ο ενάγοντας και συνεχίζει να υφίσταται μέχρι σήμερα, καταλήγω ότι το ποσό των €120.000 ως γενικές αποζημιώσεις είναι εύλογο και δίκαιο υπό τις περιστάσεις. Ο ενάγοντας όμως φέρει ποσοστό ευθύνης 25% και ως εκ τούτου οι αποζημιώσεις που δικαιούται περιορίζονται σε €90.000.»

 

 

Ο μοναδικός λόγος έφεσης, στρέφεται κατά το μέρος εκείνο της απόφασης του Δικαστηρίου, κατά το οποίο: « …το Δικαστήριο δεν αποτίμησε και/ή δεν αξιολόγησε στο σύνολο της και/ή επαρκώς την επίδραση που είχε ο τραυματισμός του εφεσείοντα στην καριέρα του, με αποτέλεσμα η απώλεια καριέρας του να μην υπολογιστεί ορθώς κατά τον υπολογισμό των αποζημιώσεων τις οποίες δικαιούτο ο εφεσείων. …» 

 

Το Εφετείο, περιορίζεται από τον τρόπο με τον οποίο μορφοποιήθηκε και ορίστηκε η πλημμέλεια του Δικαστηρίου και δεν επιτρέπεται να εξετάσει άλλα ζητήματα τα οποία δεν καλύπτονται από το λόγο έφεσης.  Προτάσσουμε την πιο πάνω παρατήρηση για να καταστήσουμε ξεκάθαρο ότι ο τρόπος με τον οποίο συντάχθηκε ο ανωτέρω λόγος έφεσης και ιδιαιτέρως η διάζευξη «δεν αποτίμησε και/ή αξιολόγησε στο σύνολο της και/ή επαρκώς» θα πρέπει να διαβάζεται και να περιορίζεται αυστηρά με ό,τι η αιτιολογία του ορίζει: τη μη αμφισβήτηση του ύψους των γενικών αποζημιώσεων, το οποίο ο εφεσείων θεωρεί εύλογο, αλλά εν τούτοις μη ανταποκρινόμενο στον παράγοντα του δυσμενούς επηρεασμού.  Θα έπρεπε, θεωρεί ο εφεσείων «το Δικαστήριο να αποτιμήσει ορθώς και να συνυπολογίσει κατ΄ αποκοπήν ποσόν, όχι μόνον για την καθήλωση του εφεσείοντος στα γραφειακά του καθήκοντα αλλά και για την υποβάθμιση του σε αυτά το οποίο να ανταποκρινόταν στην επιζήμιο επίδραση επί της καριέρας του εφεσείοντα.» 

 

Ποσό το οποίο ο εφεσείων με την προοπτική επιτυχίας της έφεσης ορίζει στις €40.000 επί πλήρους ευθύνης, ως εύλογο υπό τας περιστάσεις για την απώλεια σταδιοδρομίας. 

 

Ο εφεσίβλητος επικεντρώνεται στην ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης, επισημαίνοντας ότι στην προκειμένη περίπτωση, το πρωτόδικο Δικαστήριο, επεδίκασε υψηλότερο ποσό αποζημιώσεων από όσα επιδικάστηκαν σε προηγούμενες αποφάσεις στις οποίες παραπέμπει, αναλύει και αντιπαραβάλλει το πρωτόδικο Δικαστήριο.  Ο δε ισχυρισμός του εφεσείοντος για ανέλιξη του σε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας παραμένει, κατά τον εφεσίβλητο, πάντα ως πιθανότητα και τούτο ασχέτως των αδιαμφισβήτητων ικανοτήτων και των προσόντων που κατέχει ο εφεσείων.  Θέση ανακόλουθη και αντιφατική εφόσον τα ως άνω γεγονότα έγιναν παραδεκτά κατά την πρωτόδικη διαδικασία.

 

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ανωτέρω και έχοντας κατά νου τη δομή της πρωτόδικης απόφασης, παρατηρούμε ότι όντως το πρωτόδικο Δικαστήριο παραλείπει να ξεχωρίσει και να ορίσει επιμέρους τι ποσό απέδωσε για την επίδραση που είχε ο τραυματισμός του εφεσείοντος ως απώλεια ευκαιρίας/προοπτικής ανέλιξης του εφεσείοντος.  Αρκείται, όπως προκύπτει από το ανωτέρω απόσπασμα της προσβαλλόμενης απόφασης, να υιοθετήσει το λόγο της Σολωμού (ανωτέρω), για να καταλήξει στο συνολικό ποσό των €120.000 ως γενικές αποζημιώσεις.

Τα γνωρίσματα μιας δεόντως αιτιολογημένης απόφασης, συναρτώνται υπό το φως της ανάλυσης της μαρτυρίας και των επιδίκων θεμάτων, τη διατύπωση συγκεκριμένων ευρημάτων και την τελική κατάληξη, που θα πρέπει να περιέχει, σαφή δικαστική απόφανση (Πιττάκα ν. Γ. & Β. Χατζηδημοσθένους Λτδ (2004) 1 Α.Α.Δ. 1895, 1908, Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας ν. Αλεξάνδρου Κωστάκη, ανηλίκου, μέσω των γονέων και φυσικών κηδεμόνων του Χρήστου και Μαρίας Κωστάκη (2008) 1 Α.Α.Δ. 432).

 

Ο υπολογισμός των αποζημιώσεων είναι πρωταρχικά λειτουργία του πρωτόδικου Δικαστηρίου (Tranta v. Boyadji (1984) 1 C.L.R. 213 και Constantinou v. Evlambiou (1982) 1 C.L.R. 824, 830).

 

Σκοπός της επιδίκασης των αποζημιώσεων, είναι να δοθεί στον ενάγοντα αποζημίωση για τη ζημιά, βλάβη ή απώλεια που έχει υποστεί.  Οι αρχές που διέπουν τον προσδιορισμό των αποζημιώσεων συνοψίζονται στην Paraskevaides (Overseas) Ltd v. Christofi (1982) 1 C.L.R. 789, 793.  Στόχος των αποζημιώσεων που επιδικάζονται είναι να αποδοθεί δικαιοσύνη για την απώλεια και τη ζημιά του διαδίκου που τραυματίστηκε, χωρίς να εναποτίθεται υπέρμετρο βάρος στον αδικοπραγούντα. 

 

Το Εφετείο, δεν δικαιολογείται να επεμβαίνει στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου όσον αφορά τις αποζημιώσεις, εκτός στην περίπτωση όπου πεισθεί, ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο ενήργησε στη βάση λανθασμένων νομικών αρχών ή το ποσό των αποζημιώσεων, είναι τόσο έκδηλα υπερβολικό ή έκδηλα ανεπαρκές, ούτως ώστε να καθίσταται εντελώς λανθασμένος ο υπολογισμός των αποζημιώσεων, στις οποίες δικαιούται ο ενάγων (Ιoannou ν. Howard (1966) 1 C.L.R. 45, Φοινικαρίδης κ.α. ν. Γεωργίου κ.α. (1991) 1 Α.Α.Δ. 475 κ.ά.).  Επέμβαση χωρεί, κατά τον Lord Wright στην υπόθεση Davies v. Powell Duffryn Associated Collieries Ltd (1942) 1 All E.R. 657, 664, όπως μεταφέρθηκε στην Ελληνική, από τον τότε Δικαστή του Ανωτάτου Φρ. Νικολαϊδη στο σύγγραμμα του[2] «εκεί που η πλάστιγγα κλίνει βαριά κατά του ποσού που αμφισβητείται, είτε λόγω υπερβολής, είτε λόγω ανεπάρκειας.»

 

Το δε ποσό που επιδικάζεται, πρέπει να είναι κοινωνικά αποδεκτό. «Συνεπώς η κοινωνική δεοντολογία κατά τον ουσιώδη χρόνο είναι σε κάθε περίπτωση παράγοντας σχετικός προς το έργο του Δικαστηρίου, ειδικά σε σχέση με μη χρηματική απώλεια.  Η χρηματική ζημιά ως περισσότερο επιδεκτική μαθηματικού υπολογισμού εξαρτάται λιγότερο από κοινωνικά κριτήρια.  Στόχος του εγχειρήματος είναι η κατάληξη στο τέλος της πορείας σε αριθμό που είναι δίκαιος και εύλογος κάτω από τις περιστάσεις». (Paraskevaides (Overseas) Ltd (ανωτέρω) όπως υιοθετήθηκε στη Fysco v. Γεωργίου (1991) 1 Α.Α.Δ. 1014, 1028.  Βλ. επίσης Μιχαήλ ν. Φίλιος Γ. Συκοπετρίτης Λτδ κ.α. (2000) 1 Α.Α.Δ. 1049). 

 

Αν το Εφετείο κρίνει ότι ο υπολογισμός των αποζημιώσεων είναι παντελώς λανθασμένος, επιβάλλεται να επέμβει ακόμα και σε περίπτωση που το λάθος δεν μπορεί να απομονωθεί (Kerry v. Carter (1969) 3 All E.R. 727). 

Το Εφετείο υιοθετώντας το λόγο της Kerry (ανωτέρω) ακολούθησε την ίδια συλλογιστική στην Asprou and another v. Samaras and another (1975) 1 C.L.R. 223:

«We have considered the contentions of both counsel on the quantum of damages and bearing in mind those authorities of our Court in relation to interference regarding the award of damages, as well as the judgment of Lord Denning M.R. in Kerry v. Carter [1969] 3 All E.R. 723 to the effect that the apportionment of damages stands on the same basis as damages themselves, in other words, that if this Court thinks that they are radically wrong then it ought to interfere even though the error cannot be pin-pointed, we have decided that although the damages are on the high side, yet we do not interfere because we do not think that they are radically wrong or inordinately high. We would, therefore, dismiss this contention of counsel regarding the general damages. See also Ekrem v. McLean (1971) 1 C.L.R. 391, where Kerry v. Carter (supra) was adopted and followed.»

 

Ακριβώς και στην προκειμένη περίπτωση, υπάρχει δυσκολία εντοπισμού του σφάλματος του Δικαστηρίου και αδυναμία να ξεχωρίσει ποιο ποσό υπολόγισε και ενέταξε για την επιβλαβή επίδραση στην ανέλιξη της σταδιοδρομίας του εφεσείοντος, με αποτέλεσμα ιδωμένο το ποσό στο σύνολο του: αποζημιώσεις για σωματικές βλάβης και για δυσμενή επηρεασμό στη σταδιοδρομία του, να μην μπορεί να διακριθεί.  Λαμβανομένων υπόψη των σοβαρών σωματικών βλαβών του εφεσείοντος θεωρούμε ότι το συνολικό ποσό που επιδικάστηκε είναι έκδηλα ανεπαρκές, κατά τρόπο που καθιστά τη συνολική εκτίμηση των αποζημιώσεων παντελώς λανθασμένη (Antoniou v. Iordanous and another (1976) 1 C.L.R. 341).

 

Εν όψει των ανωτέρω και των γεγονότων που έγιναν παραδεκτά πρωτοδίκως, ως προς το κρίσιμο ζήτημα της δυσμενούς επίδρασης στην ανέλιξη του εφεσείοντος, επιδικάζουμε επιπλέον κατ΄ αποκοπήν ποσό €40.000 επί πλήρους ευθύνης ως δίκαιο και εύλογο υπό τις περιστάσεις.

 

Με δεδομένο τον καταμερισμό ευθύνης, εκδίδεται απόφαση υπέρ του εφεσείοντος-ενάγοντος και εναντίον του εναγομένου-εφεσίβλητου για το επιπλέον ποσό των €30.000, με νόμιμο τόκο από 27.7.2005 μέχρι εξόφλησης, πλέον €2.500 έξοδα και ΦΠΑ. 

 

                                                                   Π. ΠΑΝΑΓΉ, Δ.

 

                                                                   Δ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, Δ.

 

                                                                   Γ. Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ.

/φκ