ECLI:CY:AD:2018:A545
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ. 508/12)
(Σχ. με 512/12)
17 Δεκεμβρίου, 2018
[Π.ΠΑΝΑΓΗ, Δ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, Γ.Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ/ΣΤΕΣ]
xxx ΣΤΕΦΑΝΟΥ
Εφεσείων
ΚΑΙ
xxx ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΔΙΑ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΤΗΣ ΓΟΝΕΩΝ xxx ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΑΙ xxx ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΑΣΚΟΥΝ
ΚΑΙ ΤΗ ΓΟΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ
Εφεσίβλητη
ΚΑΙ
(Πολιτική Έφεση Αρ. 512/12)
(Σχ. με 508/12)
xxx ΣΤΕΦΑΝΟΥ
Εφεσείων
ΚΑΙ
xxx ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Εφεσίβλητη
-----
Α. Κλεάνθους, για τον εφεσείοντα και στις δύο εφέσεις.
Κ. Κνώφου για Κώστα Π. Δημητριάδη ΔΕΠΕ, για την εφεσίβλητη και στις δύο εφέσεις.
---------
Π. ΠΑΝΑΓΗ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τη Δ. Μιχαηλίδου, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, Δ.: H σύγκρουση του αυτοκινήτου που οδηγούσε η εφεσίβλητη-ενάγουσα (η οδηγός) στην Πολιτική Έφεση Αρ. 512/12 και του αυτοκινήτου που οδηγούσε ο εφεσείων-εναγόμενος, που έγινε στη διασταύρωση των οδών Μόρφου και Ηρώων στη Λευκωσία, που ελέγχεται από φώτα τροχαίας, στην οποία τραυματίστηκαν τόσο η οδηγός όσο και η συνοδηγός της, αποτελούν το αντικείμενο δύο σχετικών εφέσεων (Πολιτική Έφεση Αρ. 512/12 και Πολιτική Έφεση Αρ. 508/12).
Οι αγωγές της οδηγού και της συνοδηγού που καταχωρίστηκαν εναντίον του εφεσείοντος-εναγομένου, για επιδίκαση γενικών και ειδικών αποζημιώσεων συνεκδικάσθηκαν. Το Δικαστήριο, αξιολογώντας την ενώπιον του μαρτυρία, απέρριψε στην ολότητα της ως αναξιόπιστη τη μαρτυρία του εφεσείοντος, ενώ έκανε δεκτή τη μαρτυρία που παρουσιάστηκε για την οδηγό, για να καταλήξει, στη βάση των τελικών του ευρημάτων, να αποδώσει στον εφεσείοντα την πλήρη ευθύνη για το ατύχημα:
«Οι αρχές που εφαρμόζονται σε περιπτώσεις ατυχημάτων που συμβαίνουν σε διασταυρώσεις ελεγχόμενες από φώτα τροχαίας έχουν παραταθεί πιο πάνω. Από τα ευρήματα του Δικαστηρίου προκύπτει ότι η κα xxx Αντωνίου αφού άναψε το πράσινο φως που έλεγχε την πορεία της έλεγξε την καθαρότητα του δρόμου και ξεκίνησε σιγά σιγά για να εισέλθεις τη διασταύρωση και αφού έφτασε περί το μέσο της διασταύρωσης είδε το αυτοκίνητο του εναγομένου να βρίσκεται 30-40 περίπου μέτρα πίσω από τα φώτα. Σημειώνω εδώ ότι η ενάγουσα ήταν σταθερή στη μαρτυρία του για το που βρισκόταν όταν είδε πρώτη φορά το αυτοκίνητο του εναγομένου παρά την αντίθετη προς τούτο θέση του κ. Κλεάνθους. Πέραν τούτου η ενάγουσα σε καμία περίπτωση δεν ανέφερε ότι όταν είδε το αυτοκίνητος την προαναφερόμενη απόσταση πίσω από τα φώτα διαπίστωσε ότι έτρεχε όπως επίσης η θέση του κ. Κλεάνθους ώστε να τίθετο θέμα πρόβλεψης όπως το έθεσε ότι δεν θα προλάμβανε να σταματήσει στα φώτα ή ότι αδημονούσε να εισέλθει στην διασταύρωση. Η ενάγουσα, σύμφωνα με τις αρχές της νομολογίας όπως έχουν τεθεί πιο πάνω και τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, θεωρώ ότι λογικά ανέμενε ότι ο εναγόμενος θα σταματούσε στα φώτα και ή δεν θα εισέρχετο στη διασταύρωση. Με τα πιο πάνω δεδομένα κρίση μου είναι ότι η ενάγουσα δεν είχε υποχρέωση να λάβει προφυλάξεις για την ενδεχόμενη είσοδο του εναγομένου στη διασταύρωση χωρίς ο τελευταίος να συμμορφωθεί με τα φώτα της τροχαίας της πορείας του. […]
Συνεπώς στην παρούσα περίπτωση έχοντας κατά νου τις πιο πάνω αρχές της νομολογίας όπως επίσης και τις ενέργειες της κας xxx Αντωνίου να ελέγξει την καθαρότητα της διασταύρωσης πριν ξεκινήσει και να εντοπίσει πρώτη φορά το αυτοκίνητο του εναγομένου 30-40 μέτρα πριν τα φώτα που έλεγχαν τη δική του πορεία όσο αυτή βρισκόταν περί το μέσο της διασταύρωσης, ανεξαρτήτως της ορατότητας, κρίση μου είναι ότι η είσοδος του εναγομένου στη διασταύρωση δεν αποτελούσε εύλογα προβλεπτό κίνδυνο για την ενάγουσα ώστε η τελευταία να λάβει οποιαδήποτε αποτρεπτικά μέτρα.»
Πολιτική Έφεση Αρ. 512/12.
Ο εφεσείων, θεωρεί ότι το Δικαστήριο, αγνοώντας καθοριστικούς παράγοντες, όπως την απόσταση που κάλυψε η οδηγός εφεσίβλητη από την εκκίνηση μέχρι το σημείο σύγκρουσης, την αντίστοιχη απόσταση που κάλυψε ο εφεσείων από τα φώτα τροχαίας και ότι ο τελευταίος πλησιάζοντας προς τα φώτα, ανέπτυξε ταχύτητα με σκοπό να προλάβει το κίτρινο φως που έγινε κόκκινο, κατέληξε σε εσφαλμένο συμπέρασμα ότι η εφεσίβλητη δεν έχει συντρέχουσα αμέλεια.
Ό,τι υποστηρίζει, θεωρούμε, το συναφή λόγο έφεσης και οικοδομείται η επιχειρηματολογία του δικηγόρου του εφεσείοντος, είναι η ακόλουθη κατάληξη του Δικαστηρίου:
«…Ακόμη όμως και να θεωρήσω ότι η κα xxx Αντωνίου ενόψει της ορατότητας στη διασταύρωση όφειλε να εντόπιζε το αυτοκίνητο του εναγομένου ενωρίτερα, προφανώς φυσικά όταν αυτό θα εβρίσκετο σε ακόμη πιο μακρινή απόσταση από τα φώτα ου έλεγχαν την πορεία του και το χρώμα αυτών ήταν κόκκινο, κρίση μου είναι ότι και σε αυτή την περίπτωση η απόσταση αυτή δεν θα επέβαλλε στην ίδια καθήκον να λάβει οποιαδήπτοε αποτρεπτικά μέτρα. Οποιαδήπτοε αντίθετη κατάληξη μου θεωρώ ότι θα επέβαλλε δυσανάλογο βάρος σε οδηγούς οι οποίοι τηρούν τα πιο πάνω και εισέρχονται και κινούνται σε μια διασταύρωση νόμιμα και κανονικά.»
Επιχειρείται κατ΄ ουσίαν να ελεγχθεί με το συναφή λόγο έφεσης, η παράλειψη της εφεσίβλητης να λάβει μέτρα προφύλαξης έναντι προβλεπτού, κατά τον εφεσείοντα, κινδύνου. Η αντίκριση του όλου ζητήματος από το δικηγόρο του εφεσείοντος αφορά στην περιοριστικά, θα λέγαμε, λεκτική αναφορά της οδηγού: «υπολόγισα ότι (ο ενάγων) θα σταματούσε».
Το Δικαστήριο σπάνια επεμβαίνει στην αξιολόγηση της μαρτυρίας. Στην παρούσα περίπτωση ιδιαιτέρως δεν παρέχεται έδαφος για τέτοια διεργασία: Η μαρτυρία του εφεσείοντος, απορρίφθηκε στο σύνολο της ως αναξιόπιστη από το Δικαστήριο. Οι δε ενέργειες εκάστου των διαδίκων καταγράφησαν με σαφήνεια και απετέλεσαν τα τελικά ευρήματα του Δικαστηρίου που επίσης δεν αμφισβητούνται. Από τη στιγμή λοιπόν που η αξιολόγηση της μαρτυρίας και αξιοπιστίας οδηγού και εφεσείοντος, αλλά και τα τελικά ευρήματα του Δικαστηρίου, δεν αμφισβητήθηκαν με αυτοτελή λόγο έφεσης, ουδέν απομένει προς εξέταση.
Το γεγονός ότι ολοένα και περισσότεροι οδηγοί παραβιάζουν το κόκκινο σηματοδότη, δεν μπορεί να ανατρέψει την αυτονόητη και εκ του Νόμου και των Κανονισμών, υποχρέωση οδηγού που πλησιάζει σε διασταύρωση ελεγχόμενη από φώτα τροχαίας, να συμμορφωθεί όταν το φως που ελέγχει την πορεία του είναι κόκκινο.
Ορθά παρατηρεί ανωτέρω, το πρωτόδικο Δικαστήριο, ότι ο εφεσείων επιδιώκει να επιβάλει υπέρμετρο βάρος στην εφεσίβλητη, η οποία νομίμως εισήλθε στη διασταύρωση, ενώ τα φώτα πορείας της έδειχναν πράσινο (Panagiotou ν. Mavrou (1970) 1 C.L.R. 215, Σχίζα ν. Βραχίμη (2003) 1 Α.Α.Δ. 1742).
Ο 1ος λόγος έφεσης απορρίπτεται.
Ο εφεσείων με το 2ο λόγο έφεσης, θεωρεί ότι το ποσό των €6.000, που επιδικάστηκε στην οδηγό, είναι πολύ ψηλότερο από όσα επιδικάζονται για τραυματισμούς, παρόμοιους με αυτούς που υπέστη η οδηγός:
(α) εγκεφαλική διάσειση,
(β) διάστρεμμα αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης πρώτου βαθμού,
(γ) θλάση θώρακος και θωρακικής μοίρας και
(δ) θλάση δεξιού μηρού.
Το Δικαστήριο συνοψίζοντας την ενώπιον του αποδεκτή μαρτυρία και τα ευρήματα του, τον πόνο και την ταλαιπωρία που υπέστη η οδηγός συνεπεία του τραυματισμού επιδίκασε το ποσό των €6.000, λαμβάνοντας υπόψη ότι «…ειδικότερα για περίοδο περίπου δύο μηνών οπόταν και επήλθε αποθεραπεία και των θλάσεων της θωρακικής μοίρας και του μηρού, όπως επίσης και την μελλοντική πιθανότητα δημιουργίας οστεοαρθρίτιδας κρίνω ότι η ενάγουσα δικαιούται σε γενικές αποζημιώσεις το ποσό των €6.000 το οποίο θεωρώ ότι είναι δίκαιη και εύλογη αποζημίωση για το τι έχει υποστεί (βλ. June Harmsworth v. 1. Salamis Glory κ.α., (2003) 1 (Γ) Α.Α.Δ. 1617, Χαραλάμπους ν. Αβραάμ (1999) 1(Β) Α.Α.Δ. 1441, Νεοκλέους ν. Worley (2001) 1(A) A.A.Δ. 652, Θεμιστοκλέους ν. Παρασκευά (1992) 1(Α) Α.Α.Δ. 498, Ταμπούρας ν. Κολάνη (2008) 1(Α) Α.Α.Δ. 38, Ρούμπα ν. Μακρυγιάννη κ.α. (Πολ. Εφ. 67/08 ημερ. 21.6.2011), Βάσος Αδαμίδης (ανήλικος) ν. Χατζηνικολάου (Πολ. Εφ. 139/05 ημερ. 25.9.2007), Ορφανίδου ν. Περνάρου (1994) 1 Α.Α.Δ. 253, Κεζαρίδη ν. Κωνσταντίνου (2007) 1(Β) Α.Α.Δ. 1373, Κασιάνα Χαραλάμπους ν. Αναστασιάδη (2003) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1709), τις οποίες θεωρώ υποβοηθητικές).»
Ο υπολογισμός των αποζημιώσεων, πρωταρχική λειτουργία του πρωτόδικου Δικαστηρίου, έγινε καθόλα δίκαια και ορθά (Tranta v. Boyadji (1984) 1 C.L.R. 213 και Constantinou v. Evlambiou (1982) 1 C.L.R. 824, 830).
Η σοβαρότητα των τραυματισμών της εφεσίβλητης, ο πόνος, η οδύνη και η ταλαιπωρία, η διάρκεια της δυσχέρειας, τα κατάλοιπα και οι μελλοντικές συνέπειες του τραυματισμού της: ενοχλήσεις στις αλλαγές του καιρού, λήψη αναλγητικών φαρμάκων, ότι σε κάποιο βαθμό περιορίστηκαν οι δραστηριότητες της προ του ατυχήματος, τρέξιμο, δρόμο, ποδήλατο, περπάτημα και κολύμβηση, δικαιολογούσαν την επιδίκαση του ποσού των €6.000 ως γενικές αποζημιώσεις. Οι προηγούμενες αποφάσεις στις οποίες παραπέμπει ο δικηγόρος του εφεσείοντος Φοινικαρίδης ν. Γεωργίου κ.α. (1991) 1 Α.Α.Δ. 475, Μερακλή ν. Ταλιώτη (1997) 1 Α.Α.Δ. 1148 και Δημητρίου ν. Ιωάννου (2003) 1 Α.Α.Δ. 274) και στις οποίες επιδικάστηκαν, για τους ίδιους ή παρόμοιους τραυματισμούς, πολύ χαμηλότερα ποσά, καθοδηγητικές και μόνο, δεν δεσμεύουν το Δικαστήριο, ούτε και ανταποκρίνονται στη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα (Paraskevaides (Overseas) Ltd v. Christofi (1982) 1 C.L.R. 789).
Δεν έχουμε πεισθεί ότι το ποσό που απέδωσε το πρωτόδικο Δικαστήριο είναι έκδηλα υπερβολικά ώστε να χωρεί επέμβαση (Ioannou v. Howard (1966) 1 C.L.R. 46 και Φοινικαρίδης (ανωτέρω)).
Ο 2ος λόγος έφεσης απορρίπτεται.
Η έφεση απορρίπτεται.
Πολιτική Έφεση Αρ. 508/12.
Η έφεση με ένα και μόνο λόγο, στρέφεται κατά της απόφασης του Δικαστηρίου να επιδικάσει ποσό ύψους €20.000 στη συνοδηγό, ως γενικές αποζημιώσεις, το οποίο ο εφεσείων θεωρεί ως «έκδηλα πολύ υψηλό».
Από το ατύχημα η συνοδηγός εφεσίβλητη, ηλικίας 15 ετών κατά τον ουσιώδη χρόνο, υπέστη:
(α) Σοβαρής μορφής εγκεφαλική διάσειση,
(β) διάστρεμμα της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης δεύτερου βαθμού (ευθειασμό αυχενικής μοίρας),
(γ) διάστρεμμα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης,
(δ) κάταγμα ρινός,
(ε) θλαστικό τραύμα συρραφέν στην μετωπική χώρα,
(στ) σημεία βραδυψυχισμού.
Κατόπιν γναθοπροσωποχειρουργικής εκτίμησης, υποβλήθηκε κάτω από γενική αναισθησία σε κλειστή ανάταξη του κατάγματος ρινός. Τοποθετήθηκε νάρθηκας και πρόσθιος πωματισμός. Ο νάρθηκας αφαιρέθηκε μετά από μια εβδομάδα περίπου. Η συνοδηγός έφερε αυχενικό κολλάρο και ζώνη στη μέση. Απολύθηκε από το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας με οδηγίες για παρακολούθηση.
Το Δικαστήριο, θεωρεί ο εφεσείων, δεν έλαβε υπόψη, ότι η εφεσίβλητη, δεν ακολούθησε και δεν τήρησε πιστά τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού της, με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί η κατάσταση της και ταυτοχρόνως να επιβραδυνθεί η ανάρρωση της, επηρεαζόμενο και από γεγονότα που δεν συμπεριλαμβάνονται στις έγγραφες προτάσεις, όπως για μόνιμα κατάλοιπα και/ή έλαβε υπόψη μαρτυρία σχετικά με γεγονότα που δεν δικογραφούνται.
Δεν μας βρίσκουν σύμφωνους οι αιτιάσεις του εφεσείοντος: το Δικαστήριο στηρίχθηκε στις ορθές αρχές υπολογισμού των γενικών αποζημιώσεων, λαμβάνοντας υπόψη τον πόνο και την ταλαιπωρία που υπέστη συνέπεια του τραυματισμού της η συνοδηγός, καθώς και τα κατάλοιπα και τις μελλοντικές συνέπειες του.
Αντιθέτως, θα λέγαμε, με ιδιαίτερη προσοχή το Δικαστήριο εξέτασε τα αμφισβητούμενα θέματα σε αντιπαραβολή με τα δικόγραφα για να απορρίψει ή αναλόγως να αποδεχθεί εκατέρωθεν θέσεις. Στην παράγρ. 4(γ) της έκθεσης απαιτήσεως, «λεπτομέρειες σωματικών βλαβών, γενόμενη θεραπεία και επακόλουθα της ενάγουσας», δικογραφείται ρητά η πιθανότητα ανάπτυξης στο μέλλον οστεοαρθρίτιδας στον αυχένα και στην οσφυϊκή μοίρα. Στην απόφαση του το Δικαστήριο εξετάζοντας τα παραδεκτά γεγονότα, ιατρικά πιστοποιητικά Δρ. Παντέλα, (τεκμήρια 4, 14(α)-(ε), 15, 16) που έγιναν αποδεκτά ως προς την αλήθεια του περιεχομένου τους, κατέστησε σαφές ότι δεν μπορεί να λάβει υπόψη του τα αποτελέσματα της πρόσφατης μαγνητικής τομογραφίας (MRI), τα οποία δεικνύουν μια κατάσταση πραγμάτων η οποία δεν δικογραφείται (υπερτροφία των σπονδυλικών αρθρώσεων, πρόπτωση του ινώδους δακτυλίου στο επίπεδο του τέταρτου και πέμπτου οσφυϊκού κ.ο.κ.).
Ορθά αιτιολογεί το Δικαστήριο ότι το MRI απλώς επιβεβαιώνει την ιατρική γνώμη – πρόβλεψη του ΜΕ5 για μελλοντική ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας, όπως δικογραφείτο. Δεν βλέπουμε οτιδήποτε το μεμπτό στην προσέγγιση και το τελικό εύρημα του Δικαστηρίου:
«…Σημειώνεται όμως εδώ ότι το Δικαστήριο από το αποτέλεσμα της μαγνητικής τομογραφίας σε συνάρτηση με τη μαρτυρία του ΜΕ5, ο οποίος είναι χειρούργος τραυματολόγος – ορθοπεδικός, μπορεί να λάβει υπόψη την ένδειξη δημιουργίας μικρού βαθμού οστεοαρθρίτιδας της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης κάτι το οποίο επιβεβαιώνει την πρόβλεψη του ΜΕ5 για τη μελλοντική πορεία της υγείας της xxx, ως αναγράφεται και στο δικόγραφο της, γεγονός το οποίο παρατηρώ ότι σε καμιά περίπτωση δεν αμφισβητήθηκε.»
Ορθά στη συνέχεια και στη βάση της ενώπιον του αποδεκτής μαρτυρίας, έλαβε υπόψη του και στις ορθές διαστάσεις, την στάση της εφεσίβλητης, η οποία, ως ήταν το εύρημα του, αγνόησε τις συστάσεις του θεράποντος ιατρού της που είχαν ανάλογες συνέπειες στην αποθεραπεία της:
«…εάν από το 2005 η xxx ακολουθούσε ορθή θεραπευτική αγωγή για ενδυνάμωση των ραχιαίων και των κοιλιακών, κολύμπι, φυσιοθεραπεία και γενικά διατηρείτο σε καλή κατάσταση θα υπέφερε λιγότερο χωρίς φυσικά να επέρχετο πλήρης αποθεραπεία. Σήμερα η xxx παρουσιάζει μικρού βαθμού οστεοαρθρίτιδα της οσφυϊκής μοίρας με τα κατάλοιπα αυτής όπως ο ΜΕ5 τα περιέγραψε, τα οποία, σε αραιά διαστήματα της δημιουργούν πόνο και δυσκαμψία και αντιμετωπίζονται με την χρήση αντιφλεγμονωδών. Η πιθανότητα δημιουργίας μελλοντικής ανάπτυξης οστεοαρθρίτιδας και στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης συνέπεια των τραυμάτων που υπέστη στις 3.3.2005 αποτελεί επίσης εύρημα μου χωρίς φυσικά τα ακραία κατάλοιπα που ο ΜΕ5 περιέγραψε.»
Υπό τας περιστάσεις και υπό το φως των νομολογιακών αρχών και προηγούμενων αποφάσεων,[1] η επιδίκαση γενικών αποζημιώσεων ύψους €20.000 συνιστούν εύλογη και/ή δίκαιη αποζημίωση. Ο συναφής λόγος έφεσης απορρίπτεται ως αβάσιμος.
Οι εφέσεις απορρίπτονται. Επιδικάζονται €3.500 έξοδα σε βάρος του εφεσείοντος.
Π. ΠΑΝΑΓΗ, Δ.
Δ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, Δ.
Γ.Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ.
/φκ
[1] Βλ. Ioannou, Φοινικαρίδης και Paraskevaides (ανωτέρω).
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο