ECLI:CY:AD:2022:D436
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Aίτηση αρ.140/22
(i/Justice)
[Τ.ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ]
6 Οκτωβρίου, 2022
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 155.4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 3 ΚΑΙ 9 ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (ΠΟΙΚΙΛΑΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ) ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ 1964 (Ν.33/1964)
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΝΤΑΛΜΑΤΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ) ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 2018
-ΚΑΙ-
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΤΗΣ [ ] KORETSKA, ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΜΕΣΟ ΠΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΤΑΛΜΑΤΟΣ HABEAS CORPUS.
-ΚΑΙ-
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ Ν95/70 ΚΑΙ Ν97/70 ΠΕΡΙ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΦΥΓΟΔΙΚΩΝ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΟΥ ΠΑΡΑΝΟΜΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΥΠΟ ΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΝ ΑΠΟΥΣΑ ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 8, 9 ΚΑΙ 11 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 1,2,3 ΚΑΙ 5 ΤΗΣ Ε.Σ.Δ.Α.
------------------------
Ρ.Βραχίμης, Ιακ.Χ΄Νικολάου, για την Αιτήτρια
Ι.Τσιντίδου, (κα)., Μ. Οικονόμου, για τους Καθ΄ων η αίτηση
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Τ.ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.: Με την παρούσα αίτηση η αιτήτρια αιτείται την έκδοση Προνομιακού Εντάλματος τύπου Habeas Corpus, ad subjiciendum με το οποίο να κηρύσσεται παράνομη η κράτηση και ή φυλάκιση της αιτήτριας.
Η υπόθεση αυτή έχει μακρόν ιστορικό που αφορά την όλη διαδικασία σύλληψης της αιτήτριας με σκοπό την έκδοση της στην Ουκρανία. Είναι σημαντικό να παρατεθούν χρονολογικά οι διάφορες επιμέρους διαδικασίες μέχρι τη σημερινή αίτηση.
Στις 30.04.19 η αιτήτρια συνελήφθη και την επόμενη ξεκίνησε η διαδικασία για έκδοση της στην Ουκρανία στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού. Στις 18.06.2020, κατόπιν ακροαματικής διαδικασίας, το Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού εξέδωσε απόφαση στα πλαίσια της Αίτησης με αριθμό 3/19 με την οποία διατάχθηκε η κράτηση της με σκοπό την έκδοσή της στην Ουκρανία για δικαστεί για το αδίκημα του άρθρου 190 παρ. 4 του Ουκρανικού Ποινικού Κώδικα. (Οικονομικό αδίκημα συντελεσθέν κατ΄ιχυρισμόν το έτος 2013). Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, όπως φαίνεται και από τον φάκελο της υπόθεσης, η μέγιστη προβλεπόμενη ποινή είναι τα 12 έτη φυλάκισης. Σύμφωνα δε με τον ευπαίδευτο συνήγορο της αιτήτριας, η ποινή που συνήθως επιβάλλεται είναι τα 3-5 έτη.
Στις 29.06.2020 η αιτήτρια καταχώρησε την Αίτηση Αρ. 71/2020, με την οποία καλούσε το Δικαστήριο να εκδώσει προνομιακό ένταλμα habeas corpus ώστε να αφεθεί ελεύθερη.
Στις 31.07.2020 εκδόθηκε απόφαση η οποία απέρριπτε την αίτηση της. (Βλ. Αναφορικά με την αίτηση της Koretska Πολ. Αιτ. 71/20, 31.7.2020).
Στη συνέχεια η αιτήτρια καταχώρησε έφεση με την οποία προσέβαλε την πρωτόδικη απόφαση. Στις 14.06.2022 το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε κατά πλειοψηφία την έφεση. (Βλ. Αναφορικά με την αίτηση της Koretska Πολ.΄Εφ.231/20, 14.6.2022)
Στη συνέχεια, η Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης («η Υπουργός») εξέδωσε Διάταγμα Απόδοσης της αιτήτριας στην Ουκρανία, το οποίο στη συνέχεια ανέστειλε για δύο μήνες βάσει επιστολής της ημερ. 14/7/2022 την οποία κοινοποίησε στους δικηγόρους της αιτήτριας. Η αναστολή «επαναλήφθηκε» μετά την πάροδο των δύο μηνών.
Η παρούσα αίτηση προσβάλλει την κράτηση και δη την περαιτέρω διάρκεια της κράτησης ώστε το Ανώτατο Δικαστήριο να εξετάσει την συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις διαδικασίες, αλλά και τις σχετικές προθεσμίες που νομοθετικά προβλέπονται και που ακολουθούν την απόφαση του Εφετείου για κράτηση της αιτήτριας με σκοπό την έκδοση της μέχρι και την παράδοση της στις Ουκρανικές Αρχές καθώς και την γενικότερη τήρηση της σχετικής νομοθεσίας, μετά την εφετειακή απόφαση.
Περαιτέρω η αίτηση έχει σκοπό την εξέταση του ευλόγου της παράτασης της κράτησης της αιτήτριας η οποία κρατείται ήδη «για 2 χρόνια και 3 μήνες σε άθλιες συνθήκες, χωρίς να διενεργείται η έκδοση της σύμφωνα με την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου».
Σημειώνεται ότι κατά την καταχώρηση της επίδικης αίτησης είχαν παρέλθει δύο μήνες από την ημερομηνία της απόρριψης της έφεσης της αιτήτριας και ένας μήνας από την έκδοση διατάγματος απόδοσης της, που είναι οι δύο διαζευκτικές περίοδοι που θα έπρεπε να παραληφθεί η αιτήτρια από τις Ουκρανικές αρχές.
Επίσης σημειώνεται ότι η παράδοση αναστάληκε για δύο μήνες λόγω ανωτέρας βίας, δηλαδή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανίας και του συνεχιζόμενου πολέμου. Η δε θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ότι οι προθεσμίες για απελευθέρωση της αιτήτριας «δεν έχουν αρχίσει».
Η πλευρά των καθ’ ων η αίτηση έχει καταχωρήσει ένσταση με την οποία προβάλλεται η θέση πως η υπό κρίση αίτηση δεν στηρίζεται σε ορθό νομικό υπόβαθρο ενώ η πράξη της Υπουργού υποστηρίζεται από το νόμο και στη νομολογία. Κατά τη θέση της Δημοκρατίας η αιτήτρια νόμιμα και ορθά κρατείται από τις 18.6.2020 με βάση τις επιμέρους διαδικασίες και με την τελική απόφαση του Εφετείου στην ως άνω έφεση, όταν στις 14.6.22 απορρίφθηκε η έφεση της αιτήτριας αναφορικά με την απόρριψη της έκδοσης εντάλματος habeas corpus. Με την παρούσα, κατά τη θέση της ευπαιδεύτου συνηγόρου της Δημοκρατίας, επιδιώκεται εμμέσως αναθεώρηση της απόφασης του Εφετείου, κάτι το οποίο δεν είναι αποδεκτό. Εφόσον δε, η κράτηση είναι νόμιμη δεν τίθεται θέμα παραβίασης των ανθρωπίνων της δικαιωμάτων είτε με βάση την ΕΣΔΑ είτε με βάση το Σύνταγμα.
Μετά την έκδοση της απόφασης του Εφετείου στην ως άνω έφεση, όπως λέχθηκε, υπογράφηκε από την Υπουργό στις 28.6.22, δυνάμει του ΄Αρθρου 11 του περί Εκδόσεως Φυγοδίκων Νόμου, Ν.97/70, το Διάταγμα απόδοσης της αιτήτριας στις Ουκρανικές Αρχές. Κατά δε τη θέση της Δημοκρατίας η υπουργική πράξη έχει συντελεστεί με έρεισμα την τελεσιδικία της εφετειακής κρίσης και αφού εξετάστηκαν ουσιαστικά τα ίδια κριτήρια που εξετάζονται από τα Δικαστήρια.
Ακολούθως το διάταγμα απόδοσης αναστάληκε προσωρινά, ως άνω, με σχετική απόφαση της Υπουργού ημερ. 26.7.22 στη βάση των εξουσιών που παρέχονται στην εν λόγω Υπουργό από το ΄Αρθρο 18(5) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Εκδόσεως Φυγοδίκων (Ν.95/70) και σε συμμόρφωση με τις προθεσμίες που τάσσει ο Νόμος. Αυτό ήταν θεμιτό να γίνει για λόγους ανωτέρας βίας, όπως και έγινε. Σημειώνεται επίσης ότι δεν προβλέπονται περιορισμοί στο Νόμο ή στη Σύμβαση σε σχέση με τη χρονική διάρκεια της αναστολής για λόγους ανωτέρας βίας. Για τους λόγους που ευρέως αναλύει η πλευρά της Δημοκρατίας, θεωρείται ότι δεν δύναται να αποδοθεί η αιτούμενη θεραπεία.
Χρήσιμο είναι να τεθούν τα σχετικά ΄Αρθρα που θα απασχολήσουν. Το ΄Αρθρο 12 του περί Εκδόσεως Φυγοδίκων Νόμου του 1970, Ν.97/70 («ο Νόμος») έχει ως εξής:
«12.—(1) Πάς όστις κρατείται εν τη ∆ηµοκρατία επί τω σκοπώ εκδόσεως του δυνάµει του παρόντος Νόµου, δύναται δι’ αιτήσεως αυτού προς το Ανώτατον ∆ικαστήριον να ζητήση όπως αφεθή ελεύθερος, άµα τη παρόδω των εν τοις εφεξής προθεσµιών, ήτοι—
(α) εν πάση περιπτώσει, άµα τη παρόδω δύο µηνών, της προθεσµίας ταύτης αρχοµένης από της πρώτης ηµέρας, καθ’ ηv, λαµβανοµένου υπ’ όψιν του εδαφίου (2) του άρθρου 10, θα ηδύνατο vα ενεργηθή η απόδοσις του εις το Κράτος ή την χώραν, ήτις ητήσατο την έκδοσιν αυτού·
(β) εν τη περιπτώσει διατάγµατος περί αποδόσεως αυτού εκδοθέντος δυνάµει του άρθρου 11, άµα τη παρόδω ενός µηνός, της προθεσµίας ταύτης αρχοµένης από της ηµέρας, καθ’ ην εχώρησεν η έκδοσις του τοιούτου διατάγµατος.
(2) Επί τη υποβολή της τοιαύτης αιτήσεως, το ∆ικαστήριον, εφ’ όσον προηγουµένως ήθελεν ικανοποιηθή ότι παρεσχέθη τω Υπουργώ εύλογος περί της σκοπουµένης αιτήσεως προειδοποίησις, δύναται να διατάξη την απόλυσιν του αιτητού και την ακύρωσιν παντός δυνάµει του άρθρου 11 τυχόν εκδοθέντος διατάγµατος εκτός εάν παρασχεθώσιν αυτώ επαρκείς περί του εναντίου αιτιολογίαι».
Ενδιαφέρει επίσης και το ΄Αρθρο 10(3) του ιδίου Νόμου, το οποίο έχει ως εξής:
«(3) Τo Αvώτατov Δικαστήριov, επιλαμβαvόμεvov της τoιαύτης αιτήσεως, (για habeas corpus) δύvαται, μη επηρεαζoμέvης oιασδήπoτε ετέρας δικαιoδoσίας αυτoύ, vα διατάξη τηv απoφυλάκισιv τoυ υπό έκδoσιv πρoσώπoυ, εφ' όσov ήθελε κρίvει ότι-
(α) λόγω της ασημάvτoυ φύσεως τoυ αδικήματoς, δι' o διώκεται ή κατεδικάσθη· ή
(β) λόγω της παρόδoυ μακρoύ χρόvoυ, αφ' oυ εγέvετo η διάπραξις τoυ αδικήματoς, ή, αvαλόγως της περιπτώσεως, αφ' oυ καταζητείται πρoς έκτισιv πoιvής μετά καταδίκηv αυτoύ· ή
(γ) λόγω τoυ ότι η κατ' αυτoύ κατηγoρία δεv εγέvετo καλή τη πίστει ή εv τω συμφέρovτι της δικαιoσύvης, η απόδoσις αυτoύ θα απoτελεί, λαμβαvoμέvωv υπ' όψιv απασώv τωv περιστάσεωv, άδικov ή καταπιεστικόv μέτρov».
Το δε ΄Αρθρο 18(5) της Σύμβασης (ανωτέρω) έχει ως εξής:
«18(5) Εν περιπτώσει ανωτέρας βίας, ήτις παρεµποδίζει την παράδοσιν ή την παραλαβήν του υπό έκδοσιν ατόµου, το ενδιαφερόµενον Μέρος θέλει πληροφορήσει το έτερον σχετικώς. Αµφότερα τα Μέρη θέλουσι συµφωνήσει επί ετέρας ηµεροµηνίας παραδόσεως και θέλουσιν εφαρµοσθή αι διατάξεις της παραγράφου 4 του παρόντος άρθρου».
Κατ΄αρχάς θα πρέπει να αναφέρω πως θεωρώ άδικη την κατηγορία που αποδίδεται στην αιτήτρια για προσπάθεια «ανατροπής» της Εφετειακής απόφασης η οποία επικύρωσε την απόρριψη του πρώτου αιτήματος της για habeas. Eίναι απολύτως θεμιτό, αφού έχει μεσολαβήσει επιπρόσθετος χρόνος κράτησης από το πρώτο αίτημα για habeas corpus αλλά και σειρά νέων γεγονότων, η αιτήτρια να επανέλθει ζητώντας εκ νέου την απελευθέρωση της προβάλλοντας νομικά και πραγματικά επιχειρήματα.
Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός πως η διαδικασία απόδοσης της αιτήτριας έχει παγώσει με την αναστολή που η Υπουργός διέταξε, επικαλούμενη λόγους ανωτέρας βίας που πηγάζουν βεβαίως από την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία. Πολεμική σύρραξη που, κατά γενική γνώση, συνεχίζεται, χωρίς άμεση προοπτική τερματισμού της.
Το θέμα, κατά την κρίση μου, εστιάζεται. όχι στη νομιμότητα των διαταγμάτων αναστολής της Υπουργού, αλλά στη συνέπεια που αυτά επιφέρουν στην κράτηση της αιτήτριας, η οποία, ως διαφαίνεται, κρατείται και/ή συνεχίζει να κρατείται χωρίς προοπτική λήξης των συνθηκών ανωτέρας βίας που οδήγησαν στην αναστολή. Αυτή δε η εκκρεμής συνθήκη κράτησης γίνεται πιο σύνθετη και αβέβαιη ενόψει του μη ορισμού νέας συμφωνηθείσας παράδοσης προς την Ουκρανία, ως η σαφής πρόνοια του ΄Αρθρου 18(5).
Η αβεβαιότητα αυτή θα συνεχιστεί. Ως εκ τούτου οι ιδιαίτερες συνθήκες της υπόθεσης λαμβάνουν τώρα μια άλλη διάσταση, ενόψει της επ΄αόριστον ουσιαστικά αναβολής-αναστολής και του διαμεσολαβήσαντα νέου χρονικού διαστήματος. Οι συνθήκες, ιδωμένες πλέον με αυτό το πρίσμα, είναι οι εξής:
(α) Η συνολική περίοδος της εκκρεμοδικίας και η συνολική διάρκεια κράτησης. Η αιτήτρια παρέμεινε υπό κράτηση συνολικά για 2 χρόνια και 3 μήνες. Η δε όλη διαδικασία εκκρεμεί για 3 και πλέον έτη. Συνεχίζει δε να κρατείται από τον Ιούνιο 2022 που εξεδόθη η εφετειακή απόφαση μέχρι και σήμερα.
(β) Το αδίκημα είναι οικονομικής φύσεως και κατά τα αναφερόμενα, ενώ δεν μπορεί να κριθεί ήσσονος σημασίας, δεν είναι από τα σοβαρότερα του Ποινικού Κώδικα με βάση την αντιμετώπιση του ως προς την ποινή, όπως εξηγήθηκε πιο πάνω.
(γ) Οι συνθήκες της ίδιας της αιτήτριας έχουν μεταβληθεί επί το χείρον. Εύλογη είναι η θέση της ότι η παράταση της κράτησης είναι ιδιαιτέρως επιζήμια για την ίδια προσωπικά και για την 17χρονη θυγατέρα της, η οποία είναι μαθήτρια στη Λεμεσό και διαμένει με τον πατριό – σύζυγο της αιτήτριας. Η ψυχική υγεία της τελευταίας έχει ουσιαστικά επηρεαστεί από την παρατεταμένη κράτηση της μητέρας της, με την οποία είναι πολύ δεμένη, το δε πρόβλημα οξύνθηκε με τον πρόσφατο αιφνίδιο θάνατο της γιαγιάς της.
(δ) Η πολεμική σύρραξη με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία από τις 24.2.2022 μέχρι σήμερα, έχει μεταβάλει τις συνθήκες στη χώρα σε ανασφαλείς και επικίνδυνες. Ο εν δυνάμει κίνδυνος που ενυπάρχει στη χώρα δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.
(ε) Η παρέλευση όλων των προθεσμιών που προβλέπονται από το ως άνω ΄Αρθρο 12.
Τα πιο πάνω οδηγούν αναπόδραστα στην ανάγκη η αιτήτρια να αφεθεί ελεύθερη αφού στην πράξη παραβιάζεται τόσο το ΄Αρθρο 12 του Νόμου όσο και το 18(5) της Σύμβασης με αποτέλεσμα να υφίσταται ανάγκη παρέμβασης του Δικαστηρίου ώστε να ανακοπεί μια κράτηση επ΄αόριστον, όπως έχει εξηγηθεί πιο πάνω. Οι αιτιάσεις που δόθηκαν από τη Δημοκρατία δεν κρίνονται «επαρκείς» σύμφωνα με το Νόμο, αφού πρόκειται στην ουσία, για επ΄αόριστο ή «αβέβαιη» χρονικά κράτηση. Τονίζεται ότι το ΄Αρθρο 18(5), εν αντιθέσει με την εισήγηση της πλευράς της Δημοκρατίας, δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογητική βάση για την κράτηση της αιτήτριας, εφόσον όπως εξηγήθηκε, δεν έχει οριστεί νέα ημερομηνία παράδοσης.
Παρά την ως άνω κατάληξη μου, που οδηγεί σε επιτυχία της αίτησης, έχω ιδιαίτερα προβληματιστεί εάν συντρέχει και λόγος απελευθέρωσης της αιτήτριας δυνάμει του ΄Αρθρου 10(3)(β) ή και (γ), ενόψει της παρέλευσης μακρού χρόνου από τη διάπραξη του αδικήματος και τη συνολική κράτηση της μέχρι σήμερα. Επαναξιολογώντας όλα τα πιο πάνω δεδομένα με βάση τις τελευταίες πράξεις που αφορούν την κράτηση της αιτήτριας, σε συνάρτηση με τις λοιπές συνθήκες που εξηγήθηκαν πιο πάνω, θεωρώ ότι η απόδοση της πλέον θα αποτελεί άδικο ή καταπιεστικό μέτρο. (Βλ. Αναφορικά με την αίτηση του SERGUEYEVICH, Πολ.΄Εφ. 55/20, 26.7.2021), ECLI:CY:AD:2021:A130.
Για τους λόγους που έχω εξηγήσει, η αίτηση επιτυγχάνει, εκδίδεται προνομιακό ένταλμα Habeas Corpus και διατάσσεται η άμεση απελευθέρωση της αιτήτριας. Τα έξοδα εκ ποσού €1,200 ευρώ, πλέον ΦΠΑ εάν υπάρχει, υπέρ της αιτήτριας.
Τ.Ψαρά-Μιλτιάδου, Δ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο