(2003) 2 ΑΑΔ 78
[*78]24 Φεβρουαρίου, 2003
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΝΙΚΗΤΑΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΛΑΠΕΡΤΑΣ,
Εφεσείων,
v.
SEMIO PRODUCTION LTD (ΑΡ. 1),
Εφεσίβλητης.
(Ποινική Έφεση Αρ. 7288)
Νομική αρωγή ― Κατά πόσο είναι δυνατή η παροχή δωρεάν νομικής αρωγής στα πλαίσια ποινικής έφεσης ― Τρόπος ρύθμισης του θέματος αυτού πριν από την ανεξαρτησία και μετά από αυτή ―�Άρθρο 64(1) του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου, Κεφ. 155 ― Άρθρο 12.5(γ) του Συντάγματος ― Ο περί Νομικής Αρωγής Νόμος του 2002 (Ν. 165(1)/2002) ― Εφαρμοστέες αρχές.
Ο εφεσείων, ο οποίος είχε καταδικαστεί για έκδοση επιταγής χωρίς αντίκρυσμα και του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης δύο μηνών, εφεσίβαλε την καταδίκη του. Με την έναρξη της διαδικασίας ενώπιον του Εφετείου ζήτησε δωρεάν νομική αρωγή επικαλούμενος την κακή οικονομική του κατάσταση όπως αυτή επιβεβαιώνετο από κοινωνικοοικονομική έκθεση του Τμήματος Κοινωνικής Ευημερίας.
Το θέμα που εξετάσθηκε από το Εφετείο ήταν η δυνατότητα παροχής δωρεάν νομικής αρωγής στα πλαίσια ποινικής έφεσης.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Το θέμα αυτό ρυθμιζόταν πριν την ανεξαρτησία από το Άρθρο 64(1) του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου, Κεφ. 155. Σύμφωνα με το Άρθρο αυτό ήταν δυνατή η παροχή δωρεάν νομικής αρωγής μόνο σε έφεση εναντίον απόφασης Κακουργιοδικείου, αν αυτό ήταν επιθυμητό προς το συμφέρον της δικαιοσύνης. Εξαίρεση αποτελούσε η περίπτωση ποινικού αδικήματος τιμωρούμενου με θανατική ποινή, οπόταν η παροχή δωρεάν νομικής αρωγής ήταν υποχρεωτική.
2. Μετά την ανεξαρτησία το Άρθρο 12.5(γ) του Συντάγματος καθιέ[*79]ρωσε την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής «όταν τούτο επιβάλλει το συμφέρον της δικαιοσύνης».
Ανάλογη με την πιο πάνω πρόνοια του Συντάγματος είναι και η πρόνοια του Άρθρου 6(3)(γ) του περί της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Κυρωτικού) Νόμου του 1962 (Ν. 39/1962).
3. Το συμφέρον της δικαιοσύνης, σύμφωνα με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ως θέμα γενικής αρχής, επιβάλλει την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής στα πλαίσια ποινικής έφεσης όταν έχει επιβληθεί (substantial) ποινή φυλάκισης και, παράλληλα εγείρεται αξιόλογο ζήτημα (real issue) για εξέταση.
4. Ο περί Νομικής Αρωγής Νόμος του 2002 (Ν. 165(1)/2002 – ο Νόμος) προβλέπει την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής στα πλαίσια κάθε ποινικής διαδικασίας, εφόσον για το σχετικό ποινικό αδίκημα προβλέπεται ποινή φυλάκισης πέραν του ενός χρόνου.
Το αίτημα του αιτητή για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής εγκρίνεται στη βάση των Άρθρων 3 και 4 του Νόμου εφόσον το αδίκημα με το οποίο κατηγορείται τιμωρείται με ποινή φυλάκισης δύο χρόνων.
5. Σε περίπτωση επιτυχίας της έφεσης και επιδίκασης εξόδων υπέρ του εφεσείοντος, δεν θα καταβληθεί στο δικηγόρο του οποιοδήποτε ποσό για σκοπούς νομικής αρωγής, οποιοδήποτε δε τυχόν ποσό ήθελε καταβληθεί θα είναι άμεσα επιστρεπτέο επειδή η έφεση προσβάλλει την καταδίκη του εφεσείοντος σε ιδιωτική ποινική υπόθεση.
Το αίτημα εγκρίθηκε.
Αίτηση.
Αίτηση από τον κατηγορούμενο στα πλαίσια της παρούσης έφεσης την οποία άσκησε κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Υπ. Αρ. 30635/00) ημερ. 18/4/2002, με την οποία κρίθηκε ένοχος, ύστερα από ακροαματική διαδικασία του ποινικού αδικήματος της έκδοσης επιταγής χωρίς αντίκρισμα και του επιβλήθηκε η ποινή της δίμηνης φυλάκισης από 18.4.2002, Άρθρο 305Α(1) του Ποινικού Κώδικα, Κεφ. 154, όπως τροποποιήθηκε από το Ν.36(Ι)/97 και με την οποία ζήτησε δωρεάν νομική αρωγή επικαλούμενος την κακή οικονομική του κατάσταση.
Ο Εφεσείων εμφανίζεται προσωπικά.
[*80]Α. Ταμάσιος, για τους Εφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΠΙΚΗΣ, Π.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Γαβριηλίδης Δ.
ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ.: Στις 18.4.2002 ο εφεσείων – κατηγορούμενος στην Ποινική Υπόθεση 3064/2000 Ε.Δ. Λευκωσίας – κρίθηκε ένοχος, ύστερα από ακροαματική διαδικασία, του ποινικού αδικήματος της έκδοσης επιταγής χωρίς αντίκρισμα και του επιβλήθηκε η ποινή της δίμηνης φυλάκισης από 18.4.2002. (άρθρο 305Α(1) του Ποινικού Κώδικα, Κεφ. 154, όπως τροποποιήθηκε από το Ν.36(Ι)/97). Ακολούθως, στις 26.4.2002, καταχώρησε την παρούσα έφεση κατά της καταδίκης του. Ως μοναδικό λόγο έφεσης προβάλλει τη θέση «Είμαι αθώος».
Με την έναρξη της ενώπιόν μας διαδικασίας, ο εφεσείων ζήτησε δωρεάν νομική αρωγή επικαλούμενος την κακή οικονομική του κατάσταση όπως αυτή επιβεβαιώνεται από κοινωνικοοικονομική έκθεση του Τμήματος Κοινωνικής Ευημερίας.
Το ζήτημα κατά πόσο είναι δυνατή η παροχή δωρεάν νομικής αρωγής στα πλαίσια ποινικής έφεσης ρυθμιζόταν πριν την ανεξαρτησία από το άρθρο 64(1) του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου (Κεφ. 155). Σύμφωνα με το άρθρο αυτό ήταν δυνατή η παροχή δωρεάν νομικής αρωγής στα πλαίσια ποινικής έφεσης μόνο αν αυτή στρεφόταν εναντίον απόφασης Κακουργοδικείου, η δε σοβαρότητα, η δυσκολία ή άλλα περιστατικά της υπόθεσης καθιστούσαν αυτό επιθυμητό προς το συμφέρον της δικαιοσύνης. Εξαίρεση αποτελούσε η περίπτωση ποινικού αδικήματος τιμωρούμενου με θανατική ποινή, οπόταν η παροχή δωρεάν νομικής αρωγής ήταν υποχρεωτική.
Μετά την ανεξαρτησία, το Άρθρο 12.5(γ) του Συντάγματος προέβλεψε ότι,
«5. Πας κατηγορούμενος δι’ αδίκημά τι έχει τα ακόλουθα κατ’ ελάχιστον όρον δικαιώματα:
………………………………………………………………….
(γ)……………………………………………………………....
εφ’ όσον δεν έχη επαρκή προς αμοιβήν του συνηγόρου μέσα, να παρέχηται εις αυτόν δωρεάν νομική αρωγή, όταν τούτο επι[*81]βάλλη το συμφέρον της δικαιοσύνης,»
Ανάλογη με την πρόνοια του Άρθρου 12.5(γ) του Συντάγματος είναι και η πρόνοια του άρθρου 6(3)(γ) του περί της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Κυρωτικού) Νόμου του 1962 (Ν.39/1962).
Είναι, κατά την άποψή μας, σαφές ότι ήδη, από της ανεξαρτησίας, το Άρθρο 12.5(γ) του Συντάγματος, αναγιγνωσκόμενο σε συνάρτηση με το Άρθρο 35 και, κυρίως, το Άρθρο 188.1 του Συντάγματος, προσάρμοσε την εφαρμογή του άρθρου 64(1) του Κεφ. 155 και σε ποινικές εφέσεις εναντίον αποφάσεων Επαρχιακού Δικαστηρίου.
Αναφορικά με το πότε «επιβάλλη το συμφέρον της δικαιοσύνης» την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής στα πλαίσια ποινικής έφεσης, είτε από το Κακουργοδικείο είτε από Επαρχιακό Δικαστήριο, δεν έχουμε Κυπριακή νομολογία. Υπάρχει κάποια νομολογία, αν και όχι πλούσια, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σύμφωνα με την οποία, ως θέμα γενικής αρχής, το συμφέρον της δικαιοσύνης επιβάλλει την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής στα πλαίσια ποινικής έφεσης όταν έχει επιβληθεί ουσιαστική (substantial) ποινή φυλάκισης και, παράλληλα, εγείρεται αξιόλογο ζήτημα (real issue) για εξέταση. (Βλ. Jacobs and White, The European Convention on Human Rights, Third Edition, 2002, σελίδα 184, όπου και παραπομπή στη σχετική νομολογία).
Πρόσφατα, στις 9.8.2002, εκδόθηκε ο περί Νομικής Αρωγής Νόμος του 2002 (Ν.165(Ι)/2002 - ο Νόμος) με τον οποίο επιδιώκεται η συστηματική ρύθμιση της δωρεάν νομικής αρωγής σε ποινικές υποθέσεις, υποθέσεις για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οικογενειακές υποθέσεις.
Αναφορικά με τις ποινικές υποθέσεις ο Νόμος προβλέπει, μεταξύ άλλων, την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής στα πλαίσια κάθε ποινικής διαδικασίας, πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας, εφόσον, για το σχετικό ποινικό αδίκημα, προβλέπεται ποινή φυλάκισης πέραν του ενός χρόνου. [άρθρα 3 και 4(1)(α) και (2)]. Η δωρεάν νομική αρωγή περιλαμβάνει συμβουλή, βοήθεια και αντιπροσώπευση. [άρθρο 4(3)]. Για να παρασχεθεί δωρεάν νομική αρωγή είναι απαραίτητη η κοινωνικοοικονομική έκθεση με την οποία να στοιχειοθετείται η οικονομική αδυναμία του αιτητή να εξασφαλίσει με δικά του μέσα νομική αρωγή. [άρθρο 7(1)].
[*82]Ο Νόμος περιέχει ρητές πρόνοιες για την έκδοση Διαδικαστικών Κανονισμών οι οποίοι να καθορίζουν τον τύπο και το περιεχόμενο της αίτησης για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής [άρθρο 7(2)], τον τύπο και το περιεχόμενο της δήλωσης οικονομικής κατάστασης του αιτητή [άρθρο 8(2)], όπως και για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή των διατάξεών του. [άρθρο 13(1)].
Αν και μέχρι σήμερα δεν έχουν εκδοθεί οποιοιδήποτε Διαδικαστικοί Κανονισμοί δυνάμει του Νόμου, εν τούτοις θεωρούμε ότι, στην περίπτωση του εφεσείοντος, μπορούμε, στηριζόμενοι απευθείας στα άρθρα 3 και 4 του Νόμου, να του εγκρίνουμε την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής για συμβουλή, βοήθεια και αντιπροσώπευση από δικηγόρο της εκλογής του εφόσον, για το ποινικό αδίκημα της έκδοσης επιταγής χωρίς αντίκρισμα, ο τροποποιητικός Νόμος 36(Ι)/97 προβλέπει ποινή φυλάκισης πέραν του ενός χρόνου (δύο χρόνια).
Έχοντας υπόψη ότι η έφεση στρέφεται κατά της καταδίκης του εφεσείοντος στα πλαίσια ιδιωτικής ποινικής υπόθεσης εναντίον του, πρέπει να τονίσουμε ότι, σε περίπτωση επιτυχίας της έφεσης και επιδίκασης εξόδων υπέρ του εφεσείοντος, δεν θα καταβληθεί στο δικηγόρο του οποιοδήποτε ποσό για σκοπούς νομικής αρωγής, οποιοδήποτε δε τυχόν ποσό ήθελε καταβληθεί θα είναι άμεσα επιστρεπτέο. [άρθρο 9(2) του Νόμου].
Εγκρίνεται η παροχή δωρεάν νομικής αρωγής στον εφεσείοντα.
Το αίτημα εγκρίνεται.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο