(2004) 2 ΑΑΔ 39
[*39]2 Φεβρουαρίου, 2004
[ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΗΛΙΑΔΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΣΑΒΒΑΣ ΠΑΠΑΕΥΣΤΑΘΙΟΥ,
Εφεσείων,
v.
ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ,
Εφεσίβλητης.
(Ποινική Έφεση Αρ. 7585)
Ποινή ― Αναστολή ποινής φυλάκισης ― Ο περί της Υφ’ Όρoν Αναστολής της Εκτελέσεως Ποινής Φυλακίσεως εις Ωρισμένας Περιπτώσεις Νόμος του 1972 (Ν. 95/72) όπως τροποποιήθηκε από το Ν. 41(I)/97 ― Δυνατότητα αναστολής όταν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις ― Με τον τροποποιητικό Νόμο 186(I)/03 καταργήθηκε η απαίτηση για εξαιρετικές περιστάσεις ― Κατά πόσο το θέμα της αναστολής της ποινής έπρεπε να κριθεί στη βάση της προηγούμενης διάταξης η οποία ίσχυε κατά το χρόνο τέλεσης των αδικημάτων ή στη βάση του νέου Άρθρου 3(2) του τροποποιητικού Νόμου 186(I)/03, ο οποίος ίσχυε κατά τον χρόνο της επιβολής της ποινής.
Ποινή ― Ρύπανση περιβάλλοντος ― Αυστηρή αντιμετώπιση αδικημάτων που παραβιάζουν τη σχετική νομοθεσία ― Όμως η άμεση φυλάκιση με την πρώτη φορά που το πρόβλημα άγεται ενώπιον του Δικαστηρίου αποτελεί μέτρο ιδιαίτερα σκληρό.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ένοχους, μετά από παραδοχή, την εταιρεία Comet Farm Ltd και τον εφεσείοντα, τον διευθύνοντα σύμβουλό της, στις κατηγορίες (που αφορούσαν την περίοδο 1.1.03 - 27.3.03) για απόρριψη υγρών αποβλήτων χωρίς άδεια από την αρμόδια Αρχή και για απόρριψη των αποβλήτων στο έδαφος κατά τρόπο που να έτεινε να ρύπαινε τα υπόγεια νερά, κατά παράβαση των Άρθρων 6(1)(δ) και 6(1)(β) του περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμου του 2002 (Ν. 106(I)/02) και επέβαλε στην εταιρεία πρόστιμο ύψους £4.000 και στον εφεσείοντα ποινή άμεσης φυλάκισης ενός μηνός. Το Δικαστήριο έκρινε πως δεν παρεχόταν δυνατότητα αναστολής της ποινής του εφεσείοντος διότι δεν συνέτρεχαν εξαιρετικές περιστάσεις. Αναφέρθηκε σχετικά στο Άρθρο 3(2) του περί της Υφ’ Όρον Αναστολής της Εκτελέ[*40]σεως Ποινής Φυλακίσεως εις Ωρισμένας Περιπτώσεις Νόμου του 1972 (Ν. 95/72) όπως είχε τροποποιηθεί από το Ν. 41(I)/97.
Ο εφεσείων εφεσίβαλε την ποινή ως έκδηλα υπερβολική. Ο δικηγόρος του επικαλέσθηκε τον τροποποιητικό Ν. 186(I)/03 (δημοσιεύθηκε στις 19.12.2003), με τον οποίο καταργήθηκε η απαίτηση για εξαιρετικές περιστάσεις ως προϋπόθεση για την αναστολή εκτέλεσης της ποινής.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Στην προκείμενη περίπτωση εφαρμοζόταν ο τροποποιητικός Ν.186(I)/03 ως προς το ζήτημα της αναστολής της ποινής. Προφανώς λόγω της βραχύτητας του χρόνου δε σημειώθηκε η αλλαγή.
2. Η ποινή φυλάκισης είναι δικαιολογημένη και επικυρώνεται. Το μέρος της ποινής που αφορά τη μη αναστολή εκτέλεσης της ποινής ακυρώνεται ενόψει του ιστορικού της υπόθεσης που δικαιολογεί την εφαρμογή του νέου Άρθρου 3(2) του τροποποιητικού Νόμου 186(I)/03 το οποίο προβλέπει ότι:
«Το Δικαστήρο διατάσσει την αναστολή εκτέλεσης της ποινής φυλάκισης, αν αυτό δικαιολογείται από το σύνολο των περιστάσεων της υπόθεσης και τα προσωπικά περιστατικά του κατηγορουμένου».
3. Δε δικαιολογείται ταυτόχρονα και ποινή προστίμου επειδή ο εφεσείων έχει ήδη εκτίσει μέρος της ποινής του.
Η έφεση επιτράπηκε μερικώς.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Γενικός Εισαγγελέας ν. Περατικού (1997) 2 Α.Α.Δ. 373,
Ισιδώρου ν. Γ.Μ. Christofi Enterprises Ltd (1999) 2 A.A.Δ. 60.
Έφεση εναντίον Ποινής.
Έφεση από τον Εφεσείοντα, ο οποίος ως Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας Comet Farm Ltd, παραδέχθηκε μαζί με την εταιρεία δύο κοινές κατηγορίες σε σχέση με παραβάσεις του περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμου του 2002 (Ν.106(I)02), δηλαδή, για απόρριψη υγρών αποβλήτων χωρίς άδεια από την αρμόδια Αρχή κατά παράβαση του Άρθρου 6(1)(δ) και για απόρριψη των αποβλήτων [*41]στο έδαφος κατά τρόπο που να έτεινε να ρύπαινε τα υπόγεια νερά κατά παράβαση του Άρθρου 6(1)(β) κατά την χρονική περίοδο 1.1.03 - 27.3.03, εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας με την οποία του επιβλήθηκε ποινή άμεσης φυλάκισης ενός μηνός, αφού κρίθηκε ότι δε συνέτρεχαν εξαιρετικές περιστάσεις οι οποίες θα δικαιολογούσαν την αναστολή της ποινής.
Ε. Ευσταθίου με Χρ. Κιτρομηλίδη, Μ. Ηλιάδη και Ν. Παυλίδη, Ασκούμενο Δικηγόρο, για τον Εφεσείοντα.
Ε. Αντωνίου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για την Εφεσίβλητη.
Cur. adv. vult.
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Δικαστή Νικολάου.
ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Δ.: Ο εφεσείων, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Comet Farm Ltd, παραδέχθηκε μαζί με την εταιρεία δύο κοινές κατηγορίες σε σχέση με παραβάσεις του περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμου του 2002 (Ν. 106(Ι)/02). Η πρώτη, για απόρριψη υγρών αποβλήτων χωρίς άδεια από την αρμόδια Αρχή κατά παράβαση του άρθρου 6(1)(δ). Και η δεύτερη, για απόρριψη των αποβλήτων στο έδαφος κατά τρόπο που να έτεινε να ρύπαινε τα υπόγεια νερά κατά παράβαση του άρθρου 6(1)(β). Οι κατηγορίες αφορούσαν την περίοδο 1.1.03 – 27.3.03. Προβλέπεται φυλάκιση μέχρι τριών χρόνων και χρηματική ποινή μέχρι £20.000,-. Η υπόθεση ήχθη στο Δικαστήριο στις 20 Οκτωβρίου 2003 και, λόγω απουσίας του εφεσείοντος στο εξωτερικό, αναβλήθηκε για τις 6 Νοεμβρίου 2003, ημερομηνία κατά την οποία καταχωρήθηκε μη παραδοχή. Στις 13 Ιανουαρίου 2004, ημερομηνία κατά την οποία η υπόθεση ήταν ορισμένη για ακρόαση, έγινε αλλαγή απάντησης οπότε εκτέθηκαν τα γεγονότα που στοιχειοθετούσαν τις κατηγορίες και περιέβαλλαν την υπόθεση. Εν συνεχεία ο συνήγορος υπεράσπισης κ. Κιτρομηλίδης αγόρευσε για μετριασμό της ποινής. Αναφέρθηκε και αυτός στις ευρύτερες περιστάσεις και μάλιστα εισηγήθηκε πως το ιστορικό δικαιολογούσε επιεική αντίκρυση της περίπτωσης. Το Δικαστήριο επέβαλε στην εταιρεία πρόστιμο ύψους £4.000,- και στον εφεσείοντα ποινή άμεσης φυλάκισης ενός μηνός. Εξέτασε το ενδεχόμενο αναστολής της φυλάκισης με αναφορά στον περί της Υφ’ Όρων Αναστολής της Εκτελέσεως Ποινής Φυλακίσεως εις Ωρισμένας Περιπτώσεις Νόμο του 1972, (Ν. 95/72) όπως είχε τροποποιηθεί με τον Ν. 41(Ι)/97 και έκρινε ότι δεν συνέτρεχαν εξαιρετικές περιστάσεις που να δικαιολογούσαν την αναστολή.
[*42]
Ο εφεσείων προσβάλλει την ποινή του ως έκδηλα υπερβολική και ως το αποτέλεσμα εσφαλμένης προσέγγισης διαφόρων πτυχών, νομικών και πραγματικών.
Την υπόθεση συνθέτουν τα ακόλουθα στοιχεία. Ο εφεσείων, καθώς σημειώνεται στην πρωτόδικη απόφαση, «θεωρείται πρωτοπόρος στην Κύπρο στον κλάδο της πτηνοτροφίας και πτηνοσφαγής». Η επιχείρηση «κοτόπουλων Κομήτη», η οποία διεξάγεται από την εταιρεία υπό τη διεύθυνση του, έχει παγκύπρια εμβέλεια. Από την έναρξη λειτουργίας του πτηνοσφαγείου πριν από 30-40 χρόνια, τα ανεπεξέργαστα υγρά απόβλητα διοχετεύονταν σε δύο χωμάτινες δεξαμενές, εκάστη διαστάσεων 30μ.x50μ., σε απόσταση περίπου 500 μ. από τις εγκαταστάσεις.
Με την πάροδο του χρόνου οι αντιλήψεις αναφορικά με το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία άλλαξαν, προς το καλύτερο βέβαια. Ο περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμος του 1991 (Ν. 69/91), όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 76(Ι)/92, απετέλεσε την αφετηρία για τον εκσυγχρονισμό. Οι πρόνοιες του νόμου εφαρμόστηκαν με ελαστικότητα ώστε η μεταβολή να καταστεί όσο το δυνατό πιο ανώδυνη από οικονομικής άποψης, κατ’ επέκταση και κοινωνικής αφού σε πολλές περιπτώσεις οι δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις σε μια επιχείρηση έχουν άμεσο κοινωνικό αντίκτυπο που δεν περιορίζεται σε μόνο τους εργοδοτουμένους της επιχείρησης αλλά ενδεχομένως και στους καταναλωτές. Υπό αυτό προφανώς το καθεστώς εκδόθηκε στην εταιρεία άδεια, με ισχύ από 1 Ιανουαρίου 1998 μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2002, που επέτρεπε τη συνέχιση απόρριψης των αποβλήτων στις δεξαμενές αλλά με όρους για τη δημιουργία, σταδιακά, βιολογικού σταθμού επεξεργασίας των αποβλήτων και για τη διάθεση τους με τρόπο περιβαλλοντικά αποδεκτό. Δεν υπήρξε από μέρους της εταιρείας η αναμενόμενη ανταπόκριση αλλά φαίνεται να θεωρήθηκε πως μέχρι τη λήξη της άδειας, την 1 Δεκεμβρίου 2003, η εταιρεία διατηρούσε τη δυνατότητα απόρριψης των αποβλήτων στις δεξαμενές. Στο μεταξύ θεσπίστηκε ο νέος περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμος του 2002 (Ν. 106(Ι)/02) με σκοπό την εναρμόνιση της Κυπριακής νομοθεσίας με τις σχετικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες εκφράζουν την ιδιαίτερη τώρα ευαισθησία για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την υγεία του κοινού. Τέθηκαν έτσι σε ισχύ αυστηρότερες διατάξεις υπό καθεστώς το οποίο επιβάλλει την αδιάκοπη παρακολούθηση για την εφαρμογή τους.
Με την εκπνοή λοιπόν και τη μη ανανέωση της άδειας που η [*43]εταιρεία κατείχε, η συνέχιση απόρριψης των υγρών αποβλήτων στις δεξαμενές είχε ως αποτέλεσμα την πρόσαψη των υπό αναφορά κατηγοριών. Λίγο μετά, η εταιρεία υπέβαλε αίτηση για πολεοδομική άδεια σε σχέση με τη δημιουργία βιολογικού σταθμού. Καθυστέρησε κάπως η εξέτασή της αλλά τελικά εγκρίθηκε. Επιπλέον η εταιρεία έχει εντελώς πρόσφατα προβεί σε διευθετήσεις ώστε μέχρι να συμπληρωθεί το έργο τα απόβλητα να μεταφέρονται σε επιτρεπόμενο χώρο απόρριψης.
Η σοβαρότητα των υπό αναφορά αδικημάτων είναι πρόδηλη. Και ενώ, καθώς ευστόχως σημειώθηκε πρωτόδικα, «δεν παρατηρείται έξαρση ή έστω ιδιαίτερη συχνότητα στη διάπραξη τους, εντούτοις αυτό δεν μειώνει τη σοβαρότητα τους ούτε δικαιολογεί χαλάρωση στην αντιμετώπιση τους». Δεν συμμεριζόμαστε όμως την πρωτόδικη κατάληξη ότι καθίστατο εν προκειμένω «επιβεβλημένη η θεώρησή τους μέσα στην οπτική της αποτροπής» όταν με την αποτροπή εννοείτο η άμεση φυλάκιση. Προκύπτει βέβαια ότι ο εφεσείων αδράνησε επί μακρόν. Παραγνώρισε τη σοβαρότητα του ζητήματος και επηρεαζόμενος ίσως από την προηγούμενη ελαστικότητα ή, ακριβέστερα, την ανοχή των αρμοδίων, παρέμεινε προσκολλημένος στο οικονομικό συμφέρον της επιχείρησης του και υποτίμησε τις επιπτώσεις ακόμα και μετά τη θέσπιση του νέου νόμου. Ωστόσο, σε τέτοιου είδους περιπτώσεις η άμεση φυλάκιση με την πρώτη φορά που το πρόβλημα άγεται ενώπιον της ποινικής δικαιοσύνης αιφνιδιάζει και αποτελεί μέτρο ιδιαίτερα σκληρό. Η ποινή θα μπορούσε εδώ να ήταν αποτρεπτική χωρίς να ήταν περιοριστική της ελευθερίας. Ζωτική σημασία σε συνάρτηση με αυτό έχει η ανάγκη στενής παρακολούθησης και η ταχύτητα στην παρουσίαση και διεκπεραίωση αυτού του είδους υποθέσεων στο Δικαστήριο. Ο εφεσείων δεν βαρυνόταν με προηγούμενη καταδίκη. Είναι ηλικίας 67 ετών, Πρόεδρος του Συνδέσμου Πτηνοτρόφων Κύπρου, με μακρά προσφορά στον κλάδο του. Επιπλέον, όπως σημειώθηκε πρωτόδικα, αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα υγείας. Παρουσιάστηκε ενώπιον μας βεβαίωση ιδιώτη καρδιολόγου πως ως αποτέλεσμα της επιβληθείσας ποινής ο εφεσείων υπέστη «ασταθές ισχαιμικό (στηθαγχικό) σύνδρομο και υπέρταση». Δεν θεωρούμε όμως πως με αυτό αποκαλύπτεται πρόβλημα το οποίο από άποψης μεγέθους θα μπορούσε από μόνο του να δικαιολογούσε, για ανθρωπιστικούς λόγους, την επέμβασή μας.
Ο λόγος που το Επαρχιακό Δικαστήριο έκρινε ότι δεν παρεχόταν δυνατότητα αναστολής της ποινής ήταν διότι δεν εντόπισε εξαιρετικές περιστάσεις. Αναφέρθηκε σχετικά στο άρθρο 3(2) του περί της Υφ’ Όρων Αναστολής της Εκτελέσεως Ποινής Φυλακίσεως εις Ωρι[*44]σμένας Περιπτώσεις Νόμου του 1972 (Ν. 95/72) όπως είχε τροποποιηθεί από τον Ν. 41(Ι)/97. Εκείνος ο τροποποιητικός νόμος πράγματι προέβλεπε ως προϋπόθεση για την αναστολή «τις εξαιρετικές περιστάσεις της υπόθεσης ή τις προσωπικές περιστάσεις του κατηγορουμένου». Όμως, όπως υπέδειξε κατά τη συζήτηση της έφεσης ο εκ των συνηγόρων του εφεσείοντος κ. Ευσταθίου, η σχετική διάταξη είχε λίγο πιο πριν ήδη αλλάξει. Προφανώς λόγω της βραχύτητας του χρόνου δεν σημειώθηκε η αλλαγή. Με τον τροποποιητικό Ν. 186(Ι)/03, που δημοσιεύτηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2003, καταργήθηκε η απαίτηση για εξαιρετικές περιστάσεις. Κατά το νέο άρθρο 3(2):
«Το Δικαστήριο διατάσσει την αναστολή εκτέλεσης της ποινής φυλάκισης, αν αυτό δικαιολογείται από το σύνολο των περιστάσεων της υπόθεσης και τα προσωπικά περιστατικά του κατηγορουμένου.»
Η ευπαίδευτος Δικηγόρος της Δημοκρατίας εισηγήθηκε ότι το θέμα της αναστολής δεν μπορούσε παρά να κριθεί στη βάση της προηγούμενης διάταξης η οποίο ίσχυε κατά το χρόνο τέλεσης των αδικημάτων. Μας παρέπεμψε στις υποθέσεις Γενικός Εισαγγελέας ν. Περατικού (1997) 2 Α.Α.Δ. 373 και Σιδέρη Ισιδώρου ν. G.M. Christofi Enterprises Ltd (1999) 2 Α.Α.Δ. 60, όπου εφαρμόστηκε η διάταξη που ίσχυε κατά το χρόνο τέλεσης των αδικημάτων παρότι μεσολάβησε ο Ν. 41(Ι)/97. Εφαρμόστηκε η ευνοϊκότερη για τον κατηγορούμενο διάταξη. Στην προκείμενη περίπτωση η ευνοϊκότερη διάταξη είναι η μεταγενέστερη η οποία δεν μεταβάλλει την ποινή αλλά διευρύνει την ευχέρεια του Δικαστηρίου σε ό,τι αφορά την αναστολή. Υπήρξε λοιπόν, ως προς το ζήτημα της αναστολής, εσφαλμένη αυτοκαθοδήγηση.
Η επιβολή ποινής φυλάκισης ήταν, κατά την άποψη μας, δικαιολογημένη. Η εγγενής σοβαρότητα της παράβασης, σε συνδυασμό με τα στοιχεία που τη συνέθεταν αλλά και τις ευρύτερες περιστάσεις στις οποίες το Επαρχιακό Δικαστήριο εκτενώς αναφέρθηκε στην εμπεριστατωμένη απόφαση του, καθιστούσε αναγκαία την αποδοκιμασία της υπερίσχυσης του οικονομικού συμφέροντος της επιχείρησης έναντι της εκπλήρωσης των υποχρεώσεων που θέτει ο Νόμος. Διατυπώθηκαν με την έφεση επικρίσεις σχετικά με την αναφορά στα προηγηθέντα της περιόδου διάπραξης των αδικημάτων. Θεωρούμε αβάσιμες τις επικρίσεις. Η αναφορά στις ευρύτερες περιστάσεις ήταν αναγκαία για να φωτιστεί ο χώρος στον οποίο σημειώθηκε η παράβαση και επομένως καθόλα θεμιτή. Εύστοχα αναφέρθηκε στις εν λόγω περιστάσεις και ο συνήγορος κ. Κιτρομηλίδης στο Επαρχιακό Δικαστήριο. Έχουν δε αυτές, όπως προκύπτει από τον τρόπο [*45]που εκθέσαμε το ιστορικό, και κάποια θετική για τον εφεσείοντα επίδραση. Μας φαίνεται πως η εικόνα στο σύνολο της αφήνει περιθώριο για μια ηπιότερη, ως πρώτο μέτρο, μεταχείριση του, αφού με τη νέα διάταξη για την αναστολή ποινής παρέχεται τέτοια δυνατότητα. Αποκλίνουμε προς την αναστολή. Επιτρέπεται σ’ αυτή την έκταση η έφεση.
Η επιβληθείσα ποινή αναστέλλεται. Θα τη συνδυάζαμε με ποινή προστίμου. Την αποφεύγουμε όμως ένεκα της έκτισης μέρους της φυλάκισης.
H έφεση επιτρέπεται μερικώς.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο