(2006) 2 ΑΑΔ 314
[*314]4 Ιουλίου, 2006
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π., ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ/στές]
(Ποινική Έφεση Αρ. 266/2005)
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ,
Εφεσείων,
v.
ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ,
Εφεσίβλητης.
(Ποινική Έφεση Αρ. 267/2005)
ΑΡΗΣ ΜΑΚΡΙΔΗΣ,
Εφεσείων,
v.
ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ,
Εφεσίβλητης.
(Ποινικές Εφέσεις Αρ. 266/2005, 267/2005)
Συνταγματικό Δίκαιο ― Συνταγματικό δικαίωμα του συνέρχεσθαι ειρηνικώς ― Κατοχυρώνεται από το Άρθρο 21 του Συντάγματος ― Κατά πόσο το εν λόγω δικαίωμα παραβιάσθηκε από την Αστυνομία, η οποία παρενέβη για να επιβάλει την τάξη σε διαδήλωση έξω από την πρεσβεία ξένης χώρας στην Κύπρο.
Απόδειξη ― Αξιοπιστία μαρτύρων ― Μόνο η αξιόπιστη μαρτυρία είναι αποδεκτή ― Τυχόν αντιφάσεις ή αδυναμίες που μπορεί να υπάρχουν στη μαρτυρία δεν αποτελούν λόγο επέμβασης του Εφετείου, εκτός εάν είναι τόσο σημαντικές ώστε να οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα αποδέκτηκε τη μαρτυρία ως αξιόπιστη.
Οι εφεσείοντες είχαν καταδικαστεί, ο μεν ένας για αντίσταση κατά αστυνομικού με σκοπό τη ματαίωση της νόμιμης σύλληψής του, επίθεση κατά αστυνομικού κατά την κανονική εκτέλεση του καθήκοντός του και ανησυχία, ο δε άλλος για τα ίδια αδικήματα και επιπλέον για το αδίκημα της επίθεσης με πρόκληση πραγματικής σω[*315]ματικής βλάβης.
Τα επεισόδια τα οποία οδήγησαν στις σχετικές κατηγορίες, διαδραματίστηκαν στις 20/3/03 σε διαδήλωση στην οποία συμμετείχαν γύρω στα 500 πρόσωπα, έξω από την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών, τα οποία διαμαρτύρονταν ενάντια στην πολιτική αυτής της χώρας στο Ιράκ.
Με τις υπό συζήτηση εφέσεις εισηγούνται πως η πρωτόδικη απόφαση είναι εσφαλμένη γιατί η μαρτυρία που προσκομίστηκε για την απόδειξη των κατηγοριών που αντιμετώπιζαν δεν μπορούσε να οδηγήσει στην καταδίκη τους.
Οι δικηγόροι των εφεσειόντων δεν περιορίστηκαν μόνο στο θέμα της μαρτυρίας. Υποστήριξαν επίσης πως οι εφεσείοντες ασκούσαν το αναφαίρετο συνταγματικό τους δικαίωμα του συνέρχεσθαι ειρηνικώς. Το δικαίωμά τους όμως παραβιάστηκε ένεκα της παράνομης επέμβασης των οργάνων της τάξης στην ειρηνική διαδήλωση. Οι δικηγόροι των εφεσειόντων παρέπεμψαν στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην υπόθεση Plattform Artze fur das Leben DNA v. Austria, 13 E.H.R.R. 204, June 21, 1988, Series A, No.139 όπου πράγματι το Δικαστήριο διακήρυξε το δικαίωμα αυτό.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Οι νομικές αρχές, όπως διατυπώθηκαν στην απόφαση στην Plattform Artze, οι οποίες καθορίζουν σε τέτοιες περιπτώσεις τα καθήκοντα και ευθύνες της Αστυνομίας, τυγχάνουν γενικής εφαρμογής. Το Δικαστήριο στην προαναφερθείσα υπόθεση, απέρριψε την προσφυγή οργανωτών νόμιμης διαδήλωσης εναντίον της Αυστρίας, κρίνοντας πως η Αστυνομία, υπό τις περιστάσεις, ενήργησε με τον πρέποντα τρόπο για να διατηρηθεί η τάξη και ασφάλεια, και έκανε ότι ήταν δυνατό για να διασφαλιστεί το δικαίωμα των διαδηλωτών στη νόμιμη εκδήλωση.
2. Στην υπό εξέταση υπόθεση, η Αστυνομία επενέβη μόνο όταν οι διαδηλωτές άρχισαν να ρίχνουν αντικείμενα προς το χώρο της πρεσβείας. Η ρίψη αντικειμένων συνιστούσε σαφή εκτροπή από τη νόμιμη μέχρι τότε συμπεριφορά των διαδηλωτών. Η επέμβαση της Αστυνομίας ήταν απόλυτα δικαιολογημένη. Πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη πως τα αντικείμενα ρίχνονταν στο χώρο πρεσβείας ξένης χώρας στον τόπο μας, και η πολιτεία έχει καθήκον να προστατεύει τις πρεσβείες.
[*316]3. Οι διαπιστώσεις στις οποίες το πρωτόδικο Δικαστήριο προέβη συνάδουν με την μαρτυρία που έγινε αποδεκτή, οι οποιεσδήποτε δε αντιφάσεις που κατ’ ισχυρισμό σημειώθηκαν, αναφέρονται σε μικρολεπτομέρειες στην παράθεση των γεγονότων, οι οποίες όμως δεν πλήττουν, τον κυρίως κορμό της μαρτυρίας, η οποία εξετάζεται στη βάση της παγκοίνως αποδεκτής λογικής, ως της μόνης διαδικασίας σκέψης που οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα.
Οι εφέσεις απορρίφθηκαν.
Αναφερόμενη υπόθεση:
Plattform Artze fus das Leben DNA v. Austria, 13 E.H.R.R. 204, June 21, 1988, Series A, No.139.
Εφέσεις εναντίον Καταδίκης και Ποινής.
Εφέσεις από τους εφεσείοντες εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Υπόθεση Αρ. 841/05), ημερομηνίας 29/9/05.
Δ. Κακουλλής, για τον Εφεσείοντα στην Ποινική Έφεση Αρ. 266/05.
Μιχ. Παρασκευάς, για τον Εφεσείοντα στην Ποινική Έφεση Αρ. 267/05.
Έλλη Παπαγαπίου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για το Γενικό Εισαγγελέα.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π.: Στις 20.3.03 οργανώθηκε διαδήλωση ενάντια στην πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ. Σύμφωνα με το μάρτυρα υπεράσπισης αρ.1 Kωστάκη Μιχαήλ η διαδήλωση οργανώθηκε από άτομα που ανήκουν στον αναρχικό αντιεξουσιαστικό χώρο, και σ΄αυτή μετείχαν, όπως υπολογίστηκε από την Αστυνομία, γύρω στα 500 πρόσωπα. Η συγκέντρωση των διαδηλωτών έγινε στην πλατεία Ελευθερίας. Από εκεί πορεύθηκαν προς την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών, έξω από την οποία άρχισε η διαμαρτυρία ενάντια στην πολιτική αυτής της χώρας στο Ιράκ. Η διαδήλωση ήταν ειρηνική, με την έννοια ότι δεν προκλήθηκε διαταραχή της δημόσιας τάξης ή τέθηκε σε κίνδυνο η ασφάλεια πολιτών μέχρι τη στιγμή που άρχισαν να ρίχνονται αντικείμενα προς το χώρο και το κτίριο της πρεσβείας, όπως μπουκάλια με κόκκινη μπογιά. [*317]Η Αστυνομία, που παρακολουθούσε συνεχώς τη διαδήλωση, όταν αντιλήφθηκε να ρίχνονται μπουκάλια προς το χώρο της πρεσβείας κινήθηκε προς το σημείο των διαδηλωτών από όπου εντοπίστηκε να εκσφενδονίζονται τα μπουκάλια, προφανώς για να σταματήσει την ενέργεια αυτή. Δημιουργήθηκε τότε αντιπαράθεση μεταξύ των αστυνομικών που κινήθηκαν προς τους διαδηλωτές και ορισμένων από αυτούς. Οι τελευταίοι αντέδρασαν στην επέμβαση της Αστυνομίας και αντιστάθηκαν στις προσπάθειες της να επιβάλει την τάξη. Μερικοί δε από αυτούς επιτέθηκαν εναντίον των αστυνομικών οργάνων.
Συνελήφθησαν τέσσερα πρόσωπα που αντιμετώπισαν συναφείς κατηγορίες για κοινή επίθεση, επίθεση εναντίον αστυνομικού κατά τη κανονική εκτέλεση του καθήκοντος του, ανησυχία, επίθεση προκαλούσα πραγματική σωματική βλάβη και αντίσταση κατά αστυνομικού με σκοπό τη ματαίωση της νόμιμης σύλληψης. Οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν τις κατηγορίες και η εκδίκαση της υπόθεσης έγινε στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας. Η απόφαση εκδόθηκε στις 29.9.2005. Η κατηγορούμενη 1 στο κατηγορητήριο απαλλάχτηκε μετά την καταχώριση από το Γενικό Εισαγγελέα αναστολής της ποινικής δίωξης εναντίον της. Ο 3ος κατηγορούμενος απαλλάχτηκε όταν το Δικαστήριο έκρινε πως δεν αποδείκτηκε εκ πρώτης όψεως υπόθεση εναντίον του. Καταδικάστηκαν όμως οι κατηγορούμενοι αρ.2 και 4 ως εξής: Ο 2ος κατηγορούμενος στην κατηγορία για αντίσταση κατά αστυνομικού με σκοπό τη ματαίωση της νόμιμης σύλληψης του, κατά παράβαση των άρθρων 244(α) και 29 του Ποινικού Κώδικα, Κεφ.154, επίθεση κατά αστυνομικού κατά τη κανονική εκτέλεση του καθήκοντος του, κατά παράβαση των άρθρων 244(β) και 29 του Ποινικού Κώδικα και ανησυχία κατά παράβαση των άρθρων 95, 20 και 29 του Ποινικού Κώδικα. Αθωώθηκε στις υπόλοιπες κατηγορίες που αντιμετώπιζε, δηλαδή 4, 6, 7, 9 και 10 για παρόμοιες κατηγορίες. Ο 4ος κατηγορούμενος κρίθηκε ένοχος σε 4 κατηγορίες, για επίθεση εναντίον αστυνομικού κατά τη κανονική εκτέλεση του καθήκοντος του, επίθεση με πρόκληση πραγματικής σωματικής βλάβης, αντίσταση κατά αστυνομικού με σκοπό τη ματαίωση της νόμιμης σύλληψης του και ανησυχία.
Οι βασικοί μάρτυρες στις κατηγορίες ήσαν τα αστυνομικά όργανα που παρακολουθούσαν τη διαδήλωση. Ο αστυνομικός Χρ. Σαμαράς είναι αυτός που είδε ένα διαδηλωτή με μακριά μαλλιά και μούσι, όπως τον περιέγραψε, να ρίχνει προς το μέρος της πρεσβείας ένα μπουκάλι το οποίο αφού έσπασε στο προστατευτικό περιτείχισμα της πρεσβείας χύθηκε από αυτό κόκκινη μπογιά. Είναι τότε που δύο τρία άλλα μέλη της αστυνομικής δύναμης προχώρησαν προς το ση[*318]μείο της διαδήλωσης, από όπου εκσφενδονίστηκε το μπουκάλι, για να σταματήσουν περαιτέρω επεισόδια αυτού του είδους. Προχώρησε και ο ίδιος για να βοηθήσει τους συναδέλφους του, οπόταν και δέχθηκε αντικείμενο στο αριστερό του μάτι, προφανώς από παρόμοιο μπουκάλι, το δε κεφάλι και πρόσωπο του γέμισαν κόκκινη μπογιά. Προσπαθώντας να αντιληφθεί ποιος έριξε το μπουκάλι, είδε το ίδιο πρόσωπο, τον 2ο κατηγορούμενο, που είχε ρίξει προηγουμένως ένα μπουκάλι, να έρχεται προς το μέρος του και να τον κτυπά στο στήθος με τα χέρια του. Ο αστυφύλακας του επέστησε την προσοχή του στο νόμο και του είπε πως είναι υπό σύλληψη, αλλά ο κατηγορούμενος αντιστεκόταν. Με τη βοήθεια άλλων αστυνομικών του έβαλαν χειροπέδες και τον οδήγησαν στο αστυνομικό όχημα. Ο ίδιος τραυματίστηκε στο μάτι.
Άλλος μάρτυρας ανέφερε πως ένα πρόσωπο, ο 4ος κατηγορούμενος, επετέθη εναντίον του Αν. Υπαστυνόμου Σάββα Χρίστου τον οποίο κτύπησε με τα χέρια στο πρόσωπο. Και αυτός συνελήφθη με τη βοήθεια άλλων αστυνομικών και οδηγήθηκε σε αστυνομικό όχημα. Εκτός από τον ίδιο τον Υπαστυνόμο, που επιβεβαίωσε τα πιο πάνω, σχετική ήταν και η κατάθεση της αστυφύλακος Χρυστάλλας Τσίγκη. Μαρτυρία, πως το μπουκάλι με κόκκινη μπογιά έριξε ο 2ος κατηγορούμενος, έδωσε και ο αστυνομικός Χ. Χαραλάμπους, που είδε τον κατηγορούμενο να ρίχνει το μπουκάλι από απόσταση 2, 3 μέτρων. Τούτο επιβεβαίωσε και ο μάρτυρας υπεράσπισης Σόλων Αντάρτης αλλά για να υποστηρίξει στην ουσία πως η Αστυνομία μόλις είδε το επεισόδιο επιτέθηκε εναντίον του 2ου κατηγορούμενου τον οποίο άρπαξε από τα μαλλιά, ενώ άλλοι αστυνομικοί έκαναν κλοιό γύρω από τον 4ο κατηγορούμενο, τον οποίο ακινητοποίησαν στο έδαφος και μετά τον συνέλαβαν. Οι κατηγορούμενοι, είπε ο ίδιος μάρτυρας, δεν επιτέθηκαν εναντίον των αστυνομικών.
Ο 4ος κατηγορούμενος υπέβαλε παράπονο στην Επίτροπο Διοικήσεως και μετά μια βδομάδα στην Αστυνομία, για να καταλήξει τελικά η υπόθεση στο αποκλειστικά, σύμφωνα με το σύνταγμα, αρμόδιο όργανο τη δικαστική δηλαδή εξουσία για τη διάγνωση της ποινικής ευθύνης του κατηγορουμένου.
Οι καταδικασθέντες με την υπό συζήτηση έφεση εισηγούνται πως η πρωτόδικη απόφαση είναι εσφαλμένη γιατί η μαρτυρία που προσκομίστηκε για την απόδειξη των κατηγοριών που αντιμετώπιζαν δεν μπορούσε να οδηγήσει στην καταδίκη τους.
Οι δικηγόροι των εφεσειόντων δεν περιορίστηκαν σ΄αυτή τη πτυχή της υπόθεσης, κατά πόσο δηλαδή και αν σύμφωνα με την προ[*319]σαχθείσα μαρτυρία αποδείχτηκε η υπόθεση εναντίον τους πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας. Ισχυρίστηκαν πως η δίκη τους είχε πολιτικά ελατήρια και διώχθηκαν για τα φρονήματα τους. Σύμφωνα πάντοτε με τους ίδιους ισχυρισμούς οι εφεσείοντες ασκούσαν το αναφαίρετο συνταγματικό τους δικαίωμα (άρθρο 21 του Συντάγματος) του συνέρχεσθαι ειρηνικώς. Το δικαίωμα τους όμως παραβιάστηκε ένεκα της παράνομης επέμβασης των οργάνων της τάξης στην ειρηνική διαδήλωση. Τα επεισόδια άρχισαν, πάντα κατά τους εφεσείοντες, όταν αριθμός αστυνομικών εμβόλισε τους διαδηλωτές οι οποίοι νόμιμα υπερασπίστηκαν το δικαίωμα τους να διαδηλώνουν ελεύθερα την αντίθεση τους ενάντια στην πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ. Η ρίψη των μπουκαλιών με κόκκινη μπογιά, κατά τους ίδιους, ήταν μια συμβολική πράξη η οποία παρίστανε το αίμα που χύνεται στο Ιράκ, υπονοώντας προφανώς πως η πράξη αυτή δεν δικαιολογούσε την επέμβαση της Αστυνομίας.
Για το δικαίωμα της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και της δημόσιας εκδήλωσης θέσεων και απόψεων, ακόμη και με έντονο τρόπο, οι δικηγόροι των εφεσειόντων μας παρέπεμψαν στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην υπόθεση Plattform Artze fur das Leben DNA v. Austria, 13 E.H.R.R. 204, June 21, 1988, Series A, No.139 όπου πράγματι το Δικαστήριο διακήρυξε το δικαίωμα αυτό. Γνωστό δικαίωμα βέβαια και στη χώρα μας από την ίδρυση της κυπριακής δημοκρατίας το 1960 και το οποίο διασφαλίζεται στο πιο πάνω άρθρο του Συντάγματος.
Τα γεγονότα στην Plattform Artze δεν ήταν παρόμοια με αυτά στην υπόθεση που μας απασχολεί. Οι νομικές όμως αρχές, όπως διατυπώθηκαν από το Δικαστήριο, οι οποίες και καθορίζουν σε τέτοιες περιπτώσεις τα καθήκοντα και ευθύνες της Αστυνομίας, είναι γενικής εφαρμογής. Στην Plattform Artze είχε οργανωθεί νόμιμη διαδήλωση η οποία όμως σε κάποιο σημείο αντιμετώπισε ομάδα αντιδιαδηλωτών, οι οποίοι έριχναν αυγά, γρασίδι και άλλα αντικείμενα, ενέργεια που προμήνυε πως οι διαδηλωτές θα συγκρούονταν. Η Αστυνομία επενέβη τότε για να αποκαταστήσει την τάξη, παρενέβη μάλιστα μεταξύ των ατόμων που μετείχαν στη διαδήλωση και αντιδιαδήλωση. Οι οργανωτές της νόμιμης διαδήλωσης προσέφυγαν στο ΕΔΑΔ εναντίον της Αυστρίας, με τον ισχυρισμό πως η Αστυνομία της χώρας δεν προστάτευσε το δικαίωμα τους στην ειρηνική διαδήλωση. Το Δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή, κρίνοντας πως η Αστυνομία, υπό τις περιστάσεις, ενήργησε με τον πρέποντα τρόπο για να διατηρηθεί η τάξη και ασφάλεια, και έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να διασφαλιστεί το δικαίωμα των διαδηλωτών στη νόμιμη εκδήλωση.
[*320]
Στην υπόθεση που συζητούμε η διαδήλωση γινόταν έξω από την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Αστυνομία δεν παρενέβη καθόλη τη διάρκεια της πορείας της από την πλατεία Ελευθερίας μέχρι την πρεσβεία, μήτε και όταν οι διαδηλωτές εκδήλωναν τις θέσεις και τα πιστεύω τους αναφορικά με την παρουσία των στρατευμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών και τις ενέργειες τους στο Ιράκ. Η Αστυνομία επενέβη μόνο όταν άρχισαν να ρίχνονται αντικείμενα προς το χώρο της πρεσβείας. Η ρίψη αντικειμένων συνιστούσε σαφή εκτροπή από τη νόμιμη μέχρι τότε συμπεριφορά των διαδηλωτών. Η Αστυνομία κινήθηκε μάλιστα μόνο προς το σημείο της διαδήλωσης όπου είχε εντοπιστεί η ρίψη των αντικειμένων. Η επέμβαση της Αστυνομίας ήταν, στην κρίση μας, απόλυτα δικαιολογημένη. Πρέπει δε να ληφθεί επίσης υπόψη πως τα αντικείμενα ρίχνονταν στο χώρο πρεσβείας ξένης χώρας στον τόπο μας, και η πολιτεία έχει καθήκον να προστατεύει τις πρεσβείες.
Η αντίδραση ορισμένων από τους διαδηλωτές στην επέμβαση της Αστυνομίας δημιούργησε τα επεισόδια που οδήγησαν στην παρανομία και την επακόλουθη σύλληψη των εφεσειόντων. Ο τρόπος που ενήργησε η Αστυνομία, και που περιγράφεται πιο πάνω, αποδεικνύει και το ανυπόστατο της εντύπωσης των εφεσειόντων πως διώχθηκαν για τα όποια φρονήματα τους.
Όπως είπαμε πιο πριν οι δικηγόροι των εφεσειόντων έκαναν επίσης ευρύτατη αναφορά στη μαρτυρία, για να δείξουν πως το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν έπρεπε να πιστέψει τους μάρτυρες κατηγορίας, γιατί η μαρτυρία τους ήταν αντιφατική και αντικειμενικά ανυπόστατη. Υπέδειξαν δε διάφορα σημεία, που αναφέρονται σε μικρολεπτομέρειες στην παράθεση των γεγονότων, τα οποία όμως δεν πλήττουν, στην κρίση μας, τον κυρίως κορμό της μαρτυρίας, η οποία, όπως έχουμε πει πολλές φορές, εξετάζεται στη βάση της παγκοίνως αποδεκτής λογικής, ως της μόνης διαδικασίας σκέψης που οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα. Είχαμε την ευκαιρία να εξετάσουμε και αυτή τη πτυχή της υπόθεσης με προσοχή. Δεν πεισθήκαμε όμως πως υπάρχει λόγος επέμβασης μας στις διαπιστώσεις στις οποίες προέβη το πρωτόδικο Δικαστήριο.
Οι εφέσεις απορρίπτονται.
Οι εφέσεις απορρίπτονται.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο