(2013) 2 ΑΑΔ 416
[*416]21 Μαΐου, 2013
[ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, ΠΑΝΑΓΗ, Δ/στές.]
(Ποινική Έφεση Αρ. 82/2013)
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ,
Εφεσείων,
v.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,
Εφεσίβλητης.
(Ποινική Έφεση Αρ. 84/2013)
ΝΤΟΡΙΑΝΙ ΒΕΡΟ,
Εφεσείων,
v.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,
Εφεσίβλητης.
(Ποινική Έφεση Αρ. 85/2013)
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΚΑΡΤΑΣΑΚΗΣ,
Εφεσείων,
v.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,
Εφεσίβλητης.
(Ποινικές Εφέσεις Aρ. 82/13, 84/13, 85/13)
[*417]Ποινική Δικονομία ― Κράτηση μέχρι τη δίκη ― Χρόνος κράτησης εννέα μηνών εκρίθη μη υπερβολικός κατά τη συστάθμιση όλων των δεδομένων της υπόθεσης.
Ποινική Δικονομία ― Διαταγή για περαιτέρω κράτηση μέχρι τη δίκη ― Μετά από την πρώτη διαταγή του Δικαστηρίου για κράτηση, το Δικαστήριο εξετάζει το θέμα της περαιτέρω κράτησης όχι εξ υπαρχής, αλλά μόνο με αναφορά σε οποιαδήποτε νέα δεδομένα ήθελαν προκύψει και τα οποία ενδεχομένως να διαφοροποιούσαν την κρίση του επί του θέματος της κρατήσεως.
Ποινική Δικονομία ― Κράτηση μέχρι τη δίκη ― Εύλογο του χρόνου κράτησης ― Δεν αποτιμάται με απόλυτους όρους αλλά σε συσχετισμό με όλα τα δεδομένα της υπόθεσης, που περιλαμβάνουν οποιοδήποτε παράγοντα.
Δικαιώματα Κατηγορουμένου ― Παρατήρηση Εφετείου απευθυντέα προς Πολιτεία και αρχές Φυλακών αναφορικά με τις υποχρεώσεις τις οποίες έχει η Πολιτεία απέναντι στον οποιονδήποτε κρατούμενο υπόδικο, όσον αφορά στην προετοιμασία της υπεράσπισης του ενόσω αυτός βρίσκεται υπό κράτηση.
Οι εφεσείοντες αμφισβήτησαν με την έφεση, διαταγή Κακουργιοδικείου, με την οποία διατάχθηκε η περαιτέρω κράτηση τους μέχρι τη δίκη τους.
Αμφότεροι οι εφεσείοντες ήταν κατηγορούμενοι σε υπόθεση στην οποία αντιμετώπιζαν μεταξύ άλλων κατηγορίες αναφορικά με συνομωσία για φόνο, κατοχή και μεταφορά πυροβόλου όπλου και εκρηκτικών υλών και συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, πλαστοπροσωπία, εξασφάλιση εγγραφής με ψευδείς παραστάσεις και κυκλοφορία πλαστού εγγράφου.
Οι λόγοι των εφέσεων επικεντρώθηκαν πρωτίστως στο θέμα του χρόνου κράτησης ο οποίος παρουσίαζε διαφοροποίηση, με την έννοια ότι ο χρόνος κράτησης, που ήταν έξι μήνες συνολικά μέχρι τη δικάσιμο της 8.3.2013, είχε παραταθεί ουσιαστικά με την κράτηση η οποία διετάχθη την 3.4.2013 με την εφεσιβαλλόμενη απόφαση, εις περίπου 9 μήνες.
Οι εφέσεις στηρίχθηκαν στους κάτωθι λόγους:
α) Ο προαναφερθείς χρόνος κράτησης, συνολικά αποτιμούμενος και με αναφορά σε όλα τα δεδομένα που βρίσκονταν ενώπιον του Δικαστηρίου, ήταν υπερβολικός, ώστε να πλήττεται η ορθό[*418]τητα της απόφασης του Κακουργιοδικείου.
β) Για τους εφεσείοντες με καταγωγή από την Ελλάδα ο χρόνος κράτησης ήταν υπερβολικός σε συνάρτηση με το γεγονός ιδιαίτερα ότι ευρίσκονταν μακράν των οικογενειών των.
γ) Δημιουργείτο ζήτημα για τον εφεσείοντα-κατηγορούμενο 3 ότι συναντούσε δυσχέρειες στην προετοιμασία της ακρόασης για σκοπούς υπεράσπισης, εφόσον βρισκόταν στις φυλακές όπου δεν του παρέχονταν οι αναγκαίες διευκολύνσεις.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Ο χρόνος των 9 μηνών στην προκειμένη περίπτωση σίγουρα αποτελούσε μια αφετηρία, η οποία τουλάχιστον θα έπρεπε να αφυπνίσει το Δικαστήριο στο ενδεχόμενο ο χρόνος αυτός να ήταν υπερβολικός υπό τις περιστάσεις.
2. Πέραν τούτου όμως, έπρεπε να εξεταστούν ιδιαίτερα οι συνθήκες που διέπουν τις υποθέσεις. Οι προσωπικές συνθήκες οι οποίες βεβαίως δεν παραγνωρίζονταν, δεν έχουν πρωτεύοντα ρόλο στην εξέταση του θέματος, λαμβάνονται όμως υπόψη και συσταθμίζονται στη συνολική αποτίμηση των δεδομένων.
3. Ασφαλώς ο χρόνος κράτησης μέχρι 8.3.2013 που οι υποθέσεις ορίστηκαν για Ακρόαση για πρώτη φορά δεν θα μπορούσε με οποιοδήποτε τρόπο να είχε θεωρηθεί υπερβολικός και η μη ύπαρξη ένστασης ήταν ένδειξη της κατανόησης τούτου.
4. Η αναβολή την 8.3.2013 εζητήθη από κοινού. Δηλαδή η όποια καθυστέρηση στην περαιτέρω εκδίκαση της υπόθεσης βάρυνε και τις δύο πλευρές. Τούτο εξυπάκουε μια αναβολή της τάξεως, όπως προέκυψε, των τριών περίπου μηνών που δεν θεωρείτο υπερβολική υπό τις περιστάσεις, έχοντας υπόψη τα βεβαρημένα προγράμματα του Κακουργιοδικείου.
5. Δεδομένου ότι η έφεση ακούστηκε μόλις 20 μέρες πριν από την ακρόαση της υπόθεσης, προέκυπτε ότι δεν θα υπήρχε ουσιαστικό όφελος από οποιαδήποτε άλλη πορεία από εκείνη που είχε προδιαγραφεί όσον αφορούσε στην κράτηση.
6. Οι δυσχέρειες οι οποίες αντιμετωπίζονταν ενδεχομένως από την υπεράσπιση όσον αφορούσε ιδιαιτέρως τον εφεσείοντα-κατηγορούμενο 3, δεν ήταν τέτοιες που να επιδρούσαν καταλυτικά [*419]προς διαφορετική κατεύθυνση.
7. Δόθηκαν από το Εφετείο κατευθυντήριες γραμμές αναφορικά με το ζήτημα της προετοιμασίας της υπεράσπισης του εφεσείοντα 3, ενόσω αυτός θα βρισκόταν στη φυλακή, απευθυντέες προς την πλευρά της Δημοκρατίας και τις αρμόδιες αρχές των Φυλακών.
Οι εφέσεις απερρίφθησαν.
Έφεση εναντίον Κράτησης.
Έφεση από τους Κατηγορούμενους εναντίον της απόφασης του Κακουργιοδικείου Λάρνακας (Πογιατζής, Π.Ε.Δ., Καλογήρου, Α.Ε.Δ., Θωμά, Ε.Δ.), (Ποινική Υπόθεση Αρ. 6298/12), ημερομηνίας 12/6/13.
Ο Εφεσείων στην Ποιν. Έφεση 82/2013 είναι παρών αυτοπροσώπως.
Ο Εφεσείων στην Ποιν. Έφεση 84/2013 είναι παρών αυτοπροσώπως.
Χρ. Δημητρίου, για τον Εφεσείοντα στην Ποιν. Έφεση 85/2013.
Ν. Κέκκος, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για την Εφεσίβλητη σε όλες τις εφέσεις.
Ex tempore
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου δίδεται από το δικαστή Δ. Χατζηχαμπή.
ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ.: Οι τρεις Εφεσείοντες είναι κατηγορούμενοι σε υπόθεση ενώπιον του Κακουργιοδικείου με κατηγορητήριο που περιλαμβάνει 15 συνολικά κατηγορίες. Αυτές αφορούν συνομωσία για φόνο, κατοχή και μεταφορά πυροβόλου όπλου και εκρηκτικών υλών και συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση. Υπάρχουν και άλλες κατηγορίες διαφορετικής υφής που αφορούν πλαστοπροσωπία, εξασφάλιση εγγραφής με ψευδείς παραστάσεις και κυκλοφορία πλαστού εγγράφου.
Η υπόθεση, παραπεμφθείσα στο Κακουργιοδικείο, ορίσθη αρχικώς για ακρόαση την 8.3.2013 και ενώ οι Εφεσείοντες ήσαν υπό κράτηση από την 9.9.2012. Την ημέρα εκείνη εζητήθη από κοινού αναβολή για να μπορέσουν να γίνουν διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών ως προς την περαιτέρω πορεία της υπόθεσης, οι διαβουλεύσεις όμως φαίνεται δεν απέδωσαν και, όταν [*420]το Δικαστήριο επληροφορήθη αναλόγως την 29.3.2013 που είχε αναβληθεί η ακρόαση για τον πιο πάνω σκοπό, επαναόρισε την υπόθεση για ακρόαση την 12.6.2013. Την 8.3.2013 το Δικαστήριο είχε διατάξει την κράτηση των Εφεσειόντων κατόπιν αιτήματος της Δημοκρατίας εις το οποίο δεν υπήρξε οποιαδήποτε ένσταση εκ μέρους των Εφεσειόντων. Ένσταση όμως υπήρξε την 29η Μαρτίου 2013 εις νέο αίτημα για κράτηση μέχρι την 12η Ιουνίου 2013 που η υπόθεση είχε οριστεί για ακρόαση.
Υποδείξαμε κατά τη διάρκεια της ακρόασης των εφέσεων ότι κακώς το Κακουργιοδικείο ουσιαστικά ασχολήθηκε εξ υπαρχής με τα γεγονότα τα οποία διέπουν την κρίση επί της κρατήσεως σε συνάρτηση με τον κίνδυνο μη προσέλευσης στη δίκη και με ευρύτερες αναφορές στην πιθανότητα καταδίκης και την ενδεχόμενη ποινή. Και τούτο διότι η νομολογία καθορίζει ότι, μετά από την πρώτη διαταγή του Δικαστηρίου για κράτηση, το Δικαστήριο εξετάζει το θέμα της περαιτέρω κράτησης όχι εξ υπαρχής αλλά μόνο με αναφορά σε οποιαδήποτε νέα δεδομένα ήθελαν προκύψει και τα οποία ενδεχομένως να διαφοροποιούσαν την κρίση του επί του θέματος της κρατήσεως, και όχι με αναφορά σε δεδομένα τα οποία υφίσταντο ευθύς εξ αρχής. Τούτου λεχθέντος, υποδείξαμε, και δεν υπήρξε επιμονή στο τέλος, ότι οι λόγοι έφεσης που μπορεί να αφορούν το θέμα του κινδύνου μη προσέλευσης και των άλλων δύο παραμέτρων που αναφέραμε προηγουμένως, δεν θα εξετάζετο από το Εφετείο έστω και αν το θέμα εξετάστηκε πρωτοδίκως.
Όπως προέκυψε λοιπόν κατά την ακρόαση των εφέσεων, δύο ήσαν οι βασικές παράμετροι που διέπουν τις εφέσεις και οι οποίες ετέθησαν με σαφήνεια από τον ευπαίδευτο συνήγορο του Εφεσείοντα-κατηγορούμενου 3 στην αγόρευση του, διεφάνησαν δε και μέσα από τις αναφορές που έκαναν οι δύο άλλοι Εφεσείοντες, μη εκπροσωπούμενοι από δικηγόρο εφόσον οι ίδιοι δήλωσαν ότι δεν επιθυμούσαν να εκπροσωπούνται σήμερα από δικηγόρο αλλά θα εχειρίζοντο μόνοι την υπόθεση.
Οι διαστάσεις αυτές αφορούν πρωτίστως το θέμα του χρόνου κράτησης ο οποίος παρουσιάζει διαφοροποίηση, με την έννοια ότι ο χρόνος κράτησης, που ήταν έξι μήνες συνολικά μέχρι τη δικάσιμο της 8.3.2013, έχει παραταθεί ουσιαστικά με την κράτηση η οποία διετάχθη την 3.4.2013 με την εφεσιβαλλόμενη απόφαση, εις περίπου 9 μήνες. Είναι δε η εισήγηση του ευπαίδευτου συνηγόρου, ότι ο χρόνος αυτός, συνολικά αποτιμούμενος και με αναφορά σε όλα τα δεδομένα που βρίσκονται ενώπιον του Δικαστη[*421]ρίου, είναι υπερβολικός, ώστε να πλήττεται η ορθότητα της απόφασης του Κακουργιοδικείου. Και οι άλλοι Εφεσείοντες αναφέρθησαν στο θέμα του χρόνου κράτησης ως υπερβολικού σε συνάρτηση με το γεγονός ιδιαίτερα ότι κατάγονται από την Ελλάδα και ευρίσκονται μακράν των οικογενειών των, έχουν δε παρουσιαστεί στο Δικαστήριο πάρα πολλές φορές και αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες ως εκ της καθυστέρησης η οποία επέρχεται στην εκδίκαση της υποθέσεως.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος για τον Εφεσείοντα-κατηγορούμενο 3 ήγειρε και το θέμα ότι συναντά δυσχέρειες στην προετοιμασία της ακρόασης για σκοπούς υπεράσπισης, εφόσον ο πελάτης του ευρίσκεται στις φυλακές όπου δεν του παρέχονται οι αναγκαίες διευκολύνσεις για ανάπτυξη όλων των δυνατοτήτων προετοιμασίας της υπεράσπισης σε σχέση ιδιαίτερα με την εξέταση της μαρτυρίας μαζί με τον πελάτη του και με περαιτέρω αναφορά στις δυσκολίες τις οποίες και ο ίδιος συναντά περιμένοντας επί μακρόν και έχοντας το όφελος μόνο περιορισμένου χρόνου για το σκοπό αυτό. Κατά κάποιο τρόπο συνδέεται το θέμα αυτό με το ευρύτερο θέμα του χρόνου κράτησης με την έννοια ότι οι δυσχέρειες που αντιμετωπίζονται καθιστούν τον χρόνο κράτησης ακόμα περισσότερο μη εύλογο, εις τρόπον ώστε να μη δικαιολογείται το διάταγμα κράτησης.
Δεν θα χρειαστεί να αναφερθούμε σε νομολογία ως προς το πώς κρίνεται το εύλογο του χρόνου κράτησης σε τέτοιες περιπτώσεις. Ο ευπαίδευτος συνήγορος για τη Δημοκρατία έχει κάνει αναφορά σε συγκεκριμένη νομολογία που είναι ενώπιον μας και η οποία ανασκοπεί και αναφέρεται στις καλά καθιερωμένες αρχές που διέπουν το θέμα αυτό, που φυσικά δεν είναι άλλες παρά το ότι το εύλογο του χρόνου κράτησης δεν αποτιμάται με απόλυτους όρους αλλά σε συσχετισμό με όλα τα δεδομένα της υπόθεσης, που περιλαμβάνουν οποιοδήποτε παράγοντα που μπορεί κατά την εύλογη και ορθή κρίση του Δικαστηρίου να επενεργεί στη διαμόρφωση άποψης κατά πόσο ο χρόνος είναι εύλογος υπό τις συνθήκες ή όχι. Το Δικαστήριο βεβαίως εξετάζει και το μακρόν του χρόνου με την έννοια ότι αυτή είναι η αφετηρία της εξέτασης του θέματος, και ο χρόνος των 9 μηνών στην προκειμένη περίπτωση σίγουρα αποτελεί μια αφετηρία, η οποία τουλάχιστον θα πρέπει να αφυπνίσει το Δικαστήριο στο ενδεχόμενο ο χρόνος αυτός να είναι υπερβολικός υπό τις περιστάσεις.
Πέραν τούτου όμως, πρέπει να εξεταστούν ιδιαίτερα οι συνθήκες που διέπουν τις υποθέσεις. Δεν παραγνωρίζουμε ότι πρό[*422]κειται περί μη κυπρίων οι οποίοι βρίσκονται στην Κύπρο προσωρινά και οι οικογένειες τους βρίσκονται στην Ελλάδα. Οι προσωπικές συνθήκες βεβαίως αυτές, δεν έχουν πρωτεύοντα ρόλο στην εξέταση του θέματος, λαμβάνονται όμως υπόψη και συσταθμίζονται στη συνολική αποτίμηση των δεδομένων.
Εκείνο που θα πρέπει να παρατηρήσουμε ιδιαίτερα, είναι η όλη πορεία της υπόθεσης αυτής. Η υπόθεση, όπως υποδείξαμε, ορίσθη για πρώτη φορά για ακρόαση την 8.3.2013 αφού ήρθε ενώπιον του Κακουργιοδικείου τον Δεκέμβριο του 2012. Ασφαλώς ο χρόνος κράτησης μέχρι 8.3.2013 δεν θα μπορούσε με οποιοδήποτε τρόπο να είχε θεωρηθεί υπερβολικός και δεν αμφιβάλλουμε ότι η μη ύπαρξη ένστασης ήταν ένδειξη της κατανόησης τούτου.
Κρίσιμο στη θεώρηση του πράγματος πρέπει να θεωρείται το γεγονός ότι η αναβολή την 8.3.2013 εζητήθη από κοινού. Δηλαδή η όποια καθυστέρηση στην περαιτέρω εκδίκαση της υπόθεσης εβάρυνε και τις δύο πλευρές και όχι μόνο τη Δημοκρατία ή το Δικαστήριο δίδοντας αναβολή εξ ιδίων. Τούτο εξυπάκουε μια αναβολή της τάξεως, όπως προέκυψε, των τριών περίπου μηνών που δεν θεωρείται υπερβολική υπό τις περιστάσεις, έχοντας υπόψη τα βεβαρυμένα προγράμματα του Κακουργιοδικείου τα οποία έχουμε εν γνώσει αλλά και των δυνατοτήτων του Δικαστηρίου, αναλόγως με το πρόγραμμά του, να ορίσει μια νέα υπόθεση μέσα στο υφιστάμενο του πρόγραμμα.
Η άλλη παράμετρος που είναι σημαντική βεβαίως, είναι το γεγονός ότι, όπως υποδείξαμε και κατά την ακρόαση της έφεσης, ακούσαμε την έφεση μόλις 20 μέρες πριν από την ακρόαση της υπόθεσης. Τούτο δείχνει ότι δεν θα υπάρξει ουσιαστικό όφελος από οποιαδήποτε άλλη πορεία από εκείνη που έχει προδιαγραφεί όσον αφορά την κράτηση και ότι εν πάση περιπτώσει ο χρόνος κράτησης από σήμερα μέχρι την ημέρα της ακροάσεως είναι αναλόγως περιορισμένος.
Δεν θεωρούμε ότι οι δυσχέρειες οι οποίες αντιμετωπίζονται ενδεχομένως από την υπεράσπιση όσον αφορά ιδιαιτέρως τον Εφεσείοντα-κατηγορούμενο 3, είναι τέτοιες που να αναιρούν τα όσα έχουν ήδη λεχθεί ή που να επιδρούν καταλυτικά προς διαφορετική κατεύθυνση. Όμως αναμένεται ότι οι υποχρεώσεις τις οποίες έχει η πολιτεία απέναντι στον οποιονδήποτε κρατούμενο για να δικασθεί, δεν θα παραμείνουν κενά λόγια με συνταγματικές και άλλες νομικές διαστάσεις, αλλά θα υλοποιούνται στην πορεία των πραγμάτων ώστε να πραγματοποιείται ο σκοπός της [*423]αρχής ότι πρέπει να παρέχεται στην υπεράσπιση κάθε δυνατότητα για να προετοιμαστεί.
Είμεθα βέβαιοι ότι τα λεχθέντα θα λάβει υπόψη και ο ευπαίδευτος συνήγορος για τη Δημοκρατία, ούτως ώστε στις οποιεσδήποτε διαβουλεύσεις μεταξύ των ευπαίδευτων συνηγόρων και στις παραστάσεις οι οποίες θα γίνουν προς τις αρμόδιες αρχές των φυλακών, θα τονιστεί η σοβαρότητα την οποία το Δικαστήριο αποδίδει στον παράγοντα αυτό ως επηρεάζοντα ουσιαστικά και το όλο θέμα του δίκαιου της δίκης.
Πέραν τούτου, πρέπει να τονίσουμε ότι αναμένεται από το Κακουργιοδικείο ότι όντως θα αρχίσει την ακρόαση στις 12.6.2013 που έχει οριστεί.
Οι εφέσεις απορρίπτονται.
Οι εφέσεις απορρίπτονται.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο