(1985) 3 CLR 2845
[*2845] 1985 December 30
30 Δεκεμβρίου, 1985
[ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ, Πρ.. Α. ΛΟΙΖΟΥ, ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, ΛΩΡΗΣ, ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ, ΠΙΚΗΣ, ΚΟΥΡΡΗΣ, Δ/σταί]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 149(β) ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΔΑΣ, ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ,
Αιτούντες.
(Υπόθεση Αρ. 1061/85).
Συνταγματικό Δίκαιο—Σύνταγμα Άρθρα 72, 78.1, 73.1 και 52—Βουλή Αντιπροσώπων—Εκλογή Προέδρου Βουλής Αντιπροσώπων—Η απαιτούμενη πλειοψηφία για την εκλογή είναι αυτή που προβλέπει το Άρθρο 78.1 — Το κυριαρχικό δικαίωμα της Βουλής των Αντιπροσώπων να ρυθμίζει τα της διαδικασίας της—Το δικαίωμα αυτό μπορεί να ασκηθεί και με ειδική πάνω σε συγκεγκριμένο θέμα απόφαση —Τέτοια απόφαση λαμβάνεται με την πλειοψηφία που προβλέπει το Άρθρο 78.1 και δεν υπόκειται στο Άρθρο 52 —Σε περίπτωση που ουδείς υποψήφιος συγκεντρώσει την απαιτούμενη από το Άρθρο 78.1 πλειοψηφία, τότε η Βουλή κατ' ενάσκηση του κυριαρχικού της δικαιώματος να ρυθμίζει τα της διαδικασίας της και δυνάμει του «Δικαίου της Ανάγκης» δύναται να καθορίσει με απόφαση της ειδική διαδικασία εκλογής Προέδρου της.
Στις 27 Δεκεμβρίου το Ανώτατο Δικαστήριο έδωσε άδεια στους αιτούντες, δυνάμει του κανονισμού 15(2) (β) του Διαδικαστικού Κανονισμού του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, νια την έναρξη της παρούσας διαδικασίας για ερμηνεία, δυνάμει του Άρθρου 149(6) του Συντάγματος, του Άρθρου 72 του Συντάγματος. σε συσχετισμό με το. Άρθρο 78(1) του Συντάγματος, αναφορικά με την εκλογή Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων.
ΑΠΟΦΑΣΙΣΘΗΚΕ, διαφωνούντος του κ. Πική, Δικαστού :
(1) Τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων εκλέγουν δυνάμει του Άρθρου 72 οι από την Ελληνική Κοινότητα εκλεγόμενοι Βουλευτές. Επειδή όμως αυτοί σαν ειδικά καθοριζόμενοι εκλέκτορες εκλέγουν τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων έκ μέρους ολοκλήρου της Βουλής η σχετική απόφασή τους είναι [*2846] απόφαση της Βουλής με την έννοια του Άρθρου 78.1 και ψηφίζεται με απλή πλειοψηφία των παρόντων και ψηφιζόντων Βουλευτών.
(2) Η Βουλή των Αντιπροσώπων έχει κυριαρχικό δικαίωμα να ρυθμίζει τα της διαδικασίας της. Το Άρθρο 73.1 του Συντάγματος που αποτελεί έκφραση του δικαιώματος αυτού δεν είναι εξαντλητικό ή περιοριστικό του τρόπου ασκήσεως του εν λόγω δικαιώματος. Η Βουλή μπορεί να ρυθμίζει οποτεδήποτε χρειάζεται τη διαδικασία της και με ειδικές προς τούτο αποφάσεις της.
(3) Γι αυτό σε περίπτωση, που ουδείς υποψήφιος συγκεντρώνει την πλειοψηφία του Άρθρου 78.1 για εκλογή του σαν Προέδρου του Σώματος, η Βουλή, ασκώντας το πιο πάνω κυριαρχικό της δικαίωμα και δυνάμει του «Δικαίου της Ανάγκης» μπορεί με απόφαση της, ψηφιζομένη με την απαιτούμενη από το Άρθρο 78.1 πλειοψηφία, να καθορίσει ειδική διαδικασία για την εκλογή Προέδρου της. Δεν είναι αποδεκτό ότι η απόφαση για τέτοια ειδική διαδικασία επαφίεται χωριστά, δυνάμει του Άρθρου 72, στους Βουλευτές που εκλέγονται αντίστοιχα από την Ελληνική και Τουρκική κοινότητα με κίνδυνο να υιοθετούνται διαφορετικές διαδικασίες για την εκλογή Προέδρου και Αντιπροέδρου του Σώματος.
(4) Η οποιαδήποτε απόφαση για τέτοια ειδική διαδικασία δεν υπόκειται στο Άρθρο 52 του Συντάγματος γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν αντίθετο με το πιο πάνω κυριαρχικό δικαίωμα της Βουλής για τη διαδικασία της.
(5) Η παρούσα διαδικασία ερμηνείας του Συντάγματος: αποτελεί εκπλήρωση συνταγματικού καθήκοντος της Δικαστικής προς την Νομοθετική εξουσία.
Απόφαση ως ανωτέρω.
Αποφάσεις αναφερόμενες στην απόφαση:
Γενικός Εισαγγελέας ν. Ιμπραχήμ και άλλων, 1964 Α.Α.Δ. 195·
Αλούπας ν. Εθνικής Τράπεζας (1983) 1 Α.Α.Δ. 55.
Προσφυγή.
Προσφυγή από τους Βουλευτές του Δημοκρατικού Κόμματος για ερμηνεία, δυνάμει του Άρθρου 149(6) του Συντάγματος, του Άρθρου 72 του Συντάγματος σε συσχετισμό με το Άρθρο 78(1) του[*2847] Συντάγματος, αναφορικά με την εκλογή Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Π. Πολυβίου με τον Χρ. Τριανταφυλλίδη, δια τους αιτούντες.
Φ. Κληρίδης αυτοπροσώπως, ως Βουλευτής, και δια τους άλλους Βουλευτές του ΑΚΕΛ-ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Μ. Χριστοφίδης αυτοπροσώπως, ως Βουλευτής, και δια τους άλλους, εκτός του κ. Α. Μαρκίδη, Βουλευτές του Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗ.ΣΥ) στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Α. Μαρκίδης αυτοπροσώπως, ως Βουλευτής.
Ε. Ευσταθίου και Δ. Ηλιάδης αυτοπροσώπως, ως Βουλευτές, και δια τους άλλους Βουλευτές του Σ. Κ. ΕΔΕΚ στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πρ. ανέγνωσε την απόφαση του Δικαστηρίου: Στις 27 Δεκεμβρίου 1985 το Ανώτατο Δικαστήριο έδωσε άδεια στους αιτούντες, δυνάμει του κανονισμού 15(2) (β) του Διαδικαστικού Κανονισμού του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, για την έναρξη της παρούσας διαδικασίας για ερμηνεία, δυνάμει του Άρθρου 149(β) του Συντάγματος, του Άρθρου 72 του Συντάγματος, σε συσχετισμό με το Άρθρο 78(1) του Συντάγματος, αναφορικά με την εκλογή Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Στις 28 Δεκεμβρίου 1985 το Ανώτατο Δικαστήριο άκουσε τις απόψεις των αιτούντων, οι οποίοι είναι οι Βουλευτές του Δημοκρατικού Κόμματος (ΔΗΚΟ) στη Βουλή των Αντιπροσώπων, και επίσης τις απόψεις των άλλων Βουλευτών — (του ΑΚΕΛ -ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ,του Δημοκρατικού Συναγερμού(ΔΗΣΥ)και του Σ.Κ.ΕΔΕΚ) — στη Βουλή των Αντιπροσώπων.[*2848]
Η ομόφωνη Απόφαση της πλειοψηφίας των Μελών του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Μ. Τριανταφυλλίδη, Α. Λοΐζου, Γ. Μαλαχτού, Δ. Δημητριάδη, Α. Λώρη, Δ. Στυλιανίδη και Α. Κούρρη) είναι η ακόλουθη:
1. Σύμφωνα με το Άρθρο 72 του Συντάγματος τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων εκλέγουν οι από την ελληνική κοινότητα εκλεγόμενοι Βουλευτές. Επειδή όμως οι εν λόγω Βουλευτές εκλέγουν ως ειδικά καθοριζόμενοι εκλέκτορες, δυνάμει του Άρθρου 72 του Συντάγματος, τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων εκ μέρους ολοκλήρου της Βουλής των Αντιπροσώπων, η σχετική απόφαση τους είναι απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων με την έννοια «αποφάσεως» της Βουλής των Αντιπροσώπων στο Άρθρο 78.1 του Συντάγματος και ψηφίζεται με απλή πλειοψηφία των παρόντων και ψηφιζόντων Βουλευτών.
2. Η Βουλή των Αντιπροσώπων έχει κυριαρχικό δικαίωμα να ρυθμίζει τα της διαδικασίας της Έκφραση του δικαιώματος τούτου είναι το Άρθρο 73.1 του Συντάγματος το οποίο όμως δεν είναι ούτε εξαντλητικό ούτε περιοριστικό του τρόπου ασκήσεως του εν λόγω κυριαρχικού δικαιώματος της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ως εκ τούτου η Βουλή των Αντιπροσώπων δύναται να ρυθμίζει την διαδικασία της όχι μόνο με τον κανονισμό της, αλλά και οποτεδήποτε τούτο χρειάζεται, με ειδικές για το σκοπό αυτό αποφάσεις της, οι οποίες είναι ισοδύναμες προς κανονισμό της Βουλής των Αντιπροσώπων.
3. Δια τούτο η Βουλή των Αντιπροσώπων ασκώντας το προαναφερθέν κυριαρχικό δικαίωμα της, και δυνάμει και του «Δικαίου της Ανάγκης», δύναται και κατά το στάδιο της εκλογής του Προέδρου της να καθορίζει με απόφασή της ειδική διαδικασία για την εκλογή του Προέδρου της εις περίπτωση κατά την οποία κανένας υποψήφιος δεν συγκεντρώσει την πλειοψηφία η οποία απαιτείται από το Άρθρο 78.1 του Συντάγματος, νοουμένου βεβαίως ότι η περί ειδικής διαδικασίας απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων θα ψηφίζεται με την πλειοψηφία η οποία απαιτείται από το Άρθρο 78.1 του Συντάγματος. Δεν είναι δε αποδεχτό ότι η απόφαση για την προαναφερθείσα ειδική διαδικασία επαφίεται χωριστά. δυνάμει του Άρθρου 72 του Συντάγματος, στους Βουλευτές οι οποίοι εκλέγονται αντίστοιχα από την Ελληνική και την Τουρκική κοινότητα, με κίνδυνο να υιοθετούνται διαφορετικές διαδικασίες για την εκλογή του Προ[*2849]έδρου και του Αντιπροέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων, η οποία είναι ενιαίο σώμα.
4. Όπως και η εκλογή του Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων έτσι και οποιαδήποτε απόφαση της περί ειδικής διαδικασίας για την εκλογή Προέδρου της δεν καλύπτεται, λόγω της φύσεώς της, από τις πρόνοιες του Άρθρου 52 του Συντάγματος, γιατί η υπαγωγή της εκλογής του Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων, ή αποφάσεως της περί ειδικής διαδικασίας για την εκλογή αυτή, στα δικαιώματα του Προέδρου της Δημοκρατίας τα οποία αναφέρονται στο εν λόγω Άρθρο 52 θα ήταν αντίθετη με το κυριαρχικό δικαίωμα της Βουλής των Αντιπροσώπων να ρυθμίζει τα της διαδικασίας της και επίσης θα παρεβίαζε τον διαχωρισμό μεταξύ της Νομοθετικής και της Εκτελεστικής Εξουσίας.
5. Η παρούσα διαδικασία για ερμηνεία του Συντάγματος, δυνάμει του Άρθρου 149(6), αποτελεί εκπλήρωση συνταγματικά επιβεβλημένου καθήκοντος της Δικαστικής Εξουσίας προς τη Νομοθετική Εξουσία και δεν είναι δυνατό να θεωρηθεί ότι αποτελεί επέμβαση στο προαναφερθέν κυριαρχικό δικαίωμα της Βουλής των Αντιπροσώπων ή ότι παραβιάζει τον διαχωρισμό μεταξύ της Νομοθετικής και της Δικαστικής Εξουσίας.
6. Εν όψει των ανωτέρω η ασάφεια στο Άρθρο 72 του Συντάγματος, αναφορικά με την εκλογή Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων, ερμηνεύεται σε συσχετισμό όχι μόνο με το Άρθρο 78.1 του Συντάγματος, αλλά επίσης και σε συσχετισμό με το κυριαρχικό δικαίωμα της Βουλής των Αντιπροσώπων να ρυθμίζει τα της διαδικασίας της και με το «Δίκαιο της Ανάγκης», όπως αναφέρεται στην παρούσα Απόφαση.
ΠΙΚΗΣ Δ.: Παρά τη διαφωνία μου ως προς την εγκυρότητα της αιτήσεως των Βουλευτών του Δημοκρατικού Κόμματος για ερμηνεία του Άρθρου 72 του Συντάγματος, που εκφράζεται στην απόφαση μου της 27.12.85, δεσμεύομαι από το αποτέλεσμα της απόφασης της πλειοψηφίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου και είμαι υποχρεωμένος να προχωρήσω στην ουσιαστική εξέταση της αιτήσεως.
Με την αίτηση που καταχωρήθηκε μετά την άδεια του Δικαστηρίου, καλούμεθα να αποφασίσουμε αν το άρθρο 72, κρινόμενο σαν ξεχωριστή συνταγματική πρόνοια ή σε συ[*2850]σχετισμό με το Άρθρο 78.1 του Συντάγματος, επιβάλλει την εκλογή του Προέδρου της Βουλής με απλή πλειοψηφία, δηλαδή με πλειοψηφία 50% συν 1 των ελλήνων Βουλευτών της κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων ή εκείνων που λαμβάνουν μέρος στη ψηφοφορία.
2) Κατά τη διάρκεια της συζητήσεως της προσφυγής ενώπιον μας, οι δικηγόροι του Δημοκρατικού Κόμματος τροποποίησαν το αίτημά τους και έμμεσα ζήτησαν από το Δικαστήριο να αποφασίσει αν η Βουλή δικαιούται να θεσπίσει οποιουσδήποτε κανονισμούς πριν από την εκλογή Προέδρου του Σώματος. Η θέση που διατυπώθηκε είναι ότι η Βουλή μπορεί να ασκήσει την Κανονιστική της δικαιοδοσία μετά τη συγκρότηση της σε Σώμα που συντελείται μετά την εκλογή του Προέδρου και των άλλων αξιωματούχων της Νομοθετικής Εξουσίας. Η μεταβολή των θέσεων των αιτητών επήλθε, όπως είναι φανερόν, μετά τα γεγονότα που μεσολάβησαν από την παραχώρηση άδειας, από το Ανώτατο Δικαστήριο για την καταχώρηση της προσφυγής και, συγκεκριμένα, την υιοθέτηση αποφάσεως από τα μέλη της Βουλής, υπό την ιδιότητά τους σαν Έλληνες Βουλευτές της Κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων που ρυθμίζει το θέμα εκλογής Προέδρου του Σώματος.
3) Το Ανώτατο Δικαστήριο δεν έχει δικαιοδοσία να εξετάσει οποιαδήποτε θέματα άλλα από εκείνα που τέθηκαν από την προσφυγή. Περιορίζεται επομένως το Δικαστήριο να αποφασίσει κατά πόσο το Σύνταγμα θέτει οποιουσδήποτε θεσμικούς περιορισμούς ως προς την πλειοψηφία που είναι αναγκαία για την εκλογή του Προέδρου της Βουλής.
Οι δικηγόροι των άλλων Κομμάτων στη Βουλή εισηγήθηκαν ότι κάθε ασάφεια αναφορικά με τον τρόπο εκλογής του Προέδρου έχει διευκρινιστεί μετά την απόφαση της Βουλής, της 27.12.85, που λήφθηκε στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων των ελλήνων Βουλευτών της κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων.
4) Το γεγονός ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων λειτουργεί από το 1964 χωρίς τους τούρκους Βουλευτές, βάσει του δικαίου της ανάγκης (Γενικός Εισαγγελέας ν. Ιμπραχίμ και Άλλων, 1964 Α.Α.Δ. 195· και Αλούπας ν. Εθνικής Τραπέζης (1983) 1 Α.Α.Δ. 55), δεν έχει μεταβάλει τον συνταγματικό χαρακτήρα του Σώματος ή τις εξουσίες των Μελών του.
[*2851]
5) Το μόνο θέμα το οποίο τίθεται προς ερμηνεία είναι οι πρόνοιες του Άρθρου 72 και, ειδικότερα, άν το άρθρο αυτό του Συντάγματος επιβάλλει οποιουσδήποτε περιορισμούς σχετικά με την αναγκαία πλειοψηφία για την εκλογή του Προέδρου της Βουλής.
Η απάντηση στο ερώτημα είναι αρνητική για τους λόγους που δίδονται πιο κάτω:-
(α) Το Άρθρο 72 του Συντάγματος αποτελεί αυτοτελή πρόνοια που καθορίζει τους εκλέκτορες για το αξίωμα του Προέδρου και Αντιπροέδρου της Βουλής. Οι εκλέκτορες αυτοί είναι οι έλληνες και τούρκοι βουλευτές, αντίστοιχα, ενεργούντες στα πλαίσια των βουλευτικών τους καθηκόντων κατά την πρώτη συνεδρία της νέας Βουλής. Τα καθήκοντα αυτά ασκούν μετά την ανάληψη των καθηκόντων τους που ακολουθεί τη βουλευτική διαβεβαίωση, όπως ορίζει το Άρθρο 69 του Συντάγματος.
Κατά την πρώτη συνεδρία του Σώματος οι έλληνες και τούρκοι Βουλευτές εκλέγουν στην ίδια συνεδρία, αλλά ξεχωριστά, τον Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο της Βουλής.
(β) Κρινόμενο στο σύνολο του το Άρθρο 72, καθιερώνει τον τρόπο εκλογής των αξιωματούχων της Νομοθετικής Εξουσίας που αποτελεί, κατά το σύστημα διαχωρισμού των πολιτειακών εξουσιών που ισχύει στην Κύπρο προνομία του Σώματος.
(γ) Το Άρθρο 72 αποτελεί αυτοτελή πρόνοια και η λήψη αποφάσεων για την εκλογή Προέδρου και Αντιπροέδρου δεν υπόκειται στις διατάξεις του Άρθρου 78.1 του Συντάγματος. Εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια των ελλήνων Βουλευτών του Σώματος να ρυθμίσουν τον τρόπο εκλογής του Προέδρου της Βουλής. Σύμφωνα με το Άρθρο 72 του Συντάγματος ο Πρόεδρος της κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων εκλέγεται από τους έλληνες Βουλευτές του Σώματος.
Ο διαχωρισμός των διατάξεων των Άρθρων 72 και 78 του Συντάγματος αναγνωρίστηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων στον Κανονισμό του Σώματος που θεσπίστηκε στις 19.12.80 βάσει των εξουσιών που παρέχονται στη Βουλή από το Άρθρο 73.1 του Συντάγμα[*2852]τος. Η εκλογή Προέδρου της Βουλής, όπως ορίζει ο Κανονισμός 6, διενεργείται βάσει των προνοιών του Άρθρου 72. ενώ η Νομοθετική της αρμοδιότητα υπόκειται στις διατάξεις του Κεφ. Α' των Κανονισμών (Κανονισμοί 49 μέχρι 62).
(δ) Η παράλειψη του συνταγματικού νομοθέτη να καθορίσει τον τρόπο εκλογής των αξιωματούχων του Σώματος δεν είναι τυχαία, αλλά συναρτάται με τη φύση της αρμοδιότητας αυτής που είναι αλληλένδετη με την αυτοτέλεια και αυτονομία του Σώματος, συνάδει δε με τους συνταγματικούς θεσμούς που, ισχύουν σε πολλές άλλες χώρες (Σύνταγμα της Γαλλικής Δημοκρατίας 1958), όπως αναθεωρήθηκε το 1963—Άρθρο 32, Σύνταγμα της Δανίας 1971 —Άρθρο 35.2, Σύνταγμα της Ιρλανδικής Δημοκρατίας 1937, όπως αναθεωρήθηκε το 1972, Σύνταγμα Ιταλίας 1948. όπως αναθεωρήθηκε το 1967—Άρθρο 63. Επίσης Σαρίπολος — Συνταγματικό Δίκαιο, 2ος Τόμος, σ. 287).
Αφήνει το Σύνταγμα τη ρύθμιση της εκλογής Προέδρου στους έλληνες Βουλευτές του Σώματος χωρίς κανένα περιορισμό. Ίσως η μόνη επιφύλαξη που εξυπακούεται από τις πρόνοιες του Άρθρου 72, είναι ότι καμιά ρύθμιση του θέματος εκλογής Προέδρου της Βουλής δεν πρέπει να οδηγεί σε αποτελμάτωση που αναπόφευκτα καταλήγει σε παράλυση. του κράτους.
(ε) Καμιά πρόνοια του Συντάγματος δε θέτει περιορισμούς σχετικά με την πλειοψηφία που χρειάζεται για την εκλογή Προέδρου της Βουλής. Όπου ο συνταγματικός νομοθέτης απαιτεί ειδική πλειοψηφία, το καθόρισε ρητά στο Σύνταγμα, όπως στην περίπτωση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας (Άρθρο 39 του Συντάγματος). Για την εκλογή των υπολοίπων αιρετών αξιωματούχων της πολιτείας, όπως οι Βουλευτές της Βουλής και των Κοινοτικών Συνελεύσεων, δεν . απαιτείται από το Σύνταγμα ειδική πλειοψηφία (Άρθρα 66 και 97 του Συντάγματος).
Απόφαση ως ανωτέρω.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο