(1998) 3 ΑΑΔ 210
[*210]27 Φεβρουαρίου, 1998
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΧΑΤΖΗΤΣΑΓΓΑΡΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ/στές]
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2156)
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,
Εφεσείοντες-Καθ’ ων η αίτηση,
v.
1. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΣ ΓΕΡΙΟΥ,
2. ΧΑΡΗ ΛΟΪΖΙΔΗ,
3. ΜΙΚΗ ΧΑΡΙΤΟΥ,
4. ΑΡΙΣΤΟΔΗΜΟΥ ΠΕΤΡΟΥ,
5. ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΚΟΥΛΛΗ,
6. ΘΕΟΧΑΡΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ,
7. ΣΤΕΛΙΟΥ ΑΡΓΥΡΟΥ,
Εφεσιβλήτων-Αιτητών.
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2158)
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΕΛΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΦΙΤΗΣ ΛΤΔ
Εφεσείοντες-Ενδιαφερόμενα Μέρη,
v.
1. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΣ ΓΕΡΙΟΥ,
2. ΧΑΡΗ ΛΟΪΖΙΔΗ,
3. ΜΙΚΗ ΧΑΡΙΤΟΥ,
4. ΑΡΙΣΤΟΔΗΜΟΥ ΠΕΤΡΟΥ,
5. ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΚΟΥΛΛΗ,
6. ΘΕΟΧΑΡΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ,
7. ΣΤΕΛΙΟΥ ΑΡΓΥΡΟΥ,
Eφεσιβλήτων-Αιτητών,
ΚΑΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,
Καθ’ ων η αίτηση στην Προσφυγή.
(Αναθεωρητικές Eφέσεις Αρ. 2156 & 2158)
[*211]Προσφυγή βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος — Έννομο συμφέρον — Kατ’ αρχήν έννομο συμφέρον αρχής τοπικής αυτοδιοίκησης να προσβάλλει πράξεις της κεντρικής διοίκησης — Πορεία αναγνώρισής του από τη νομολογία — Eιδικά το περαιτέρω ζήτημα της συνδρομής δυσμενούς επηρεασμού της τοπικής αρχής στην κριθείσα περίπτωση — Δυσμενής επηρεασμός δεν διαπιστώθηκε — Περιστάσεις.
Πολεοδομική Άδεια — Πολεοδομική άδεια προς βελτίωση βιομηχανικής μονάδας — Μεσολαβήσας πολεοδομικός σχεδιασμός από την αρχική λειτουργία βιομηχανίας έως την αίτηση δια άδεια εκσυχρονισμού της δεν παρέχει άνευ ετέρου ευκαιρία για την επιχείρηση εκδίωξής της, εκ μέρους των υφισταμένων την εξ αυτής νόμιμη οχληρία.
Oι εφέσεις εστρέφοντο κατά της απόφασης του πρωτόδικου Δικαστηρίου , με την οποία ακύρωσε την απόφαση χορήγησης πολεοδομικής άδειας προς εκσυχρονισμό βιομηχανικής μονάδας, παρά το γεγονός ότι η ίδια η λειτουργία της μονάδας ως είχε, δεν αποδοκιμαζόταν από το δίκαιο.
H Oλομέλεια του Aνωτάτου Δικαστηρίου, ομόφωνα αποδεχόμενη τις εφέσεις, αποφάσισε κατά το σκεπτικό της πλειοψηφίας, ότι:
1. Oι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν συμφέρον στην πολεοδομική διαμόρφωση της περιοχής τους, εφόσον προκύπτει δυσμενής επηρεασμός στο φυσικό περιβάλλον, ιδωμένο όπως πρόκειται διαχρονικά να διαμορφωθεί. Πρόκειται για συμφέρον εγγενές στη φύση της αποστολής τους και ως εκ τούτου νόμιμο. Η διαπίστωση αυτή καθιστά μη αναγκαία την περαιτέρω διερεύνηση της νομιμοποίησης του εφεσίβλητου Συμβουλίου.
2. Εξετάζεται ακολούθως το κατά πόσο θεμελιώνεται εν προκειμένω το επικαλούμενο έννομο συμφέρον με αναφορά στα όσα προτείνονται ως στοιχεία που συνθέτουν δυσμενή επηρεασμό. Το βάρος το έχουν βέβαια οι αιτητές. Το θέμα εμφανίζεται να συνίσταται στην εκτίμηση δύο προδιαγραφομένων, εκ της χορήγησης άδειας, δεδομένων. Το πρώτο είναι η σημαντική μείωση της νυν προκαλούμενης οχληρίας. Το δεύτερο είναι η παράταση ζωής του τουβλοποιείου. Η θέση του Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου ότι θα επέλθει δυσμενής επηρεασμός στηρίζεται στην άποψη, που εξήγησε ο συνήγορος του, ότι η συνάρτηση μεταξύ των δύο δεδομένων απολήγει σε αρνητικό αποτέλεσμα για το φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, θα είναι επαχθέστερη η μικρότερη οχληρία για μεγαλύτερο διάστημα παρά η μεγαλύτερη για μικρότερο. Είναι μια άποψη σεβαστή που δικαιολογεί προβληματισμό. Πάντως, το ισοζύ[*212]γιο είναι δύσκολο να το διακρίνει κανείς στην απουσία εξειδίκευσης των δεδομένων σε μεγέθη, ύψους οχληρίας και χρόνου. Εκείνο όμως που εν τέλει βαραίνει στη σκέψη του Δικαστηρίου, είναι το ότι με βάση το ισχύον νομικό καθεστώς της ζώνης, στην οποία βρίσκεται το τουβλοποιείο - και η νομιμότητα αυτού του καθεστώτος δεν αμφισβητήθηκε - η διάρκεια ζωής υφισταμένων βιομηχανικών μονάδων δεν είχε χρονικό περιορισμό, πτυχή που υπογραμμίζεται από την πρόνοια για τη δυνατότητα μερικής έστω επέκτασης τους. Ελλείπει λοιπόν, κατά τη γνώμη μας, έρεισμα για την επιδίωξη εκδίωξης βιομηχανικών μονάδων με τη στέρηση δυνατοτήτων, που θα ήταν άλλως εφικτές, στη βάση του τεθέντος καθεστώτος. Ό,τι κατ’ ακολουθίαν απομένει είναι η διαπίστωση πως ενόψει της βελτίωσης που θα επέλθει με την ουσιαστική μείωση της οχληρίας, η κοινότητα δεν επηρεάζεται δυσμενώς από τη χορηγήση άδειας. Συνεπώς, το Συμβούλιο Βελτιώσεως Γερίου στερείται εννόμου συμφέροντος.
O Πρόεδρος του Aνωτάτου Δικαστηρίου καταλήγοντας στο αυτό αποτέλεσμα με την πλειοψηφία εξέδωσε χωριστή απόφαση με διάφορο σκεπτικό.
Oι εφέσεις επιτυγχάνουν με έξοδα.
Aναφερόμενες υποθέσεις:
Kοινότητα Πυργών κ.ά. v. Δημοκρατίας (1992) 4 Α.Α.Δ. 223,
Δήμος Έγκωμης v. Δημοκρατίας, Yπόθ. Aρ. 578/93, ημερ. 16/9/94,
Xαραλάμπους v. Δημοκρατίας (Αρ. 1) (1996) 3 Α.Α.Δ. 73,
Δήμος Έγκωμης v. Δημοκρατίας (1997) 3 Α.Α.Δ. 346,
Improvement Board of Strovolos v. Republic (1983) 3 C.L.R. 434,
Kοινότητα Πυργών κ.ά. v. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 3498,
Δημοκρατία κ.ά. v. Koινότητας Πυργών κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 503,
Γεωργίου κ.ά. v. Παναγή κ.ά. (1997) 3 Α.Α.Δ. 81.
Εφέσεις.
Εφέσεις εναντίον της απόφασης Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου Κύπρου (Νικήτας, Δ.) που δόθηκε στις 13 Οκτωβρί[*213]ου, 1995 (Προσφυγή Αρ. 168/93) με την οποία ακυρώθηκε απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου να χορηγήσει άδεια για επέκταση υφισταμένων βιομηχανικών μονάδων με οποιουσδήποτε όρους θα επιβάλουν οι Αρμόδιες Αρχές.
Γ. Παπαϊωάννου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Εφεσείοντες στην Α.Ε. 2156.
Ν. Παπαευσταθίου, για τους Εφεσείοντες στην Α.Ε. 2158.
Α. Σ. Αγγελίδης, για τους Εφεσίβλητους και στις δύο εφέσεις.
Cur. adv. vult.
ΠΙΚΗΣ, Π.: Είμαστε ομόφωνοι ως προς το αποτέλεσμα. Οι εφέσεις θα επιτραπούν χωρίς έξοδα. Το σκεπτικό της απόφασης περιέχεται στην απόφαση του Νικολάου Δ. με την οποία ταυτίζονται οι Δικαστές Χατζητσαγγάρης, Νικολαΐδης και Ηλιάδης και στη δική μου χωριστή απόφαση.
ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Δ.: Εγείρονται σε αυτή την υπόθεση ζητήματα που ανήκουν σε τρεις τομείς. Ο πρώτος αφορά στο έννομο συμφέρον για την προσβολή της επίδικης απόφασης. ο δεύτερος στη δικαιοδοσία για την έκδοση της. και ο τρίτος στη νομιμότητα της με αναφορά στα όσα συνέθεταν τη λήψη της. Καθώς είναι αυτονόητο, ο κάθε επόμενος τομέας μπορεί να απασχολήσει μόνο ανάλογα με την κατάληξη σε προηγηθέντα.
Τη φυσιογνωμία της υπόθεσης και την ιδιαίτερη υφή των ανακυψάντων ζητημάτων, θα επιχειρήσουμε να φωτίσουμε με μία σύντομη αναφορά στο ιστορικό. Η εταιρεία “Επιχειρήσεις Μέλιος & Παφίτης Λτδ”, η οποία πριν από την Τουρκική εισβολή είχε τις εγκαταστάσεις της σε καταληφθείσα περιοχή, διατηρεί από το 1978 τουβλοποιείο στο Γέρι. Το ανήγειρε νόμιμα σε μεγάλης έκτασης ιδιόκτητη γη και νόμιμα το λειτουργεί. Με την πάροδο του χρόνου το πολεοδομικό καθεστώς μεταβλήθηκε. Με την Κ.Δ.Π. 3/79 η γη εντάχθηκε στη Ζώνη Γ1 όπου απαγορευόταν πλέον η ανέγερση βιομηχανικών μονάδων αλλά καθίστατο δυνατή η μερική επέκταση υφισταμένων υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Κατόπιν, με την εφαρμογή του Τοπικού Σχεδίου Λευκωσίας (βλ. Α.Δ.Π. 1935, ημερ. 1 Δεκεμβρίου 1990) η γη εντάχθηκε στη Ζώνη Γα4 σε σχέση με την οποία προβλέπεται στην παράγραφο 11.1.8 του Σχεδίου ότι:
“η επέκταση των υφιστάμενων βιομηχανικών μονάδων και [*214]αποθηκών, που βρίσκονται έξω από τις καθορισμένες βιομηχανικές ζώνες/περιοχές θα επιτρέπεται μόνο μέχρι ποσοστού 10% του υφιστάμενου όγκου, δεδομένου ότι η Πολεοδομική Αρχή θεωρεί ότι η επέκταση που προτείνεται δεν προκαλεί οχληρία στην περιοχή και ότι τηρούνται ορισμένα περιβαλλοντικά κριτήρια”.
Αυτές οι ρυθμίσεις επέδρασαν στη διαμόρφωση της περιοχής. Οι διαπιστώσεις που εν προκειμένω ενδιαφέρουν είναι ότι το τουβλοποιείο συνεχίζει ακόμη να “βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από την οικιστική ζώνη Γερίου” αλλά “εφάπτεται της Οικιστικής Ζώνης Κα8 του Δήμου Λατσιών” και ότι “βρίσκεται πολύ κοντά σε μελλοντικούς δρόμους πρωταρχικής σημασίας που καθορίζονται στο Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας”.
Στις 12 Ιουλίου 1991 η εταιρεία υπέβαλε στην Πολεοδομική Αρχή αίτηση για τη χορήγηση άδειας ώστε να προβεί σε μετατροπές, προσθήκες και αντικαταστάσεις που θα επέφεραν τον εκσυγχρονισμό του τουβλοποιείου με την εγκατάσταση νέας τεχνολογίας. Πιο συγκεκριμένα, θα κατεδαφιζόταν σημαντικό μέρος των υφιστάμενων εγκαταστάσεων και θα ανεγειρόταν άλλο μικρό για τη στέγαση του νέου τύπου μηχανημάτων. Υπολογίστηκε ότι η δαπάνη θα υπερέβαινε το £1.000.000. Ενώ ανέγερση τουβλοποιείου αλλού, θα σήμαινε πρόσθετη δαπάνη περίπου £1.500.000 εξ αιτίας της μη δυνατότητας μετακίνησης άλλων βασικών εγκαταστάσεων. Ως αποτέλεσμα θα μειώνονταν δραστικά τόσο το εμβαδόν που θα καταλάμβαναν πλέον οι εγκαταστάσεις όσο και ο όγκος τους, θα βελτιωνόταν αισθητικώς η εμφάνιση του τουβλοποιείου αλλά και θα περιοριζόταν σημαντικά η οχληρία που προκαλείται από την ύπαρξη και τη λειτουργία του.
Με απόφαση, ημερ. 7 Οκτωβρίου 1991, η Πολεοδομική Αρχή απέρριψε την αίτηση δίνοντας ως λόγους ότι:
α) Στην Πολεοδομική Ζώνη Γα4 στην οποία βρίσκεται το τουβλοποιείο,“η προτεινόμενη ανάπτυξη (μεγάλης κλίμακας επεκτάσεις/μετατροπές/αντικαταστάσεις Βιομηχανικής Οικοδομής Αυξημένου Βαθμού Οχληρίας) απαγορεύεται”.
β) Με τις προτεινόμενες αλλαγές ο συντελεστής δόμησης “θα ανέρχεται σε 0.138:1 και θα υπερβαίνει τον ανώτατο επιτρεπόμενο συντελεστή δόμησης από την Πολεοδομική Ζώνη Γα4, που καθορίζεται σε 0.10:1”.
γ) “Η προτεινόμενη ανάπτυξη εφάπτεται της Οικιστικής Ζώνης [*215]Κα8 που βρίσκεται μέσα στη Χωριτική Περιοχή του Δήμου Λατσιών, η οποία καθορίστηκε με την Α.Δ.Π. 1935, ημερομηνίας 1.12.90, και η λειτουργία του τουβλοποιείου προκαλεί οχληρία και επηρεάζει δυσμενώς τις ανέσεις, τον κατάλληλο χαρακτήρα και την αισθητική εμφάνιση της υπό αναφορά Οικιστικής Ζώνης καθώς και της ευρύτερης περιοχής ως συνόλου”.
δ) “Η προτεινόμενη ανάπτυξη βρίσκεται πολύ κοντά σε δρόμους πρωταρχικής σημασίας, όπως αυτοί καθορίζονται στο Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας και το τουβλοποιείο είναι πλήρως ορατό από τους δρόμους αυτούς και επηρεάζει δυσμενώς τις ενδεδειγμένες ανέσεις, τον κατάλληλο χαρακτήρα και την αισθητική εμφάνιση του τοπίου κατά μήκος των υπό αναφορά κύριων οδικών αρτηριών”.
ε) “Η υφιστάμενη προσπέλαση με δικαίωμα διαβάσεως πλάτους 16 ποδών, δεν ικανοποιεί τις σχετικές πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου Λευκωσίας και τις σχετικές πρόνοιες του Κανονισμού 15Β των περί Οδών και Οικοδομών Κανονισμών.”
Η εταιρεία υπέβαλε ιεραρχική προσφυγή στο Υπουργικό Συμβούλιο δυνάμει του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου του 1972 (Ν. 90/72) άρθρο 31, στο εδάφιο (2) του οποίου προνοείται ότι:
“(2) Οσάκις υποβάλληται ιεραρχική προσφυγή δυνάμει του εδαφίου (1), το Υπουργικόν Συμβούλιον δύναται να επιτρέψη ή να απορρίψη ταύτην, ή να ακυρώση ή τροποποιήση οιονδήποτε μέρος της αποφάσεως ανεξαρτήτως του εάν η απόφασις αφορά εις το μέρος τούτο ή μη, δύναται δε να επιληφθή της αιτήσεως ως εάν αύτη είχε το πρώτον υποβληθή εις τούτο.”
Εκκρεμούσας της ιεραρχικής προσφυγής, η εταιρεία υπέβαλε στην Πολεοδομική Αρχή αίτηση για επανεξέταση στη βάση νέων σχεδίων με τα οποία ο όγκος των εγκαταστάσεων μειωνόταν περαιτέρω ώστε να συνάδει με τον συντελεστή δόμησης 0,10:1 και να εξουδετερωθεί έτσι η αντίρρηση της Πολεοδομίας σε σχέση με αυτή την πτυχή. Η Πολεοδομική Αρχή προέβη εν συνεχεία σε επανεξέταση. Με απόφαση, ημερ. 26 Ιουνίου 1992, αρνήθηκε και πάλι τη χορήγηση άδειας για τους ίδιους όπως και προηγουμένως λόγους, μείον εκείνο που αφορούσε στο συντελεστή. Τα νέα υποβληθέντα σχέδια όπως και η εξέλιξη της επανεξέτασης συμπεριλήφθηκαν στα όσα τέθηκαν υπόψη του Υπουργικού Συμβουλίου το οποίο επίσης είχε ενώπιόν του, κατά την εξέταση της [*216]ιεραρχικής προσφυγής, τις απόψεις διαφόρων κρατικών φορέων. Που διχάζονταν ως προς τη σκοπιμότητα χορήγησης άδειας. Η Πολεοδομική Αρχή επέμενε στην ορθότητα της θέσης της. Ο Έπαρχος απέκλινε προς τη μη χορήγηση ένεκα της εναντίωσης των τοπικών αρχών Γερίου και Λατσιών. Ωστόσο, εν τέλει ο Δήμος Λατσιών απέσυρε τις αρχικές του “επιφυλάξεις και ενστάσεις” εφόσον πράγματι με τις προτεινόμενες αλλαγές επρόκειτο να αρθεί η οχληρία που προκαλεί το σημερινό τουβλοποιείο. Το Τμήμα Εργασίας όπως και η Υπηρεσία Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας και Φυσικών Πόρων τάχθηκαν υπέρ. Το πρώτο επεσήμανε ότι:
i) Οι εκπομπές σκόνης (καπνού) στα αέρια απόβλητα του τουβλοποιείου σήμερα, εκτιμούνται ότι βρίσκονται σε ψηλά επίπεδα, που υπερβαίνουν τις προδιαγραφές των 50 mg/Nm° ξηρού αερίου, με βάση 18% αναλογία οξυγόνου στο εξερχόμενο αέριο.
(ii) Αναμένεται ότι στο σύντομο μέλλον και με βάση Κανονισμούς που ετοιμάζονται σύμφωνα με τον περί Ελέγχου της Ρύπανσης της Ατμόσφαιρας Νόμο, θα τεθούν όροι λειτουργίας του τουβλοποιείου αυτού, ικανοποίηση των οποίων θα συνεπάγεται τη διενέργεια βελτιώσεων στην υφιστάμενη μονάδα, που ενδέχεται να απαιτήσουν τελικά την εγκατάσταση νέας τεχνολογίας όπτησης τούβλων, παρόμοιας με εκείνη που προτείνουν τώρα οι αιτητές.”
Από πλευράς της, η Υπηρεσία Περιβάλλοντος εξήγησε ότι ο προτεινόμενος εκσυγχρονισμός θα είχε ως αποτέλεσμα την “ελαχιστοποίηση της εκπομπής αέριων αποβλήτων στην ατμόσφαιρα, ενέργεια που θα επιτρέψει στις αρμόδιες Αρχές να θέσουν πολύ πιο αυστηρές προδιαγραφές (emission standards), που είναι σύμφωνες με τις αντίστοιχες Ευρωπαϊκές, πράγμα που δεν μπορεί να επιτευχθεί με τη σημερινή τεχνολογία που διαθέτει το τουβλοποιείο”. Έγινε εξ άλλου κοινή εισήγηση των δύο αυτών φορέων για “τη δημιουργία απομονωτικής ζώνης επαρκούς πλάτους γύρω από το εργοστάσιο, στην οποία να μη ανεγερθούν κατοικίες, για να χρησιμοποιείται ως ζώνη απόσβεσης οχληρίας”. Όλα τα σχετικά εκτίθεντο με λεπτομέρεια στο σημείωμα του Υπουργείου Εσωτερικών. Το οποίο, στις 24 Νοεμβρίου 1992, υπέβαλε σχετική πρόταση η σημασία της οποίας έγκειται στις επισημάνσεις που περιέχονται στο ακόλουθο απόσπασμα:
“Στην παρούσα περίπτωση δεν γίνεται επέκταση όγκου της [*217]βιομηχανικής μονάδας, αλλ’ αντίθετα μείωση στο ποσοστό που επιτρέπει σήμερα η σχετική Πολεοδομική Ζώνη. Γίνονται όμως γενικές μετατροπές και αντικατάσταση μηχανικού εξοπλισμού, που θα δώσουν νέα ζωή στη βιομηχανία.
.......................................................................................................
Η ύπαρξη της βιομηχανικής αυτής μονάδας, που κατατάσσεται στην κατηγορία των οχληρών βιομηχανιών, είναι ανεπιθύμητη στη συγκεκριμένη περιοχή, έστω και αν με τις προτεινόμενες μετατροπές και ανακαινίσεις μειώνεται ο όγκος της και περιορίζεται η οχληρία. Αν δεν χορηγηθεί η αιτούμενη πολεοδομική άδεια, η ζωή της βιομηχανικής μονάδας θα είναι περιορισμένη. Αν όμως χορηγηθεί, αυτή θα παραταθεί.
Για τη δημιουργία της βιομηχανικής μονάδας επενδύθηκαν σημαντικά ποσά και μεγάλο μέρος των εγκαταστάσεων είναι μόνιμο και δεν μπορεί να μετακινηθεί αλλού.”
Στις 7 Δεκεμβρίου 1992 το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε τη χορήγηση άδειας “με οποιουσδήποτε όρους θα επιβάλουν οι Αρμόδιες Αρχές”. Το Συμβούλιο Βελτιώσεως Γερίου και έξι κάτοικοι προσέβαλαν αυτή την απόφαση με την προσφυγή από την οποία προέρχεται η παρούσα έφεση.
Σε ό,τι αφορά το έννομο συμφέρον, που είναι το πρώτο ζήτημα που τίθεται προς εξέταση, ενδιαφέρει το νομικό σημείο αρ. 4 με την επεξήγηση του, όπως και η παράγραφος 3 των γεγονότων, ως βάση της προσφυγής. Έχουν ως εξής:
Νομικό σημείο αρ. 4
“Η προσβαλλόμενη απόφαση και/ή πράξη παραβιάζει και το γράμμα και το Πνεύμα των Περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμων του 1972-1992. Αν οι καθ’ ων η Αίτηση δεν χορηγούσαν την Αιτούμενη Πολεοδομική Άδεια η ζωή της Βιομηχανικής Μονάδας θα ήταν περιωρισμένη. Με την χορήγηση της άδειας η ζωή της Βιομηχανικής Μονάδας παρατείνεται και τούτο παραβιάζει το γράμμα του Σχετικού Νόμου και είναι αντίθετο προς το πνεύμα του.”
Γεγονότα, παράγραφος 3
“Η προσβαλλόμενη απόφαση και/ή πράξη επηρεάζει δυσμενώς την Κοινότητα Γερίου και/ή την περιοχή του Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου και τους κατοίκους του.”
[*218]
Το ζήτημα του εννόμου συμφέροντος συζητήθηκε από τους συνηγόρους πρωτόδικα με αναφορά στο κατά πόσο, πρώτο, το Συμβούλιο Βελτιώσεως Γερίου, ως Αρχή τοπικής αυτοδιοίκησης και οι κάτοικοι προσωπικά θα μπορούσαν σε οποιαδήποτε περίπτωση να νομιμοποιούνταν στην προσβολή απόφασης της κεντρικής διοίκησης. και, δεύτερο, στο κατά πόσο, εν πάση περιπτώσει, προέκυπτε ή όχι δυσμενής επηρεασμός προς την κοινότητα Γερίου ώστε να θεμελιώνεται έννομο συμφέρον δεδομένου ότι με τον εκσυγχρονισμό του τουβλοποιείου θα επέρχετο βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης. Τα ίδια τέθηκαν και ενώπιον μας με αντίστοιχους λόγους έφεσης από τη Δημοκρατία και την εταιρεία.
Το Δικαστήριο, πρωτόδικα, ασχολήθηκε με το πρώτο εκτενώς, το δεύτερο όμως απλώς το σημείωσε. Έκρινε, υπό το φως πρωτόδικων αποφάσεων κυρίως στις υποθέσεις Κοινότητα Πυργών κ.α. ν. Δημοκρατίας (1992) 4 A.A.Δ. 223 και Δήμος Έγκωμης ν. Δημοκρατίας, υπόθ. αρ. 578/93 ημερ. 16 Σεπτεμβρίου 1994, όπως και Ελληνικών συγγραμμάτων, ότι το Συμβούλιο Βελτιώσεως Γερίου έχει έννομο συμφέρον. Για τους υπόλοιπους αιτητές το Δικαστήριο κατέληξε ότι η προσφυγή ήταν απαράδεκτη για τον λόγο ότι δεν είχαν την ιδιότητα περιοίκου “..... που θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση νομιμοποίησης ...”. Η Ολομέλεια στη Σοφούλλα Χαραλάμπους ν. Δημοκρατίας (1996) 3 Α.Α.Δ. 73, επικρότησε αυτή τη νομική θεώρηση.
Πρόσφατα, στη Δήμος Έγκωμης ν. Δημοκρατίας (1997) 3 Α.Α.Δ. 346, η Ολομέλεια αναφέρθηκε επιδοκιμαστικά στην πρωτόδικη Improvement Board Strovolos v. Republic (1983) 3 C.L.R. 434 στην οποία αναγνωρίστηκε ότι αρχή τοπικής αυτοδιοίκησης νομιμοποιείται να προσβάλει απόφαση οργάνου της Κεντρικής Κυβέρνησης όπου επηρεάζεται δυσμενώς ίδιον συμφέρον. Στην Improvement Board Strovolos v. Republic (ανωτέρω) που αφορούσε την ανάληψη αρμοδιότητας της τοπικής αρχής από όργανο της Κεντρικής Κυβέρνησης λέχθηκε ότι:
“Local authorities are expected, within the sphere of their responsibilities and always subject to their authority under the law, to give effect to what appears best for the locality they serve. There may be a conflict between the wider needs of the country, safeguarded by central administration and local needs. Inasmuch as political responsibility for the acts of local authorities does not vest in the central government, legal means must be provided for resolving a conflict, if there is any, [*219]between organs of central and local administration. Consequently, in an appropriate case, a recourse may be taken by an improvement board against organs of central government for the review of the legality of their actions affecting the interests of the improvement board.”
Εξ άλλου με ενδιάμεση απόφαση στην υπόθεση Κοινότητα Πυργών κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 3498, εντάχθηκε στο πεδίο συμφέροντος της αρχής τοπικής αυτοδιοίκησης και το φυσικό περιβάλλον εφόσον η κοινότητα επηρεαζόταν δυσμενώς. Αυτή η άποψη είχε κυρίως ως έρεισμα το Άρθρο 7.1 του Συντάγματος με το οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα ζωής. Αναφέρθηκαν σχετικά τα εξής:
“Κρίνω ότι το δικαίωμα της ζωής που κατοχυρώνεται από το άρθρο 7.1 του Συντάγματος δεν περιορίζεται στην προστασία της ύπαρξης, αλλά επεκτείνεται και στις βασικές προϋποθέσεις για την επιβίωση του ανθρώπου στο χώρο που διαβιεί. Δε θα διερευνήσω, διότι δεν είναι αναγκαίο για τους σκοπούς αυτής της υπόθεσης, τις διαστάσεις ή προεκτάσεις του δικαιώματος. Διαπιστώνω όμως ότι κάτοικος κοινότητας έχει λόγο στη διαμόρφωση του φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο διαβιεί, το οποίο, εφόσον είναι κοινό σε όλους τους κατοίκους της κοινότητας, μπορεί να προασπισθεί συλλογικά από την κοινοτική αρχή η οποία τους εκπροσωπεί.”
Σε έφεση που ασκήθηκε για άλλους λόγους κατά της εν λόγω απόφασης, το ζήτημα εννόμου συμφέροντος δεν συζητήθηκε και η πλειοψηφία της Ολομέλειας δεν εξέφρασε γνώμη: βλ. Δημοκρατία κ.ά. ν. Κοινότητας Πυργών κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 503.
Κατά την άποψή μας, οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν συμφέρον στην πολεοδομική διαμόρφωση της περιοχής τους εφόσον προκύπτει δυσμενής επηρεασμός στο φυσικό περιβάλλον, ιδωμένο όπως πρόκειται διαχρονικά να διαμορφωθεί. Πρόκειται για συμφέρον εγγενές στη φύση της αποστολής τους και ως εκ τούτου νόμιμο. Η διαπίστωση αυτή καθιστά μη αναγκαία την περαιτέρω διερεύνηση της νομιμοποίησης του εφεσίβλητου Συμβουλίου. Όπως άλλωστε υποδείχθηκε στη Γεωργίου κ.ά. ν. Δημοκρατίας κ.ά. (1997) 3 Α.Α.Δ. 81:
“Το αντικείμενο του επηρεασμού κάτω από το Άρθρο 146 είναι το συμφέρον και όχι αποκρυσταλλωμένο νομικό δικαίωμα.”
Τα εκεί εκτεθέντα παραδείγματα από αποφάσεις του Σ.τ.Ε. [*220]απεικονίζουν εναργώς ακριβώς αυτή τη διάσταση. Καταλήγουμε λοιπόν ότι το Συμβούλιο Βελτιώσεως Γερίου νομιμοποιείται κατ’ αρχήν στην προσφυγή.
Εξετάζεται ακολούθως το κατά πόσο θεμελιώνεται εν προκειμένω το επικαλούμενο έννομο συμφέρον με αναφορά στα όσα προτείνονται ως στοιχεία που συνθέτουν δυσμενή επηρεασμό. Το βάρος το έχουν βέβαια οι αιτητές. Το θέμα εμφανίζεται να συνίσταται στην εκτίμηση δύο προδιαγραφομένων, εκ της χορήγησης άδειας, δεδομένων. Το πρώτο είναι η σημαντική μείωση της νυν προκαλούμενης οχληρίας. Το δεύτερο είναι η παράταση ζωής του τουβλοποιείου. Η θέση του Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου ότι θα επέλθει δυσμενής επηρεασμός στηρίζεται στην άποψη, που εξήγησε ο συνήγορος του, ότι η συνάρτηση μεταξύ των δύο δεδομένων απολήγει σε αρνητικό αποτέλεσμα για το φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, θα είναι επαχθέστερη η μικρότερη οχληρία για μεγαλύτερο διάστημα παρά η μεγαλύτερη για μικρότερο. Είναι μια άποψη σεβαστή που δικαιολογεί προβληματισμό. Πάντως, το ισοζύγιο είναι δύσκολο να το διακρίνει κανείς στην απουσία εξειδίκευσης των δεδομένων σε μεγέθη, ύψους οχληρίας και χρόνου. Εκείνο όμως που εν τέλει βαραίνει στη σκέψη μας είναι το ότι με βάση το ισχύον νομικό καθεστώς της ζώνης στην οποία βρίσκεται το τουβλοποιείο - και η νομιμότητα αυτού του καθεστώτος δεν αμφισβητήθηκε - η διάρκεια ζωής υφισταμένων βιομηχανικών μονάδων δεν είχε χρονικό περιορισμό, πτυχή που υπογραμμίζεται από την πρόνοια για τη δυνατότητα μερικής έστω επέκτασης τους. Ελλείπει λοιπόν, κατά τη γνώμη μας, έρεισμα για την επιδίωξη εκδίωξης βιομηχανικών μονάδων με τη στέρηση δυνατοτήτων που θα ήταν άλλως εφικτές στη βάση του τεθέντος καθεστώτος. Ό,τι κατ’ ακολουθίαν απομένει είναι η διαπίστωση πως ενόψει της βελτίωσης που θα επέλθει με την ουσιαστική μείωση της οχληρίας, η κοινότητα δεν επηρεάζεται δυσμενώς από τη χορηγήση άδειας. Συνεπώς, το Συμβούλιο Βελτιώσεως Γερίου στερείται εννόμου συμφέροντος.
Οι εφέσεις επιτρέπονται. Η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται. Η προσφυγή απορρίπτεται. Παρά το αποτέλεσμα, δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα, ενόψει της λεπτότητας της φυσιογνωμίας του ζητήματος επί του οποίου κρίνεται η τύχη της υπόθεσης.
ΠΙΚΗΣ, Π.: Καταλήγω, όπως και ο Νικολάου, Δ., ότι δεν έχει επηρεαστεί δυσμενώς συμφέρον των εφεσειόντων, ώστε να νομιμοποιούνται να προσβάλουν την επίδικη διοικητική απόφαση. Για τους λόγους που εξηγούνται στην απόφασή του, η διοικητική πράξη που προσβλήθηκε δεν επαγόταν τον άμεσο δυσμενή επηρε[*221]ασμό του περιβάλλοντος. Ο επηρεασμός επενεργεί στο παρόν, εφόσον η απόφαση επιφέρει δυσμενείς συνέπειες, κατά το χρόνο της έκδοσής της, ή προεξοφλεί την εκδήλωσή τους σε μελλοντική ημερομηνία (Γεωργίου και άλλοι v. Ματθαίου Παναγή και άλλων (1997) 3 Α.Α.Δ. 81). Ο δυσμενής επηρεασμός εννόμου συμφέροντος, κατά το χρόνο που λαμβάνεται η απόφαση, αποτελεί προϋπόθεση για τη νομιμοποίηση του επηρεαζομένου να προσφύγει - (Άρθρο 146.2 του Συντάγματος).
Συμφωνώ ότι οι εφεσείοντες έχουν συμφέρον στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος της περιοχής της κοινότητας Γερίου, το οποίο, εφόσο επηρεάζεται δυσμενώς από διοικητική απόφαση της Κεντρικής Κυβέρνησης, παρέχει έρεισμα για την άσκηση προσφυγής, προς θεώρηση της νομιμότητάς της. Το συμφέρον αυτό θεμελιώνεται, όπως διαπιστώνει το πρωτόδικο Δικαστήριο, στο δικαίωμα της ζωής, όπως αναγνωρίστηκε στην Κοινότητα Πυργών και άλλοι v. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 3498. Δε θα επαναλάβω τους λόγους οι οποίοι παρατίθενται στην απόφαση εκείνη, ως θεμελιωτικούς του δικαιώματος των κατοίκων της κοινότητας να προσφύγουν ατομικά και συλλογικά μέσω της Κοινοτικής Αρχής. Το αντικείμενο της αναθεώρησης, όπως και κάθε προσφυγής, είναι η θεώρηση της νομιμότητας της πράξης ή απόφασης που επηρεάζει το συμφέρον τους.
Πρέπει να σημειώσω ότι στην ίδια απόφαση Κοινότητα Πυργών επισημαίνεται ότι και το Άρθρο 9 του Συντάγματος, το οποίο εξασφαλίζει το δικαίωμα της αξιοπρεπούς διαβίωσης του ανθρώπου, ενδεχομένως παρέχει στο άτομο, και κατ’ επέκταση στην Κοινοτική Αρχή, λόγο να προσβάλει αποφάσεις που επηρεάζουν το περιβάλλον στο οποίο διαβιεί. Όπως και το δικαίωμα της ζωής, το οποίο εξασφαλίζεται από το Άρθρο 7.1 του Συντάγματος, έτσι και το δικαίωμα της αξιοπρεπούς διαβίωσης, το οποίο κατοχυρώνεται στο Άρθρο 9, ορίζεται ως αυτοτελές δικαίωμα, γεγονός που εκτείνει την εμβέλειά του σ’ όλο το πεδίο που φυσιολογικά καλύπτει.
Ως προς το θεμέλιο των δικαιωμάτων του ανθρώπου, διαφωτιστική είναι και η απόφαση στην Αντωνίου v. Αστυνομίας (1989) 2 Α.Α.Δ. 298. Η υπόθεση αφορούσε τη συνταγματικότητα των σχετικών προνοιών του περί Οδικής Ασφάλειας Νόμου του 1986, που επέβαλλαν την υποχρεωτική χρήση της ζώνης ασφαλείας σε οδηγούς αυτοκινήτων. Το πιο κάτω απόσπασμα από την απόφαση εκείνη είναι διαφωτιστικό για τον προσδιορισμό του πεδίου το οποίο καλύπτουν τα δικαιώματα του ανθρώπου στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής:-
[*222]
«Περιοριζόμαστε στο να επισημάνουμε ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου έχουν ως αφετηρία την ανθρώπινη φύση, και άξονα την εξασφάλιση της αυτοτέλειας του ατόμου στο σύνθετο κοινωνικό χώρο.»
Οι φυσιολογικές, σε συνάρτηση με τις κοινωνικές ανάγκες του ανθρώπου, προσδιορίζουν τις παραμέτρους του συμφέροντός του στη διαφύλαξη του χώρου όπου διαβιεί.
Η ενδιάμεση απόφαση στην υπόθεση Πυργών, αναφορικά με τη νομιμοποίηση της κοινότητας να προσφύγει, δεν αποτέλεσε αφεαυτής αντικείμενο έφεσης. Προσβλήθηκε η τελική απόφαση, χωρίς να αμφισβητηθεί η νομιμοποίηση της κοινότητας να προσφύγει. Ο Δικαστής Χρυσοστομής, ο οποίος συντάχθηκε με την πλειοψηφία στην ακύρωση της πρωτόδικης απόφασης (ότι η έρευνα, η οποία προηγήθηκε της λήψης της επίδικης διοικητικής απόφασης για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας λατομείου, δεν ήταν ατελής, όπως έκρινε το πρωτόδικο Δικαστήριο), προέβη στη διαπίστωση ότι η Κοινοτική Αρχή είχε λόγο στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος. Ο Δικαστής Νικήτας, στη δική του απόφαση μειοψηφίας ως προς την ουσία, επίσης αναφέρθηκε στο παραδεκτό της προσφυγής, εκ του λόγου ο οποίος αναγνωρίζεται στην Κοινοτική Αρχή για την προστασία του περιβάλλοντος. Στο σκεπτικό της απόφασης της πλειοψηφίας, που εκδόθηκε από τα άλλα τρία Μέλη του Δικαστηρίου, δε γίνεται αναφορά στο νομιμοποιητικό έρεισμα της Κοινοτικής Αρχής να προσφύγει και δε διατυπώθηκε άποψη επί του θέματος. Μπορεί ενδεχομένως να υποτεθεί, από το γεγονός ότι το Δικαστήριο επελήφθη της έφεσης, ότι το συμφέρον της κοινότητας να προσφύγει θεωρήθηκε δεδομένο. Άλλωστε, όπως υποδεικνύεται στην απόφαση της Ολομέλειας στη Δημοκρατία v. Χατζηπαντελή (1989) 3 Α.Α.Δ. 961, θέματα που άπτονται της δικαιοδοσίας του δικαστηρίου ανάγονται στην τήρηση της δημόσιας τάξης και «εξετάζονται και πρέπει να εξετάζονται από το Δικαστήριο αυτεπάγγελτα (ex proprio motu)».
Συνοψίζοντας, επαναλαμβάνω τη θέση ότι το συμφέρον των εφεσειόντων να προσφύγουν πηγάζει από το δικαίωμα της ζωής, καθώς και από το δικαίωμα της αξιοπρεπούς διαβίωσης του ανθρώπου, δικαιώματα συνυφασμένα με το πρέπον για τον άνθρωπο και τις αξίες που συντηρούν τη ζωή.
Oι εφέσεις επιτρέπονται χωρίς έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο