(2000) 3 ΑΑΔ 198
[*198]14 Απριλίου, 2000
[ΝΙΚΗΤΑΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΚΡΟΝΙΔΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ/στές]
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2616)
ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ ΖΙΤΤΗΣ,
Εφεσείων,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚHΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ
ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ,
2. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ,
Εφεσιβλήτων.
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2622)
ΑΝΔΡEAΣ ΛΟΪΖΟΥ,
Εφεσείων,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ
ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ,
2. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ,
Εφεσιβλήτων
(Αναθεωρητικές Εφέσεις Αρ. 2616, 2622)
Διοικητική πράξη ― Ανάκληση ― Αρμόδιο όργανο ανάκλησης, το όργανο που εξέδωσε την απόφαση.
Διοικητική πράξη ― Ανάκληση νόμιμης διοικητικής πράξης ― Δημόσιο συμφέρον ― Πρέπει να εξειδικεύεται στην αιτιολογία με ανα[*199]φορά σε συγκεκριμένα περιστατικά ― Εμφανής η αιτιολογία εν προκειμένω.
Αναθεωρητική Δικαιοδοσία ― Δικαστικός Έλεγχος ― Ειδικότερα στον έλεγχο αιτιολογίας απόφασης στην οποία γίνεται επίκληση δημοσίου συμφέροντος.
Οι εφεσείοντες προσέβαλαν τη νομιμότητα της εκκαλούμενης απόφασης, με την οποία οι προσφυγές και των δύο κατά της ανάκλησης της απόφασης εισαγωγής πατατών και κατά της απόφασης απαγόρευσης εισαγωγής του πρώτου εφεσείοντα, απορρίφθηκαν.
Η Ολομέλεια του Ανώτατου Δικαστηρίου, απορρίπτοντας τις εφέσεις αποφάσισε ότι:
1. Είναι η θέση των εφεσειόντων ότι το Υπουργείο Γεωργίας, αν έπαυσε να ισχύει κάποια προϋπόθεση της έκδοσης της άδειας εισαγωγής, έπρεπε να είχε θέσει το θέμα στο αρμόδιο για την άδεια εισαγωγής Υπουργείο Εμπορίου, το οποίο, αν έκρινε αναγκαίο, θα ανακαλούσε την άδεια εισαγωγής.
Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Οι άδειες εισαγωγής εκδόθηκαν από το Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού υπό τον όρο ότι οι πατάτες που θα εισάγονταν θα τηρούσαν τους φυτοϋγειονομικούς όρους που έθεσε το Τμήμα Γεωργίας.
Όπως είναι γνωστό, η μεν άδεια εισαγωγής εκδόθηκε στις 7.10.1994, από το Υπουργείο Εμπορίου, ενώ η έγκριση από το Υπουργείο Γεωργίας που έθετε τους φυτοϋγειονομικούς όρους έχει ημερομηνία 10.10.1994. Είναι έτσι φανερό ότι η πράξη ανακλήθηκε από το αρμόδιο όργανο, αυτό που την εξέδωσε.
2. Ανάκληση χωρεί εφ’ όσον επιβάλλεται από λόγους δημόσιου συμφέροντος, ανεξαρτήτως χρόνου έκδοσης και κύρους και ανεξαρτήτως τυχόν κτηθέντων από αυτήν δικαιωμάτων, είτε του προσώπου στο οποίο αφορά, είτε τρίτων. Αόριση επίκληση του δημοσίου συμφέροντος δεν είναι νοητή.
Δεν αρκεί η επίκληση λόγων δημοσίου συμφέροντος ως προϋπόθεση της ανάκλησης νόμιμης πράξης. Το δημόσιο συμφέρον θα πρέπει να συγκεκριμενοποιείται με αναφορά σε περιστατικά, έτσι που να αποκαλύπτει το συλλογισμό και να επιτρέπει το δικαστικό έλεγχο. Θα πρέπει να συνοδεύεται με ειδική αιτιολογία.
[*200] Αιτιολογία σημαίνει ότι η ανάκληση πρέπει να περιέχει συγκεκριμένα και με λεπτομέρεια τα πραγματικά περιστατικά που συγκροτούν την κατά νόμο έννοια του επικαλούμενου δημόσιου συμφέροντος που αποτελεί το νόμιμο έρεισμα της ανάκλησης.
Στην παρούσα υπόθεση οι λόγοι δημόσιου συμφέροντος είναι εμφανείς.
Η εκδοθείσα άδεια εισαγωγής ακυρώθηκε γιατί στο Λίβανο, χώρα προέλευσης των πατατών που οι αιτητές είχαν πρόθεση να εισάξουν, ήταν χώρα στην οποία δεν μπορούσε να βεβαιωθεί ότι ήταν απαλλαγμένη από τη συγκεκριμένη ασθένεια. Η ανάγκη ακριβώς προστασίας του τόπου μας από τη διάδοση φυτικών ασθενειών ασφαλώς και είναι θέμα δημόσιου συμφέροντος. Όπως πολύ σωστά επισημαίνεται στην πρωτόδικη απόφαση η εισαγωγή μολυσμένων γεωργικών προϊόντων από το εξωτερικό ενέχει κινδύνους μόλυνσης του περιβάλλοντος με αλυσιδωτές δυσμενείς συνέπειες.
Η απόφαση απαγόρευσης εισαγωγής ήταν απόλυτα αιτιολογημένη. Αφού η διαπίστωση ύπαρξης της συγκεκριμένης ασθένειας δεν ήταν εύκολη και ο Λίβανος δεν ήταν μέσα στον κατάλογο των χωρών που ήταν σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση απαλλαγμένες από τη συγκεκριμένη αρρώστια, θα ήταν παρακινδυνευμένο να επιτραπεί η εισαγωγή πατατών.
3. Ο ακυρωτικός δικαστής ελέγχοντας τους λόγους δημόσιου συμφέροντος ελέγχει αν τα περιστατικά που επικαλείται η Διοίκηση συγκροτούν την έννοια του εκάστοτε κατά νόμο σκοπουμένου συμφέροντος. Ελέγχει περαιτέρω αν η κρίση της Διοίκησης περί της συνδρομής των περιστατικών των οποίων γίνεται επίκληση, βρίσκει έρεισμα στα στοιχεία του φακέλου. Ελέγχεται περαιτέρω αν οι επικαλούμενοι λόγοι δημόσιου συμφέροντος έχουν διαρκή ή προσωρινό χαρακτήρα και κατά πόσο προτείνονται για πρώτη φορά κατά την ανάκληση ή είχαν ήδη εκτιμηθεί και ληφθεί υπόψη κατά την έκδοση της ανακαλούμενης πράξης.
Οι εφέσεις απορρίπτονται με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Ιωακείμ κ.ά. v. Δήμου Λευκωσίας, Υπόθ. Αρ. 97/95, ημερ. 27.9.1996,
Αυγουστή κ.ά. v. Υπουργείου Εσωτερικών (1993) 3 Α.Α.Δ. 496,
[*201]Στεφανίδης και Άλλοι v. Δημοκρατίας (1993) 3 Α.Α.Δ. 367,
Panayiotis Georghiou (Catering) Ltd v. Δημοκρατίας (1997) 3 Α.Α.Δ. 221,
G.D.L. Construction Ltd v. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 1433.
Εφέσεις.
Εφέσεις από τους αιτητές εναντίον της απόφασης Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Α. Κραμβής, Δ.) στις Yποθέσεις Αρ. 971/94 & 1016/94, ημερ. 27/2/98, με την οποία απορρίφθηκαν οι προσφυγές τους εναντίον της ανάκλησης της άδειας εισαγωγής πατατών η οποία τους παραχωρήθηκε για λόγους δημοσίου συμφέροντος.
Κ. Καλλής, για τον Εφεσείοντα στην Α.Ε. 2616.
Α. Σ. Αγγελίδης με Π. Παπαγεωργίου, για τον Εφεσείοντα στην Α.Ε. 2622.
Στ. Χούρη, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Εφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ.: Tην απόφαση του Δικαστηρίου θα απαγγείλει ο Φρ. Νικολαΐδης, Δ.
ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Τον Οκτώβρη του 1994 ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, ύστερα από συνεννόηση με το Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, η παραχώρηση αδειών για εισαγωγή πατατών.
Οι πατάτες που θα εισάγονταν θα έπρεπε να πληρούν τους φυτοϋγειονομικούς όρους που έθετε το Υπουργείο Γεωργίας. Ένας από τους όρους που τέθηκαν ήταν όπως οι πατάτες που θα εισάγονταν ήταν απαλλαγμένες διαφόρων ασθενειών, μεταξύ των οποίων και η ασθένεια Clayibacter machinganense p. v. sepedonicum, κοινώς γνωστή ως ring rot.
Και οι δύο εφεσείοντες είχαν πρόθεση να εισάξουν πατάτες από το Λίβανο. Την 7.10.1994 ελήφθη από το Συμβούλιο Εμπορίας Κυπριακών Πατατών η πληροφορία ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ει[*202]σήγαγε πατάτες από το Λίβανο. Ο λόγος της απαγόρευσης δεν αναφερόταν. Στις 10.10.1994 στάληκε στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση στις Βρυξέλλες, τηλεομοιότυπο με το οποίο ζητούνταν οι λόγοι για τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν εισήγαγε πατάτες από το Λίβανο.
Απάντηση ελήφθη στις 13.10.1994. Η Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της ασθένειας ring rot είχε εκδόσει κατάλογο χωρών από τις οποίες επιτρεπόταν, ύστερα από σχετικό έλεγχο, η εισαγωγή πατατών. Στον κατάλογο αυτό δεν περιλαμβανόταν ο Λίβανος.
Αμέσως μετά τη λήψη της πιο πάνω πληροφορίας το Τμήμα Γεωργίας επικοινώνησε στις 13.10.1994 τηλεφωνικώς με όλους τους εισαγωγείς που είχαν αποταθεί για έκδοση υγειονομικών όρων εισαγωγής και τους πληροφόρησε ανάλογα. Παρόμοια προσπάθεια έγινε και για τον εφεσείοντα στην Α.Ε. 2616, Αρ. Ζίττη, αλλά ο αρμόδιος λειτουργός δεν κατάφερε να επικοινωνήσει μαζί του παρά το πρωί της 14.10.1994. Η αντίδραση του εφεσείοντα ήταν ότι είχε ήδη προβεί σε ενέργειες για εισαγωγή πατατών, είχε δε καταθέσει και σχετική προκαταβολή στην τράπεζα.
Τελικά οι εφεσείοντες, όπως και όλοι οι προτιθέμενοι εισαγωγείς, ειδοποιήθηκαν από το Τμήμα Γεωργίας με επιστολή ημερ. 19.10.1994 για την ανάκληση των φυτοϋγειονομικών όρων εισαγωγής.
Παρ’ όλα αυτά, ποσότητα 231 τόνων πατατών αφίχθηκε στο λιμάνι της Λάρνακας στις 19.10.1994, εισαγωγή του Ζίττη. Οι πατάτες, ύστερα από παραμονή τους για κάποιο χρονικό διάστημα σε ψυκτικούς θαλάμους, επανεξήχθηκαν.
Οι εφεσείοντες με προσφυγές που καταχώρησαν επιδίωξαν την ακύρωση της απόφασης ανάκλησης των αδειών εισαγωγής πατατών. Ο εφεσείων στην Α.Ε.2616 ζήτησε επίσης ακύρωση της απόφασης που περιεχόταν στις επιστολές ημερ. 20.10.1994 με την οποία, παρά την παραχωρηθείσα άδεια εισαγωγής, δεν επιτράπηκε η εισαγωγή τους.
Το πρωτόδικο δικαστήριο απέρριψε τις προσφυγές, αφού δέκτηκε ότι η ανάκληση νόμιμων διοικητικών πράξεων επιτρέπεται για λόγους δημόσιου συμφέροντος.
Παρ’ όλον ότι αρχικά ηγέρθηκαν πολλοί λόγοι έφεσης, οι εφεσείοντες στα περιγράμματά τους περιορίστηκαν σε δύο μόνο. [*203]Προβάλλουν το θέμα της έλλειψης αρμοδιότητας του Διευθυντή του Τμήματος Γεωργίας να ανακαλέσει την άδεια εισαγωγής που εξέδωσε το Υπουργείο Εμπορίου και στην έλλειψη ειδικής αιτιολογίας της ανάκλησης.
Είναι η θέση των εφεσειόντων ότι το Υπουργείο Γεωργίας, αν έπαυσε να ισχύει κάποια προϋπόθεση της έκδοσης της άδειας εισαγωγής, έπρεπε να θέσει το θέμα στο αρμόδιο για την άδεια εισαγωγής Υπουργείο Εμπορίου, το οποίο, αν έκρινε αναγκαίο, θα ανακαλούσε την άδεια εισαγωγής.
Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Οι άδειες εισαγωγής εκδόθηκαν από το Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού υπό τον όρο ότι οι πατάτες που θα εισάγονταν θα τηρούσαν τους φυτοϋγειονομικούς όρους που έθεσε το Τμήμα Γεωργίας. Ένας από αυτούς προνοούσε ρητά ότι οι πατάτες που θα εισάγονταν θα έπρεπε να συνοδεύονται με πιστοποιητικό ότι ήταν απαλλαγμένες συγκεκριμένων ασθενειών, καθώς και με πιστοποιητικό ότι οι πατάτες είχαν παραχθεί σε χώρα που είναι απαλλαγμένη της ασθένειας Clayibacter machinganense p. v. sepedonicum.
Η πράξη που ανακλήθηκε δεν είναι η άδεια εισαγωγής που παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας, αλλά οι φυτοϋγειονομικοί όροι που έθεσε το Υπουργείο Γεωργίας. Σχετική είναι και η επιστολή του Διευθυντή Τμήματος Γεωργίας ημερ. 19.10.1994 στην οποία γίνεται αναφορά “στην άδεια που σας παραχωρήσαμε στις 10.10.1994 ” διατύπωση που δείχνει ότι η ανάκληση αφορά την άδεια του Υπουργείου Γεωργίας. Όπως είναι γνωστό, η μεν άδεια εισαγωγής εκδόθηκε στις 7.10.1994, από το Υπουργείο Εμπορίου, ενώ η έγκριση από το Υπουργείο Γεωργίας που έθετε τους φυτοϋγειονομικούς όρους έχει ημερομηνία 10.10.1994. Είναι έτσι φανερό ότι η πράξη ανακλήθηκε από το αρμόδιο όργανο, αυτό που την εξέδωσε.
Οι εφεσείοντες ισχυρίζονται ότι ούτε στην προσβαλλόμενη απόφαση, αλλά ούτε και στο φάκελο της διοίκησης, υπάρχει οποιαδήποτε αναφορά σε λόγους δημόσιου συμφέροντος. Δέχονται ότι ανάκληση νόμιμης διοικητικής πράξης είναι επιτρεπτή για λόγους δημόσιου συμφέροντος, παραπονούνται όμως ότι η διοίκηση δεν φανερώνει, ως όφειλε, την αιτιολογία. Είναι η θέση τους ότι σε μια τέτοια περίπτωση απαιτείται ακόμα και ειδική αιτιολογία. Ισχυρίζονται ότι αναφορά στο δημόσιο συμφέρον γίνεται για πρώτη φορά στη γραπτή αγόρευση των καθ’ ων η αίτηση, γεγονός που συνιστά εκ των υστέρων ανεπίτρεπτη αιτιολογία.
[*204]
Ανάκληση χωρεί εφ’ όσον επιβάλλεται από λόγους δημόσιου συμφέροντος, ανεξαρτήτως χρόνου έκδοσης και κύρους και ανεξαρτήτως τυχόν κτηθέντων από αυτήν δικαιωμάτων, είτε του προσώπου στο οποίο αφορά, είτε τρίτων (Ιωακείμ κ.ά. ν. Δήμου Λευκωσίας, Υπόθ. Αρ. 97/95, ημερ. 27.9.1996). Αόριστη επίκληση του δημόσιου συμφέροντος δεν είναι νοητή.
Όπως αναφέρθηκε και στην υπόθεση Αυγουστή κ.ά. ν. Υπουργείου Εσωτερικών (1993) 3 Α.Α.Δ. 496, το σύμφυτο δικαίωμα της διοίκησης ανάκλησης διοικητικών πράξεων προσλαμβάνει τη μορφή καθήκοντος για επανεξέταση ληφθείσας απόφασης, εφ’ όσον προκύπτουν νέα γεγονότα τα οποία διασαλεύουν το θεμέλιο της απόφασης.
Δεν αρκεί η επίκληση λόγων δημόσιου συμφέροντος ως προϋπόθεση της ανάκλησης νόμιμης πράξης. Το δημόσιο συμφέρον θα πρέπει να συγκεκριμενοποιείται με αναφορά σε περιστατικά, έτσι που να αποκαλύπτει το συλλογισμό και να επιτρέπει το δικαστικό έλεγχο (Στεφανίδης και Αλλοι ν. Δημοκρατίας (1993) 3 Α.Α.Δ. 367 και Panayiotis Georghiou (Catering) Ltd v. Δημοκρατίας (1997) 3 Α.Α.Δ. 221). Θα πρέπει να συνοδεύεται με ειδική αιτιολογία (βλέπε G.D.L. Construction Ltd v. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 1433).
Αιτιολογία σημαίνει ότι η ανάκληση πρέπει να περιέχει συγκεκριμένα και με λεπτομέρεια τα πραγματικά περιστατικά που συγκροτούν την κατά νόμο έννοια του επικαλούμενου δημόσιου συμφέροντος που αποτελεί το νόμιμο έρεισμα της ανάκλησης (ΣτΕ 2413/71, 3065/77 ).
Ο ακυρωτικός δικαστής ελέγχοντας τους λόγους δημόσιου συμφέροντος ελέγχει αν τα πραγματικά περιστατικά που επικαλείται η Διοίκηση συγκροτούν την έννοια του εκάστοτε κατά νόμο σκοπουμένου συμφέροντος. Ελέγχει περαιτέρω αν η κρίση της Διοίκησης περί της συνδρομής των περιστατικών των οποίων γίνεται επίκληση, βρίσκει έρεισμα στα στοιχεία του φακέλου. Ελέγχεται περαιτέρω αν οι επικαλούμενοι λόγοι δημόσιου συμφέροντος έχουν διαρκή ή προσωρινό χαρακτήρα και κατά πόσο προτείνονται για πρώτη φορά κατά την ανάκληση ή είχαν ήδη εκτιμηθεί και ληφθεί υπ’ όψιν κατά την έκδοση της ανακαλούμενης πράξης (βλέπε Δήμητρας Κοντόγιωργα-Θεοχαροπούλου, “Το δημόσιον συμφέρον και η ανάκλησις των διοικητικών πράξεων ”, Τόμος Τιμητικός του Συμβουλίου της Επικρατείας 1929-1979, [*205]ΙΙ, σελ.355 και επ.).
Στην παρούσα υπόθεση οι λόγοι δημόσιου συμφέροντος είναι εμφανείς. Είναι μάλιστα τόσο φανεροί που δεν χρειάζεται να ασχοληθούμε ιδιαίτερα με το θέμα. Η εκδοθείσα άδεια εισαγωγής ακυρώθηκε γιατί στο Λίβανο, χώρα προέλευσης των πατατών που οι αιτητές είχαν πρόθεση να εισάξουν, ήταν χώρα στην οποία δεν μπορούσε να βεβαιωθεί ότι ήταν απαλλαγμένη από τη συγκεκριμένη ασθένεια. Η ανάγκη ακριβώς προστασίας του τόπου μας από τη διάδοση φυτικών ασθενειών ασφαλώς και είναι θέμα δημόσιου συμφέροντος. Όπως πολύ σωστά επισημαίνεται στην πρωτόδικη απόφαση η εισαγωγή μολυσμένων γεωργικών προϊόντων από το εξωτερικό ενέχει κινδύνους μόλυνσης του περιβάλλοντος με αλυσιδωτές δυσμενείς συνέπειες.
Η απόφαση απαγόρευσης εισαγωγής ήταν απόλυτα αιτιολογημένη. Αφού η διαπίστωση ύπαρξης της συγκεκριμένης ασθένειας δεν ήταν εύκολη και ο Λίβανος δεν ήταν μέσα στον κατάλογο των χωρών που είναι σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση απαλλαγμένες από τη συγκεκριμένη αρρώστεια, θα ήταν παρακινδυνευμένο να επιτραπεί η εισαγωγή πατατών.
Οι εφέσεις απορρίπτονται με έξοδα εναντίον των εφεσειόντων όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή.
Οι εφέσεις απορρίπτονται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο