Cylaw

Thanos Club Hotels Ltd και Άλλοι ν. EπιστημονικούTεχνικού Eπιμελητηρίου Kύπρου και Άλλων (2000) 3 ΑΑΔ 323

(2000) 3 ΑΑΔ 323

[*323]17 Μαΐου, 2000

[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΑΡΤΕΜΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΚΑΛΛΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στές]

(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2710)

THANOS CLUB HOTELS LTD,

Εφεσείοντες-Ενδιαφερόμενα μέρη,

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΑΥΤΟΥ,

Εφεσιβλήτων-Αιτητών,

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ

1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,

2. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ,

3. ΕΠΑΡΧΟΥ ΠΑΦΟΥ ΥΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΩΣ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ ΑΡΜΟΔΙΟΥ ΓΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΑΔΕΙΑΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΝΕΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΠΑΦΟΥ,

Εφεσιβλήτων - Καθ’ ων η αίτηση.

(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2713)

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ

1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,

2. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ,

Εφεσείοντες - Καθ’ ων η αίτηση,

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟY ΤΕΧΝΙΚΟY ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡIΟΥ ΚYΠΡΟΥ,

ΔΙA ΤΟΥ ΠΡΟEΔΡΟΥ ΑΥΤΟY,

Εφεσιβλήτων-Αιτητών.

―――――――――――――-

[*324](Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2723)

ΣΩΜΑΤΕΙΟ “ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΑΚΑΜΑ” ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΩΣ Ο ΠΙΝΑΚΑΣ Α,

Εφεσείοντες-Αιτητές,

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ

1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,

2. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ,

Εφεσιβλήτων-Καθ’ ων η αίτηση.

(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2797)

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚO ΤΕΧΝΙΚO ΕΠΙΜΕΛΗΤHΡΙΟ ΚYΠΡΟΥ,

ΔΙA ΤΟΥ ΠΡΟEΔΡΟΥ ΑΥΤΟY,

Εφεσείοντες-Αιτητές,

ΚΥΠΡΙΑΚHΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ

ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,

ΚΑΙ/ Η ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ

ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ,

Εφεσιβλήτων-Kαθ’ ων η αίτηση.

(Αναθεωρητικές Εφέσεις Αρ. 2710, 2713, 2723, 2797)

Έννομο Συμφέρον ― Για προσβολή αποφάσεων, που αφορούν σε ζητήματα που επηρεάζουν το περιβάλλον ― Τέτοιο έννομο συμφέρον αναγνωρίστηκε στις τοπικές αρχές ― Νομολογία ― Το ΕΤΕΚ δεν έχει τέτοιο συμφέρον, εφόσον στους σκοπούς του δεν περιλαμβάνεται και η προώθηση ζητημάτων προστασίας του περιβάλλοντος ― Τα σωματεία δεν διαφοροποιούνται από τα άτομα ― Φυσικά πρόσωπα έχουν έννομο συμφέρον, μόνο όταν ως περίοικοι βλάπτονται τα συμφέροντά τους ― Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις όχι.

[*325]Με τις εφέσεις που συνεκδικάστηκαν, η Ολομέλεια του Ανώτατου Δικαστηρίου, ασχολήθηκε με το ζήτημα της ύπαρξης εννόμου συμφέροντος εκ μέρους του ΕΤΕΚ, του Σωματείου «Φίλοι του Ακάμα» και άλλων προσώπων ατομικά, να προσβάλουν απόφαση του Έπαρχου Πάφου να χορηγήσει άδεια οικοδομής, για την ανέγερση στο Νέο Χωριό της Πάφου, ξενοδοχείου 5 αστέρων.

Η Ολομέλεια του Ανώτατου Δικαστηρίου, επιτρέποντας τις δύο πρώτες εφέσεις και απορρίπτοντας τις δύο τελευταίες, αποφάσισε ότι:

Δεν επιδέχεται αμφισβήτησης η αναγκαιότητα για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Σε σχέση με το οποίο, το ενδιαφέρον του κοινού μπορεί, κυρίως μέσω οργανωμένων συνόλων, να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Δεν ακολουθεί όμως πως ενόψει αυτού παρέχεται γενικά η δυνατότητα προσβολής διοικητικών αποφάσεων που αφορούν στο περιβάλλον, με προσφυγή βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος. Δεν είναι παραδεκτή στο σύστημά μας η actio popularis.

Υπήρξε πρόσφατα δικαστική αναγνώριση της δυνατότητας αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης να θέτουν με προσφυγή ζητήματα που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος. Όχι όμως ευρύτερα. Με πρωτόδικη απόφαση του Πική, Δ., (όπως ήταν τότε), στην Κοινότητα Πυργών κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 3498 αναγνωρίστηκε ότι η Χωριτική Αρχή νομιμοποιείται να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος για προστασία του περιβάλλοντος στην περιοχή της· όχι όμως και σύνδεσμοι, οργανώσεις, επιτροπές.

Η νομιμοποίηση προκύπτει από το συμφέρον το εγγενές στη φύση της αποστολής των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης. Θεμελιώνεται στην πολιτική του δικαίου - που δεν είναι ποτέ στατική - σε μια σύγχρονη κοινωνία με αναφορά σε ό,τι εγγενώς και νόμιμα καλύπτει από άποψης πεδίου ο ρόλος των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης. Κι αυτό ως προπομπός μιας περιεκτικής νομοθετικής ρύθμισης για την οποία μίλησε η πλειοψηφία της Ολομέλειας στη Δημοκρατία ν. Κοινότητας Πυργών κ.ά. (ανωτέρω) αφού στο Κυπριακό Σύνταγμα δεν υπάρχει διάταξη ανάλογη με το Άρθρο 24 του Ελληνικού Συντάγματος σχετικά με το περιβάλλον. Δεν θεωρήθηκε στη Δημοκρατία κ.ά. ν. Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου, ότι μπορούσε το ζήτημα να ενταχθεί στο Άρθρο 7.1 του Συντάγματος με το οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα ζωής το οποίο, ο συνήγορος του ΕΤΕΚ, του Σωματείου "Φίλοι του Ακάμα" και των ιδιωτών αιτητών, εισηγήθηκε ότι είχε γίνει δεκτό.

Σύμφωνα με το Άρθρο 4, σκοπός του Επιμελητηρίου είναι να συμβάλει στην αυτοδύναμη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανά[*326]πτυξη της Δημοκρατίας διά της προαγωγής της επιστήμης σε καθορισθέντες τομείς που μπορεί να αναπτύξει. Πρόκειται για τους τομείς που σχετίζονται με την ειδικότητα των μελών του, της μηχανικής και της τεχνολογίας γενικά. Δεν περιλαμβάνεται σ’ αυτούς η ενασχόληση με τον προσανατολισμό και την πολιτική της Διοίκησης σε θέματα περιβάλλοντος και μάλιστα με ανάληψη πρωτοβουλιών για υπαγωγή τους σε δικαστικό έλεγχο νομιμότητας. Το Δικαστήριο καταλήγει, ότι το ΕΤΕΚ δεν νομιμοποιείται σε προσφυγή δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Κατ’ αρχήν ένα Σωματείο δεν μπορεί να έχει, σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον, νομική υπόσταση υπέρτερη από εκείνη του ιδιώτη: ο αριθμός προσώπων που συνθέτουν το Σωματείο δεν αποτελεί παράγοντα προς διαφοροποίηση· ούτε και τα όσα το Σωματείο επιλέγει να συμπεριλάβει στο καταστατικό του ως τους σκοπούς του, θα μπορούσαν να του προσδώσουν επ’ αυτού δυνατότητες που δεν θα μπορούσε να έχει ο ιδιώτης. Αν λοιπόν σε τέτοιες περιπτώσεις δεν νομιμοποιείται ο ιδιώτης, δεν νομιμοποιείται ούτε το Σωματείο. Η νομολογία δεν αναγνώρισε τη νομιμοποίηση ούτε στη μια περίπτωση ούτε στην άλλη· γιατί η γενική νομιμοποίηση θα σήμαινε την αναγνώριση του actio popularis. Νομιμοποίηση θα μπορούσε να υπάρξει μόνο όπου κάποιος έχει την ιδιότητα περιοίκου - που σημαίνει αμεσότητα λόγω εγγύτητας χώρου - οπότε, το περιβάλλον εξετάζεται "υπό την σκοπιά του συμφέροντος του προσφεύγοντος για την προστασία των όρων διαβίωσής του στη συγκεκριμένη περιοχή και των περιουσιακών του δικαιωμάτων στο βαθμό που επηρεάζονται από την επίδικη πράξη".

Οι Α.Ε. 2713 και 2710 επιτρέπονται με έξοδα υπέρ των εφεσειόντων. Η αντέφεση στην Α.Ε. 2713 απορρίπτεται χωρίς έξοδα. Η πρωτόδικη απόφαση στην προσφυγή αρ. 358/96 παραμερίζεται, η προσφυγή απορρίπτεται ως μη παραδεκτή και η προσβληθείσα διοικητική πράξη επικυρώνεται.

Η Α.Ε. 2723 απορρίπτεται με έξοδα εναντίον των εφεσειόντων.

Η Α.Ε. 2797 απορρίπτεται με έξοδα εναντίον των εφεσειόντων.

Διαταγή ως ανωτέρω.

Αναφερόμενες Υποθέσεις:

Pitsillos v. Cyprus Broadcasting Corporation (1982) 3 C.L.R. 208,

Κοινότητα Πυργών κ.ά. v. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 3498,

[*327]Δημοκρατία v. Κοινότητας Πυργών κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 503,

Δημοκρατία κ.ά. v. Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου κ.ά. (1998) 3 Α.Α.Δ. 210,

Χαραλάμπους v. Δημοκρατίας (1996) 3 Α.Α.Δ. 73,

Συμβούλιο Βελτιώσεως Γερίου κ.ά. v. Δημοκρατίας (1995) 4 A.A.Δ. 2133.

Εφέσεις.

Εφέσεις από τη Δημοκρατία (Α.Ε. 2713) και το ενδιαφερόμενο μέρος (Α.Ε. 2710) κατά της απόφασης Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Φρ. Νικολαΐδης, Δ.) στην Yπόθεση Αρ. 358/96, ημερ. 16/9/98, με την οποία ακυρώθηκε η χορήγηση από τον Έπαρχο Πάφου στο ενδιαφερόμενο μέρος Thanos Club Hotels Ltd άδειας οικοδομής αρ. 22416, ημερ. 28/2/96, για την ανέγερση ξενοδοχείου πέντε αστέρων στο Νέο Χωρίο Πάφου και εφέσεις από τους αιτητές, Σωματείο “Φίλοι του Ακάμα” κ.ά. (Α.Ε. 2723) εναντίον της απορριπτικής προσφυγής τους εναντίον της ίδιας διοικητικής πράξης απόφασης του ιδίου Δικαστή (Φρ. Νικολαΐδης, Δ.) στην Yπόθεση Αρ. 359/96, ημερ. 16/9/98 και Ε.ΤΕ.Κ. (Α.Ε. 2797) εναντίον της απορριπτικής της προσφυγής τους απόφασης Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Ρ. Γαβριηλίδης, Δ.) στην Yπόθεση Αρ. 940/97, ημερ. 10/2/99, η οποία ασκήθηκε κατά της χορήγησης από την πολεοδομική Αρχή στο Ενδιαφερόμενο Μέρος Aristo Developers Ltd της πολεοδομικής άδειας ΠΑΦ/0106/97 για τον διαχωρισμό 34 οικοπέδων στην Πέγεια Πάφου.

Χρ. Ιωσηφίδης, για τους Εφεσείοντες στην Α.Ε. 2713, για τους Εφεσίβλητους στην Α.Ε. 2723, 2797 και για τους Καθ’ ων η αίτηση στην Α.Ε. 2710.

Α.Σ. Αγγελίδης, για τους Εφεσείοντες στις Α.Ε. 2723, Α.Ε.2797 και για τους Eφεσίβλητους στις A.E. 2710, Α.Ε. 2713.

Κ. Μιχαηλίδης, για τους Εφεσείοντες-Ενδιαφερόμενα μέρη στην Α.Ε. 2710, για τους Εφεσίβλητους-Ενδιαφερόμενα μέρη στην Α.Ε. 2723 και για τα Ενδιαφερόμενα μέρη στην Α.Ε. 2713.

Χρ. Γεωργιάδης, για τον Εφεσίβλητο-Ενδιαφερόμενο μέρος στην Α.Ε. 2797.

Cur. adv. vult.

[*328]

ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Δ.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Νικολάου, Δ.

ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Δ.: Τίθεται προς εξέταση πρώτα και κύρια το κατά πόσο οι αιτητές στις προσφυγές αρ. 358/96, 359/96 και 940/97 νομιμοποιούνταν να προσβάλουν τις αντίστοιχες πράξεις: την ίδια πράξη στις πρώτες δύο προσφυγές και άλλη διαφορετική στην τελευταία.

Με την προσφυγή αρ. 358/96, το Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου προσέβαλε τη χορήγηση, από τον Έπαρχο Πάφου στο ενδιαφερόμενο πρόσωπο Thanos Club Hotels Ltd, της άδειας οικοδομής αρ. 22416 ημερ. 28 Φεβρουαρίου 1996 για την ανέγερση ξενοδοχείου πέντε αστέρων, δυναμικότητας 352 κλινών, στο Νέο Χωριό, Πάφου. Με την προσφυγή αρ. 359/96, το Σωματείο “Φίλοι του Ακάμα” και επτά πρόσωπα, μέλη του διοικητικού συμβουλίου του Σωματείου, προσέβαλαν την ίδια πράξη. Ενώ με την προσφυγή αρ. 940/97, το Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου προσέβαλε τη χορήγηση, από την Πολεοδομική Αρχή στο ενδιαφερόμενο πρόσωπο Aristo Developers Ltd, της πολεοδομικής άδειας ΠΑΦ/0106/97 για το διαχωρισμό 34 οικοπέδων στην Πέγεια, Πάφου.

Και στις τρεις προσφυγές η θέση των αιτητών ήταν ότι έχουν έννομο συμφέρον για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος: το ΕΤΕΚ, ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, με αναφορά στους σκοπούς του όπως αυτοί ορίζονται στον περί Επιστημονικού Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου Νόμο του 1990 (Ν.224/1990) με τον οποίο ιδρύθηκε· το Σωματείο “Φίλοι του Ακάμα” με αναφορά στους σκοπούς της ίδρυσης του· και τα φυσικά πρόσωπα με αναφορά σε ό,τι προέβαλαν γενικά ως το δικαίωμα το εγγενές του καθενός για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και ειδικότερα ως το δικαίωμα ζωής που διασφαλίζεται από το Άρθρο 7 του Συντάγματος.

Εξέτασε το ζήτημα στις πρώτες δύο προσφυγές ο ίδιος συνάδελφος και άλλος στην τρίτη. Στην πρώτη αναγνωρίστηκε στο ΕΤΕΚ έννομο συμφέρον. Στην απόφαση του συναδέλφου μας γίνεται μια σε βάθος ανάλυση του προβλήματος με αναφορά κυρίως στις σύγχρονες ανάγκες όπως και εκτενής συζήτηση της νομολογίας, δικής μας και Ελλαδικής. Η εξήγηση για την κατάληξη περιέχεται στα ακόλουθα αποσπάσματα:

[*329]“Θέματα που επηρεάζουν το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής επηρεάζουν ένα ευρύτερο από την άμεσα επηρεαζόμενη κοινότητα κύκλο. Δεν παραγνωρίζω ότι δεν αρκεί προάσπιση του κοινού συμφέροντος για την διασφάλιση της ευνομίας στη δημόσια λειτουργία (Γεωργίου κ.ά. ν. Ματθαίου κ.ά, ανωτέρω). Ούτε ότι το Σύνταγμά μας δεν παρέχει δικαίωμα για άσκηση λαϊκής αγωγής (Pitsillos v. The Cyprus Broadcasting Corporation (1982) 3 C.L.R. 208). Όμως πιστεύω ότι η επέμβαση στο περιβάλλον, με όλες τις δυσμενείς σε πολύ ευρύ κύκλο ατόμων επιπτώσεις, δίδει το δικαίωμα και δημιουργεί το έννομο συμφέρον σε διάφορα πρόσωπα, φυσικά ή νομικά, και ιδίως σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με σχετικές αρμοδιότητες ή σε ενώσεις προσώπων που ιδρύθηκαν για προώθηση ακριβώς των σκοπών αυτών.

........................................................................................................

Τα νομικά πρόσωπα έχουν έννομο συμφέρον που θεωρείται προσωπικό για την άσκηση προσφυγής, όταν η πράξη ή παράλειψη προξενεί βλάβη είτε στα συμφέροντα του ίδιου του νομικού προσώπου, η προστασία και η επιδίωξη των οποίων περιλαμβάνεται στους σκοπούς του νομικού προσώπου, όπως αυτοί καθορίζονται από τις σχετικές διατάξεις ή από το καταστατικό του, είτε στα συμφέροντα του συνόλου των μελών του, εφ’ όσον η προάσπιση ή προαγωγή των συμφερόντων αυτών περιλαμβάνεται επίσης στους σκοπούς του νομικού προσώπου (ΣτΕ 2999/83). Το συμφέρον το οποίο θίγεται από την προσβαλλόμενη πράξη, όπως είδαμε δεν απαιτείται να είναι απαραιτήτως υλικό.

........................................................................................................

Η δυνατότητα ενός νομικού προσώπου να επικαλείται το δικαίωμα επί του περιβάλλοντος υφίσταται υπό την προϋπόθεση ότι η προστασία του περιβάλλοντος συγκαταλέγεται έστω και στους εν ευρεία εννοία σκοπούς του νομικού προσώπου ή της ένωσης προσώπων. Η συλλογική μορφή οργάνωσης είναι και ο αποτελεσματικότερος τρόπος ικανοποίησης των περιβαλλοντικών αναγκών, ενώ αν υποκείμενα του δικαιώματος επί του περιβάλλοντος ήταν μόνο τα άτομα και όχι οι με κάποια νομική υπόσταση κοινωνικές ομάδες, η προστασία θα απέβαινε ανεπαρκής.

.......................................................................................................

Στο άρθρο 5 παρατίθενται ενδεικτικά οι αρμοδιότητες και εξουσίες που του παραχωρούνται. Μέσα στις αρμοδιότητές του είναι η γνωμοδότηση, έπειτα από πρόσκληση των αρμόδιων αρ[*330]χών, επί οποιουδήποτε θέματος της αρμοδιότητάς του (άρθρο 5(η)) και η μελέτη οποιωνδήποτε επιστημονικών, τεχνικών, τεχνοοικονομικών ή αναπτυξιακών θεμάτων, που σχετίζονται με οποιονδήποτε κλάδο της μηχανικής επιστήμης και η διατύπωση απόψεων (άρθρο 5(θ)).

Η απαρίθμηση των αρμοδιοτήτων του Επιμελητηρίου είναι ενδεικτική και όχι περιοριστική. Αυτό φαίνεται από τη χρήση των λέξεων “και ιδιαίτερα” που στο άρθρο 5 του Νόμου προηγείται της απαρίθμησης των αρμοδιοτήτων του Επιμελητηρίου. Η συνάρτηση του Επιμελητηρίου με την επιστημονική θεώρηση των τεχνικών και αναπτυξιακών θεμάτων είναι εμφανής από το όλο πνεύμα του άρθρου 5. Οι αρμοδιότητες που παρέχονται στο Επιμελητήριο αλλά και το όλο πνεύμα του Νόμου 224/90, συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι το περιβάλλον είναι μέσα στα άμεσα ενδιαφέροντά του.

Εξ άλλου ας μη ξεχνούμε ότι η τήρηση της Σύμβασης για την Προστασία της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ευρώπης που η Δημοκρατία προσυπόγραψε είναι υποχρέωση του κράτους και το Επιμελητήριο, ως αρμόδιος φορέας για θέματα σχετικά με την ανάπτυξη γης, δεν μπορεί να αποποιηθεί την ευθύνη αυτή. Τα πιο πάνω έχουν ιδιαίτερη σημασία για μια περιοχή όπως ο Ακάμας, περιοχή ιδιαίτερης οικολογικής σημασίας.”

Κατ’ ακολουθίαν εξετάστηκε στην ουσία της η προσφυγή και πέτυχε: η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώθηκε.

Στη δεύτερη προσφυγή αναγνωρίστηκε, με βάση το ίδιο σκεπτικό, η κατ’ αρχήν νομιμοποίηση του Σωματείου “Φίλοι του Ακάμα” αλλά ο συνάδελφος κατέληξε ότι δεν στοιχειοθετήθηκε το έννομο συμφέρον με αναφορά στους συγκεκριμένους σκοπούς του Σωματείου. Αναφέρθηκαν σχετικά τα εξής:

“Οι σκοποί των αιτητών 1 αναγράφονται υποθέτω στο καταστατικό τους. Με βάση όλα όσα έχουμε πει πιο πάνω, αν οι δραστηριότητές τους περιλαμβάνουν και την προστασία του Ακάμα, της συγκεκριμένης περιοχής που επηρεάζεται από την πράξη των καθ’ ων η αίτηση, θα είχαν έννομο συμφέρον. Θα είχαν, αν έτσι έχουν τα πράγματα, κάθε δικαίωμα να ενδιαφέρονται για πράξεις της Διοίκησης που αναφέρονται στο σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκαν.

.......................................................................................................

[*331]Επιστρέφοντας όμως στους αιτητές 1 παρατηρώ ότι δεν έχουν τεθεί ενώπιον του Δικαστηρίου οι σκοποί του σωματείου τους. Γίνεται μια κάποια αναφορά, αλλά δεν έχει κατατεθεί το καταστατικό του σωματείου ή προσαχθεί οποιαδήποτε άλλη σχετική μαρτυρία που να αποδεικνύει την αμεσότητα των αιτητών 1 με την προσβαλλόμενη πράξη.

Ο ανακριτικός χαρακτήρας της διαδικασίας δεν νομίζω ότι παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο εξ ιδίας πρωτοβουλίας να ζητήσει την προσαγωγή μαρτυρίας, ιδιαίτερα και εν όψει του γεγονότος ότι το θέμα ανάγεται στην ύπαρξη εννόμου συμφέροντος η οποία δημιουργεί τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου. Εξ άλλου ας μη ξεχνούμε ότι το βάρος απόδειξης της ύπαρξης εννόμου συμφέροντος φέρει ο αιτητής (Makrides v. Republic (1967) 3 C.L.R. 147).”

Ως προς τους άλλους αιτητές - τα φυσικά πρόσωπα - ο συνάδελφος κατέληξε πως δεν μπορούσαν να έχουν έννομο συμφέρον, με το ακόλουθο σκεπτικό:

“Δεν μπορώ να αναγνωρίσω το ίδιο δικαίωμα και στους αιτητές 2-8, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου των αιτητών 1, που προσβάλλουν μάλιστα τη συγκεκριμένη απόφαση υπό την προσωπική τους ιδιότητα. Τα σωματεία εκπροσωπούνται συνήθως από κάποιο από τους αξιωματούχους τους, όμως οι αξιωματούχοι υπό την προσωπική τους ιδιότητα δεν μπορούν να προσφεύγουν στο Δικαστήριο. Ούτε ως άτομα νομίζω έχουν έννομο συμφέρον. Δεν νομίζω ότι στην περίπτωση αυτή μπορεί να τους αναγνωριστεί έννομο συμφέρον. Έτσι η προσφυγή όσον αφορά τους αιτητές 2-8 θα πρέπει να απορριφθεί.”

Στην τρίτη προσφυγή, ο άλλος συνάδελφος κατέληξε ότι το ΕΤΕΚ δεν νομιμοποιείτο στην προσβολή της πράξης διότι η προστασία του περιβάλλοντος δεν περιλαμβάνεται στους σκοπούς του. Η ουσία του σκεπτικού εκτίθεται στο ακόλουθο απόσπασμα:

“Σύμφωνα με το άρθρο 4 του Νόμου το Επιμελητήριο έχει ως σκοπό την “προαγωγή” της επιστήμης - στους διάφορους τομείς που σχετίζονται με την ειδικότητα των μελών του - της μηχανικής και της τεχνολογίας γενικά “και την ανάπτυξή τους” για αυτοδύναμη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της Δημοκρατίας. Δεν βλέπω πώς ο σκοπός της προστασίας του περιβάλλοντος μπορεί να θεωρηθεί ως σκοπός που είναι δυνατόν να συμβάλει στην καθ’ οιονδήποτε τρόπο “προαγωγή” και ή [*332]“ανάπτυξη” της επιστήμης - στους διάφορους τομείς που σχετίζονται με την ειδικότητα των μελών του Επιμελητηρίου - της μηχανικής ή της τεχνολογίας γενικά για αυτοδύναμη κ.λ.π. ανάπτυξη της Δημοκρατίας, όσο φιλελεύθερα και αν ερμηνευθεί το άρθρο 4. Το ίδιο ισχύει και για το άρθρο 5. Από το άρθρο αυτό προκύπτει, κατά την άποψή μου, ότι οι αρμοδιότητες και εξουσίες του Επιμελητηρίου είναι μόνο εκείνες που του ανατίθενται ρητά από το Νόμο, ιδρυτικό ή άλλο, η δε αρμοδιότητά του να “επιτελεί πράξεις” περιορίζεται ρητά μόνο στις “αναγκαίες” για την προώθηση των σκοπών του, όπως αυτοί διαγράφονται στο άρθρο 4 και απαριθμούνται ενδεικτικά στο άρθρο 5. Ούτε από τα άρθρα 4 και 5, αλλά ούτε και από την όλη δομή ή το γενικότερο πνεύμα του Νόμου μπορεί, πάντοτε κατά την άποψή μου, να συναχθεί εύλογα το συμπέρασμα ότι ο νομοθέτης είχε την πρόθεση να περιλάβει την προστασία του περιβάλλοντος στους, έστω υπό ευρεία έννοια, σκοπούς του Επιμελητηρίου.”

Η Δημοκρατία και το ενδιαφερόμενο πρόσωπο εφεσίβαλαν την απόφαση στην προσφυγή αρ. 358/96 με τις Α.Ε. 2713 και 2710 αντίστοιχα ενώ στην έφεση της Δημοκρατίας οι εφεσίβλητοι-αιτητές καταχώρισαν αντέφεση που αποβλέπει στην εξέταση των υπολοίπων εκ των τεθέντων λόγων ακύρωσης στην προσφυγή εφόσον παραστεί ανάγκη. Τις απορριπτικές αποφάσεις στις προσφυγές αρ. 359/96 και αρ. 940/97 τις εφεσίβαλαν οι αντίστοιχοι αιτητές με τις Α.Ε. 2723 και 2797 αντίστοιχα.

Υπήρξε πρόσφατα δικαστική αναγνώριση της δυνατότητας αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης να θέτουν με προσφυγή ζητήματα που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος. Όχι όμως ευρύτερα. Με πρωτόδικη απόφαση του Πική, Δ., (όπως ήταν τότε), στην Κοινότητα Πυργών κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 3498 αναγνωρίστηκε ότι η Χωριτική Αρχή νομιμοποιείται να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος για [*333]προστασία του περιβάλλοντος στην περιοχή της( όχι όμως και σύνδεσμοι, οργανώσεις, επιτροπές. Η υπόθεση αφορούσε στην παραχώρηση άδειας για την εγκατάσταση και λειτουργία λατομείου. Παραθέτουμε τις επί του ζητήματος καταληκτικές παραγράφους (στις σελ. 3510-1):

“Οι προοπτικές ανάπτυξης σε συνάρτηση με τη διαμόρφωση του φυσικού περιβάλλοντος αφορούν την κοινότητα άμεσα και όπου επηρεάζονται δυσμενώς παρέχεται ανεξάρτητο έρεισμα στην κοινοτική αρχή να τις προασπίσει Simonis & Another ν. Imp. Board Latsia (1984) 3 C.L.R. 109.

Η αναγνώριση του δικαιώματος για προστασία του περιβάλλοντος δεν απαμβλύνει τις προϋποθέσεις που θέτει η παρα. 2 του άρθρου 146 για προσφυγή στο δικαστήριο, δηλαδή άμεσο δυσμενή επηρεασμό υφιστάμενου προσωπικού συμφέροντος. Το συμφέρον το οποίο η Χωριτική Αρχή προασπίζεται είναι το κοινό συμφέρον των κατοίκων της κοινότητας η προστασία του οποίου επαφίεται στην τοπική αρχή, βλ. Pantelouris v. Council of Ministers (1985) 3 C.L.R. 852, καθώς και το συμφέρον της κοινότητας για κοινοφελή ανάπτυξη. Αντίθετα οι σύνδεσμοι, οργανώσεις και επιτροπές που έχουν συνενωθεί ως διάδικοι δεν έχουν ιδιαίτερο συμφέρον το οποίο νομιμοποιούνται να προστατεύσουν με προσφυγή στο δικαστήριο.

Καταλήγω ότι μόνο η Χωριτική Αρχή Πυργών νομιμοποιείται να προσφύγει. Οι προσφυγές των υπολοίπων αιτητών απορρίπτονται.”

Για τη νομιμοποίηση της Χωριτικής Αρχής το Δικαστήριο εκεί θεώρησε πως έρεισμα παρείχε το Άρθρο 7.1 του Συντάγματος με το οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα ζωής και σωματικής ακεραιότητας· πρόσθεσε δε πως “και οι διατάξεις του Άρθρου 9, που κατοχυρώνουν την αξιοπρεπή διαβίωση του ανθρώπου, ενδεχομένως παρέχουν λόγο στο άτομο για τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος στο βαθμό που επηρεάζει την υγεία του.” Αλλά δεν διερεύνησε το δεύτερο περαιτέρω γιατί, καθώς σημείωσε, δεν θιγόταν.

Σε καταχωρισθείσα έφεση δεν συζητήθηκε το ζήτημα του εννόμου συμφέροντος και η Ολομέλεια επέλεξε να μην εκφέρει άποψη: βλ. Δημοκρατία ν. Κοινότητας Πυργών κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 503. Δεν είναι όμως εν προκειμένω χωρίς σημασία η ακόλουθη [*334]παρατήρηση από την απόφαση της πλειοψηφίας, την οποία εξέδωσε ο Αρτεμίδης Δ. (στη σελ. 508):

“Υποδεικνύουμε όμως, πως το θέμα φυσικό περιβάλλον έχει αποκτήσει διεθνώς, ασφαλώς και στη χώρα μας, κολοσσιαία σημασία, γιατί η διαφύλαξή του είναι άμεσα συνδεδεμένη με την καλή ποιότητα ζωής του ανθρώπου. Επιβάλλεται επομένως η πολιτεία να υιοθετήσει περιβαλλοντική πολιτική, η οποία να εκφράζεται μέσα από σχετική νομοθεσία.”

Η νομιμοποίηση των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης στην άσκηση προσφυγής βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος για θέματα περιβάλλοντος αναγνωρίστηκε εν τέλει και από την Ολομέλεια στη Δημοκρατία κ.ά. ν. Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου κ.ά. (1998) 3 Α.Α.Δ. 210. Στην απόφαση της πλειοψηφίας το ζήτημα τέθηκε ως εξής:

“Κατά την άποψή μας, οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν συμφέρον στην πολεοδομική διαμόρφωση της περιοχής τους εφόσον προκύπτει δυσμενής επηρεασμός στο φυσικό περιβάλλον, ιδωμένο όπως πρόκειται διαχρονικά να διαμορφωθεί. Πρόκειται για συμφέρον εγγενές στη φύση της αποστολής τους και ως εκ τούτου νόμιμο.”

Η νομιμοποίηση προκύπτει λοιπόν από το συμφέρον το εγγενές στη φύση της αποστολής των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης. Θεμελιώνεται στην πολιτική του δικαίου - που δεν είναι ποτέ στατική - σε μια σύγχρονη κοινωνία με αναφορά σε ό,τι εγγενώς και νόμιμα καλύπτει από άποψης πεδίου ο ρόλος των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης. Κι αυτό ως προπομπός μιας περιεκτικής νομοθετικής ρύθμισης για την οποία μίλησε η πλειοψηφία της Ολομέλειας στη Δημοκρατία ν. Κοινότητας Πυργών κ.ά. (ανωτέρω) αφού στο Κυπριακό Σύνταγμα δεν υπάρχει διάταξη ανάλογη με το Άρθρο 24 του Ελληνικού Συντάγματος σχετικά με το περιβάλλον. Δεν θεωρήθηκε στη Δημοκρατία κ.ά. ν. Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου (ανωτέρω) ότι μπορούσε το ζήτημα να ενταχθεί στο Άρθρο 7.1 του Συντάγματος με το οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα ζωής το οποίο, ο συνήγορος του ΕΤΕΚ, του Σωματείου “Φίλοι του Ακάμα” και των ιδιωτών αιτητών, εισηγήθηκε ότι είχε γίνει δεκτό. Στην απόφαση της πλειοψηφίας έγινε επ’ αυτού αναφορά σε σχέση με την πρωτόδικη κατάληξη στην Κοινότητα Πυργών κ.ά. ν. Δημοκρατίας (ανωτέρω) αλλά δεν αποτέλεσε μέρος του σκεπτικού: αποτέλεσε το σκεπτικό της απόφασης της μειοψηφίας. Είχε το ίδιο γίνει αναφορά σε αυτό το ζήτημα και [*335]ενωρίτερα, στην απόφαση της Ολομέλειας στη Σοφούλλα Χαραλάμπους ν. Δημοκρατίας (1996) 3 Α.Α.Δ. 73, την οποία εξέδωσε ο Καλλής, Δ., αλλά δεν εξετάστηκε διότι εκείνη η υπόθεση δεν αφορούσε “σε δικαίωμα για περιβαλλοντική διαμόρφωση αλλά σε δικαίωμα για τη χρήση ιδιοκτησίας κάτω από παραδεκτούς όρους και σε συνάρτηση με την προστασία των περιουσιακών δικαιωμάτων”.

Προχωρούμε στα επιμέρους. Πρώτα, για το κατά πόσο νομιμοποιείται το ΕΤΕΚ. Δεν χρειάζεται να αναφερθούμε στις διατάξεις που αφορούν στη δομή και τη λειτουργία του. Θεωρούμε αρκετό να επισημάνουμε κατ’ αρχάς ότι κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα να εγγραφεί ως μέλος εφόσον κατέχει πτυχίο ή δίπλωμα Πανεπιστημίου ή άλλο ισοδύναμο προσόν, αναγνωρισμένο από το Υπουργικό Συμβούλιο, “σε οποιοδήποτε κλάδο μηχανικής επιστήμης”· και έπειτα να παραθέσουμε τα άρθρα 4 και 5 στο πρώτο εκ των οποίων προσδιορίζεται γενικά ο σκοπός, ενώ στο δεύτερο εκτίθενται, ενδεικτικά, διάφορες εξειδικεύσεις:

“4. Το Επιμελητήριο έχει σκοπό την προαγωγή της επιστήμης στους διάφορους τομείς που σχετίζονται με την ειδικότητα των μελών του, της μηχανικής και της τεχνολογίας γενικά και την ανάπτυξή τους για αυτοδύναμη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της Δημοκρατίας.

5. Το Επιμελητήριο ασκεί κάθε αρμοδιότητα και εξουσία που του ανατίθεται με τον παρόντα ή οποιοδήποτε άλλο νόμο και έχει αρμοδιότητα να επιτελεί κάθε πράξη αναγκαία για την προώθηση των σκοπών του και ιδιαίτερα -

(α) Διενεργεί την εγγραφή των μελών του Επιμελητηρίου και εκδίδει τα σχετικά πιστοποιητικά και άδειες·

(β) αναλαμβάνει διαιτησίες, επιδιαιτησίες και συμβιβαστικούς διακανονισμούς σχετικά με οποιοδήποτε θέμα ή διαφορά που έχει σχέση με τη μηχανική επιστήμη·

(γ) εισηγείται τη δημιουργία νέων κλάδων μηχανικής επιστήμης και προβαίνει σε υποδιαιρέσεις των κλάδων μηχανικής επιστήμης·

(δ) εκπροσωπεί στη Δημοκρατία και το εξωτερικό τους ασκούντες το επάγγελμα σε οποιοδήποτε κλάδο μηχανικής επιστήμης·

[*336]

(ε) ασκεί πειθαρχική εξουσία πάνω στα μέλη του σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος Νόμου·

(στ) μετέχει σε διεθνείς οργανισμούς και ενώσεις επιμελητηρίων, σε διεθνείς ενώσεις μηχανικών, αναπτύσσει σχέσεις με αντίστοιχους οργανισμούς άλλων χωρών, οργανώνει συνέδρια, εκθέσεις και άλλες εκδηλώσεις για την προώθηση των σκοπών του·

(ζ) ενημερώνει το κοινό με ανακοινώσεις, δημοσιεύσεις, εκδόσεις ή με άλλο πρόσφορο τρόπο, για οποιοδήποτε θέμα της αρμοδιότητάς του και βοηθά στην ευρύτερη κατανόηση των σχετικών θεμάτων και προβλημάτων·

(η) γνωμοδοτεί έπειτα από πρόσκληση των αρμοδίων αρχών για οποιοδήποτε θέμα της αρμοδιότητάς του·

(θ) μελετά οποιαδήποτε επιστημονικά, τεχνικά, τεχνοοικονομικά ή αναπτυξιακά θέματα που σχετίζονται με οποιοδήποτε κλάδο της μηχανικής επιστήμης και διατυπώνει απόψεις·

(ι) συλλέγει στατικά στοιχεία και καταρτίζει στατιστικές σε θέματα που σχετίζονται με οποιοδήποτε κλάδο της μηχανικής επιστήμης·

(ια) ενθαρρύνει και προάγει την τεχνική εκπαίδευση στη Δημοκρατία σε οποιοδήποτε κλάδο της μηχανικής επιστήμης·

(ιβ) επιβάλλει και εισπράττει τα καθορισμένα δικαιώματα για κάθε βεβαίωση, θεώρηση ή έκδοση πιστοποιητικού ή άλλου εγγράφου και για τη διεξαγωγή διαιτησιών, πραγματογνωμοσύνης ή δειγματοληψίας ή για την παροχή οποιασδήποτε υπηρεσίας·

(ιγ) τηρεί μητρώα των μελών του και εκδίδει τις άδειες άσκησης επαγγέλματος·

(ιδ) ανακηρύττει επίτιμα μέλη και απονέμει άλλες διακρίσεις.”

Έχουμε την άποψη, με εκτίμηση προς το συνάδελφο που έδωσε καταφατική απάντηση στο ερώτημα, πως δεν περιλαμβάνεται στους σκοπούς του ΕΤΕΚ η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Ταυτιζόμαστε με την ερμηνευτική προσέγγιση με την οποία [*337]ο άλλος συνάδελφος ήχθη σε αρνητική απάντηση.

Σύμφωνα με το άρθρο 4, σκοπός του Επιμελητηρίου είναι να συμβάλει στην αυτοδύναμη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της Δημοκρατίας διά της προαγωγής της επιστήμης σε καθορισθέντες τομείς που μπορεί να αναπτύξει. Πρόκειται για τους τομείς που σχετίζονται με την ειδικότητα των μελών του, της μηχανικής και της τεχνολογίας γενικά. Δεν περιλαμβάνεται σ’ αυτούς η ενασχόληση με τον προσανατολισμό και την πολιτική της Διοίκησης σε θέματα περιβάλλοντος και μάλιστα με ανάληψη πρωτοβουλιών για υπαγωγή τους σε δικαστικό έλεγχο νομιμότητας. Καταλήγουμε ότι το ΕΤΕΚ δεν νομιμοποιείται σε προσφυγή δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Επομένως επιτυγχάνουν οι Α.Ε. 2713 και 2710, της Δημοκρατίας και του ενδιαφερομένου προσώπου αντίστοιχα, στην προσφυγή αρ. 358/96 ενώ, συνακόλουθα, η αντέφεση του εφεσιβλήτου καθίσταται άνευ αντικειμένου.

Απομένει το ζήτημα αναφορικά με το Σωματείο “Φίλοι του Ακάμα” και τους ιδιώτες εφεσίβλητους-αιτητές. Θεωρούμε πως κατ’ αρχήν ένα Σωματείο δεν μπορεί να έχει, σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον, νομική υπόσταση υπέρτερη από εκείνη του ιδιώτη: ο αριθμός προσώπων που συνθέτουν το Σωματείο δεν αποτελεί παράγοντα προς διαφοροποίηση· ούτε και τα όσα το Σωματείο επιλέγει να συμπεριλάβει στο καταστατικό του ως τους σκοπούς του, θα μπορούσαν να του προσδώσουν επ’ αυτού δυνατότητες που δεν θα μπορούσε να έχει ο ιδιώτης. Αν λοιπόν σε τέτοιες περιπτώσεις δεν νομιμοποιείται ο ιδιώτης, δεν νομιμοποιείται ούτε το Σωματείο. Η νομολογία δεν αναγνώρισε τη νομιμοποίηση ούτε στη μια περίπτωση ούτε στην άλλη· γιατί η γενική νομιμοποίηση θα σήμαινε την αναγνώριση του actio popularis: βλ. τις πρωτόδικες Κοινότητα Πυργών κ.ά. ν. Δημοκρατίας (ανωτέρω) και Συμβούλιο Βελτιώσεως Γερίου κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1995) 4 A.A.Δ. 2133 (Νικήτα, Δ.). Νομιμοποίηση θα μπορούσε να υπάρξει μόνο όπου κάποιος έχει την ιδιότητα περιοίκου - που σημαίνει αμεσότητα λόγω εγγύτητας χώρου - οπότε, όπως και στη Σοφούλλα Χαραλάμπους ν. Δημοκρατίας (ανωτέρω), το περιβάλλον εξετάζεται “υπό την σκοπιά του συμφέροντος του προσφεύγοντος για την προστασία των όρων διαβίωσής του στη συγκεκριμένη περιοχή και των περιουσιακών του δικαιωμάτων στο βαθμό που επηρεάζονται από την επίδικη πράξη”. Οι Α.Ε. 2723 και 2797 δεν μπορεί να γίνουν δεκτές.

[*338]Οι Α.Ε. 2713 και 2710 επιτρέπονται με έξοδα υπέρ των εφεσειόντων. Η αντέφεση στην Α.Ε. 2713 απορρίπτεται χωρίς έξοδα. Η πρωτόδικη απόφαση στην προσφυγή αρ. 358/96 παραμερίζεται, η προσφυγή απορρίπτεται ως μη παραδεκτή και η προσβληθείσα διοικητική πράξη επικυρώνεται.

Η Α.Ε. 2723 απορρίπτεται με έξοδα εναντίον των εφεσειόντων.

Η Α.Ε. 2797 απορρίπτεται με έξοδα εναντίον των εφεσειόντων.

Διαταγή ως ανωτέρω.

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο