Cylaw

Αντέννα Τ.V. Λτδ ν. Kυπριακής Δημοκρατίας (2002) 3 ΑΑΔ 747

(2002) 3 ΑΑΔ 747

[*747]20 Νοεμβρίου, 2002

[ΠΙΚΗΣ, Π., ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στές]

ΑΝΤΕΝΝΑ T.V. ΛΙΜΙΤΕΔ,

Εφεσείοντες,

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ

ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,

Εφεσιβλήτων.

(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 3045)

Τηλεοπτικοί Σταθμοί ― Άδεια λειτουργίας ― Τροποποίηση των όρων της άδειας ― Για λόγους δημοσίου συμφέροντος ― Ζήτημα κατά πόσο η διακριτική εξουσία για επιβολή των όρων μετακίνησης των σταθμών σε μη κατοικημένη περιοχή, ασκήθηκε εντός των επιτρεπτών ορίων ― Υπό τις περιστάσεις, αντίθετος ισχυρισμός απορρίφθηκε.

Διοικητική πράξη ― Ανάκληση ― Ανάκληση όρου σε άδεια λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού ― Δυνατή για λόγους δημοσίου συμφέροντος ― Ανύψωση του πύργου της κεραίας ― Εφόσον επρόκειτο για λόγους ορατού κινδύνου για τους κατοίκους της περιοχής, νόμιμη η απόφαση.

Οι εφεσείοντες επεδίωξαν, τόσο πρωτόδικα, όσο και κατ’ έφεση, την ακύρωση της απόφασης των εφεσιβλήτων, με την οποία αποφασίστηκε ανάμεσα σε άλλα η ανύψωση του πύργου της κεραίας του τηλεοπτικού σταθμού τους, που βρισκόταν σε κατοικημένη περιοχή, αλλά και η μετακίνησή τους σε διάστημα 12 μηνών σε άλλη περιοχή.

Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, απορρίπτοντας την έφεση κατά πλειοψηφία (απόφαση Πική, Πρ., συμφωνούντων των Κωνσταντινίδη, Ηλιάδη, Κραμβή, Δ.Δ.), αποφάσισε ότι:

1. Η μετακίνηση των εγκαταστάσεων εκπομπής των τηλεοπτικών σταθμών έξω από κατοικημένες περιοχές και η συγκέντρωσή τους σε περιφραγμένο χώρο, σχετίζεται άμεσα με τις μακροχρόνιες διευθετήσεις για τη λειτουργία τους, για την αναμόρφωση των οποίων παρεχόταν εξουσία από το Άρθρο 11(1) του περί Τηλεοπτικών Σταθμών Νόμου [*748]του 1992 (Ν. 29(Ι)/92). Για το ότι επαφίετο στη διακριτική ευχέρεια των εφεσιβλήτων να καθορίζουν διαχρονικά τους όρους λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθμών περιλαμβανομένης της θέσης αυτών δεν αφήνεται αμφιβολία από τις διατάξεις του προαναφερθέντος άρθρου.

Το ερώτημα το οποίο τίθεται, δεν είναι αν οι εφεσίβλητοι είχαν δικαίωμα να καθορίζουν τους όρους λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού που προφανώς το είχαν, αλλά κατά πόσο αυτοί καταχράστηκαν την εξουσία τους με την επιβολή αυθαίρετων όρων, δηλαδή όρων άσχετων προς τους σκοπούς για τους οποίους τους παρασχέθηκε η εξουσία. Εφόσον η αρμοδία αρχή ενεργεί μέσα στα πλαίσια που της παρέχει ο νόμος, αυτή είναι ο κριτής των όρων λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθμών· νοουμένου ότι ασκεί την εξουσία της σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής διοίκησης. Η απάντηση στο ερώτημα είναι αρνητική. Προσμέτρησαν στη λήψη της απόφασης η υγεία του κοινού, η ευχερής πρόσβαση των μελών του στα σήματα των σταθμών και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Προεκτείνοντας την έρευνα και τα στοιχεία που προσμέτρησαν στον προσδιορισμό των τεθέντων όρων, αποκαλύπτεται ότι η αρμοδία αρχή βασίστηκε στα συμπεράσματα Επιτροπής απαρτιζόμενης από άτομα που είχαν τις γνώσεις να προβούν σε εκτιμήσεις για τα παραδεκτά επίπεδα έκθεσης του ανθρώπου στην εκπομπή ραδιομαγνητικής ενέργειας, τις προϋποθέσεις για ευχερή πρόσβαση του κοινού στα σήματα των τηλεοπτικών σταθμών και την αποτίμηση των επιπτώσεων από τη λειτουργία τους στο ανθρώπινο και στο φυσικό περιβάλλον. Εξειδίκευση των παραγόντων αυτών αποκαλύπτει τη σχετικότητα τους προς την εξουσία η οποία αποδίδεται στους εφεσίβλητους και το δικαιολογημένο της συνεκτίμησής τους στη λήψη της επίδικης διοικητικής απόφασης.

Η απομάκρυνση των εγκαταστάσεων εκπομπής των τηλεοπτικών σταθμών εκτός των κατοικημένων περιοχών, συναρτάται άμεσα με τη διαμόρφωση του ανθρώπινου περιβάλλοντος και την τάξη που πρέπει να το χαρακτηρίζει. Η ευχερής πρόσβαση εξάλλου του κοινού στα σήματα των τηλεοπτικών σταθμών υπεισέρχεται άμεσα στον καθορισμό των όρων λειτουργίας τους, δοθέντος ότι η παροχή άδειας για τη λειτουργία τέτοιων σταθμών έχει ως κεντρικό άξονα την εξυπηρέτηση του κοινού.

Η απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι η Διοίκηση λειτούργησε σύννομα και ότι δεν αναφαίνεται λόγος που θα μπορούσε να δικαιολογήσει την ακύρωση του μέρους (α) της απόφασης, είναι ορθή.

2. Αναμφιβόλως το (β) μέρος της επίδικης απόφασης εξυπακούει [*749]ανάκληση του προγενέστερα τεθέντος όρου επί του ιδίου θέματος (ύψος του πύργου), πράξη εφικτή εφόσον το επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον, ως υποδεικνύει ο πρωτόδικος Δικαστής παραπέμποντας προς τούτο στην απόφαση της ολομέλειας στην Κυνηγού κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 472.

Η διάκριση η οποία γίνεται μεταξύ των εφεσειόντων και τρίτων ευρίσκει έρεισμα στη γειτνίαση του σημείου εκπομπής προς εργαζομένους στο άμεσο περιβάλλον του σταθμού. Δεν υπάρχει εισήγηση ότι η δαπάνη ανύψωσης του πύργου είναι αποτρεπτική για την άσκηση του δικαιώματος λειτουργίας του σταθμού. Και το μέρος (β) της επίδικης απόφασης θεμελιώνεται στην εκτίμηση των αρχών για την προστασία της υγείας του κοινού από ορατούς έστω κινδύνους που είναι και ο λόγος που προσμέτρησε στην αναμόρφωση του αρχικά τεθέντος όρου. Δε χωρεί πειραματισμός με την υγεία του ανθρώπου.

Ο Νικολαΐδης Δ. διαφώνησε με την απόφαση και εξέδωσε δική του απόφαση μειοψηφίας.

Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα κατά πλειοψηφία.

Αναφερόμενες Υποθέσεις:

Κυνηγού κ.ά. v. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 472,

Δημοκρατία v. Κασσερά (1996) 3 Α.Α.Δ. 27,

Hawaii Hotels Limited v. Δημοκρατίας (Αρ. 2) (1995) 4 Α.Α.Δ. 2835.

Έφεση.

Έφεση από τους αιτητές - κατόχους άδειας λειτουργίας του τηλεοπτικού σταθμού “Aντέννα” εναντίον της απόφασης Δικαστή του Aνωτάτου Δικαστηρίου (Yπόθεση Aρ. 676/97) ημερομηνίας 20/4/2000, με την οποία απορρίφθηκε η προσφυγή τους κατά της απόφασης του Yπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων με την οποία επιβλήθηκε η μετακίνηση όλων των τηλεοπτικών σταθμών που βρίσκονται μέσα σε κατοικημένες περιοχές σε προκαθορισμένα κοινά σημεία έξω από αυτές εντός χρονικού διαστήματος δώδεκα μηνών, περιλαμβανομένου και αυτού των αιτητών και η ανύψωση του πύργου στον οποίο είναι τοποθετημένη η κεραία των εφεσειόντων - αιτητών κατά είκοσι μέτρα μέχρι τη μετακίνηση της εγκατάστασης εκπομπής του σταθμού, κατ’ επίκληση της ανάγκης προστασίας της δημόσιας υγείας.

[*750]Χρ. Χριστοφίδης, για τους Εφεσείοντες.

Π. Κληρίδης, Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, για τους Εφεσίβλητους.

Cur. adv. vult.

ΠΙΚΗΣ, Π.: Κρίνουμε, κατά πλειοψηφία, ότι η έφεση πρέπει να απορριφθεί. Οι λόγοι εξηγούνται στην απόφαση που ακολουθεί με την οποία είναι σύμφωνοι και οι Δικαστές Κωνσταντινίδης, Ηλιάδης και Κραμβής. Ο Νικολαΐδης Δ., καταλήγει σε διαφορετικό αποτέλεσμα για τους λόγους που εξηγεί στη ξεχωριστή του απόφαση.

ΠΙΚΗΣ, Π.: Οι εφεσείοντες είναι κάτοχοι άδειας λειτουργίας του τηλεοπτικού σταθμού «ΑΝΤΕΝΝΑ». Η άδεια και συν αυτή οι όροι λειτουργίας του δεν κατατέθηκαν.

Βάσει των όρων λειτουργίας του, ως είναι παραδεκτό, ο τηλεοπτικός σταθμός των εφεσειόντων εδικαιούτο να εκπέμπει από κεραία τοποθετημένη σε πύργο ανορθωμένο στην ταράτσα καθοριζόμενου κτιρίου στην περιοχή Λευκωσίας σε ύψος είκοσι μέτρων. Άλλος όρος αφορούσε το επίπεδο ακτινοβολίας το οποίο καθορίστηκε με βάση διεθνή πρότυπα.

Το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων προέβη στη διεξαγωγή έρευνας κυρίως αναφορικά με την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία των συχνοτήτων, αλλά και για τις επιπτώσεις γενικότερα στον άνθρωπο και στο περιβάλλον από τη λειτουργία τηλεοπτικών σταθμών. Η έρευνα έγινε από την Αρχή Τηλεπικοινωνιών Κύπρου σε συνεργασία με τη διεύθυνση τηλεπικοινωνιών του Υπουργείου. Η Επιτροπή που συστάθηκε εξέτασε τις επιπτώσεις στην υγεία του κοινού και στο περιβάλλον από τη λειτουργία σταθμών τηλεόρασης σε κατοικημένες περιοχές. Προέβη σε σειρά διαπιστώσεων οι οποίες αποτέλεσαν το βάθρο απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου, η οποία επεκτεινόμενη, κατά την εφαρμογή της από την αρμόδια αρχή, προκάλεσε τις ενστάσεις των εφεσειόντων οι οποίες εκδηλώθηκαν με την καταχώρηση προσφυγής κατά δύο διακριτέων σκελών της απόφασης, εκείνων που περιέχονται κάτω από τα στοιχεία (α) και (β). Βάσει της ληφθείσας απόφασης επιβάλλεται:

(α) Η μετακίνηση όλων των τηλεοπτικών σταθμών που βρίσκονται μέσα σε κατοικημένες περιοχές σε προκαθορισμένα κοινά σημεία έξω από αυτές εντός χρονικού διαστήματος δώδεκα μηνών.

[*751](β) Η ανύψωση του πύργου στον οποίο είναι τοποθετημένη η κεραία των εφεσειόντων κατά είκοσι μέτρα μέχρι τη μετακίνηση της εγκατάστασης εκπομπής του σταθμού.

(γ) Η μείωση της ισχύος του πομπού κατά 25%, και παρεπόμενα η μετακίνηση και η τοποθέτηση των κεραίων σε κοινούς περιφραγμένους χώρους, και

(δ) Η καταβολή της δαπάνης για την υλοποίηση της απόφασης από τους επηρεαζομένους, τους κατόχους ως συνάγεται υφιστάμενων αδειών λειτουργίας τηλεοπτικών σταθμών.

Με την προσφυγή προσεβλήθη, ως προκύπτει από το αιτητικό, το πρώτο (α) και το δεύτερο (β) μέρος της απόφασης. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η αμφισβήτηση περιορίστηκε κατά την ακρόαση μόνο στο μέρος (β) της απόφασης στο οποίο επικεντρώθηκε η επιχειρηματολογία των εφεσειόντων. Η διαπίστωση του Δικαστηρίου ως προς το βάρος της επιχειρηματολογίας των εφεσειόντων είναι ορθή, πλην δεν αναιρεί την προσβολή και του μέρους (α) της απόφασης. Παρά τις διαπιστώσεις του το πρωτόδικο Δικαστήριο διερεύνησε το νομικά παραδεκτό και του μέρους (α) της διοικητικής απόφασης για να καταλήξει ότι αυτή είναι έγκυρη.

Η απόφαση η οποία προσεβλήθη, όλως ιδιαιτέρως το μέρος (α) αυτής ανάγεται στις μόνιμες ρυθμίσεις στις οποίες προέβη η αρμόδια αρχή για τη λειτουργία των τηλεοπτικών σταθμών. ενώ το μέρος (β) ανάγεται στις υφιστάμενες ρυθμίσεις λειτουργίας του σταθμού των εφεσειόντων. Ανάλογοι όροι τέθηκαν και στην προσωρινή λειτουργία και δεύτερου τηλεοπτικού σταθμού.

Η έρευνα της Επιτροπής έφερε στην επιφάνεια ότι η εκπομπή ραδιομαγνητικής ενέργειας στο ανθρώπινο περιβάλλον από την κεραία του σταθμού των εφεσειόντων, ήταν κατά πολύ μεγαλύτερη από εκείνη άλλων τηλεοπτικών σταθμών. Είναι προς το σκοπό άμβλυνσης πιθανών επιπτώσεων στην υγεία του άμεσα επηρεαζόμενου ανθρώπινου περιβάλλοντος, που τέθηκε ο όρος ανύψωσης του πύργου εκπομπής του σταθμού των εφεσειόντων. Προέκυψε από τις διαπιστώσεις της Επιτροπής ότι αριθμός ατόμων που εργάζοντο ή εδιακινούντο κοντά στο σταθμό εκπομπής των εφεσειόντων ήταν δέκτες ραδιομαγνητικής ενέργειας σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό σε σύγκριση με τον επηρεασμό μελών του κοινού από την ίδια πηγή από τις εκπομπές άλλων τηλεοπτικών σταθμών. Ζητήθηκε η ανύψωση του πύργου των εφεσειόντων ώστε να μειωθεί το ποσοστό ραδιομαγνητικής ενέργειας του οποίου γίνονταν δέκτες άτομα που λειτουργούσαν στο άμεσο περιβάλλον του σταθμού ή γύρω από αυτό. Ο όρος τέθηκε για την απομάκρυνση ή ελαχιστοποίηση πιθανών κινδύνων για την υγεία τους. Υπήρχε, ως διαπίστωσε η Επιτροπή, αβεβαιότητα ως προς τα επίπεδα ραδιομαγνητικής ενέργειας της οποίας μπορεί να γίνει δέκτης ο άνθρωπος χωρίς επιπτώσεις στην υγεία του. Η αβεβαιότητα αυτή, ως σημειώνει η Επιτροπή στα συμπεράσματά της, διαφαίνεται και από πειράματα που έγιναν σε ζώα που θέτουν υπό αμφισβήτηση τα μέχρι τούδε θεωρούμενα ως παραδεκτά επίπεδα έκθεσης του ανθρώπου σε ραδιομαγνητική ακτινοβολία.

Η απόφαση για τη μετακίνηση των τηλεοπτικών σταθμών έξω από τις κατοικημένες περιοχές και την περίφραξή τους σε συγκεκριμένο χώρο συναρτάται τόσο με την προστασία της υγείας του κοινού από τις επιπτώσεις της ραδιομαγνητικής ενέργειας γενικά, όσο και με τους ευρύτερους περιβαλλοντικούς παράγοντες που δικαιολογούν τη μετακίνηση των εγκαταστάσεων εκπομπής τηλεοπτικών σταθμών έξω από κατοικημένες περιοχές. Παράλληλα, όπως διαπιστώνει η Επιτροπή, η συγκέντρωση των τηλεοπτικών σταθμών στον ίδιο χώρο θα καταστήσει ευχερέστερη την πρόσβαση του κοινού στα σήματα των τηλεοπτικών σταθμών.

Η μετακίνηση των εγκαταστάσεων εκπομπής των τηλεοπτικών σταθμών έξω από κατοικημένες περιοχές και η συγκέντρωσή τους σε περιφραγμένο χώρο, σχετίζεται άμεσα με τις μακροχρόνιες διευθετήσεις για τη λειτουργία τους, για την αναμόρφωση των οποίων παρεχόταν εξουσία από το άρθρο 11(1) του περί Τηλεοπτικών Σταθμών Νόμου του 1992 (Ν. 29(Ι)/92)*. Για το ότι επαφίετο στη διακριτική ευχέρεια των εφεσιβλήτων να καθορίζουν διαχρονικά τους όρους λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθμών περιλαμβανομένης της θέσης αυτών δεν αφήνεται αμφιβολία από τις διατάξεις του προαναφερθέντος άρθρου.

Η χορήγηση άδειας λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού απολήγει στη κτήση δικαιώματος, η παροχή του οποίου ανάγεται στην εξουσία του οργάνου που έχει κατά νόμο δικαίωμα να το παράσχει. Το ερώτημα το οποίο τίθεται δεν είναι αν οι εφεσίβλητοι είχαν δικαίωμα να καθορίζουν τους όρους λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού που προφανώς το είχαν, αλλά κατά πόσο αυτοί καταχράστηκαν την εξουσία τους με την επιβολή αυθαίρετων όρων, δηλαδή όρων άσχετων προς τους σκοπούς για τους οποίους τους παρασχέθηκε η [*753]εξουσία. Εφόσον η αρμοδία αρχή ενεργεί μέσα στα πλαίσια που της παρέχει ο νόμος, αυτή είναι ο κριτής των όρων λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθμών· νοουμένου ότι ασκεί την εξουσία της σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής διοίκησης. Η απάντηση στο ερώτημα είναι αρνητική. Προσμέτρησαν στη λήψη της απόφασης η υγεία του κοινού, η ευχερής πρόσβαση των μελών του στα σήματα των σταθμών και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Προεκτείνοντας την έρευνα και τα στοιχεία που προσμέτρησαν στον προσδιορισμό των τεθέντων όρων, αποκαλύπτεται ότι η αρμοδία αρχή βασίστηκε στα συμπεράσματα Επιτροπής απαρτιζόμενης από άτομα που είχαν τις γνώσεις να προβούν σε εκτιμήσεις για τα παραδεκτά επίπεδα έκθεσης του ανθρώπου στην εκπομπή ραδιομαγνητικής ενέργειας, τις προϋποθέσεις για ευχερή πρόσβαση του κοινού στα σήματα των τηλεοπτικών σταθμών και την αποτίμηση των επιπτώσεων από τη λειτουργία τους στο ανθρώπινο και στο φυσικό περιβάλλον. Εξειδίκευση των παραγόντων αυτών αποκαλύπτει τη σχετικότητα τους προς την εξουσία η οποία αποδίδεται στους εφεσίβλητους και το δικαιολογημένο της συνεκτίμησής τους στη λήψη της επίδικης διοικητικής απόφασης.

Η διαπιστωθείσα αβεβαιότητα ως προς τα επίπεδα ραδιομαγνητικής ακτινοβολίας στα οποία μπορεί να εκτεθεί ο άνθρωπος χωρίς κινδύνους για την υγεία του δικαιολογούσε τον καθορισμό του επιπέδου εκπομπής τέτοιας ενέργειας σε σημείο που θα απέκλειε ενδεχόμενους κινδύνους για την υγεία του ανθρώπου. Η απομάκρυνση των εγκαταστάσεων εκπομπής των τηλεοπτικών σταθμών εκτός των κατοικημένων περιοχών, συναρτάται άμεσα με τη διαμόρφωση του ανθρώπινου περιβάλλοντος και την τάξη που πρέπει να το χαρακτηρίζει. Η ευχερής πρόσβαση εξάλλου του κοινού στα σήματα των τηλεοπτικών σταθμών υπεισέρχεται άμεσα στον καθορισμό των όρων λειτουργίας τους, δοθέντος ότι η παροχή άδειας για τη λειτουργία τέτοιων σταθμών έχει ως κεντρικό άξονα την εξυπηρέτηση του κοινού.

Η μετατροπή των όρων που αφορούν την υπάρχουσα λειτουργία του σταθμού των εφεσειόντων όπως αυτοί φαίνονται στο μέρος (β) της επίδικης απόφασης, ευρίσκει έρεισμα στα συμπεράσματα της Επιτροπής και έχει ως λόγο και πάλιν την προστασία της υγείας του κοινού και εκείνων που λειτουργούν πλησίον του. Αναμφιβόλως το [*754](β) μέρος της επίδικης απόφασης εξυπακούει ανάκληση του προγενέστερα τεθέντος όρου επί του ιδίου θέματος (ύψος του πύργου), πράξη εφικτή εφόσον το επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον, ως υποδεικνύει ο πρωτόδικος Δικαστής παραπέμποντας προς τούτο στην απόφαση της ολομέλειας στην Κυνηγού κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 472. Επί του ιδίου θέματος χρήσιμη αναφορά μπορεί να γίνει και στην προγενέστερη απόφαση της ολομέλειας Δημοκρατία ν. Κασσερά (1996)3 Α.Α.Δ. 27 και στην πρωτόδικη απόφαση στη Hawaii Hotels Limited v. Δημοκρατίας (Αρ. 2) (1995) 4 Α.Α.Δ. 2835.

Δεν διαπιστώνουμε βάσιμο λόγο που να δικαιολογεί ανατροπή της πρωτόδικης απόφασης. Όπως και το πρωτόδικο Δικαστήριο καταλήγουμε ότι η επίδικη απόφαση είναι τόσο τεκμηριωμένη όσο και αιτιολογημένη.

Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.

ΠΙΚΗΣ, Π.: Tην ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα απαγγείλει ο Φρ. Νικολαΐδης, Δ..

ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Οι εφεσείοντες από τον Ιούνιο του 1993 λειτουργούν τηλεοπτικό σταθμό, με άδεια προσωρινής ισχύος που εκδόθηκε, προφανώς, βάσει του άρθρου 24(1) του περί Τηλεοπτικών Σταθμών Νόμου του 1992, Ν.29(Ι)/1992. Με την έγκριση των εφεσίβλητων εγκατέστησαν στην οροφή κτιρίου πύργο ύψους 15 μέτρων επί του οποίου τοποθέτησαν τις κεραίες του σταθμού τους. Η τοποθέτηση έγινε ύστερα από υποβολή των σχετικών προδιαγραφών.

Τρία χρόνια μετά τη λειτουργία του σταθμού διατάκτηκε από το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων έρευνα για την επίδραση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που οι κεραίες τηλεο[*755]πτικών σταθμών έχουν στον ανθρώπινο οργανισμό.

Υποβλήθηκαν διάφορες εκθέσεις. Η έκθεση ημερ. 4.6.1996 διαπιστώνει τη συνεχιζόμενη έλλειψη επαρκών στοιχείων για τις επιπτώσεις που έχει η συγκεκριμένη ακτινοβολία πάνω στον άνθρωπο. Καταλήγει ότι επιβάλλεται να καθορίζονται αυστηρότερα όρια επιτρεπτής ακτινοβολίας.

Το μέγιστο επιτρεπτό ποσοστό απορρόφησης ακτινοβολίας για τον πολίτη έχει καθοριστεί από την ICRP (International Commission of Radiological Protection), την INIRPA (International Non-Ionizing Radio Protection Association), το ANSI (American National Standards Institute) των Ηνωμένων Πολιτειών και το NRPB (National Radio Protection Board του Ηνωμένου Βασιλείου) στο 0,08 W/kg, με ταυτόχρονη εφαρμογή της αρχής ALARA (As Low As Reasonably Achievable).

Στην έκθεση σημειώνεται ακόμα ότι «παρόλο που δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά ο άμεσος συσχετισμός της ακτινοβολίας που υπάρχει στο περιβάλλον και της υγείας του κοινού, εν τούτοις, υπάρχουν βάσιμες και αποδεκτές ενδείξεις (οι οποίες δεν επισημαίνονται στην έκθεση) για μεγάλη πιθανότητα δυσμενούς επηρεασμού της υγείας του».

Από τα αποτελέσματα των διάφορων μελετών που οι συντάκτες της έκθεσης είχαν υπ’ όψιν τους, πιθανόν να μην επιβάλλεται, όπως παραδέχονται, σήμερα η άμεση λήψη μέτρων, όμως θεωρούν ότι μακροπρόθεσμα και με δεδομένη την ανάγκη συνεχούς αύξησης προστασίας του κοινού από την ακτινοβολία, η εγκατάσταση των σταθμών εκτός κατοικημένων περιοχών, το συντομότερο δυνατό, είναι εκ των πραγμάτων επιβεβλημένη.

Κανένας από τους λόγους που παρατίθενται στη συνέχεια δεν έχει σχέση με τη δημόσια υγεία. Γίνεται αόριστα επίκληση τεχνικών, οικονομικών, περιβαλλοντικών και άλλων λόγων που επιβάλλουν την εγκατάσταση των συστημάτων εκπομπής εκτός κατοικημένων περιοχών, ενώ στη συνέχεια αναφέρονται η παρεμπόδιση της ομοιόμορφης λήψης υψηλής ποιότητας σήματος, ο οικονομικότερος συντονισμός των κεραίων του κοινού με τις κεραίες των αδειούχων σταθμών και η οπτική οχληρία που δημιουργεί το δάσος των κεραίων που χρησιμοποιούνται.

Η έκθεση προβαίνει σε ορισμένες εισηγήσεις, όπως υιοθέτηση της αρχής ALARA και καθιέρωση και εφαρμογή κυπριακών προ[*756]τύπων για ασφάλεια των εργαζομένων και του κοινού από τη διαχεόμενη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στον πέριξ του σταθμού χώρο. Ως βάση για τον καθορισμό των κυπριακών προτύπων προτείνονται διάφορα τρέχοντα διεθνή πρότυπα όπως του NRPB Αγγλίας, ΑΝSI/ΕΕΕ Ηνωμένων Πολιτειών, DIN Γερμανίας, USSR πρώην Σοβιετικής Ένωσης, καθώς και οι πρόνοιες του INIRPA.

Γίνεται ακόμα εισήγηση για ψήφιση κατάλληλης νομοθεσίας που να προνοεί τον τρόπο λειτουργίας των διάφορων συστημάτων ραδιοεκπομπών και τη μετακίνηση σε κοινά, κατάλληλα περιφραγμένα πάρκα, των τηλεοπτικών σταθμών που λειτουργούν εντός της πόλης και τα προάστια της Λευκωσίας.

Στις εκθέσεις ημερ. 10.2.1996 και 27.2.1996 διαπιστώνεται ότι κατά τη διάρκεια των μετρήσεων της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και τη σύγκρισή τους με τα μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα στην ταράτσα του κτιρίου όπου είναι εγκατεστημένος ο πύργος με την κεραία των εφεσειόντων, καταγράφτηκε ακτινοβολία έξι σχεδόν φορές χαμηλότερη από τα πλέον αυστηρά μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα. Όμως, παρ’ όλα αυτά, γίνεται εισήγηση όπως ο πύργος ψηλώσει κατά 20 μέτρα ή η ισχύς του πομπού ελαττωθεί κατά τέσσερις φορές ή μετακινηθεί το σύστημα εκπομπής σε κατάλληλα περιφραγμένο χώρο.

Με βάση τα πιο πάνω συμπεράσματα το Υπουργικό Συμβούλιο στις 21.5.1997 αποφάσισε όπως εγκρίνει την εντός 12 μηνών μετακίνηση των κεραίων των τηλεοπτικών σταθμών σε προκαθορισμένα κοινά σημεία εκπομπής εκτός κατοικημένων περιοχών. Ενέκρινε ακόμα την αύξηση του ύψους του πύργου των εφεσειόντων στα 40 μέτρα, μέχρι τη μετακίνηση στα προκαθορισμένα κοινά σημεία εκπομπής εκτός κατοικημένων περιοχών, καθώς και τη μείωση της ισχύος του πομπού κατά 25%.

Οι εφεσείοντες προσέβαλαν την πιο πάνω απόφαση, αλλά η προσφυγή τους απορρίφθηκε πρωτόδικα. Υποστηρίζουν ότι η προσβαλλόμενη απόφαση συνιστά ανεπίτρεπτη ανάκληση προηγούμενης διοικητικής πράξης. Προβάλλουν ακόμα έλλειψη δέουσας έρευνας και πλάνη περί τα πράγματα κατά τη λήψη της απόφασης, η οποία ως εκ τούτου κατέστη αναιτιολόγητη.

Οι καθ’ ων η αίτηση αντέτειναν ότι δεν τίθεται θέμα ανάκλησης προηγούμενης διοικητικής πράξης, αλλά επανακαθορισμού των όρων λειτουργίας του σταθμού.

Σύμφωνα με το άρθρο 24(3) του Νόμου 29(Ι)/92, όπως τροπο[*757]ποιήθηκε με τον περί Τηλεοπτικών Σταθμών (Τροποποιητικό) Νόμο του 1996, Ν.94(Ι)/96, η αρμόδια αρχή μπορεί να επιβάλει στους κατόχους αδειών όρους κατά την κρίση της και μέσα στο πνεύμα του Νόμου. Η χρησιμοποίηση από το νομοθέτη του ρήματος «επιβάλει» αντί του «επιβάλλει» είναι, κατά τη γνώμη μου, ενδεικτική του εύρους του δικαιώματος επιβολής όρων.

Επισημαίνεται ακόμα ότι στο άρθρο 24(3) του Ν.29(Ι)/92, πριν τροποποιηθεί, βάσει του οποίου οι αιτητές εξασφάλισαν την άδειά τους, προβλέπεται ότι οι αδειούχοι δεσμεύονται από σειρά συγκεκριμένων άρθρων που αναφέρονται. Στα άρθρα όμως αυτά δεν περιλαμβάνεται το άρθρο 14, σύμφωνα με το οποίο η αρμόδια αρχή μπορεί με εμπεριστατωμένη και πλήρως αιτιολογημένη απόφασή της, αφού προηγουμένως ακούσει τον ενδιαφερόμενο και εξασφαλίσει τη γνώμη της Επιτροπής, να ανακαλέσει υπό ορισμένες προϋποθέσεις, οποιαδήποτε άδεια τηλεοπτικού σταθμού. Εν πάση περιπτώσει, καμιά από τις προϋποθέσεις αυτές δεν υφίσταται στην παρούσα περίπτωση.

Ο επανακαθορισμός των όρων λειτουργίας, όπως χαρακτηρίστηκε η προσβαλλόμενη πράξη από τους εφεσίβλητους, δεν παύει να συνιστά, στην ουσία, ανάκληση της προηγούμενης διοικητικής πράξης με την οποία είχαν οριστεί τα μέγιστα επιτρεπόμενα όρια εκπομπής ακτινοβολίας.

Ανάκληση χωρεί εφ’ όσον επιβάλλεται για λόγους δημόσιου συμφέροντος, ανεξαρτήτως χρόνου έκδοσης και κύρους και ανεξαρτήτως τυχόν κτηθέντων από αυτήν δικαιωμάτων, είτε από το πρόσωπο στο οποίο αφορά, είτε από τρίτους (Ιωακείμ κ.ά. ν. Δήμου Λευκωσίας (1996) 4 Α.Α.Δ. 2621). Βέβαια το σύμφυτο δικαίωμα της διοίκησης για ανάκληση διοικητικών πράξεων προσλαμβάνει τη μορφή καθήκοντος για επανεξέταση ληφθείσας απόφασης, εφ’ όσον προκύπτουν νέα γεγονότα που διασαλεύουν το θεμέλιο της απόφασης.

Η ανάκληση νόμιμης πράξης ευμενούς προς το διοικούμενο δεν επιτρέπεται, αν η ανάκληση στηρίζεται σε μεταγενέστερη διαφορετική εκτίμηση των δεδομένων που υπήρχαν κατά την έκδοσή της και επί των οποίων η πράξη στηρίζεται (Κυνηγού κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 472). Αντίθετα επιτρέπεται, κατ’ εξαίρεση, για λόγους δημοσίου συμφέροντος.

Η αντίθεση προς το δημόσιο συμφέρον μπορεί να στηρίζεται σε στοιχεία μεταγενέστερα εκείνων που υπήρχαν κατά την έκδο[*758]ση της πράξης, αλλά και στην ουσιαστική επανεκτίμηση των πραγματικών περιστατικών και συνθηκών που υπήρχαν ή συνέτρεχαν κατά την έκδοση της πράξης (Σ.Ε. 441/1984, 3818/1987, 4084/1988. Βλέπε επίσης Ε. Σπηλιωτόπουλου, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, έκτη έκδοση, 1993, σελ. 178).

Η ανακλητική απόφαση θα πρέπει να εξειδικεύει επαρκώς τη σύγκρουση της ανακαλούμενης πράξης με το δημόσιο συμφέρον (Στεφανίδης κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1993) 3 Α.Α.Δ. 367).

Απλή επίκληση λόγων δημοσίου συμφέροντος ως προϋπόθεση της ανάκλησης νόμιμης πράξης δεν αρκεί. Το δημόσιο συμφέρον θα πρέπει να συγκεκριμενοποιείται με αναφορά σε περιστατικά έτσι που να αποκαλύπτεται ο συλλογισμός και να επιτρέπεται ο δικαστικός έλεγχος (Panayiotis Georgiou (Catering) Ltd v. Δημοκρατίας (1997) 3 Α.Α.Δ. 221). Θα πρέπει μάλιστα να δίδεται και ειδική αιτιολογία (G.D.L. Construction Ltd v. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 1433).

Αιτιολόγηση σημαίνει ότι η ανάκληση θα πρέπει να περιέχει συγκεκριμένα και λεπτομερώς τα περιστατικά που συγκροτούν την κατά νόμο έννοια του επικαλούμενου δημόσιου συμφέροντος που αποτελεί το νόμιμο έρεισμα της ανάκλησης (ΣτΕ 2413/71, 3065/77, Ζίττης κ.ά. ν. Δημοκρατίας (2000) 3 Α.Α.Δ. 198).

Το Δικαστήριο ελέγχοντας τους λόγους δημοσίου συμφέροντος ελέγχει αν τα περιστατικά που επικαλείται η διοίκηση συγκροτούν την έννοια του εκάστοτε κατά νόμο σκοπούμενου συμφέροντος. Ελέγχει περαιτέρω αν η κρίση της διοίκησης περί της συνδρομής των περιστατικών των οποίων γίνεται επίκληση, βρίσκει έρεισμα στα στοιχεία του φακέλου. Τέλος ελέγχεται κατά πόσον οι επικαλούμενοι λόγοι δημόσιου συμφέροντος προτείνονται για πρώτη φορά κατά την ανάκληση ή είχαν ήδη εκτιμηθεί και ληφθεί υπ’ όψιν κατά την έκδοση της ανακαλούμενης πράξης (Ζίττης κ.ά. ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω. Βλέπε ακόμη Δήμητρας Κοντόγιωργα-Θεοχαροπούλου, «Το δημόσιον συμφέρον και η ανάκλησις των διοικητικών πράξεων», Τόμος Τιμητικός του Συμβουλίου της Επικρατείας, 1929-1979, ΙΙ, σελ. 355 και επ.).

Όπως έχει λεχθεί στην Τουμαζής ν. Δημοκρατίας (1997) 3 Α.Α.Δ. 408, 415, 416:

«Είναι καθιερωμένη αρχή ότι, απλή επίκληση του δημοσίου συμφέροντος δεν αποτελεί αιτιολογία. Αν πρόκειται η επίκλη[*759]ση του δημοσίου συμφέροντος να προσφέρει στήριξη σε μια διοικητική ενέργεια, θα πρέπει να συγκεκριμενοποιείται με αναφορά σε περιστατικά, έτσι που να αποκτά το απαραίτητο περιεχόμενο που θα αποκαλύπτει το συλλογισμό και θα επιτρέπει το δικαστικό έλεγχο. Η εξειδίκευση του δημοσίου συμφέροντος επιβάλλεται από της πλευράς της προστασίας του ατομικού συμφέροντος του επηρεαζομένου. Βλ. Στεφανίδης και Άλλοι ν. Δημοκρατίας (1993) 3 Α.Α.Δ. 367.

Το δημόσιο συμφέρον δεν μπορεί να οριστεί εκ των προτέρων κατά τρόπο απαλλαγμένο από αοριστολογίες, σφάλματα και μονομέρειες. Το δημόσιο συμφέρον είναι μια εικόνα που αποκτά πρακτική χειροπιαστή σημασία με τη συγκεκριμενοποίησή της. Η έννοια του δημοσίου συμφέροντος δεν αποτελεί κατηγορία ευρισκόμενη εκτός και πέρα της περιοχής του δικαίου και της αρχής της νομιμότητας αλλά εντάσσεται σ’ αυτήν. Η αρχή της νομιμότητας, στην οποία θεμελιώνεται το κράτος δικαίου, περιορίζει την άσκηση της εξουσίας η οποία παρέχεται στα κρατικά όργανα, στους λόγους και μόνο για τους οποίους μπορεί σύννομα να ασκηθεί. Βλ. Υπόθ. Αρ. 947/96 κ.ά., Παναγιώτης Αντωνιάδης κ.ά. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, ημερ. 16.7.1997.»

Έχει επανειλημμένα λεχθεί ότι το τι συνιστά έλλειψη επαρκούς αιτιολογίας είναι θέμα βαθμού που εξαρτάται από τη φύση της κάθε υπόθεσης. Αιτιολογία που στηρίζεται σε πεπλανημένη εκτίμηση των γεγονότων οδηγεί στην ακύρωση της πράξης που στηρίζεται σ’ αυτά (Μισιρλής ν. Δημοκρατίας (Αρ.2) (1995) 3 Α.Α.Δ. 384).

Οι καθ’ ων η αίτηση επικαλούνται την προστασία της δημόσιας υγείας και εν ονόματι αυτής επιβάλλουν στους εφεσείοντες, όπως και σε άλλους τηλεοπτικούς σταθμούς, σειρά μέτρων. Η έρευνα που διενεργήθηκε εξαντλήθηκε ουσιαστικά σε μετρήσεις της εκπεμπόμενης ακτινοβολίας από τις κεραίες των τηλεοπτικών σταθμών, οι οποίες ουσιαστικά επιβεβαίωσαν τη συμμόρφωση των σταθμών με τα τεθέντα από την άδεια λειτουργίας τους όρια μέγιστης ακτινοβολίας. Μάλιστα, η ακτινοβολία που εκπέμπεται βρέθηκε ότι ήταν στις περισσότερες περιπτώσεις αμελητέας έντασης, σε άλλη 300 φορές μικρότερη της επιτρεπομένης και στην περίπτωση των αιτητών, έξι φορές κατώτερη των τεθέντων ανώτατων ορίων.

Πρόκειται ουσιαστικά περί ανάκλησης της πράξης με την οποία παραχωρήθηκε στους εφεσείοντες η άδεια λειτουργίας, που στηρίζεται σε μεταγενέστερη διαφορετική εκτίμηση των δεδομένων που υπήρχαν κατά την έκδοσή της και επί των οποίων στηρίκτηκε η πρά[*760]ξη. Με αυτά τα πραγματικά περιστατικά και χωρίς αιτιολόγηση του κατά πόσο και γιατί τα ποσοστά αυτά ακτινοβολίας θεωρούνται τώρα επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία, η απόφαση για υπερύψωση της κεραίας ως προσωρινό μάλιστα μέτρο, είναι και εντελώς αναιτιολόγητη.

Στα συμπεράσματα της έρευνας γίνεται παραδεκτή η ανυπαρξία επαρκών στοιχείων για τις επιπτώσεις της ακτινοβολίας και η ανάγκη για περισσότερη έρευνα στον τομέα αυτό. Εντελώς αόριστα αναφέρεται ότι «στους επιστημονικούς κύκλους υπάρχει σύγκλιση απόψεων στην αντιμετώπιση της έλλειψης γνώσεων επί του θέματος με την εφαρμογή της αρχής ότι επιβάλλεται να καθορίζονται αυστηρότερα όρια επιτρεπτής ακτινοβολίας». Στη συνέχεια αναφέρεται ότι τέσσερα ιδρύματα διεθνούς κύρους, δύο διεθνή, το ICRP και το ΙΝΙRPA αλλά και το ANSI των Ηνωμένων Πολιτειών και το NRPB του Ηνωμένου Βασιλείου, καθορίζουν ως μέγιστο επιτρεπτό ποσοστό απορρόφησης ακτινοβολίας τα 0,08 W/kg που είναι έξι φορές υψηλότερο από την εκπεμπομένη από την κεραία των εφεσειόντων.

Η έλλειψη γνώσεων επί του θέματος επαναλαμβάνεται και στη συνέχεια γίνεται παραδεκτό ότι δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά ο άμεσος συσχετισμός της ακτινοβολίας που υπάρχει στο περιβάλλον και της υγείας του κοινού. Ακόμα αναφέρεται ότι και από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα των διάφορων μελετών που η επιτροπή η οποία έκαμε την έρευνα είχε υπ’ όψιν της, πιθανόν να μην επιβάλλεται σήμερα η άμεση λήψη μέτρων.

Σημειώνεται ακόμα ότι η απόφαση προνοεί την ανάγκη καθιέρωσης κυπριακών προτύπων για προστασία του κοινού για τη διαχεόμενη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, σαν βάση δε για τον καθορισμό αυτών προτείνεται η υιοθέτηση των διάφορων τρεχόντων διεθνών προτύπων των προαναφερθέντων διεθνών οργανισμών και των εθνικών ιδρυμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ηνωμένου Βασιλείου, που όπως είδαμε θεωρούν ως ασφαλή ακτινοβολία και έξι φορές μεγαλύτερη από αυτήν που εκπέμπουν οι κεραίες των εφεσειόντων.

Πλην των μετρήσεων, η Επιτροπή που συνέταξε την έκθεση δεν προέβη σε οποιαδήποτε άλλη εξέταση για τις τυχόν επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Δεν εξηγείται γιατί επιβάλλεται να ληφθούν τα μέτρα για τα οποία γίνεται εισήγηση, ενώ η θέση ότι η έλλειψη γνώσεων θα πρέπει να μας καθιστά περισσότερο αυστηρούς, εν όψει των υφιστάμενων προτύπων διεθνών οργανισμών εγνωσμέ[*761]νου κύρους που δεν αμφισβητήθηκαν καθ΄ οιονδήποτε τρόπο, καθιστά την αιτιολόγηση θεωρητική.

Απλή επίκληση της ανάγκης προστασίας της δημόσιας υγείας δεν είναι αρκετή. Ένας τέτοιος ισχυρισμός θα πρέπει να αιτιολογείται και στη συγκεκριμένη περίπτωση καμιά απολύτως εξήγηση δεν έχει δοθεί. Δεν δόθηκε τουλάχιστον εξήγηση που να στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Αντίθετα, γίνεται επανειλημμένα παραδοχή της έλλειψης γνώσεων για τις οποιεσδήποτε επιπτώσεις που τυχόν η ακτινοβολία αυτή έχει στην υγεία του κοινού ή στο περιβάλλον.

Για τους λόγους που αναφέρονται στην έκθεση, όπως η ανάγκη για ομοιόμορφη λήψη σήματος, ο οικονομικότερος συντονισμός και η άρση της οπτικής οχληρίας που δημιουργεί ο διαφορετικός τύπος κεραίων που χρησιμοποιούνται, θα ήμουν διατεθημένος να θεωρήσω το σκέλος της προσβαλλόμενης απόφασης που αναφέρεται στην ανάγκη μετακίνησης των κεραίων όλων των σταθμών εκτός κατοικημένης περιοχής ως αιτιολογημένο.

Κρίνω ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι αναιτιολόγητη, τουλάχιστον ως προς το ένα της σκέλος και γι’ αυτό θα έκανα αποδεκτή την έφεση με έξοδα.

H έφεση απορρίπτεται με έξοδα κατά πλειοψηφία.

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο