(2003) 3 ΑΑΔ 616
[*616]19 Δεκεμβρίου, 2003
[ΑΡΤΕΜΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ,
ΑΡΕΣΤΗΣ Δ/στές]
ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ,
Εφεσείων-Αιτητής,
v.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ
ΚΥΠΡΟΥ,
Εφεσίβλητου-Kαθ’ ου η αίτηση.
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 3237)
Διοικητικό Όργανο ― Συλλογικά όργανα ― Σύνθεση ― Απουσία μέλους λόγω παράλειψης κλήσης του στη συνεδρία καθιστά τη σύνθεση παράνομη ― Βάρος απόδειξης της νόμιμης κλήσης το φέρει το διοικητικό όργανο ― Ζήτημα που εξετάζεται αυτεπαγγέλτως και στο στάδιο της έφεσης ― Άρθρο 21(3) του περί Γενικών Αρχών Διοικητικού Δικαίου Νόμου (Ν. 158(I)/99).
Ένας από τους προβαλλόμενους λόγους έφεσης, αφορούσε στην παράλειψη εξέτασης πρωτοδίκως του ισχυρισμού πως η συνεχής απουσία του Προέδρου και ενός μέλους του Πειθαρχικού Συμβουλίου οφειλόταν σε παράλειψη νομότυπης κλήσης τους στις συνεδρίες.
Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, επιτρέποντας την έφεση, αποφάσισε ότι:
Σημειώνεται ότι αυτός ο λόγος ακύρωσης περί παράλειψης πρόσκλησης στη συνεδρία των απόντων μελών, δεν είναι δικογραφημένος στους λόγους ακύρωσης που εμφανίζονται στην προσφυγή. Όμως το ζήτημα είναι δημοσίας τάξης και υπήρχε η ευχέρεια έγερσης του κατά την ακρόαση όπως και έγινε και θα μπορούσε να είχε εξετασθεί και πρωτόδικα, όπως μπορεί να εξετασθεί κατ’ έφεση, ακόμη και αυτεπάγγελτα από το ίδιο το δικαστήριο.
Χρειάζεται η εμπρόθεσμη και νομότυπη κλήση στη συνεδρία κάθε μέλους του συλλογικού οργάνου ώστε αυτό να θεωρείται ότι συ[*617]νεδριάζει νομότυπα.
Με τη νομολογία βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία το Άρθρο 21(3) του περί Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου αρ. 158(I)/99 όπου αναφέρεται ότι:
«Για να συνεδριάσει νόμιμα ένα συλλογικό όργανο πρέπει να κληθούν νομότυπα και εμπρόθεσμα όλα τα μέλη του στη συνεδρία, εξαιρουμένων των περιπτώσεων που το συλλογικό όργανο συνεδριάζει σε τακτές ημέρες και ώρες.»
Ενόψει των γεγονότων που τέθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου, είναι σαφές ότι δεν υπήρξε νόμιμη η συνεδρία του Συμβουλίου στις 8/12/97 και επομένως εφόσον τα ίδια μέλη συνέχισαν ν’ απουσιάζουν στις επόμενες κρίσιμες μέχρι την απόφαση συνεδρίες, καμιά συνεδρία του Συμβουλίου δεν ήταν νόμιμη και επομένως η επίδικη απόφαση λήφθηκε από όργανο με μη νόμιμη σύνθεση.
Η έφεση επιτυγχάνει με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Σύνδεσμος Ασφαλιστικών Εταιρειών Κύπρου v. Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού, Α.Ε. 2727, ημερ. 5.6.02,
A.J. Pericleous (Services) Ltd v. Δημοκρατίας, Υπόθ. Αρ. 57/99, ημερ. 27.3.00,
Marketway και Άλλοι v. Κ.Ο.Τ., Υπόθ. Αρ. 1583/99 κ.ά., ημερ. 31/12/2001.
Έφεση.
Έφεση από τον αιτητή, Πολιτικό Mηχανικό, μέλος του E.T.E.K., εναντίον της απόφασης Δικαστή του Aνωτάτου Δικαστηρίου (Yπόθεση Aρ. 244/99), ημερομηνίας 27/4/2001, με την οποία απορρίφθηκε η προσφυγή του κατά της απόφασης ημερ. 8/12/97, με την οποία του επιβλήθηκε η πειθαρχική ποινή του προστίμου £200 και γραπτή επίπληξη λόγω αντιδεοντολογικής συμπεριφοράς.
Α. Σ. Αγγελίδης, για τον Εφεσείοντα.
Αλ. Κουντουρή για Ν. Παπαευσταθίου, για το Εφεσίβλητο Επιμελητήριο.
Cur. adv. vult.
[*618]ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του δικαστηρίου θα δώσει ο δικαστής Αρέστης.
ΑΡΕΣΤΗΣ, Δ.: Ο εφεσείων καταχώρησε προσφυγή εναντίον της απόφασης του καθού η αίτηση να του επιβάλει πειθαρχική ποινή και συγκεκριμένα πρόστιμο £200 και γραπτή επίπληξη. Η προσφυγή πρωτόδικα απορρίφθηκε. Με την παρούσα έφεση προσβάλλεται η απόφαση του αδελφού μας δικαστή για οχτώ συνολικά λόγους. Θα επανέλθουμε σ’ αυτό αφού παραθέσουμε πρώτα τα γεγονότα.
Ο εφεσείων είναι πολιτικός μηχανικός και μέλος του καθού η αίτηση ήτοι του Επιστημονικού Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου (στο εξής το ΕΤΕΚ). Στις 4/12/96 έγινε κατά του εφεσείοντα καταγγελία για αντιδεοντολογική συμπεριφορά από μέρους άλλου συναδέλφου του. Το Συμβούλιο Εγγραφής Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών Κύπρου διαβίβασε στις 18/12/96 την καταγγελία προς τον Πρόεδρο και τα μέλη του πειθαρχικού συμβουλίου του ΕΤΕΚ. Με βάση τη σχετική νομοθεσία το Πειθαρχικό Συμβούλιο (στο εξής το Συμβούλιο) απαρτίζεται από τον Πρόεδρο του Επιμελητηρίου και αυτού κωλυομένου χρέη προέδρου εκτελεί μέλος που εκλέγεται από τα παριστάμενα μέλη και από πέντε άλλα μέλη του Επιμελητηρίου. Τέσσερα μέλη παρόντα αποτελούν απαρτία.
Αφού το Συμβούλιο εξέτασε την καταγγελία αποφάσισε στην απουσία ενός των μελών του και του Προέδρου να διορίσει σαν εισηγητή τον πολιτικό μηχανικό Αντώνη Αντωνίου. Ο τελευταίος έκαμε έρευνα το αποτέλεσμα της οποίας διαβίβασε στο Συμβούλιο, και στη συνέχεια, αφού άκουσε τις απόψεις του εφεσείοντα και των παραπονουμένων, αποφάσισε να διατυπώσει κατηγορίες εναντίον του εφεσείοντα και να τον καλέσει να απολογηθεί.
Η ακρόαση της υπόθεσης ενώπιον του Συμβουλίου άρχισε στις 8/12/97. Συμπληρώθηκε αφού ακολούθησαν ακόμη τέσσερις συνεδρίες, η τελευταία των οποίων ήταν αυτή της 1/6/98. Η απόφαση κοινοποιήθηκε στον εφεσείοντα γύρω στις 23/1/99. Το πρωτόδικο δικαστήριο εξέτασε και απέρριψε σαν λόγους ακύρωσης (α) την παραβίαση των αρχών της φυσικής δικαιοσύνης, (β) την παραβίαση της αρχής ότι «ουδείς κριτής των ιδίων αυτού αποφάσεων» και (γ) την έλλειψη επαρκούς αιτιολογίας.
Με την έφεση προσβάλλονται σαν λανθασμένα τα συμπεράσματα του δικαστηρίου επί των πιο πάνω λόγων. Επιπλέον όμως προβάλλονται και σαν λόγοι έφεσης ζητήματα που ενώ είχαν [*619]εγερθεί πρωτόδικα δεν εξετάστηκαν και δεν αποφασίστηκαν. Τέτοιος είναι ο λόγος έφεσης αρ. 7. Έχει ως εξής:
«Το δικαστήριο δεν εξέτασε και δεν αντιμετώπισε το θέμα μη παρουσίας του Προέδρου του Πειθαρχικού Συμβουλίου ή εάν κλήθηκε όπως έπρεπε κατά τις γενικές αρχές λειτουργίας συλλογικών οργάνων, προς τούτο.»
Όντως ο λόγος αυτός δεν αποφασίστηκε πρωτόδικα. Κατά την ακρόαση της υπόθεσης ενώπιον μας υποδείξαμε στα μέρη την κρισιμότητα του λόγου αυτού και ότι στην περίπτωση που όντως ο ισχυρισμός του εφεσείοντα ήταν ορθός η επίδικη απόφαση έπασχε και θα παρασυρόταν σε ακύρωση χωρίς την ανάγκη εξέτασης των υπόλοιπων λόγων έφεσης. Το βάρος ήταν στην πλευρά του ΕΤΕΚ να θέσει στοιχεία για την κανονικότητα σύνθεσης και συγκρότησης του συλλογικού οργάνου. Μετά από μια παρατεταμένη πρέπει να πούμε διαδικασία για να τεθούν ενώπιον μας τ’ αναγκαία στοιχεία και μετά τα όσα η κα Κουντουρή έθεσε ενώπιον μας προέκυψαν τα εξής:
Η ακρόαση της υπόθεσης του εφεσείοντα άρχισε στις 8/12/97. Συνεχίστηκε στις 22/12/97, 26/1/98, 6/4/98 και συμπληρώθηκε στις 1/6/98. Τόσο στην πρώτη όσο και στις υπόλοιπες συνεδρίες απουσίαζαν ο Πρόεδρος του Συμβουλίου και ένα των μελών του, συγκεκριμένα ο Ανδρέας Παναγιώτου. Μας δηλώθηκε ρητά από τη συνήγορο του ΕΤΕΚ ότι δεν υπήρχε πρόσκληση για την πρώτη συνεδρία, δηλαδή 8/12/97, ούτε για τον απουσιάζοντα πρόεδρο ούτε για το μέλος. Τέτοια βεβαίως πρόσκληση δεν ευρίσκεται ούτε στο φάκελο της υπόθεσης που κατατέθηκε ενώπιον του πρωτόδικου δικαστηρίου.
Πριν προχωρήσουμε στην εξέταση των συνεπειών της πιο πάνω διαπίστωσης θεωρούμε σκόπιμο να θέσουμε την απάντηση του ΕΤΕΚ στη γραπτή αγόρευση των συνηγόρων του επί του προβαλλόμενου επί του προκειμένου λόγου έφεσης. Προβάλλεται η θέση ότι δεν προβλήθηκε τέτοιος λόγος πρωτόδικα γιαυτό δεν απαντήθηκε από τον πρωτόδικο δικαστή και δεν μπορεί να προβάλλεται κατ’ έφεση. Αυτό δεν είναι ορθό. Στη γραπτή αγόρευση του αιτητή τίθεται ευθέως το ζήτημα της συνεχούς απουσίας του προέδρου και ενός των μελών του Συμβουλίου και κατά πόσο υπήρξε πρόσκληση σε όλα τα μέλη.
Θα σημειώσουμε βεβαίως ότι αυτός ο λόγος δεν είναι δικογραφημένος στους λόγους ακύρωσης που εμφανίζονται στην [*620]προσφυγή. Όμως το ζήτημα είναι δημοσίας τάξης και υπήρχε η ευχέρεια έγερσης του κατά την ακρόαση όπως και έγινε και θα μπορούσε να είχε εξετασθεί και πρωτόδικα όπως μπορεί να εξετασθεί κατ’ έφεση ακόμη και αυτεπάγγελτα από το ίδιο το δικαστήριο (Σύνδεσμος Ασφαλιστικών Εταιρειών Κύπρου ν. Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού, Α.Ε. 2727, ημερ 5/6/02).
Προχωρούμε επομένως στην εξέταση του λόγου αυτού έφεσης ο οποίος και όπως φαίνεται επιτυγχάνει και σφραγίζει την τύχη της παρούσας υπόθεσης. Οι σχετικές αρχές είναι σαφείς. Χρειάζεται η εμπρόθεσμη και νομότυπη κλήση στη συνεδρία κάθε μέλους του συλλογικού οργάνου ώστε αυτό να θεωρείται ότι συνεδριάζει νομότυπα. Στην υπόθεση A.J. Pericleous (Services) Ltd. V. Δημοκρατίας, Προσφ. 57/99, ημερ. 27/3/00 υιοθετήθηκαν τα πιο κάτω από το σύγγραμμα του Η. Γ. Κυριακόπουλου «Ελληνικόν Διοικητικόν Δίκαιον» Β΄ Γενικό Μέρος, 4η έκδοση, σελ. 23:
«Όπως νομίμως συνεδριάση το συλλογικόν όργανον, δέον ν’ απευθυνθή νομοτύπως και εμπροθέσμως κλήσις προς πάντα τα μέλη αυτού, κατά τα ειδικώτερον εν τη ειδική νομοθεσία οριζόμενα ..............................................................................
Παράλειψις της νομοτύπου κλήσεως συνεπάγεται το ανίσχυρον της ληφθείσης αποφάσεως και αν έτι ετέλει το συλλογικόν όργανον εν απαρτία. Σ.Ε. 346/1933, 810/1936.»
Εξάλλου με όμοιο τρόπο τίθεται το θέμα στα Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1929-59 σελ. 110-111. Σχετικό απόσπασμα ακολουθεί που είχε επίσης υιοθετηθεί στην υπόθεση A.J. Pericleous (ανωτέρω).
«Δεν αρκεί η παρουσία των συγκροτούντων νόμιμον απαρτίαν μελών, ίνα θεωρηθή το συλλογικόν όργανον ως συντεθειμένον νομίμως, αλλά δέον να προκύπτη συνάμα ότι η Διοίκησις κατέστησε δυνατήν την παρουσίαν απάντων των μελών του οργάνου δι’ εγκαίρου προσκλήσεως των, όπως παραστώσιν εις την συνεδρίασιν .................... Η πρόσκλησις των μελών του συλλογικού οργάνου δέον να προκύπτη είτε εξ αποδεικτικού επιδόσεως της σχετικής προσκλήσεως, είτε εκ βεβαιώσεως του μέλους: 1845 (53), 658 (57), 2208(58), είτε εξ ετέρων εγγράφων: 913 (59), ουχί πάντως μεταγενεστέρων της συνεδριάσεως του οργάνου: 1845 (53), 558 (57), 913 (59). Πράξις συλλογικού οργάνου εκδοθείσα κατά παράβασιν των ως άνω αρχών είναι ακυρωτέα ένεκα κακής συνθέσεως αυτού».
[*621]Η ίδια πιο πάνω απόφαση καταλήγει:
«Στην κρινόμενη περίπτωση δεν υπάρχει οτιδήποτε ενώπιον του δικαστηρίου από το οποίο να προκύπτει η πρόσκληση των μελών του Κεντρικού Συμβουλίου όπως απαιτείται από το Νόμο και από τις πιο πάνω αρχές του διοικητικού δικαίου. Έπεται πως η προσβαλλόμενη απόφαση είναι ανίσχυρη και ακυρώνεται.»
Η υπόθεση A.J. Pericleous Ltd. (ανωτέρω) ακολουθήθηκε στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις Marketway & Άλλος ν. Κ.Ο.Τ., Προσφ. Αρ. 1583/99, Gremona Advertising Ltd. & Αλλος ν. Κ.Ο.Τ, Προσφ. Αρ. 1610/99 και Pandora Advertisint Ltd. & Άλλος ν. Κ.Ο.Τ., Προσφ. Αρ. 1623/99,ημερ. 31/12/01. Το Δικαστήριο και εδώ ακύρωσε την επίδικη απόφαση εφόσον δεν υπήρχε τίποτε ενώπιον του από το οποίο να προκύπτει ότι το απουσιάζον μέλος του συλλογικού οργάνου είχε προσκληθεί στις σχετικές συνεδρίες του.
Με τα πιο πάνω βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία το άρθρ. 21(3) του περί Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου αρ. 158(I)/99 όπου αναφέρεται ότι:
«Για να συνεδριάσει νόμιμα ένα συλλογικό όργανο πρέπει να κληθούν νομότυπα και εμπρόθεσμα όλα τα μέλη του στη συνεδρία, εξαιρουμένων των περιπτώσεων που το συλλογικό όργανο συνεδριάζει σε τακτές ημέρες και ώρες.»
Ενόψει των γεγονότων που τέθηκαν ενώπιον μας είναι σαφές ότι δεν υπήρξε νόμιμη η συνεδρία του Συμβουλίου στις 8/12/97 και επομένως εφόσον τα ίδια μέλη συνέχισαν ν’ απουσιάζουν στις επόμενες κρίσιμες μέχρι την απόφαση συνεδρίες καμιά συνεδρία του Συμβουλίου δεν ήταν νόμιμη και επομένως η επίδικη απόφαση λήφθηκε από όργανο με μη νόμιμη σύνθεση.
Η έφεση επιτυγχάνει. Η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται. Η επίδικη διοικητική απόφαση ακυρώνεται. Τα έξοδα τόσο πρωτόδικα όσο και κατ’ έφεση να πληρωθούν από το Ε.Τ.Ε.Κ.
H έφεση επιτυγχάνει με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο