(2004) 3 ΑΑΔ 333
[*333]26 Απριλίου, 2004
[ΑΡΤΕΜΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, ΑΡΕΣΤΗΣ, Δ/στές]
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ,
Εφεσείοντες,
v.
1. ΣΟΦΟΚΛΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ,
2. ΕΛEΝΗΣ ΧΑΤΖΗΠΑΥΛH ΜΙΧΑHΛ,
3. ΑΝΔΡΟYΛΛΑΣ ΜΙΧΑHΛ,
4. ΧΡΙΣΤΟΦH Π. ΚΑΜΠΟΥΡΗ,
5. ΝΕΟΚΛΗ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ,
6. ΜΙΧΑΗΛ Ν. ΚΑΚΟΥΡΟΥ,
7. ΕΙΡΗΝΗΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΟΥ,
8. ΕΛΕΝΗΣ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ,
9. ΣΟΦΟΚΛΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΩΣ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΗΣ ΜΑΡΟΥΛΛΑΣ ΓΙΑΓΚΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΥ,
10. ΕΡΑΣΜΙΑΣ Γ. ΠΕΛΕΚΑΝΙΔΟΥ,
11. ΜΑΡΙΑΣ Γ. ΠΕΛΕΚΑΝΙΔΟΥ,
12. ΚΛΕΟΝΙΚΗΣ Γ. ΠΕΛΕΚΑΝΙΔΟΥ,
13. ΠΙΕΡΗ Α. ΠΙΕΡΗ,
14. ΧΡΥΣΤΑΛΛΑΣ ΤΡΥΦΩΝΟΣ ΧΑΤΖΗΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ,
15. ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΚΟΥΡΟΥΚΛΑΡΗ,
16. ΑΝΔΡΙΑΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗ ΖΑΝΟΥΠΑ,
17. ΕΥΜΟΡΦΙΑΣ ΚΟΥΡΟΥΚΛΑΡΗ,
18. ΕΛΕΝΗΣ ΧΡΙΣΤΑΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ,
19. ΣΤΑΥΡΟΥΛΛΑΣ ΧΡ. ΤΟΥΜΠΑ,
20. ΣΟΛΩΜΟΥ Τ. ΣΟΛΩΜΟΥ,
21. ΧΡΙΣΤΑΚΗ ΤΡΥΦΩΝΑ ΧΑΤΖΗΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ,
22. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΣ ΤΣΕΡΙΟΥ,
23. ΑΡΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΡΔΕΥΤΙΚΟΥ
ΤΜΗΜΑΤΟΣ "ΑΓΚΑΛΗ" ΤΣΕΡΙΟΥ,
Εφεσιβλήτων.
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 3425)
Αναγκαστική Απαλλοτρίωση ― Σκοπός «δημόσιας ωφέλειας» ― Εφόσον κυρίαρχος σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν η εξυπηρέτηση αε[*334]ρολέσχης, ο σκοπός δεν ήταν δημόσιας ωφέλειας ― Η απαλλοτρίωση ακυρώθηκε.
Η εφεσείουσα Δημοκρατία, επεδίωξε κατ’ έφεση την ανατροπή του ακυρωτικού αποτελέσματος της πρωτόδικης απόφασης.
Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, απορρίπτοντας την έφεση, αποφάσισε ότι:
Η παράλληλη γενική αναφορά στη δημιουργία και ανάπτυξη των δι΄αέρος συγκοινωνιών και στην εξυπηρέτηση της ελαφράς πολιτικής αεροπορίας παραμένει τέτοια και ουδόλως διαφοροποιεί την πραγματικότητα ότι κυρίαρχος σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν η εξυπηρέτηση της αερολέσχης. Δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία που να αναδεικνύουν τις ανάγκες της ελαφράς πολιτικής αεροπορίας σε ουσιαστικό παράγοντα που κατέστησε αναγκαία την απαλλοτρίωση. Ούτε θα ανέμενε κανείς, αν αυτός όντως ήταν ο σκοπός της απαλλοτρίωσης, να παραχωρείτο η γη στην αερολέσχη. Δεν ήταν άσχετο δε προς τούτο ότι, όπως παρετήρησε και ο πρωτόδικος Δικαστής, προηγούμενο διάταγμα απαλλοτρίωσης σε σχέση με γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης που αναφέρετο μόνο στη δημιουργία και ανάπτυξη των δι’ αέρος συγκοινωνιών ανεκλήθη, κατόπιν γνωμάτευσης της νομικής υπηρεσίας ότι, καθ’ όσον πρόθεση του κράτους ήταν η παραχώρηση της γης στην αερολέσχη, δεν θα ήταν νόμιμο.
Η άλλη πτυχή της εισήγησης, ήταν ότι η απαλλοτρίωση για το σκοπό παραχώρησης της γης στην αερολέσχη για τις ανάγκες της, συνιστούσε σκοπό δημόσιας ωφέλειας, δυνάμει του Άρθρου 3(2)(μ)(ο). Δεν στοιχειοθετείται η επαρκής εκείνη εμβέλεια της επί μέρους αθλητικής δραστηριότητας που θα ανήγαγε το σκοπό δημιουργίας αεροδρομίου για εξυπηρέτηση της αερολέσχης σε σκοπό κοινής ωφέλειας για δημιουργία "τόπου αναψυχής" όπως εννοείται στο Άρθρο 3(2)(μ) ή για προαγωγή "αθλητικής οργανώσεως" όπως εννοείται στο Άρθρο 3(2)(ο), ώστε να δικαιολογείται η προς τούτο απαλλοτρίωση ιδιωτικής γης, και βεβαίως και η επακόλουθη αποζημίωση της με κρατική δαπάνη.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Έφεση.
Έφεση από την καθ’ ης η αίτηση εναντίον της απόφασης Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Υπόθεση Αρ. 1050/2000) ημερομηνίας 3/4/2002, με την οποία ακυρώθηκε η απόφαση απαλλοτρίωσης της επίδικης ιδιοκτησίας, η οποία, σύμφωνα με την Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης ημερομηνίας 28/5/99, κρίθηκε ανα[*335]γκαία για τη δημιουργία και ανάπτυξη χώρου αναψυχής, δηλαδή, για την παραχώρηση της ακίνητης ιδιοκτησίας στην Κυπριακή Αεραθλητική Ομοσπονδία για την κατασκευή διαύλου, κτιριακών εγκαταστάσεων Πύργου Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας και οποιωνδήποτε άλλων αναγκαίων εγκαταστάσεων για δημιουργία και λειτουργία Αεραθλητικού Κέντρου και για εξυπηρέτηση της ελαφράς πολιτικής αεροπορίας.
Ε. Αντωνίου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για την Εφεσείουσα.
Α. Αγγελίδης, για τους Εφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ.: Στις 28.5.1999 δημοσιεύθηκε η ακόλουθη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης:
"Με το παρόν γνωστοποιείται ότι η ακίνητη ιδιοκτησία που περιγράφεται στον πιο κάτω Πίνακα είναι αναγκαία για τον ακόλουθο σκοπό δημόσιας ωφέλειας, δηλ. για τη δημιουργία και ανάπτυξη των δι’ αέρος συγκοινωνιών, για την προμήθεια και ανάπτυξη υπηρεσιών που προάγουν την αναψυχή του κοινού και για τη δημιουργία και ανάπτυξη χώρου αναψυχής ή οποιουδήποτε από τους σκοπούς αυτούς και η απαλλοτρίωσή της επιβάλλεται για τους πιο κάτω λόγους, δηλ. για την παραχώρηση της ακίνητης ιδιοκτησίας στην Κυπριακή Αεραθλητική ομοσπονδία για την κατασκευή διαύλου, κτιριακών Εγκαταστάσεων Πύργου Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας και οποιωνδήποτε άλλων αναγκαίων εγκαταστάσεων για δημιουργία και λειτουργία Αεραθλητικού Κέντρου και για εξυπηρέτηση της ελαφράς πολιτικής αεροπορίας."
Η απαλλοτριωθείσα ακίνητη ιδιοκτησία περιλάμβανε γη που ανήκει στους Εφεσίβλητους 1-21. Τόσο αυτοί όσο και οι Εφεσίβλητοι 22 και 23, που επίσης επηρεάζονται από την απαλλοτρίωση, κατεχώρησαν τότε προσφυγή προσβάλλοντας το διάταγμα απαλλοτρίωσης.
Ο αδελφός μας Δικαστής ο οποίος επελήφθη της προσφυγής σε πρώτο στάδιο δικαίωσε τους Αιτητές. Είπε:
"Το ερώτημα, επομένως, που πρέπει να απαντηθεί είναι κατά πόσο η απαλλοτρίωση της ακίνητης ιδιοκτησίας των αιτητών, για να δοθεί στην Κυπριακή Αεραθλητική Ομοσπονδία η οποία θα κατασκευάσει το αεροδρόμιo ελαφράς αεροπορίας, εμπίπτει [*336]στην έννοια της δημόσιας ωφέλειας, όπως έχει εξηγηθεί πιο πάνω. Από το διοικητικό φάκελο διαπιστώνω πως η Κυπριακή Αεραθλητική Ομοσπονδία είναι μια ομάδα ατόμων που έχουν για ενασχόληση τους την εκμάθηση και οδήγηση μικρών αεροσκαφών. Η ομοσπονδία έχει σχέση και με τον Κυπριακό Οργανισμό Αθλητισμού και ενδεχομένως διοργανώνει συναντήσεις με άλλες αδελφές λέσχες για την προώθηση των σκοπών της ενασχόλησης των μελών τους. Αδυνατώ να αντιληφθώ πως, με τη δημιουργία αυτού του έργου, για το οποίο έγινε η απαλλοτρίωση, εξυπηρετείται δημόσια ωφέλεια, μέσα στην έννοια και το πραγματικό περιεχόμενο της, όπως έχει καθοριστεί από τη νομολογία, η οποία βέβαια δημιουργήθηκε στη βάση των συνταγματικών διατάξεων. Είναι προφανές ότι με τον αεραθλητισμό ή ελαφρά αεροπορία ασχολείται μικρή ομάδα ατόμων, που έχουν ως ιδιαίτερη αγάπη τους το πιο πάνω χόμπι. Η δραστηριότητα όμως αυτή πόρρω απέχει από του να εμπίπτει στην έννοια της δημόσιας ωφέλειας."
Η Δημοκρατία άσκησε έφεση. Κατά την ακρόαση μας ελέχθη ότι 11 Εφεσίβλητοι, Αιτητές 4, 5, 6, 8, 9, 14, 15, 17, 18, 19 και 20 στην προσφυγή, έχουν τώρα δεχθεί την απαλλοτρίωση και μάλιστα έχουν εισπράξει και τη σχετική αποζημίωση. Αυτή η εξέλιξη δεν επηρεάζει βεβαίως τους υπόλοιπους Εφεσίβλητους και την ουσία της έφεσης.
Ένας είναι ο λόγος έφεσης, ότι είναι λανθασμένη η διαπίστωση του αδελφού μας Δικαστή ότι η απαλλοτρίωση δεν εξυπηρετούσε σκοπό δημόσιας ωφέλειας. Με αφετηρία την επιταγή του Άρθρου 23.4 του Συντάγματος ότι η απαλλοτρίωση επιτρέπεται μόνο προς εξυπηρέτηση σκοπού δημόσιας ωφέλειας όπως καθορίζεται ειδικά στο νόμο, η ευπαίδευτη συνήγορος για τη Δημοκρατία εισηγείται στην αιτιολογία του λόγου έφεσης ότι η απαλλοτρίωση εξυπηρετούσε σκοπό δημόσιας ωφέλειας όπως καθορίζεται στο άρθρο 3(2)(ι)(μ)(ο) του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962 (Ν.15/62) το οποίο προνοεί ότι:
"3.-(2) Σκοποί δημοσίας ωφελείας περιλαμβάνουσι σκοπούς αφορώντας εις -
..................................................................................................
(ι) την δημιουργίαν ή συντήρησιν ή ανάπτυξιν των διά ξηράς, θαλάσσης ή αέρος συγκοινωνιών·
...................................................................................................
(μ) την δημιουργίαν ή συντήρησιν ή ανάπτυξιν τόπων αναψυχής·
[*337]
(ο) την επίτευξιν ή προαγωγήν των σκοπών οιουδήποτε, εν τη αρμοδιότητι Κοινοτικής τινος Συνελεύσεως εμπίπτοντος, εκπαιδευτικού, θρησκευτικού, φιλανθρωπικού ή αθλητικού ιδρύματος, σώματος ή οργανώσεως·
......................................................................................................"
Αυτές ήσαν ουσιαστικά και οι εισηγήσεις που ετέθησαν ενώπιον του αδελφού μας Δικαστή και απερρίφθησαν. Η επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται στο περίγραμμα της ευπαιδεύτου συνηγόρου για τη Δημοκρατία εδράζεται κυρίως στη θέση που, όπως εισηγείται, προκύπτει από τις διαπιστώσεις και μελέτες που είχαν γίνει, ότι ήταν αναγκαία η αποσυμφόρηση του αεροδρομίου Λάρνακας, που εξυπηρετούσε συνεχώς αυξανόμενο αριθμό διεθνών πτήσεων αλλά και την ελαφρά αεροπορία, με τη δημιουργία νέου αεροδρομίου ειδικά για αυτή. Το προτεινόμενο αεροδρόμιο δεν θα εξυπηρετούσε λοιπόν μόνο την Αερολέσχη αλλά και την ελαφρά αεροπορία των διαφόρων υπηρεσιών του κράτους. Ο όρος "δημόσια ωφέλεια", λέγει, πρέπει εξ άλλου να ερμηνεύεται με ευρύτητα και να προσαρμόζεται στις σύγχρονες απαιτήσεις, ώστε να περιλαμβάνει την εξυπηρέτηση επί μέρους κοινωνικών δραστηριοτήτων.
Η επιχειρηματολογία αυτή συναντά μεγάλες δυσκολίες στα πλαίσια της υπόθεσης. Καθ’ όσον εισηγείται ότι σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν η εξυπηρέτηση των δι’ αέρος συγκοινωνιών δυνάμει του άρθρου 3(2)(ι), αναιρείται από την ίδια τη ρητή αναφορά στη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης στον ειδικό σκοπό και την ανάγκη της απαλλοτρίωσης, δηλαδή την παραχώρηση της ακίνητης ιδιοκτησίας στην Αεραθλητική Ομοσπονδία για την κατασκευή των αναγκαίων εγκαταστάσεων για δημιουργία και λειτουργία Αεραθλητικού Κέντρου. Η παράλληλη γενική αναφορά στη δημιουργία και ανάπτυξη των δι’ αέρος συγκοινωνιών και στην εξυπηρέτηση της ελαφράς πολιτικής αεροπορίας παραμένει τέτοια και ουδόλως διαφοροποιεί την πραγματικότητα ότι κυρίαρχος σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν η εξυπηρέτηση της αερολέσχης. Δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία που να αναδεικνύουν τις ανάγκες της ελαφράς πολιτικής αεροπορίας σε ουσιαστικό παράγοντα που κατέστησε αναγκαία την απαλλοτρίωση. Ούτε θα ανέμενε κανείς, αν αυτός όντως ήταν ο σκοπός της απαλλοτρίωσης, να παραχωρείτο η γη στην αερολέσχη. Δεν ήταν άσχετο δε προς τούτο ότι, όπως παρετήρησε και ο αδελφός μας Δικαστής, προηγούμενο διάταγμα απαλλοτρίωσης σε σχέση με γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης που αναφέρετο μόνο στη δημιουργία και ανάπτυξη των δι’ αέρος συγκοινωνιών ανεκλήθη κατόπιν γνωμάτευ[*338]σης της νομικής υπηρεσίας ότι, καθ’ όσον πρόθεση του κράτους ήταν η παραχώρηση της γης στην αερολέσχη, δεν θα ήταν νόμιμο.
Ως προς την άλλη πτυχή της εισήγησης, ότι η απαλλοτρίωση για το σκοπό παραχώρησης της γης στην αερολέσχη για τις ανάγκες της συνιστούσε σκοπό δημόσιας ωφέλειας δυνάμει του άρθρου 3(2)(μ)(ο), θα ήταν περιττό να προσθέσουμε πολλά στα όσα ήδη ανέφερε ο αδελφός μας Δικαστής στο απόσπασμα που παραθέσαμε. Να πούμε μόνο συνοπτικά ότι δεν στοιχειοθετείται η επαρκής εκείνη εμβέλεια της επί μέρους αθλητικής δραστηριότητας που θα ανήγαγε το σκοπό δημιουργίας αεροδρομίου για εξυπηρέτηση της αερολέσχης σε σκοπό κοινής ωφέλειας για δημιουργία "τόπου αναψυχής" όπως εννοείται στο άρθρο 3(2)(μ) ή για προαγωγή "αθλητικής οργανώσεως" όπως εννοείται στο άρθρο 3(2)(ο), ώστε να δικαιολογείται η προς τούτο απαλλοτρίωση ιδιωτικής γης, και βεβαίως και η επακόλουθη αποζημίωση της με κρατική δαπάνη.
Η έφεση λοιπόν αποτυγχάνει και απορρίπτεται με έξοδα υπέρ των Εφεσιβλήτων 1, 2, 3, 7, 10, 12, 13, 16, 21, 22 και 23 και εναντίον της Δημοκρατίας.
H έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο