(2006) 3 ΑΑΔ 297
[*297]23 Μαΐου, 2006
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π., ΑΡΤΕΜΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΚΡΟΝΙΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΦΩΤΙΟΥ, ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ/στές]
(Αναθεωρητική Έφεση Aρ. 3773)
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ
ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ,
Εφεσείουσα-Καθ’ης η αίτηση,
v.
1. ΑΝΤΩΝΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ,
2. ΣΤΕΛΙΟΥ ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ,
3. ΣΑΒΒΑ ΜΑΤΣΑ,
4. ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΠΑΣΙΑ,
Εφεσιβλήτων-Αιτητών.
(Αναθεωρητική Έφεση Aρ. 3774)
ΣΤΕΛΛΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ,
Εφεσείουσα-Ενδιαφερόμενο Μέρος,
v.
1. ΑΝΤΩΝΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ,
2. ΣΤΕΛΙΟΥ ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ,
3. ΣΑΒΒΑ ΜΑΤΣΑ,
4. ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΠΑΣΙΑ,
Εφεσιβλήτων-Αιτητών,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ (AP. 1),
Καθ’ης η αίτηση.
(Αναθεωρητικές Εφέσεις Αρ. 3773, 3774)
[*298]Αναθεωρητική Δικαιοδοσία ― Ορθά δεν προχώρησε το πρωτόδικο Δικαστήριο στην εξέταση των υπόλοιπων λόγων της προσφυγής, αφού κατέληξε πως η απόφαση έπασχε λόγω κακής σύνθεσης της Συμβουλευτικής Επιτροπής.
Αναθεωρητική Έφεση ― Αντέφεση και ειδοποίηση εφεσιβλήτου ― Δεν είναι αναγκαία προϋπόθεση για εξέταση νομικών ζητημάτων που δεν αποφασίστηκαν πρωτόδικα, η καταχώρηση αντέφεσης ή ειδοποίησης εφεσιβλήτου ― Χρήσιμη μόνο η υποβολή υπομνήματος περί τούτου γραπτώς στην Ολομέλεια και τους διαδίκους ― Η εξέταση των υπόλοιπων ζητημάτων γίνεται αφού παραμεριστεί η πρωτόδικη απόφαση, είτε στην ίδια, είτε σε διαφορετικές ημερομηνίες ― Η αντέφεση απορρίφθηκε χωρίς έξοδα.
Η Πλήρης Ολομέλεια εξέτασε νομικό ζήτημα πριν την εκδίκαση της έφεσης, κατά πόσο δηλαδή απαιτείται καταχώριση αντέφεσης ή ειδοποίησης εφεσιβλήτου για την εξέταση των νομικών ζητημάτων που δεν εξετάστηκαν πρωτόδικα.
Η Πλήρης Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, απορρίπτοντας την αντέφεση, αποφάσισε ότι:
1. Πρωτόδικα το Δικαστήριο ορθά δεν προχώρησε σε εξέταση των επομένων σε σειρά ζητημάτων, όταν κατέληξε πως έπασχε η σύσταση της Συμβουλευτικής. Η περαιτέρω διοικητική διαδικασία νόημα θα αποκτούσε πια μόνο εφόσον η Συμβουλευτική Επιτροπή λειτουργούσε με νόμιμη συγκρότηση και σύνθεση. Υπό αυτές τις περιστάσεις, τα υπό αναφορά ζητήματα εγείρονται εκ νέου προς εξέταση, κατά ορθολογική σειρά, μόνο εφόσον η Ολομέλεια καταλήξει ότι ο προηγηθείς λόγος ακύρωσης δεν ευσταθούσε. Παρόλον ότι την εξέταση την αναλαμβάνει η Ολομέλεια, στην οποία βρίσκεται πλέον η προσφυγή, η εξέταση συνεχίζει να είναι πρωτόδικη.
2. Δεν είναι αναγκαία προϋπόθεση, για εξέταση νομικών ζητημάτων που δεν αποφασίστηκαν πρωτόδικα, η καταχώρηση αντέφεσης ή ακόμα ειδοποίησης εφεσιβλήτου, αφού η εξέταση τέτοιων σημείων γίνεται για πρώτη φορά και όχι υπό μορφή έφεσης. Επομένως δεν μπορούν να ακολουθηθούν τα όσα επί του προκειμένου αποφασίστηκαν στις υποθέσεις Δημοκρατία ν. Βιολάρης κ.ά. (1991) 3 Α.Α.Δ. 456, Δημοκρατία ν. S. Kyriacou Euromarket Ltd κ.ά. (2001) 3 Α.Α.Δ. 855 και Κυπριακή Δημοκρατία ν. Τσεριώτη κ.ά. (2005) 3 Α.Α.Δ. 338, περί της ανάγκης διαβήματος με βάση την Δ.35. Είναι όμως χρήσιμο όπως ο διάδικος που επιθυμεί την εξέταση άλλων ζητημάτων υπομνήσει περί τούτου γρα[*299]πτώς, τόσο την Ολομέλεια όσο και τους υπόλοιπους διαδίκους, για σκοπούς καλύτερου προγραμματισμού.
Αναγκαία προϋπόθεση για να οδηγηθεί η Ολομέλεια στην ανάγκη εξέτασης άλλων νομικών ζητημάτων της προσφυγής, είναι ο παραμερισμός της πρωτόδικης απόφασης και επομένως πρέπει να προηγείται της εξέτασης των εν λόγω ζητημάτων. Βέβαια τούτο μπορεί να γίνει είτε κατά την ίδια ημερομηνία, είτε σε διαφορετικές ημερομηνίες. Παρόλο που σε μερικές υποθέσεις η εξέταση των εν λόγω νομικών σημείων έγινε σε άλλη ημερομηνία από την ημερομηνία ακύρωσης της πρωτόδικης απόφασης, δεν υπάρχει πρόβλημα να εξεταστούν κατά την ίδια ημερομηνία αμέσως μετά τον παραμερισμό της πρωτόδικης απόφασης. Στις περιπτώσεις εκείνες που αναβλήθηκε η εξέταση των εν λόγω νομικών σημείων φαίνεται να έγινε τούτο ως θέμα πρακτικής.
Η αντέφεση δεν είναι παραδεκτή και απορρίπτεται. Υπό τις περιστάσεις, δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα.
Οι εφέσεις θα εξεταστούν σε νέα ημερομηνία κατά την οποία, αν επιτύχουν, η Ολομέλεια θα προχωρήσει στην εξέταση των υπόλοιπων ζητημάτων στην προσφυγή ή όσων από αυτά χρειάζονται, προτού αποφασίσει αναφορικά με την επικύρωση ή ακύρωση της προσβληθείσας διοικητικής απόφασης.
Διαταγή ως ανωτέρω.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Δημοκρατία κ.ά. ν. Τσεριώτη κ.ά. (2005) 3 Α.Α.Δ. 338,
Δημοκρατία ν. Βιολάρη κ.ά. (1991) 3 Α.Α.Δ. 456,
Δημοκρατία ν. S. Kyriacou Euromarket Ltd κ.ά. (2001) 3 Α.Α.Δ. 855,
Δημοκρατία ν. Αντωνίου (Αρ. 2) (2002) 3 Α.Α.Δ. 740,
Δημοκρατία ν. Αντωνίου (Aρ. 1) (2001) 3 Α.Α.Δ. 103,
Δημοκρατία ν. Θεοφίλου (Αρ. 1) (2004) 3 Α.Α.Δ. 63.
Έφεση.
Έφεση από την εφεσείουσα εναντίον της απόφασης Δικαστή του Aνωτάτου Δικαστηρίου (Υποθ. Αρ. 665/2001), ημερ. 2/2/2004.
[*300]Α. Ποιητής, για την Εφεσείουσα-Καθ’ης η αίτηση στην Α.Ε. 3773 και για την Καθ’ης η αίτηση στην Α.Ε. 3774.
Α.Σ. Αγγελίδης, για τους Εφεσίβλητους-Αιτητές και στις δύο υποθέσεις.
I. Νικολάου, για το Ενδιαφερόμενο Μέρος στην Α.Ε. 3773 και για την Εφεσείουσα-Eνδιαφερόμενο Μέρος στην Α.Ε. 3774.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π.: Την ομόφωνη απόφαση του δικαστηρίου θα δώσει ο δικαστής Μ. Φωτίου.
ΦΩΤΙΟΥ, Δ.: Η προσβληθείσα διοικητική απόφαση ακυρώθηκε πρωτόδικα επειδή ο συνάδελφος που εξέτασε την περίπτωση θεώρησε πως έπασχε η σύσταση της Συμβουλευτικής Επιτροπής. Ένεκα τούτου δεν εξετάστηκαν άλλα τεθέντα ζητήματα. Η Δημοκρατία και το ε.μ. άσκησαν εφέσεις με τις οποίες προβάλλεται ότι η σύνθεση ήταν νόμιμη ενώ οι εφεσίβλητοι με αντέφεση ζητούν εξέταση των υπόλοιπων ζητημάτων.
Όταν η υπόθεση άχθηκε ενώπιον της πενταμελούς Ολομέλειας για ακρόαση, ο συνήγορος των εφεσιβλήτων αναφέρθηκε σε πρόσφατη νομολογία με βάση την οποία η έφεση έπρεπε να επιτύχει και εισηγήθηκε την εξέταση ταυτόχρονα έφεσης και αντέφεσης ώστε, κατόπιν παραμερισμού της πρωτόδικης απόφασης, να αποτραπεί το ενδεχόμενο επικύρωσης της διοικητικής απόφασης ενόσω εκκρεμούσε η εξέταση των υπόλοιπων ζητημάτων.
Τέθηκε από την Ολομέλεια προς συζήτηση το κατά πόσο η εξέταση των υπόλοιπων ζητημάτων μπορούσε να ενταχθεί στο πλαίσιο αντέφεσης, δηλαδή της δευτεροβάθμιας δικαιοδοσίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, δεδομένου ότι τα υπό αναφορά ζητήματα δεν εξετάστηκαν πρωτόδικα. Η καταφατική στο ερώτημα απάντηση του συνηγόρου των εφεσιβλήτων στηρίχθηκε στην απόφαση της Ολομέλειας στη Δημοκρατία κ.ά. ν. Τσεριώτη κ.ά. (2005) 3 A.A.Δ. 338, όσο και αν ο συνήγορος διαφωνούσε με αυτή. Κρίθηκε εκεί πως χωρίς αντέφεση ή ειδοποίηση εφεσιβλήτου δεν εξετάζονταν τα υπόλοιπα ζητήματα που είχαν τεθεί στην προσφυγή. Παρατηρήσαμε ότι σε πολλές παρόμοιες υποθέσεις η Ολομέλεια εξέτασε τα υπόλοιπα ζητήματα, σε πρώτο βαθμό, με μόνο τη διαπίστωση ότι εκκρεμούσαν. Θεωρήσαμε επομένως ενδεδειγμένη τη διεύρυνση και ανέλαβε την υπόθεση η Πλήρης Ολομέλεια ώστε να χα[*301]ραχθεί κοινή γραμμή.
Χρειάζεται πρώτα να υπογραμμίσουμε ότι πρωτόδικα το Δικαστήριο ορθά δεν προχώρησε σε εξέταση των επομένων σε σειρά ζητημάτων όταν κατέληξε πως έπασχε η σύσταση της Συμβουλευτικής. Η περαιτέρω διοικητική διαδικασία νόημα θα αποκτούσε πια μόνο εφόσον η Συμβουλευτική Επιτροπή λειτουργούσε με νόμιμη συγκρότηση και σύνθεση. Υπό αυτές τις περιστάσεις, τα υπό αναφορά ζητήματα εγείρονται εκ νέου προς εξέταση, κατά ορθολογική σειρά, μόνο εφόσον η Ολομέλεια καταλήξει ότι ο προηγηθείς λόγος ακύρωσης δεν ευσταθούσε. Παρόλον ότι την εξέταση την αναλαμβάνει η Ολομέλεια, στην οποία βρίσκεται πλέον η προσφυγή, η εξέταση συνεχίζει να είναι πρωτόδικη.
Κρίνουμε ότι δεν είναι αναγκαία προϋπόθεση, για εξέταση νομικών ζητημάτων που δεν αποφασίστηκαν πρωτόδικα, η καταχώρηση αντέφεσης ή ακόμα ειδοποίησης εφεσιβλήτου, αφού η εξέταση τέτοιων σημείων γίνεται για πρώτη φορά και όχι υπό μορφή έφεσης. Επομένως δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε τα όσα επί του προκειμένου αποφασίστηκαν στις υποθέσεις Δημοκρατία ν. Βιολάρη κ.ά. (1991) 3 Α.Α.Δ. 456, Δημοκρατία ν. S. Kyriacou Euromarket Ltd κ.ά. (2001) 3 Α.Α.Δ. 855 και Κυπριακή Δημοκρατία ν. Ι. Τσεριώτη κ.ά. (2005) 3 A.A.Δ. 338, περί της ανάγκης διαβήματος με βάση την Δ.35. Είναι όμως χρήσιμο όπως ο διάδικος που επιθυμεί την εξέταση άλλων ζητημάτων υπομνήσει περί τούτου γραπτώς, τόσο την Ολομέλεια όσο και τους υπόλοιπους διαδίκους, για σκοπούς καλύτερου προγραμματισμού.
Τέλος, επισημαίνουμε ότι αναγκαία προϋπόθεση για να οδηγηθούμε στην ανάγκη εξέτασης άλλων νομικών ζητημάτων της προσφυγής είναι ο παραμερισμός της πρωτόδικης απόφασης και επομένως πρέπει να προηγείται της εξέτασης των εν λόγω ζητημάτων. Βέβαια τούτο μπορεί να γίνει είτε κατά την ίδια ημερομηνία είτε σε διαφορετικές ημερομηνίες. Παρόλο που σε μερικές υποθέσεις η εξέταση των εν λόγω νομικών σημείων έγινε σε άλλη ημερομηνία από την ημερομηνία ακύρωσης της πρωτόδικης απόφασης, δεν υπάρχει πρόβλημα να εξεταστούν κατά την ίδια ημερομηνία αμέσως μετά τον παραμερισμό της πρωτόδικης απόφασης. Στις περιπτώσεις εκείνες που αναβλήθηκε η εξέταση των εν λόγω νομικών σημείων φαίνεται να έγινε τούτο ως θέμα πρακτικής. Για παράδειγμα στη Δημοκρατία ν. Αντωνίου (Αρ. 2) (2002) 3 Α.Α.Δ. 740 το Ανώτατο Δικαστήριο αφού πρώτα ακύρωσε στις 15 Φεβρουαρίου 2002 την πρωτόδικη απόφαση (βλ. Κυπριακή Δημοκρατία ν. Αντωνίου (Aρ. 1) (2001) 3 Α.Α.Δ. 103), άκουσε σε ξεχωριστή ημερομηνία τους λό[*302]γους εκείνους που δεν είχαν αποφασιστεί πρωτόδικα. Στη σελ. 111 της υπόθεσης Δημοκρατία ν. Αντωνίου (Αρ. 1) το θέμα διατυπώθηκε από το Νικολάου Δ. ως εξής:
«Η έφεση επιτυγχάνει με έξοδα. Η προσβαλλόμενη απόφαση παραμερίζεται. Παραμένουν άλλα ζητήματα που τέθηκαν με την προσφυγή και επομένως θα οριστεί νέα ημερομηνία για εξέταση τους.»
Παρόμοια ενέργεια είχαμε και στην υπόθεση Δημοκρατία ν. Θεοφίλου (Αρ. 1) (2004) 3 Α.Α.Δ. 63, όπου ο Κωνσταντινίδης Δ. διατύπωσε την κατάληξη του ως εξής:
«Οι εφέσεις επιτυγχάνουν και η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται, για το λόγο που προσδιορίσαμε. Αυτός δεν είχε εγερθεί πρωτοδίκως, ο αιτητής ουσιαστικά δεν τον αντέκρουσε όταν ηγέρθηκε ενώπιόν μας και δε θα εκδώσουμε διαταγή για έξοδα. Παραμένουν οι υπόλοιποι λόγοι που προβάλλει ο αιτητής και δεν εξετάστηκαν. Κατά τα καθιερωμένα θα τους εξετάσουμε σε ημερομηνία που θα οριστεί.»
Ενόψει των πιο πάνω η αντέφεση δεν είναι παραδεκτή και απορρίπτεται. Υπό τις περιστάσεις, δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα.
Οι εφέσεις θα εξεταστούν σε νέα ημερομηνία κατά την οποία, αν επιτύχουν, η Ολομέλεια θα προχωρήσει στην εξέταση των υπόλοιπων ζητημάτων στην προσφυγή ή όσων από αυτά χρειάζονται, προτού αποφασίσει αναφορικά με την επικύρωση ή ακύρωση της προσβληθείσας διοικητικής απόφασης.
Διαταγή ως ανωτέρω.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο