(2007) 3 ΑΑΔ 499
[*499]12 Νοεμβρίου, 2007
[ΑΡΤΕΜΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ,
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ/στές]
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,
2. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Εφεσείoντες-Καθ’ ων η αίτηση,
v.
ΑΛΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ,
Εφεσίβλητης-Αιτήτριας.
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 101/2005)
Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο ― Απαίτηση καθορισμού του καθ’ ου η αίτηση στον τίτλο της προσφυγής και απαίτηση επίδοσης της προσφυγής στο ενδιαφερόμενο μέρος ― Κατά πόσο παραβιάστηκαν στην κριθείσα περίπτωση της προσφυγής κατ’ απορρίψεως αίτησης για πολεοδομική άδεια, όπου ως καθ’ ου καθορίστηκε μόνο το όργανο που εξέδωσε την απόφαση επί της ιεραρχικής προσφυγής κατά της αρχικής απόρριψης της άδειας και όχι η Πολεοδομική Αρχή.
Διοικητικό Δίκαιο ― Επανεξέταση μετά από ακυρωτική δικαστική απόφαση ― Όρια εντός των οποίων οφείλει να κινηθεί η επανεξέταση ― Ειδικά η δέσμευση που απορρέει για το διοικητικό όργανο που επανεξετάζει ― Η δεσμευτική νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου και η εφαρμογή της στα γεγονότα της κριθείσας περίπτωσης.
Η Δημοκρατία ζήτησε με την έφεση την επικύρωση της επίδικης στην προσφυγή απόφασης απόρριψης της αίτησης για Πολεοδομική άδεια που είχε υποβάλει η αιτήτρια και η οποία ακυρώθηκε πρωτόδικα,για το λόγο ότι είχε κατ’ επανεξέταση δοθεί από τη Διοίκηση ως αιτιολογία απόρριψης της αίτησης για πολεοδομική άδεια νέο δεδομένο, του οποίου δεν είχε γίνει επίκληση κατά την αρχική απόρριψη της άδειας.
Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, απορρίπτοντας την έφεση, αποφάσισε ότι:
[*500]1. Παραπονούνται οι εφεσείοντες ότι δεν προστέθηκε ο Δήμος Λάρνακας ως Πολεοδομική Αρχή στην προσφυγή, ούτε και διέταξε το Δικαστήριο να επιδοθεί σε αυτόν ως ενδιαφερόμενο μέρος η προσφυγή, για να λάβει μέρος στη διαδικασία σαν άμεσα εμπλεκόμενο μέρος.
Ο συνήγορος της εφεσίβλητης ενίσταται στην έγερση των λόγων αυτών της έφεσης, αφού, κατά την εισήγησή του, κάτι τέτοιο δεν εγέρθηκε πρωτόδικα για να κριθεί από το Δικαστήριο. Επίσης επισημαίνει ότι η τελική απόφαση είναι αυτή στην ιεραρχική προσφυγή, που δεν συνιστά έφεση σύμφωνα με τη νομολογία, αλλά αντικείμενό της είναι η εξέταση της υπόθεσης εξ υπαρχής, με την ίδια πρωτογενή δικαιοδοσία.
Πέρα από τα πιο πάνω, οι συνήγοροι του Δήμου Λάρνακος, που ήταν και οι αρμόδιοι για να υποβάλουν τέτοιο αίτημα, είχαν καταχωρήσει αίτηση ενώπιον του Εφετείου για να εκπροσωπηθούν και να προβάλουν τις απόψεις τους, η οποία τελικά αποσύρθηκε και απορρίφθηκε κατόπιν σχετικών παρατηρήσεων του Εφετείου.
Εν όψει των πιο πάνω, δεν υπήρχε αποχρών λόγος ούτως ώστε να περιληφθεί ως καθ’ ου η αίτηση ή ενδιαφερόμενο μέρος ο Δήμος Λάρνακας, κάτι που οι εφεσείοντες-καθ’ ων η αίτηση δεν αποπειράθηκαν να πράξουν ούτε και πρωτόδικα.
2. Με άλλους λόγους έφεσης οι εφεσείοντες αμφισβητούν την ορθότητα της θέσης του πρωτόδικου Δικαστή και εισηγούνται πως, κατά την επανεξέταση, η αρμόδια αρχή μπορούσε και όφειλε να επανεξετάσει και άλλα στοιχεία και δεν είχε υποχρέωση να περιοριστεί μόνο στο λόγο για τον οποίο ακυρώθηκε προηγουμένως η απόφαση της. Παραπέμπουν δε στην Kyprianides v. The Republic of Cyprus (1968) 3 C.L.R. 653.
Στην Κyprianides (πιο πάνω), στην οποία αναφέρθηκε ο ευπαίδευτος συνήγορος των εφεσειόντων, το τί κρίθηκε ήταν ότι κατά την επανεξέταση είναι δυνατόν να λαμβάνονται υπόψη και γεγονότα που υφίσταντο κατά τον ουσιώδη χρόνο και δεν περιοριζόταν η επανεξέταση σε εκείνα για τα οποία ακυρώθηκε η προηγούμενη απόφαση, δεν κρίθηκε όμως πως θα μπορούσε να εγερθούν και νέα θέματα όπως στην παρούσα περίπτωση. Τα γεγονότα εκείνα αφορούσαν και πάλι το ίδιο θέμα για το οποίο λήφθηκε η ακυρωτική απόφαση. Ως εκ τούτου, η υπόθεση εκείνη διακρίνεται από την παρούσα όπου επρόκειτο για εξέταση νέου θέματος που δεν είχε αρχικά προωθηθεί ως αιτιολογία για την απόρριψη της αίτησης [*501]για πολεοδομική άδεια.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Δημοκρατία ν. Χριστοφόρου (2003) 3 Α.Α.Δ. 185,
Kyprianides v. The Republic of Cyprus (1968) 3 C.L.R. 653,
Ναζίρης ν. Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου (2007) 3 Α.Α.Δ. 38,
Παπαδόπουλος ν. Ιωσηφίδη κ.ά. (2002) 3 Α.Α.Δ. 601,
Καμένος ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 25.
Έφεση.
Έφεση από τους εφεσείοντες εναντίον της απόφασης Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Υπ. Αρ. 1168/03), ημερ. 12/8/05.
Μ. Αντωνίου για Α. Ανδρέου, για τους Εφεσείοντες.
Α. Σ. Αγγελίδης, για την Εφεσίβλητη.
Cur. adv. vult.
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Π. Αρτέμη, Δ..
ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ.: Το Φεβρουάριο του 1992 η εφεσίβλητη-αιτήτρια υπέβαλε αίτηση για πολεοδομική άδεια για την ανέγερση σε ακίνητό της πρόσθετης οικοδομής 8 καταστημάτων και κλιμακοστασίου.
Τον Ιούνιο του 1992, η Πολεοδομική Αρχή, που ήταν ο Δήμος Λάρνακας, απέρριψε την αίτηση, με το αιτιολογικό ότι το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας, επρόκειτο να κατασκευάσει αντλιοστάσιο σε μέρος του κτήματός της. Η Πολεοδομική Αρχή αποδέχθηκε την εισήγηση της Επιτροπής Τεχνικής Υπηρεσίας για απόρριψη της αίτησης.
Η εφεσίβλητη-αιτήτρια προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο [*502]και τελικά η Ολομέλεια, στις 20.11.98, ακύρωσε την προσβληθείσα διοικητική απόφαση, με το αιτιολογικό ότι η αίτηση της εφεσίβλητης δεν απορρίφθηκε με αναφορά στο «σχέδιο ανάπτυξης», κάτι που οδηγούσε στο συμπέρασμα πως η ανάπτυξη ήταν εναρμονισμένη προς όσα αυτό διελάμβανε και υπέδειξε πως οι προθέσεις του Συμβουλίου Αποχετεύσεων δεν αποτελούσαν «ουσιώδη παράγοντα» με την έννοια του όρου στο Αρθρο 26(1) του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου του 1972, καταλήγοντας ότι «στην πραγματικότητα, δια μέσου της πολεοδομικής απόφασης, σκοπήθηκε η προώθηση στόχων του Συμβουλίου Αποχετεύσεων. Σε τελική ανάλυση η προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε κατά κατάχρηση εξουσίας».
Αφού το Σεπτέμβριο του 1993 είχε ήδη δημοσιευθεί διάταγμα απαλλοτρίωσης του χώρου που χρειαζόταν για την κατασκευή του αντλιοστασίου, το τελευταίο συμπληρώθηκε κατά το 1999. Ακολούθησε επανεξέταση της αίτησης που κατέληξε σε απορριπτική απόφαση, που λήφθηκε το Μάρτιο του 2001, στην οποία κρίθηκε ότι η αιτούμενη πολεοδομική άδεια δεν ήταν σύμφωνη με τις πρόνοιες του τοπικού σχεδίου Λάρνακας, επισημαίνοντας πρόβλημα στο θέμα διευθέτησης 21 χώρων στάθμευσης.
Ακολούθησε ιεραρχική προσφυγή και το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως έδωσε τις απόψεις του, εξηγώντας το θέμα που αφορούσε τους χώρους στάθμευσης. Η ιεραρχική προσφυγή, όπως αναφέρθηκε σε αυτή, απορρίφθηκε για τους ίδιους λόγους, για τους οποίους είχε απορριφθεί και η αίτηση από την Πολεοδομική Αρχή.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι, αφού η Αρχή απέρριψε αρχικά την αίτηση για ένα μόνο λόγο, δηλαδή την πρόθεση της για μελλοντική κατασκευή αντλιοστασίου, χωρίς να αναφέρει οποιοδήποτε άλλο λόγο, σήμαινε ότι δεν υπήρχε άλλο εμπόδιο για την έκδοση της άδειας και δεν μπορούσε η αρμόδια αρχή να επανέλθει σε θέματα που δεν εγέρθηκαν προηγουμένως, παρατηρώντας ότι η επανεξέταση διενεργείται κάτω από το φως του ακυρωτικού αποτελέσματος και όχι εφ’ όλης της ύλης. Η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώθηκε με βάση το Αρθρο 146.4(β) του Συντάγματος. Η παρούσα έφεση στρέφεται εναντίον της πρωτόδικης αυτής απόφασης.
Παραπονούνται οι εφεσείοντες ότι δεν προστέθηκε ο Δήμος Λάρνακας ως Πολεοδομική Αρχή στην προσφυγή, ούτε και διέταξε το Δικαστήριο να επιδοθεί σε αυτόν ως ενδιαφερόμενο μέρος η προσφυγή, για να λάβει μέρος στη διαδικασία σαν άμεσα εμπλε[*503]κόμενο μέρος.
Ο συνήγορος της εφεσίβλητης ενίσταται στην έγερση των λόγων αυτών της έφεσης, αφού, κατά την εισήγηση του, κάτι τέτοιο δεν εγέρθηκε πρωτόδικα για να κριθεί από το Δικαστήριο. Επίσης επισημαίνει ότι η τελική απόφαση είναι αυτή στην ιεραρχική προσφυγή, που δε συνιστά έφεση σύμφωνα με τη νομολογία, αλλά αντικείμενό της είναι η εξέταση της υπόθεσης εξ υπαρχής, με την ίδια πρωτογενή δικαιοδοσία. (Δέστε επί του προκειμένου και Δημοκρατία ν. Χριστοφόρου (2003) 3 Α.Α.Δ. 185).
Πέρα από τα πιο πάνω, επισημαίνουμε πως οι συνήγοροι του Δήμου Λάρνακος, που ήταν και οι αρμόδιοι για να υποβάλουν τέτοιο αίτημα, είχαν καταχωρήσει αίτηση ενώπιον του Εφετείου για να εκπροσωπηθούν και να προβάλουν τις απόψεις του, η οποία τελικά αποσύρθηκε και απορρίφθηκε κατόπιν σχετικών παρατηρήσεων του Εφετείου. Παραθέτουμε σχετικό απόσπασμα από το πρακτικό ημερομηνίας 1.12.06:
«ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ προς κ. Χατζηχριστοφή – Διερωτώμαστε αναφορικά με τη στόχευση αυτής της αίτησης. Εξ όσων αντιλαμβανόμαστε έχει εκδοθεί απόφαση από την Πολεοδομική Αρχή που είναι ο Δήμος Λάρνακος, ασκήθηκε ιεραρχική προσφυγή η οποία απορρίφθηκε και η έφεση αφορά στην πρωτόδικη απόφαση με την οποία επικυρώθηκε η απόρριψη. Ο Δήμος Λάρνακας ήταν μέλος της όλης διοικητικής ενέργειας η οποία απέληξε στην προσβληθείσα απόφαση.
Χατζηχριστοφή – Αποσκοπούμε στο να μπορέσουμε να προωθήσουμε ορισμένες απόψεις μας επί του θέματος.
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ – Αυτά δεν μπορούσαν να γίνουν σε συνεργασία των δικηγόρων έτσι ώστε στις απόψεις της Δημοκρατίας να αντανακλώνται και οι απόψεις του Δήμου;
Χατζηχριστοφή – Αντιλαμβάνομαι και αποσύρω την αίτηση.»
Εν όψει των πιο πάνω, κρίνουμε ότι δεν υπήρχε αποχρών λόγος ούτως ώστε να περιληφθεί ως καθ’ ου η αίτηση ή ενδιαφερόμενο μέρος ο Δήμος Λάρνακας, κάτι που οι εφεσείοντες-καθ’ ων η αίτηση δεν αποπειράθηκαν να πράξουν ούτε και πρωτόδικα.
Με άλλους λόγους έφεσης οι εφεσείοντες αμφισβητούν την ορθότητα της θέσης του πρωτόδικου Δικαστή και εισηγούνται πως, [*504]κατά την επανεξέταση, η αρμόδια αρχή μπορούσε και όφειλε να επανεξετάσει και άλλα στοιχεία και δεν είχε υποχρέωση να περιοριστεί μόνο στο λόγο για τον οποίο ακυρώθηκε προηγουμένως η απόφαση του. Παραπέμπουν δε στην Kyprianides v. The Republic of Cyprus (1968) 3 C.L.R. 653 στη σελ. 660.
Αναφορικά με την κατάληξη του πρωτόδικου Δικαστηρίου επί του προκειμένου, παραθέτουμε σχετικό απόσπασμα από την ακυρωτική απόφαση της Ολομέλειας, ως αποτέλεσμα της οποίας έγινε η επανεξέταση στην υπό εκδίκαση περίπτωση: «Δεν απορρίφθηκε η αίτηση της με αναφορά στο ‘σχέδιο ανάπτυξης’ και το συμπέρασμα είναι πως η ανάπτυξη που σχεδίασε ήταν εναρμονισμένη προς όσα αυτό διελάμβανε».
Στην υπόθεση Ναζίρης ν. Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου (2007) 3 Α.Α.Δ. 38, η πλήρης Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου επεσήμανε, μεταξύ άλλων, ότι η επανεξέταση διενεργείται στη βάση του ακυρωτικού αποτελέσματος και όχι εφ’ όλης της ύλης. Παραθέτω σχετικό απόσπασμα από τη σελ. 50 της απόφασης:
«Η Ολομέλεια δεν φαίνεται να κατεύθυνε την προσοχή της και στην άλλη, παράλληλη, αρχή ότι η επανεξέταση διενεργείται στη βάση του ακυρωτικού αποτελέσματος και όχι εφ΄όλης της ύλης, χωρίς βέβαια να επηρεάζεται η νομολογιακά αναγνωρισμένη δυνατότητα του διοικητικού οργάνου να επαναδιερευνά όταν διαπιστώνεται λόγος: βλ. Ιωσηφίδης κ.ά. ν. Δαβερώνα κ.ά. (2002) 3 Α.Α.Δ. 147 και Παπαδόπουλος ν. Ιωσηφίδη κ.ά. (2002) 3 Α.Α.Δ. 601. Η εν λόγω αρχή, στηριγμένη στη λογική, αποβλέπει αφενός στη λήξη, με την πρώτη ευκαιρία, της αμφισβήτησης διοικητικών αποφάσεων και αφετέρου, όπως και στην περίπτωση του δεδικασμένου, στο να αποφεύγεται η κατάχρηση της δικαστικής διαδικασίας, με επιπτώσεις εύκολα προβλεπτές.»
Στην Παπαδόπουλος ν. Ιωσηφίδη κ.ά. (2002) 3 Α.Α.Δ. 601 χωρίς να αμφισβητείται η δυνατότητα που νομολογιακά αναγνωρίζεται στο αρμόδιο όργανο να επαναδιερευνά όταν διαπιστώνεται λόγος, επισημάνθηκε όμως πως αυτή η δυνατότητα είναι ενταγμένη στην αρχή της καλής πίστης (δέστε Καμένος ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 25) και δεν είναι απεριόριστης εμβέλειας.
Στην Kyprianides (πιο πάνω), στην οποία αναφέρθηκε ο ευπαίδευτος συνήγορος των εφεσειόντων, το τι κρίθηκε ήταν ότι κατά την επανεξέταση είναι δυνατόν να λαμβάνονται υπόψη και γε[*505]γονότα που υφίσταντο κατά τον ουσιώδη χρόνο και δεν περιοριζόταν η επανεξέταση σε εκείνα για τα οποία ακυρώθηκε η προηγούμενη απόφαση, δεν κρίθηκε όμως πως θα μπορούσε να εγερθούν και νέα θέματα όπως στην παρούσα περίπτωση. Τα γεγονότα εκείνα αφορούσαν και πάλι το ίδιο θέμα για το οποίο λήφθηκε η ακυρωτική απόφαση. Ως εκ τούτου, η υπόθεση εκείνη διακρίνεται από την παρούσα όπου επρόκειτο για εξέταση νέου θέματος που δεν είχε αρχικά προωθηθεί ως αιτιολογία για την απόρριψη της αίτησης για πολεοδομική άδεια.
Έχοντας κατά νου τα πιο πάνω, απορρίπτουμε την έφεση με έξοδα εναντίον των εφεσειόντων, τα οποία να υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο