(2011) 3 ΑΑΔ 175
[*175]14 Μαρτίου, 2011
[ΑΡΤΕΜΗΣ, Π., ΚΡΑΜΒΗΣ, ΦΩΤΙΟΥ, ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ,
ΚΛΗΡΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΥ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ,
Εφεσείουσα - Aιτήτρια,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ,
Εφεσιβλήτου - Καθ’ ου η αίτηση.
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 121/2006)
Αναθεωρητική Έφεση ― Αίτηση τροποποίησης των λόγων εφέσεως ― Νομολογιακά πορίσματα επί της τροποποίησης και εφαρμογής τους στα γεγονότα της κριθείσας περίπτωσης ― Περιστάσεις, υπό τις οποίες η προσθήκη νέου λόγου εφέσεως για μη διεξαγωγή δίκαιης δίκης, επιτράπηκε.
Οι εφεσείοντες ζήτησαν με αίτησή τους, την προσθήκη στην Ειδοποίηση Εφέσεως νέου τέταρτου λόγου έφεσης.
Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, εγκρίνοντας την αίτηση, αποφάσισε ότι:
1. Η νομολογία σχετικά με το θέμα τροποποίησης των λόγων έφεσης συνοψίζεται στην υπόθεση Flecha Contracting Ltd v. M.C. Michael Development Ltd (2001) 1 A.A.Δ. 495. Προκύπτει εν προκειμένω πως η καθυστέρηση, εάν θεωρηθεί ότι υπήρξε κάποια καθυστέρηση στην υποβολή της αίτησης, δεν μπορεί να ιδωθεί κατ΄απομόνωση ως σημασίας αποφασιστικής. Το πρωταρχικό κριτήριο, είναι το συμφέρον της δικαιοσύνης σε κάθε δεδομένη περίπτωση. Είναι προφανές ότι η συμπερίληψη του νέου λόγου στην αρχική ειδοποίηση έφεσης, δεν ήταν δυνατή και ως εκ τούτου, παρά το στάδιο κατά το οποίο υποβάλλεται η αίτηση και το γεγονός ότι προσθέτει νέο, άσχετο λόγο με την ουσία της υπόθεσης, με την οποία σχετίζονται οι άλλοι τρεις λόγοι, αλλά με την διεξαγωγή δίκαιης δίκης, κρίνεται δίκαιο υπό τις περιστάσεις να επιτραπεί η συγκεκριμένη τροποποίηση.
[*176]2. Δίδεται άδεια για τροποποίηση ως η αίτηση. Η τροποποίηση και η παράδοση αντιγράφου τροποποιημένων λόγων έφεσης στους συνηγόρους των αντιδίκων, να πραγματοποιηθούν εντός ενός μηνός από σήμερα.
Το θέμα των εξόδων επιφυλάσσεται για να αποφασιστεί στο τέλος της έφεσης.
Διαταγή ως ανωτέρω.
Αναφερόμενη Υπόθεση:
Flecha Contracting Ltd v. M.C. Michael Development Ltd (2001) 1 A.A.Δ. 495.
Αίτηση.
Αίτηση από την εφεσείουσα με την οποία ζητά άδεια του Δικαστηρίου για τροποποίηση των λόγων έφεσης.
Γ. Χριστοφίδης και Χ. Σιακαλλή (κα), για την Εφεσείουσα - Αιτήτρια.
Μ. Δαμιανού (κα), για Χριστοφίδη και Σαμψών, για τον Εφεσίβλητο - Καθ’ ου η αίτηση.
Σ. Σκορδής, για το Ενδιαφερόμενο Μέρος.
Cur. adv. vult.
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Π. Αρτέμη, Π..
ΑΡΤΕΜΗΣ, Π.: Με την προσφυγή 344/2004, η εφεσείουσα-αιτήτρια ζητούσε:
«Δήλωση και/ή διάταγμα του Δικαστηρίου ότι η άρνηση των Καθ’ ων η Αίτηση να διαγράψουν τον Κυπριακό Σύνδεσμο Αυτοκινήτου από το Αθλητικό Μητρώο των Καθ’ ων η αίτηση και/ή η άρνηση να ανακαλέσουν την απόφασή τους ημερομηνίας 16.11.99 να εγγράψουν τον Κυπριακό Σύνδεσμο Αυτοκινήτου στο Αθλητικό τους Μητρώο και/ή να αναγνωρίσουν τον Κυπριακό Σύνδεσμο Αυτοκινήτου με το αγωνιστικό στάτους Ομοσπονδίας είναι άκυρη και στερημένη νομικής ισχύος και αποτελέσματος.»
[*177]Ο πρωτόδικος Δικαστής απέρριψε την προσφυγή και η αιτήτρια καταχώρησε την παρούσα έφεση, με λόγους έφεσης που αφορούν την ουσία της απόφασης. Η καταχώρηση της έφεσης έγινε στις 14.9.2006.
Στις 17.6.2009, καταχωρήθηκε η παρούσα αίτηση, με την οποία η εφεσείουσα-αιτήτρια ζητά άδεια για να τροποποιήσει τους λόγους έφεσης, με την προσθήκη νέου τέταρτου λόγου έφεσης, ως ακολούθως:
«Η Αιτήτρια δεν έτυχε δίκαιης δίκης υπό ανεξάρτητου και/ή αμερόληπτου Δικαστηρίου και/ή εσφαλμένα ο Πρωτόδικος Δικαστής δεν εξαιρέθηκε από την διαδικασία εξέτασης και έκδοσης απόφασης επί της προσφυγής της Αιτήτριας εφόσον η σχέση συνεργασίας που είχε με το Ενδιαφερόμενο Μέρος ήταν τέτοια που δημιουργεί την δικαιολογημένη εντύπωση ύπαρξης πραγματικής πιθανότητας προκατάληψης.»
Ο λόγος εξηγείται στην αιτιολογία που ακολουθεί, στην οποία περιέχονται τα εξής:
«Τούτο γιατί ο Πρωτόδικος Δικαστής ενώ έκρινε ορθό και δίκαιο να εξετάσει την προσφυγή την Αιτήτριας και να προχωρήσει στην έκδοση απόφασης, στην προσφυγή με αρ. 759/2006 μεταξύ των ίδιων μερών έκρινε ότι λόγω της σχέσης που είχε στο παρελθόν με το Ενδιαφερόμενο Μέρος ήτοι είχε παρακαθίσει ως Αγωνοδίκης σε Διεθνή Ράλλι που είχαν οργανωθεί από τον Κυπριακό Σύνδεσμο Αυτοκινήτου, ότι δεν θα ήταν ορθό να συνεχίσει την εξέταση της προσφυγής 759/06 και έδωσε οδηγίες η προσφυγή αρ. 759/06 να τεθεί ενώπιον άλλου Δικαστή για συνέχιση της διαδικασίας. Η απόφαση του Πρωτόδικου Δικαστηρίου στην προσφυγή αρ. 759/06 να εξαιρεθεί από την διαδικασία εξέτασης της προσφυγής δημιουργεί τη δικαιολογημένη εντύπωση ύπαρξης πραγματικής πιθανότητας προκατάληψης του στην εξέταση και έκδοση απόφασης στην Πρωτόδικη Διαδικασία της παρούσας έφεσης. Περαιτέρω η εξέταση και η έκδοση της εκκαλούμενης απόφασης από τον Πρωτόδικο Δικαστή παραβιάζει ένα από τα βασικά εχέγγυα της ορθής απονομής της δικαιοσύνης που κατοχυρώνεται στο Άρθρο 6(1) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αλλά και στο Άρθρο 30.2 του Συντάγματος.»
Στην ένορκη δήλωση που υποστηρίζει την αίτηση, αναφέρεται ότι στην προσφυγή με αρ. 759/2006, μετά που η απόφαση είχε επι[*178]φυλαχθεί στις 24.2.09, ο Έντιμος Δικαστής Τ. Ηλιάδης, ενώπιον του οποίου ήταν η υπόθεση, αυτοεξαιρέθηκε, με οδηγίες να τεθεί η εξέταση της υπόθεσης ενώπιον άλλου Δικαστή, με το δικαιολογητικό ότι δεν θα ήταν ορθό, λόγω της σχέσης συνεργασίας που είχε στο παρελθόν με το ΕΜ ως αγωνοδίκης να συνεχίσει την εξέταση της υπόθεσης. Τούτο, όπως εισηγείται η εφεσείουσα, δημιουργεί τη δικαιολογημένη εντύπωση ότι υπήρχε πράγματι πιθανότητα προκατάληψης στην εξέταση και έκδοση απόφασης στην παρούσα πρωτόδικη διαδικασία, γεγονός το οποίο δικαιολογεί να επιτραπεί η τροποποίηση των λόγων έφεσης για να εξεταστεί το θέμα.
Είναι γεγονός ότι, ενώ στην παρούσα υπόθεση ο Δικαστής προχώρησε και δεν αυτοεξαιρέθηκε, στην 759/06 θεώρησε σωστό να αυτοεξαιρεθεί. Αναφορικά με το γιατί δεν τέθηκε αυτός ο λόγος εξ αρχής, ή με το χρόνο που ζητείται τώρα να τεθεί, στην ένορκη δήλωση που προαναφέραμε, υπάρχει ο ισχυρισμός ότι στις 5.6.09, όταν προέβηκαν σε έλεγχο του δικαστικού φακέλου, οι συνήγοροι της αιτήτριας διαπίστωσαν για πρώτη φορά το γεγονός. Αφού, παρά τις οδηγίες του Δικαστή, ουδέποτε τους επεδόθη το πρακτικό αυτοεξαίρεσης, στο οποίο αναφέρεται και ο λόγος της. Όπως προκύπτει από το φάκελο της υπόθεσης, πράγματι οι οδηγίες του για να επιδοθεί το πρακτικό, δεν φαίνεται να ακολουθήθηκαν από το Πρωτοκολλητείο.
Ο εφεσίβλητος - καθ’ ου η αίτηση δεν αμφισβητεί τα πιο πάνω γεγονότα, αφού την ένσταση του δε συνοδεύει ένορκη δήλωση. Στην ένσταση όμως του ΕΜ, η οποία υποστηρίζεται από ένορκη δήλωση, παρατίθενται σχετικά γεγονότα και ισχυρισμοί. Σε αυτή, σημειώνουν ότι η εφεσείουσα γνώριζε το γεγονός ότι ο κ. Ηλιάδης είχε παρακαθίσει στο παρελθόν ως αγωνοδίκης σε τρία Διεθνή Ράλλι, που είχε διοργανώσει το ΕΜ ως ο μόνος τότε φορέας του αυτοκινητιστικού αθλήματος και μοναδικός διεθνώς αναγνωρισμένος και, παρόλο τούτο, η εφεσείουσα ουδέποτε ήγειρε τέτοιο θέμα.
Επισημαίνουμε πως το τι είναι επίδικο τώρα δεν είναι το πότε και αν γνώριζε η εφεσείουσα την ως άνω συμμετοχή του Δικαστή, αφού ίσως για το λόγο αυτό δεν θα ήθελε να ζητήσει την εξαίρεσή του, αλλά ο λόγος για τον οποίο ζητείται η περίληψη του λόγου, είναι το γεγονός ότι ο ίδιος ο Δικαστής αυτοεξαιρέθηκε, για λόγους οι οποίοι προφανώς ίσχυαν και στην παρούσα υπόθεση, με γεγονότα παρόμοια και διαδίκους τους ίδιους.
Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω, θεωρούμε πως η πρώτη ημερομηνία που θα ήταν δυνατό η εφεσείουσα και οι συνήγοροί της να [*179]γνωρίζουν για την αυτοεξαίρεση, θα ήταν η ημερομηνία κατά την οποία επανανοίχθηκε η Υπόθεση 759/06 ενώπιον του Δικαστή κ. Κραμβή, στον οποίο ανατέθηκε η εκδίκαση της υπόθεσης, κάτι που επεσυνέβη στις 19.2.2009. Η παρούσα αίτηση, όπως είπαμε, κατατέθηκε στις 17.6.2009.
Η νομολογία σχετικά με το θέμα τροποποίησης των λόγων έφεσης συνοψίζεται στην υπόθεση Flecha Contracting Ltd v. M.C. Michael Development Ltd (2001) 1 A.A.Δ. 495., Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα από την απόφαση (σελ. 498 – 499):
«Η χορήγηση άδειας για τροποποίηση των λόγων έφεσης αποτελεί θέμα που εμπίπτει εντός της διακριτικής ευχέρειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Έχει δε νομολογηθεί ότι το συμφέρον της δικαιοσύνης αποτιμούμενο υπό το πρίσμα των σκοπών της έφεσης και των εκατέρωθεν δικαιωμάτων ως προς το τελέσφορο της δικαστικής διαδικασίας, αποτελεί τη βασική αρχή η οποία διέπει την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του δικαστηρίου (Βλ. Αντωνίου ν. Δημοκρατίας (1996) 3 Α.Α.Δ. 580 και Σκάρου ν. Χριστοδούλου κ.ά. (1996) 1 Α.Α.Δ. 1333). Η άρτια στοιχειοθέτηση των λόγων της έφεσης είναι προς το συμφέρον της δικαιοσύνης (Βλ. Μιχαηλίδης ν. Δημοκρατίας (1997) 3 Α.Α.Δ. 12).
Σε σχέση με την καθυστέρηση στην υποβολή της αίτησης έχει νομολογηθεί ότι αυτή δεν μπορεί να αντικρυστεί κατά απομόνωση ως ορισμένης σημασίας και μάλιστα αποφασιστικής σε κάθε περίπτωση (Βλ. Panayiotis Georghiou (Catering) Ltd κ.ά., ν. Δημοκρατίας (1996) 3 Α.Α.Δ. 323, 343).
Αναφορικά με τις παραμέτρους άσκησης της σχετικής διακριτικής ευχέρειας έχει νομολογηθεί ότι όπου πρόκειται για διασαφήνιση υφιστάμενων λόγων έφεσης η διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου ασκείται υπέρ της χορήγησης της αιτούμενης άδειας (Βλ. HjiSolomou (No.1) v. Manolis (1972) 1 A.A.Δ. 37 και Κωνσταντίνου ν. Σταύρου (1995) 1 Α.Α.Δ. 157).
Αντίθετα, κατά κανόνα το Δικαστήριο αρνείται τροποποίηση των λόγων της έφεσης αν αυτή συνεπάγεται την προσθήκη νέων λόγων έφεσης οι οποίοι διευρύνουν σε μεγάλο βαθμό την υπάρχουσα βάση της έφεσης, ιδιαίτερα στο στάδιο της ακρόασης της έφεσης (Βλ. Vassiades v. M. Michaelides Bros (1973) 1 C.L.R. 80, Αttorney-General of the Republic v. Adamsa Ltd (1975) 1 C.L.R. 8, F. Kassab Golf Solar France Ltd v. Yia[*180]coumis Bros. (Construction) Co. Ltd (1990) 1 A.A.Δ. 510, 515, F. Kassab Golf Solar France Ltd v. Δ. Βασιλείου & Συνεργάτες κ.ά. (1995) 1 Α.Α.Δ. 552, Κυριακίδης ν. Εφορείας Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Στροβόλου (1997) 3 Α.Α.Δ. 9). Στην απουσία ικανοποιητικής εξήγησης για τη μη συμπερίληψη του νέου λόγου στην ειδοποίηση έφεσης και δικαιολόγησης της καθυστέρησης δεν γίνεται δεκτή η εισαγωγή του με την τροποποίηση της έφεσης (Βλ. Καμένος ν. Δημοκρατίας (1996) 3 Α.Α.Δ. 24, 26).
Σημειώνεται ότι οι «πιο πάνω αρχές καθοδηγούν αλλά δεν στερούν από το Δικαστήριο τη δυνατότητα να ασκήσει τη δική του κρίση και είτε να επιτρέψει είτε να απορρίψει τη συγκεκριμένη τροποποίηση λαμβάνοντας υπόψη και συνεκτιμώντας όλα τα γεγονότα της συγκεκριμένης υπόθεσης» (Βλ. F. Kassab Golf Solar France Ltd v. Yiacoumis Bros. (Construction) Co. Ltd, πιο πάνω).
Προκύπτει από τα πιο πάνω, πως η καθυστέρηση, εάν θεωρηθεί ότι υπήρξε κάποια καθυστέρηση στην υποβολή της αίτησης, δεν μπορεί να ιδωθεί κατ’ απομόνωση ως σημασίας αποφασιστικής. Το πρωταρχικό κριτήριο είναι το συμφέρον της δικαιοσύνης σε κάθε δεδομένη περίπτωση. Είναι προφανές ότι η συμπερίληψη του νέου λόγου στην αρχική ειδοποίηση έφεσης δεν ήταν δυνατή και ως εκ τούτου, παρά το στάδιο κατά το οποίο υποβάλλεται η αίτηση και το γεγονός ότι προσθέτει νέο, άσχετο λόγο με την ουσία της υπόθεσης με την οποία σχετίζονται οι άλλοι τρεις λόγοι, θεωρούμε δίκαιο υπό τις περιστάσεις να επιτρέψουμε τη συγκεκριμένη τροποποίηση.
Δίδεται άδεια για τροποποίηση ως η αίτηση. Η τροποποίηση και η παράδοση αντιγράφου τροποποιημένων λόγων έφεσης στους συνηγόρους των αντιδίκων να πραγματοποιηθούν εντός ενός μηνός από σήμερα.
Το θέμα των εξόδων επιφυλάσσεται για να αποφασιστεί στο τέλος της έφεσης.
Διαταγή ως ανωτέρω.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο