ECLI:CY:AD:2016:C56
(2016) 3 ΑΑΔ 32
[*32]29 Ιανουαρίου, 2016
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, ΠΑΝΑΓΗ, ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ,
ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ/στών]
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ,
Εφεσείουσα,
v.
PODIUM ENGINEERING LTD,
Εφεσίβλητης.
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 192/2010)
Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών ― Ιεραρχική Προσφυγή ενώπιον της Αρχής ― Κατά πόσον έχει δικαίωμα εμφανίσεως στην διαδικασία και ο επιτυχών προσφοροδότης.
Διοικητικό Δίκαιο ― Γενικές Αρχές ― Το δικαίωμα ακροάσεως του διοικουμένου ― Εμβέλεια του Αρθρου 43 του περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου αρ. 158(Ι)/99, σε σχέση με την διαδικασία ιεραρχικών προσφυγών και ειδικά ως προς την ιεραρχική προσφυγή του Αρθρου 56 του περί της Σύναψης Συμβάσεως (Προμήθειες, Έργα και Υπηρεσίες) Νόμου αρ. 101(Ι)/03- Δεν παραβιάστηκε στη κριθείσα περίπτωση.
Έννομο Συμφέρον ― Προσφοροδότη να προσβάλει την κατακύρωση, όταν η προσφορά του ταξινομηθεί ως εκτός προδιαγραφών ― Στερείται τέτοιου συμφέροντος αν κριθεί πως η σχετική ταξινόμηση ήταν ορθή.
Προσφορές ― Όροι ― Ουσιώδεις όροι ― Η κρίση ότι η προσφορά των εφεσειόντων παραβίαζε ουσιώδεις όρους του διαγωνισμού και επομένως δεν είχαν έννομο συμφέρον στην προσβολή της απόφασης κατακύρωσης σε άλλο προσφοροδότη ήταν ορθή ― Περιστάσεις και συνέπειες.
Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών ― Κατά πόσο δύναται η Αναθέτουσα Αρχή της οποίας η απόφαση ακυρώθηκε από την Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών να προσφύγει εναντίον της στο Δικαστήριο βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος.
[*33]Η Εφεσείουσα επεδίωξε την ανατροπή της πρωτόδικης δικαστικής απόφασης, με την οποία είχε ακυρωθεί η απορριπτική της απόφαση επί της ιεραρχικής προσφυγή της Εφεσίβλητης.
Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, αποδεχόμενη την έφεση, αποφάσισε ότι:
1. Η όλη διαδικασία που διέπει τον τρόπο ενάσκησης των εξουσιών της Αναθεωρητικής Αρχής στη βάση του περί της Σύναψης Συμβάσεων (Προμήθειες, Έργα και Υπηρεσίες) Νόμου αρ. 101(Ι)/03, (εφεξής «ο Νόμος»), εξετάστηκε με ιδιαίτερη λεπτομέρεια στην απόφαση της Ολομέλειας G.P. Iron & Wood Makers Ltd v. Δημοκρατίας (2008) 3 Α.Α.Δ. 155, με αναφορά και στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 89/665/ΕΟΚ του Συμβουλίου ημερ. 21.12.1989. Όπως λέχθηκε στην απόφαση, το Άρθρο 56(7) του Νόμου δεν παρέχει τη δυνατότητα κλήσης ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής του προσώπου που επηρεάζεται από την ιεραρχική προσφυγή, δηλαδή, του προσώπου υπέρ του οποίου κατακυρώθηκε από την αναθέτουσα αρχή η προσφορά. Η Εφεσίβλητη, στην διαδικασία της ιεραρχικής προσφυγής υπ’αρ. 45/07 δεν μπορούσε να λάβει μέρος εφόσον ήταν η επιτυχούσα προσφοροδότης και σ’αυτή την διαδικασία κρίθηκε πως η προσφυγή της ήταν εκτός προδιαγραφών. Η Εφεσίβλητη στη συνέχεια καταχώρησε την ιεραρχική προσφυγή υπ’αρ.82/2007, ενώπιον της εφεσείουσας, η οποία την απέρριψε θεωρώντας ότι η Εφεσίβλητη δεν είχε έννομο συμφέρον να προσβάλει την κατακύρωση από την αναθέτουσα αρχή στην επιτυχούσα προσφοροδότρια εταιρεία Logicom και ήταν ισχυρισμξός της κατά την πρωτόδικη διαδικασία πως δεν ασκήθηκε το δικαίωμα ακρόασης.
2. Η απόφαση στη G.P. Iron and Wood Makers Ltd ανωτέρω, καθόρισε επίσης ότι ούτε το λεκτικό του Νόμου, που είναι σαφές, παρέχει δικαίωμα ακρόασης, ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής εκείνων προς τους οποίους είχε κατακυρωθεί η προσφορά από την αναθέτουσα αρχή, αλλά ούτε και το Άρθρο 43 του Νόμου αρ. 158(Ι)/99, δίδει τέτοιο δικαίωμα ακρόασης επί ιεραρχικής προσφυγής.
Επομένως, κατά την ιεραρχική προσφυγή υπ’ αρ. 45/2007, η Εφεσίβλητη δεν είχε μεν δικαίωμα ακρόασης, αλλά στο πλαίσιο των περιστατικών της υπό κρίση υπόθεσης, ήταν λανθασμένο το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι δεν δόθηκε δικαίωμα ακρόασης στην Εφεσίβλητη κατά την ιεραρχική προσφυγή αρ. 82/2007. Η Εφεσίβλητη είχε πλήρως καταθέσει τα επιχειρήματα της κατά την ιεραρχική αυτή προσφυγή εφόσον επιλέγοντας να [*34]καταθέσει ιεραρχική προσφυγή, όφειλε, με βάση το Άρθρο 56(5)(α) του Νόμου, να προσδιορίσει ειδικά τους νομικούς και πραγματικούς λόγους επί των οποίων αυτή βασιζόταν.
Στα πλαίσια της παρούσας υπόθεσης, το δικαίωμα ακρόασης επομένως της Εφεσίβλητη ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής ασκήθηκε πλήρως με την υποβολή γραπτών παραστάσεων οι οποίες και προωθήθηκαν και προφορικώς ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής εφόσον η Εφεσίβλητη αντιπροσωπεύθηκε από δικηγόρο της επιλογής της, αλλά και το γενικό διευθυντή της.
3. Επομένως, η Αναθεωρητική Αρχή οφείλει κατά την εξέταση μιας ιεραρχικής προσφυγής να ελέγξει τη νομιμότητα της πράξης-απόφασης της αναθέτουσας αρχής και αν διαπιστώσει παραβίαση διάταξης ισχύοντος δικαίου, να προβεί σε ακύρωση. Μέρος του ισχύοντος δικαίου είναι, κατά πάγια νομολογία, ο έλεγχος της ισχύος της προσφοράς οποιουδήποτε προσφοροδότη. Με βάση σταθερές αρχές της νομολογίας, προσφοροδότης ο οποίος δεν τηρεί με ακρίβεια τους όρους διαγωνισμού, αποκλείεται από αυτόν. Δεν έχει έννομο συμφέρον ούτε να διεκδικήσει την προσφορά δημοσίου διαγωνισμού, ούτε να αμφισβητήσει την κατακύρωση της προσφοράς σε άλλο προσφοροδότη όταν ο ίδιος είναι εκτός προδιαγραφών.
Η Εφεσίβλητη στην εκτεταμένη απόφαση της, έκρινε βάσιμους τους ισχυρισμούς της Logicom ότι η αναθέτουσα αρχή παραβίασε το ισχύον δίκαιο και τις γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου και ειδικότερα τις αρχές της χρηστής διοίκησης και της ίσης μεταχείρισης, ενεργώντας καθ’ υπέρβαση εξουσίας, με αποτέλεσμα τη λανθασμένη κατακύρωση του διαγωνισμού στην Εφεσίβλητη. Αυτή η κρίση της Αναθεωρητικής Αρχής περιέχεται στην παράγραφο Λ του σκεπτικού της στην ιεραρχική προσφυγή αρ. 45/2007 και αναλύεται στη συνέχεια στις σελ. 15 και 16, αναφορικά αφενός με την υπεύθυνη δήλωση που η Εφεσίβλητη είχε υποβάλει, η οποία ήταν διαφοροποιημένη από το ορθό λεκτικό που επέβαλλαν οι όροι του διαγωνισμού και αφετέρου σε σχέση με τα πρότυπα ποιότητας, εφόσον η Εφεσίβλητη είχε υποβάλει ληγμένο και άρα άκυρο πιστοποιητικό ISO 9001.
Επομένως, όταν η Αναθεωρητική Αρχή εξέταζε την ιεραρχική προσφυγή αρ. 82/2007, το πρώτο το οποίο έδει να εξετάσει ήταν το έννομο συμφέρον της Εφεσίβλητης να ασκήσει αυτή την ιεραρχική προσφυγή εναντίον της απόφασης της αναθέτουσας αρχής να κατακυρώσει την προσφορά στην Logicom. Εφόσον είχε κριθεί ότι η Εφεσίβλητη παραβίασε ουσιώδεις όρους του διαγωνισμού αυτή στε[*35]ρείτο εννόμου συμφέροντος να προσβάλει την κατακύρωση στην Logicom. Αποκλεισθείς προσφοροδότης λόγω παραβίασης όρων διαγωνισμού μπορεί να προσβάλει μόνο τον δικό του αποκλεισμό και όχι κατά πόσο η προσφορά του ενδιαφερομένου μέρους πληρούσε ή όχι τους όρους του διαγωνισμού. Η Αναθεωρητική Αρχή, επιφορτισμένη να εξετάζει τη νομιμότητα αποφάσεων αναθέτουσας αρχής, ως ιεραρχικό ανώτερο όργανο, οφείλει να ελέγξει το νόμιμο μιας προσφοροδότριας εταιρείας και της προσφοράς της.
4. Αυτό, διότι η θέση που εκφράστηκε από την Αναθεωρητική Αρχή, και που είναι αντίθετη με τη νομολογία που τέθηκε με την υπόθεση Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λευκωσίας ν. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών (2007) 3 Α.Α.Δ. 568, απόφαση Πλήρους Ολομέλειας, όπου αποφασίστηκε ότι μια αναθέτουσα αρχή δεν έχει δικαίωμα να αμφισβητήσει δικαστικά την απόφαση του ιεραρχικά ανώτερου οργάνου, δεν είχε αφενός πρακτική επίπτωση εφόσον η αναθέτουσα αρχή δεν προέβη σε τέτοιο μέτρο, αλλά αντίθετα επανεξέτασε την υπόθεση και αφετέρου, όπου υπάρχει επάλληλη αιτιολογία η οποία είναι ορθή, η πράξη δεν ακυρώνεται στη βάση του Άρθρου 31 του Νόμου αρ. 158(Ι)/99.
Η έφεση επέτυχε με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
G.P. Iron & Wood Makers Ltd v. Δημοκρατίας (2008) 3 Α.Α.Δ. 155,
Minico House Ltd v. Δημοκρατίας (2011) 3 Α.Α.Δ. 104,
Multiklima Malliotis Engineering Ltd v. Δημοκρατίας (2002) 3 Α.Α.Δ. 401,
Tamassos Suppliers v. Δημοκρατίας (1992) 3 Α.Α.Δ. 60,
S.C. Nicolaides Ltd v. Δημοκρατίας (2010) 3 Α.Α.Δ. 148,
Δημοκρατία ν. Μάριος Θεοχαρίδης Λτδ (2008) 3 Α.Α.Δ. 488,
Κοινοπραξία Action PR & Public Relations Ltd κ.ά. v. Κοινοπραξία L & P Partners Communications Services Ltd κ.ά. (2009) 3 Α.Α.Δ. 475,
Vouros Healthcare Ltd v. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών, υπόθ. αρ. 1005/2005, ημερ. 3.12.2007,
[*36]Δημοκρατία ν. Δ. Αυλωνίτης & Υιοί Λτδ (2000) 3 Α.Α.Δ. 137,
A.G.F. Trading and Engineering Ltd v. Υπουργείου Υγείας, συνεκδικαζόμενες υποθέσεις αρ. 1257/2005 και 1258/2005, ημερ. 4/12/2007,
A. Papaetis Medical Co. Ltd v. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών κ.ά., υπόθ. αρ. 52/2014, ημερ. 30.9.2015, ECLI:CY:AD:2015:D641,
Vouros Healthcare Ltd v. Υπουργείου Υγείας (2012) 3 Α.Α.Δ. 316,
Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λευκωσίας ν. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών (2007) 3 Α.Α.Δ. 568,
Χριστοδουλίδη ν. Δημοκρατίας (1984) 3 Α.Α.Δ. 1297,
Θεοδουλίδου ν. Υπουργείου Παιδείας (1989) 3 Α.Α.Δ. 2605,
Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ν. Δημοκρατίας (2015) 3 Α.Α.Δ. 595, ECLI:CY:AD:2015:C799.
Έφεση.
Έφεση από την Καθ’ ης η αίτηση εναντίον της απόφασης Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Νικολάτος, Δ.), (Υπόθεση Αρ. 512/2008) ημερ. 12/10/2010.
Ειρ. Νεοφύτου (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για την Εφεσείουσα.
Αγ. Ευσταθίου (κα) με Ασπ. Ευσταθίου (κα), ασκούμενη δικηγόρο, για την Εφεσίβλητη.
Μ. Μάρκου για Σκορδή και Παπαπέτρου, για το Ενδιαφερόμενο Μέρος.
Cur. adv. vult.
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Δικαστή Ναθαναήλ.
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Το πρωτόδικο Δικαστήριο αποδέχθηκε την προσφυγή της εφεσίβλητης εταιρείας, Podium Engineering Ltd, ως αιτήτριας, (εφεξής «η Podium»). με την οποία ακυρώθηκε η απορριπτική απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών επί της ιεραρχικής προσφυγής της Podium, επικυρώνοντας με τον τρόπο [*37]αυτό την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ως αναθέτουσας αρχής να κατακυρώσει στην Logicom Public Ltd, (εφεξής «η Logicom»), τον διαγωνισμό για την προμήθεια, εγκατάσταση και συντήρηση 8.661 ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα σχολεία μέσης, τεχνικής και δημοτικής εκπαίδευσης.
Η προκήρυξη του διαγωνισμού είχε δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 21.7.2006, είχαν δε υποβληθεί τρεις προσφορές, μεταξύ των οποίων της Podium και της Logicom. Η αναθέτουσα αρχή αποφάσισε την κατακύρωση της προσφοράς στην τρίτη εταιρεία, την A.T. Multitech Corporation Ltd, εναντίον δε της κατακύρωσης αυτής, τόσο η Podium, όσο και η Logicom, καταχώρησαν αντίστοιχες ιεραρχικές προσφυγές ενώπιον της εφεσείουσας Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών. Η ιεραρχική προσφυγή της Podium ήταν επιτυχής, με συνακόλουθο την ακύρωση της απόφασης της αναθέτουσας αρχής, η οποία αφού επανεξέτασε το θέμα κατακύρωσε τον διαγωνισμό στην Podium στις 26.6.2007. Ακολούθησε νέα ιεραρχική προσφυγή, η υπ’ αρ. 45/2007, αυτή τη φορά από την Logicom και η εφεσείουσα Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών ακύρωσε με απόφαση της 3.10.2007 και πάλι την απόφαση της αναθέτουσας αρχής, κρίνοντας ότι η Podium ήταν εκτός προδιαγραφών. Η αναθέτουσα αρχή αποφάσισε στη συνέχεια την κατακύρωση της προσφοράς στην επόμενη χαμηλότερη σε τιμή εταιρεία που ήταν η Logicom. Συναφώς, με επιστολή ημερ. 17.10.2007, η αναθέτουσα αρχή πληροφόρησε την Podium ότι η σύμβαση κατακυρώθηκε στην Logicom διότι η Podium είχε λανθασμένα συμπληρώσει υπεύθυνη δήλωση, ενώ απουσίαζε και έγκυρο πιστοποιητικό ISO-9001 κατά τον κρίσιμο χρόνο υποβολής της προσφοράς.
Η Podium καταχώρησε τώρα με τη σειρά της ιεραρχική προσφυγή, την υπ’ αρ. 82/2007, ενώπιον της εφεσείουσας, η οποία την απέρριψε θεωρώντας ότι η Podium δεν είχε έννομο συμφέρον να προσβάλει την κατακύρωση από την αναθέτουσα αρχή στην επιτυχούσα προσφοροδότρια εταιρεία Logicom. Με την καταληκτική απόφαση της εφεσείουσας, θεωρήθηκε ότι η Podium δεν είχε έννομο συμφέρον διότι η προσφορά της ήταν εκτός προδιαγραφών, έχοντας παραβιάσει ουσιώδεις όρους του διαγωνισμού. H αναθέτουσα αρχή, καθώς έκρινε, μπορούσε είτε να προσβάλει την απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής στο Ανώτατο Δικαστήριο, είτε να την υιοθετήσει, όπως και έπραξε. Επομένως από τη στιγμή που η αναθέτουσα αρχή δεν προσέβαλε την απόφαση, αλλά αντίθετα την εφάρμοσε, η αναθέτουσα αρχή ήταν υποχρεωμένη να ακολουθήσει την απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής, με συνακόλουθο να απο[*38]στερείται η Podium εννόμου συμφέροντος να προσβάλει τη νέα κατακύρωση της προσφοράς.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι το δικαίωμα καταχώρησης ιεραρχικής προσφυγής δίδεται από το Νόμο και οποιοσδήποτε θεωρεί τον εαυτό του ότι έχει συμφέρον ή υπέστη ή θα υποστεί ζημία από απόφαση της αναθέτουσας αρχής, δικαιούται να ασκήσει ιεραρχική προσφυγή για λόγους που προηγούνται της σύναψης της σύμβασης. Η συμμετοχή επομένως της Podium στη διαδικασία των προσφορών και η άσκηση εκ μέρους της ιεραρχικής προσφυγής, της προσέδιδαν έννομο συμφέρον να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο για να αμφισβητήσει την ορθότητα της προσβαλλόμενης πράξης. Συνεπώς, η απόρριψη της τελευταίας ιεραρχικής προσφυγής υπ’ αρ. 82/2007, με την οποία βεβαιώθηκε η ορθότητα της απόφασης της αναθέτουσας αρχής, προσέδιδε έννομο συμφέρον στην Podium εφόσον θίγονταν με αυτή τα συμφέροντα της. Και στην ουσία, η εφεσίβλητη στερήθηκε του δικαιώματος ακρόασης κατά την εξέταση της ιεραρχικής προσφυγής, διότι όλη η διαδικασία ενώπιον της εφεσείουσας αναλώθηκε στο κατά πόσο η Podium στερείτο εννόμου συμφέροντος, δεδομένου ότι δεν αμφισβήτησε την προηγούμενη απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής, κατά την ιεραρχική προσφυγή αρ. 45/2007. Ουδέποτε η εφεσείουσα υπεισήλθε στην ουσία της απόφασης για να εξετάσει κατά πόσο πράγματι η προσφορά της Podium ήταν ή όχι εντός προδιαγραφών. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι κατά την εξέταση της ιεραρχικής προσφυγής αρ. 45/2007, η εφεσίβλητη, επειδή ακριβώς ήταν προς όφελος της η κατακύρωση της προσφοράς, δεν είχε δικαίωμα συμμετοχής και ακρόασης.
Επίσης το πρωτόδικο Δικαστήριο σημείωσε ότι το σκεπτικό της εφεσείουσας Αναθεωρητικής Αρχής ότι μπορούσε η αναθέτουσα αρχή να προσβάλει την απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής ήταν λανθασμένο στη βάση της νομολογίας ότι δεν παρέχεται έννομο συμφέρον σε αναθέτουσες αρχές να προσφεύγουν κατά των αποφάσεων της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών. Πρόσθετα, η εξουσία που έχει η Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών δεν την νομιμοποιεί να προβαίνει σε πρωτογενή αξιολόγηση των προσφορών, αλλά μόνο να επικυρώσει ή να ακυρώσει πράξη της αναθέτουσας αρχής ή να τροποποιεί ή να ακυρώνει όρο των προσφορών, αν αυτός είναι αντίθετος με το Νόμο.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε ως εξής:
«Με δεδομένο ότι η νομολογία μας δεν παρέχει έννομο συμ[*39]φέρον στις αναθέτουσες αρχές να προσφύγουν κατά των αποφάσεων της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών και στη βάση της πεπλανημένης θεώρησης ότι η Αναθέτουσα Αρχή ήταν δέσμια των ευρημάτων της ΑΑΠ, στα πλαίσια εξέτασης της Ιεραρχικής Προσφυγής 45/07, κρίνω ότι το ενδεχόμενο εμφιλοχώρησης πλάνης στο υπόβαθρο της προσβαλλόμενης πράξης δεν μπορεί να αποκλειστεί, με αποτέλεσμα η προσβαλλόμενη πράξη να καθίσταται τρωτή και να οδηγείται σε ακύρωση.»
Με την έφεση, η Αναθεωρητική Αρχή επιδιώκει την ανατροπή της πρωτόδικης κρίσης για σειρά λόγων: Το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι δεν είχε δοθεί δικαίωμα ακρόασης στην ιεραρχική προσφυγή αρ. 82/2007, είναι λανθασμένο, ως επίσης λανθασμένο είναι και το συμπέρασμα ότι η Αναθεωρητική Αρχή εσφαλμένα θεώρησε πως η αναθέτουσα αρχή είχε υποχρέωση να εφαρμόσει την απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής στην ιεραρχική προσφυγή αρ. 45/2007. Πρόσθετα, λανθασμένο είναι και το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου να θεωρήσει ως πάσχον το σκεπτικό της Αναθεωρητικής Αρχής ότι η Podium στερείτο εννόμου συμφέροντος επειδή βασίστηκε στη θέση ότι η Αναθεωρητική Αρχή είχε αποφασίσει στο πλαίσιο της ιεραρχικής προσφυγής αρ. 45/2007, ότι η προσφορά της Podium ήταν εκτός προδιαγραφών.
Λανθασμένο θεωρεί η εφεσείουσα και το συμπέρασμα του Δικαστηρίου ότι το αντικείμενο της ιεραρχικής προσφυγής αρ. 45/2007, ήταν πράξη ανεξάρτητη, αυτοτελής, αλλά και διακριτή από την πράξη της αναθέτουσας αρχής με την οποία κατακυρώθηκε η προσφορά στην Logicom που οδήγησε στη μεταγενέστερη ιεραρχική προσφυγή αρ. 82/2007. Λανθασμένα θεωρούνται επίσης τα συμπεράσματα του πρωτοδίκου Δικαστηρίου ως προς τον τερματισμό της διαδικασίας εκδίκασης της ιεραρχικής προσφυγής αρ. 82/2007 και ότι δεν μπορούσε να αποκλειστεί ότι είχε εμφιλοχωρήσει πλάνη στο υπόβαθρο της προσβαλλόμενης πράξης. Τέλος, λανθασμένα η εφεσείουσα καταδικάστηκε στα έξοδα της προσφυγής.
Αντίθετη είναι η άποψη της Podium, η οποία με την αγόρευση της υιοθετεί πλήρως την πρωτόδικη απόφαση, ενώ το ενδιαφερόμενο μέρος επιχειρηματολογεί υπέρ της άποψης της εφεσείουσας για τους λόγους που εκτενώς αναφέρονται στο περίγραμμα του.
Εξετάζοντας τους διάφορους λόγους έφεσης, θα συζητηθεί κατά πρώτο λόγο το δικαίωμα ακρόασης που κατά το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν δόθηκε στην Podium, ώστε αποστερουμένης του δικαιώματος αυτού, η προσφυγή έπρεπε να επιτύχει. Ο λόγος αυτός [*40]θα εξεταστεί κατά προτεραιότητα διότι επηρεάζει στην ουσία την εξέταση του ερωτήματος κατά πόσο η Podium είχε έννομο συμφέρον να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο προς αμφισβήτηση της ορθότητας της απόφασης της Αναθεωρητικής Αρχής στην ιεραρχική προσφυγή αρ. 82/2007.
Η όλη διαδικασία που διέπει τον τρόπο ενάσκησης των εξουσιών της Αναθεωρητικής Αρχής στη βάση του περί της Σύναψης Συμβάσεων (Προμήθειες, Έργα και Υπηρεσίες) Νόμου αρ. 101(Ι)/03, (εφεξής «ο Νόμος»), εξετάστηκε με ιδιαίτερη λεπτομέρεια στην απόφαση της Ολομέλειας G.P. Iron & Wood Makers Ltd v. Δημοκρατίας (2008) 3 Α.Α.Δ. 155, με αναφορά και στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 89/665/ΕΟΚ του Συμβουλίου ημερ. 21.12.1989. Όπως λέχθηκε στην απόφαση, το Άρθρο 56(7) του Νόμου δεν παρέχει τη δυνατότητα κλήσης ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής του προσώπου που επηρεάζεται από την ιεραρχική προσφυγή, δηλαδή, του προσώπου υπέρ του οποίου κατακυρώθηκε από την αναθέτουσα αρχή η προσφορά. Με την καταχώρηση της ιεραρχικής προσφυγής, η Αναθεωρητική Αρχή υποχρεούται να κοινοποιήσει στην αναθέτουσα αρχή την προσφυγή ζητώντας από αυτή την υποβολή γραπτής έκθεσης εντός προθεσμίας δέκα ημερών, μετά τη λήψη της οποίας ορίζεται ημερομηνία εξέτασης της ιεραρχικής προσφυγής κατά την οποία παρόντες δικαιούνται να είναι εκτός από την αναθέτουσα αρχή και ο ενδιαφερόμενος, ο οποίος λογίζεται στη βάση του Άρθρου 56 του Νόμου, να είναι εκείνος που παραπονείται για τη μη ανάθεση σ’ αυτόν της δημόσιας σύμβασης και ο οποίος ασκεί την ιεραρχική προσφυγή.
Η απόφαση στη G.P. Iron and Wood Makers Ltd – ανωτέρω –, καθόρισε επίσης ότι ούτε το λεκτικό του Νόμου, που είναι σαφές, παρέχει δικαίωμα ακρόασης ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής εκείνων προς τους οποίους είχε κατακυρωθεί η προσφορά από την αναθέτουσα αρχή, αλλά ούτε και το Άρθρο 43 του Νόμου αρ. 158(Ι)/99, δίδει τέτοιο δικαίωμα ακρόασης επί ιεραρχικής προσφυγής. Επομένως, κατά την ιεραρχική προσφυγή υπ’ αρ. 45/2007, η Podium δεν είχε μεν δικαίωμα ακρόασης, αλλά στο πλαίσιο των περιστατικών της υπό κρίση υπόθεσης, ήταν λανθασμένο το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι δεν δόθηκε δικαίωμα ακρόασης στην Podium κατά την ιεραρχική προσφυγή αρ. 82/2007.
Η Podium είχε πλήρως καταθέσει τα επιχειρήματα της κατά την ιεραρχική αυτή προσφυγή εφόσον επιλέγοντας να καταθέσει ιεραρχική προσφυγή, όφειλε, με βάση το Άρθρο 56(5)(α) του Νό[*41]μου, να προσδιορίσει ειδικά τους νομικούς και πραγματικούς λόγους επί των οποίων αυτή βασιζόταν. Αυτό η Podium το έπραξε και αναδρομή στο Παράρτημα 1 της ένστασης που καταχωρήθηκε πρωτοδίκως αποκαλύπτει του λόγου το αληθές τόσο αναφορικά με την ίδια την ουσία της ιεραρχικής προσφυγής, όσο και σε σχέση με τη λήψη προσωρινού μέτρου αναστολής της σύμβασης. Περιπλέον, σύμφωνα με τα όσα προηγουμένως λέχθηκαν με αναφορά στην τηρούμενη εκ του Νόμου διαδικασία, η Podium κλήθηκε ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής και κατέθεσε τις απόψεις της τόσο κατά την εξέταση της χορήγησης παράτασης ή μη του προσωρινού διατάγματος αναστολής που είχε ήδη δοθεί με την κατάθεση της σχετικής αίτησης της Podium, (Παράρτημα 3 της πρωτόδικης ένστασης), στο πλαίσιο της ιεραρχικής προσφυγής αρ. 82/2007, όσο και κατά την εξέταση της ουσίας της εν λόγω ιεραρχικής προσφυγής, (Παράρτημα 4 της ένστασης).
Το δικαίωμα ακρόασης επομένως της Podium ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής ασκήθηκε πλήρως με την υποβολή γραπτών παραστάσεων οι οποίες και προωθήθηκαν και προφορικώς ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής εφόσον η Podium αντιπροσωπεύθηκε από δικηγόρο της επιλογής της, αλλά και το γενικό διευθυντή της.
Με δεδομένο ότι είχε δοθεί, αλλά και ασκηθεί το δικαίωμα ακρόασης κατά την εξέταση της ιεραρχικής προσφυγής αρ. 82/2007, δεν είναι ορθή ούτε η έτερη θέση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι η διαδικασία ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής στην εν λόγω ιεραρχική προσφυγή αναλώθηκε στο κατά πόσο η Podium στερείτο εννόμου συμφέροντος να προσβάλει την απόφαση της αναθέτουσας αρχής, υπό το φως της απόφασης στην ιεραρχική προσφυγή αρ. 45/2007. Η συναφής θέση του πρωτοδίκου Δικαστηρίου ότι ουδέποτε η Αναθεωρητική Αρχή υπεισήλθε στην ουσία της απόφασης για να δοθεί η ευκαιρία στην Podium να εκφράσει τις απόψεις ως προς το κατά πόσο η προσφορά της ήταν πράγματι εκτός προδιαγραφών, παραγνωρίζει δύο δεδομένα: Πρώτον, ότι η Αναθεωρητική Αρχή είχε υποχρέωση κατά την εξέταση της ιεραρχικής προσφυγής αρ. 82/2007, να κρίνει ως προεξάρχον ζήτημα το έννομο συμφέρον της Podium, έννομο συμφέρον που τέθηκε εν πάση περιπτώσει ενώπιον της Αναθεωρητικής Αρχής από τους εκπροσώπους της αναθέτουσας αρχής. Δεύτερο, η απόφαση που είχε λάβει η Αναθεωρητική Αρχή στην ιεραρχική προσφυγή αρ. 45/2007, ήταν δεδομένη και δεν θα μπορούσε η Αναθεωρητική Αρχή να την παρακάμψει, χωρίς λόγο.
Η Αναθεωρητική Αρχή στη βάση του Άρθρου 56(10) του Νόμου [*42]έχει το δικαίωμα, μεταξύ άλλων, να ακυρώσει την πράξη ή την απόφαση της αναθέτουσας αρχής, «….. αν αυτή παραβιάζει οποιαδήποτε διάταξη του ισχύοντος δικαίου και προηγείται της σύναψης της σύμβασης.». Επομένως η Αναθεωρητική Αρχή οφείλει κατά την εξέταση μιας ιεραρχικής προσφυγής να ελέγξει τη νομιμότητα της πράξης-απόφασης της αναθέτουσας αρχής και αν διαπιστώσει παραβίαση διάταξης ισχύοντος δικαίου, να προβεί σε ακύρωση. Μέρος του ισχύοντος δικαίου είναι, κατά πάγια νομολογία, ο έλεγχος της ισχύος της προσφοράς οποιουδήποτε προσφοροδότη. Με βάση σταθερές αρχές της νομολογίας, προσφοροδότης ο οποίος δεν τηρεί με ακρίβεια τους όρους διαγωνισμού, αποκλείεται από αυτόν. Δεν έχει έννομο συμφέρον ούτε να διεκδικήσει την προσφορά δημοσίου διαγωνισμού, ούτε να αμφισβητήσει την κατακύρωση της προσφοράς σε άλλο προσφοροδότη όταν ο ίδιος είναι εκτός προδιαγραφών, (δέστε Minico House Ltd v. Δημοκρατίας (2011) 3 Α.Α.Δ. 104, Multiklima Malliotis Engineering Ltd v. Δημοκρατίας (2002) 3 Α.Α.Δ. 401 και Tamassos Suppliers v. Δημοκρατίας (1992) 3 Α.Α.Δ. 60).
Έπεται ότι η Αναθεωρητική Αρχή στο πλαίσιο της ιεραρχικής προσφυγής αρ. 45/2007, είχε κάθε δικαίωμα να εξετάσει το νόμιμο της προσφοράς της επιτυχούσας τότε Podium, εφόσον το ανίσχυρο της προσφοράς της είχε ευθέως τεθεί ενώπιον της από τη Logicom. Η Αναθεωρητική Αρχή στην εκτεταμένη απόφαση της, έκρινε βάσιμους τους ισχυρισμούς της Logicom ότι η αναθέτουσα αρχή παραβίασε το ισχύον δίκαιο και τις γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου και ειδικότερα τις αρχές της χρηστής διοίκησης και της ίσης μεταχείρισης, ενεργώντας καθ’ υπέρβαση εξουσίας, με αποτέλεσμα τη λανθασμένη κατακύρωση του διαγωνισμού στην Podium. Αυτή η κρίση της Αναθεωρητικής Αρχής περιέχεται στην παράγραφο Λ του σκεπτικού της στην ιεραρχική προσφυγή αρ. 45/2007 και αναλύεται στη συνέχεια στις σελ. 15 και 16, αναφορικά αφενός με την υπεύθυνη δήλωση που η Podium είχε υποβάλει, η οποία ήταν διαφοροποιημένη από το ορθό λεκτικό που επέβαλλαν οι όροι του διαγωνισμού και αφετέρου σε σχέση με τα πρότυπα ποιότητας, εφόσον η Podium είχε υποβάλει ληγμένο και άρα άκυρο πιστοποιητικό ISO 9001. Να σημειωθεί δε ότι η Αναθεωρητική Αρχή υπέδειξε, σε σχέση με την υπεύθυνη δήλωση, ότι παρά το γεγονός ότι δόθηκε στην Podium η ευκαιρία να διορθώσει το λάθος της, (ευκαιρία που λανθασμένα δόθηκε από την αναθέτουσα αρχή), εν τούτοις δεν το έπραξε, ενώ σε σχέση με το πιστοποιητικό ISO 9001 και πάλι λανθασμένα η αναθέτουσα αρχή ζήτησε διευκρινίσεις μετά την υποβολή των προσφορών, θέτοντας έτσι σε ανισότητα τους υπόλοιπους προσφοροδότες κατά παράβαση της αρχής της χρη[*43]στής διοίκησης.
Επομένως, όταν η Αναθεωρητική Αρχή εξέταζε την ιεραρχική προσφυγή αρ. 82/2007, το πρώτο το οποίο έδει να εξετάσει ήταν το έννομο συμφέρον της Podium να ασκήσει αυτή την ιεραρχική προσφυγή εναντίον της απόφασης της αναθέτουσας αρχής να κατακυρώσει την προσφορά στην Logicom. Εφόσον είχε κριθεί ότι η Podium παραβίασε ουσιώδεις όρους του διαγωνισμού αυτή στερείτο εννόμου συμφέροντος να προσβάλει την κατακύρωση στην Logicom, (S.C. Nicolaides Ltd v. Δημοκρατίας (2010) 3 Α.Α.Δ. 148). Αποκλεισθείς προσφοροδότης λόγω παραβίασης όρων διαγωνισμού μπορεί να προσβάλει μόνο τον δικό του αποκλεισμό και όχι κατά πόσο η προσφορά του ενδιαφερομένου μέρους πληρούσε ή όχι τους όρους του διαγωνισμού, (Δημοκρατία ν. Μάριος Θεοχαρίδης Λτδ (2008) 3 Α.Α.Δ. 488). Η Αναθεωρητική Αρχή, επιφορτισμένη να εξετάζει τη νομιμότητα αποφάσεων αναθέτουσας αρχής, ως ιεραρχικό ανώτερο όργανο, (Κοινοπραξία Action PR & Public Relations Ltd & Epistle (Epistele) Communications & Media Ltd v. Κοινοπραξία L & P Partners Communications Services Ltd και PR Partners Ltd (2009) 3 Α.Α.Δ. 475), οφείλει να ελέγξει το νόμιμο μιας προσφοροδότριας εταιρείας και της προσφοράς της.
Το ενδιαφερόμενο μέρος στο δικό του περίγραμμα αναφέρεται στη παρόμοια υπόθεση Vouros Healthcare Ltd v. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών, υπόθ. αρ. 1005/2005, ημερ. 3.12.2007, όπου κατά όμοιο τρόπο είχε τεθεί θέμα εννόμου συμφέροντος στην προσφυγή ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου εφόσον η Αναθεωρητική Αρχή έκρινε ότι η προσφοροδότρια εταιρεία Vouros Healthcare Ltd, ήταν εκτός προδιαγραφών κατά τρόπο ώστε να αποκλειόταν από την υποβολή και εξέταση επί της ουσίας της ανάθεσης της προσφοράς σε άλλη εταιρεία, κατά την υποβολή ιεραρχικής προσφυγής. Έγινε αναφορά από το Δικαστήριο στη νομολογία ότι για να αποφασιστεί κατά πόσο ένας αιτητής έχει έννομο συμφέρον θα πρέπει προηγουμένως να αποφασιστεί αν η προσφορά του ήταν έγκυρη ή όχι, διότι χωρίς έγκυρη προσφορά δεν θεμελιώνεται έννομο συμφέρον για προσβολή απόφασης κατακύρωσης, (Δημοκρατία ν. Δ. Αυλωνίτης & Υιοι Λτδ (2000) 3 Α.Α.Δ. 137.
Η αναθέτουσα αρχή ήταν δεσμευμένη μετά την αποδοχή της ιεραρχικής προσφυγής υπ’ αρ. 45/2007, στο βαθμό που η απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής ήταν ακυρωτική. Στη A.G.F. Trading and Engineering Ltd v. Υπουργείου Υγείας, συνεκδικαζόμενες υποθέσεις αρ. 1257/2005 και 1258/2005, ημερ. 4.12.2007, εξετάστηκε η εμβέλεια των αποφάσεων της Αναθεωρητικής Αρχής. Λέ[*44]χθηκε ότι τα αρμόδια διοικητικά όργανα δεν παραμένουν εσαεί δεσμευμένα από προηγούμενη κρίση τους και κατά τη νομολογία μπορούν να διαφοροποιήσουν αρχικές κρίσεις νοουμένου ότι αιτιολογείται η μεταστροφή, (δέστε και A. Papaetis Medical Co. Ltd v. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών κ.ά. υπόθ. αρ. 52/2014, ημερ. 30.9.2015, ECLI:CY:AD:2015:D641). Όπως δε έχει αποφασιστεί στη Vouros Healthcare Ltd v. Υπουργείου Υγείας (2012) 3 Α.Α.Δ. 316, οι αποφάσεις της Αναθεωρητικής Αρχής δεν εξομοιώνονται με αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ούτως ώστε να είναι επιτρεπτό να γίνεται επανεξέταση κατά τρόπο που να είναι δυνατή η διαφοροποίηση της αρχικής απόφασης στη βάση καλού λόγου.
Εδώ η αναθέτουσα αρχή επέλεξε να συμμορφωθεί κατά την επανεξέταση με το ακυρωτικό αποτέλεσμα της ιεραρχικής προσφυγής αρ. 45/2007, να κατακυρώσει την προσφορά στη Logicom, με αποκλεισμό της Podium, υπό το φως της απόφασης της Αναθεωρητικής Αρχής. Σημειώνεται ότι η Podium είχε προσβάλει την απόφαση αυτή με την υπ’ αρ. 1548/2007 προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο την οποία όμως στη συνέχεια απέσυρε στις 4.2.2009, ενώ και στο πλαίσιο της υπό κρίση πρωτόδικης προσφυγής, η Podium δεν πρόβαλε ισχυρισμό ότι η απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής στην ιεραρχική προσφυγή αρ. 45/2007 ήταν λανθασμένη ή η απόφαση για αποκλεισμό της από το διαγωνισμό ήταν ωσαύτως λανθασμένη.
Το ότι η Αναθεωρητική Αρχή στο σκεπτικό της στην ιεραρχική προσφυγή αρ. 82/2007, είχε λανθασμένα αναφέρει ότι η αναθέτουσα αρχή θα μπορούσε να προσβάλει ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου την απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής εάν δεν συμφωνούσε με αυτή, δεν επηρέασε ποσώς την όλη διαδικασία διότι δεν επέδρασε με οποιοδήποτε τρόπο στη νομιμότητα της απόφασης της Αναθεωρητικής Αρχής. Αυτό, διότι η θέση που εκφράστηκε από την Αναθεωρητική Αρχή, και που είναι αντίθετη με τη νομολογία που τέθηκε με την υπόθεση Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λευκωσίας ν. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών (2007) 3 Α.Α.Δ. 568, απόφαση Πλήρους Ολομέλειας, όπου αποφασίστηκε ότι μια αναθέτουσα αρχή δεν έχει δικαίωμα να αμφισβητήσει δικαστικά την απόφαση του ιεραρχικά ανώτερου οργάνου, δεν είχε αφενός πρακτική επίπτωση εφόσον η αναθέτουσα αρχή δεν προέβη σε τέτοιο μέτρο, αλλά αντίθετα επανεξέτασε την υπόθεση και αφετέρου, όπου υπάρχει επάλληλη αιτιολογία η οποία είναι ορθή, η πράξη δεν ακυρώνεται στη βάση του Άρθρου 31 του Νόμου αρ. 158(Ι)/99, (δέστε και Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1929-1959 σελ. 189, Χριστοδουλίδη ν. Δημοκρατίας (1984) 3 [*45]Α.Α.Δ. 1297 και Θεοδουλίδου ν. Υπουργείου Παιδείας (1989) 3 Α.Α.Δ. 2605). Σχετική με το ζήτημα του δικαιώματος δικαστικής προσφυγής από αναθέτουσες αρχές σε περίπτωση ακυρώσεως των αποφάσεων τους, είναι και η πρόσφατη απόφαση στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ν. Δημοκρατίας (2015) 3 Α.Α.Δ. 595, ECLI:CY:AD:2015:C799, στην οποία αναλύεται το όλο θέμα με παραπομπή και σε Ευρωπαϊκή νομολογία.
Υπό το φως των ανωτέρω και της διαπίστωσης λανθασμένης κρίσης από το πρωτόδικο Δικαστήριο επί των σημαντικών αυτών θεμάτων, δεν χρειάζεται να εξεταστεί οποιοσδήποτε άλλος λόγος έφεσης.
Η έφεση επιτυγχάνει με έξοδα τόσο πρωτοδίκως, όσο και κατ’ έφεση, υπέρ των εφεσειόντων και εναντίον των εφεσιβλήτων, όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Η έφεση επιτυγχάνει με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο