ECLI:CY:AD:2023:C9
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 74/15)
16 Ιανουαρίου, 2023
[Α.Ρ. ΛΙΑΤΣΟΣ, Π., Τ.Θ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ,
Λ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, ΣΤ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, Δ/ΣΤΕΣ]
1. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΚΙΡΚΙΑ,
2. ΖΟΥΒΑΝΗΣ ΚΙΡΓΙΑ,
3. ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ ΚΚΙΡΚΙΑ,
4. ΖΑΧΑΡΟΥΛΑ ΚΙΡΓΙΑ,
5. ΕΛΕΝΗ ΚΙΡΓΙΑ,
6. ΜΗΛΙΤΣΑ ΚΙΡΓΙΑ ΓΛΥΚΕΝΟΥ,
7. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΚΙΡΚΙΑ ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΠΟΒΙΩΣΑΝΤΑ ΑΔΑΜΟΥ ΚΙΡΚΙΑ ΔΥΝΑΜΕΙ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ, ΑΡ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 59/22,
Εφεσειόντες,
v.
ΔΗΜΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ,
Εφεσιβλήτων.
---------
Α. Πατσιάς για Αδάμος Λάντος & Συνεργάτες ΔΕΠΕ, για τους εφεσείοντες.
Αλ. Κουντουρή (κα) με Σ. Παυλίδου (κα) για Τάσσος Παπαδόπουλος & Συνεργάτες ΔΕΠΕ, για τους εφεσίβλητους.
Α.Ρ. ΛΙΑΤΣΟΣ, Π.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Τ.Θ. Οικονόμου, Δ.
---------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ.: Ο εφεσίβλητος Δήμος (εν τοις εφεξής «ο Δήμος») το 1989 απαλλοτρίωσε ακίνητη περιουσία των εφεσειόντων με σκοπό τη δημιουργία νέου δρόμου στην τουριστική περιοχή Παραλιμνίου. Οι εφεσείοντες δεν έλαβαν νομικά μέτρα εναντίον της απαλλοτρίωσης. Το 1997 η επίδικη περιουσία ενεγράφη ως δημόσιος δρόμος στο Επαρχιακό Κτηματολόγιο Αμμοχώστου. Τούτο είχε ως συνέπεια η περιουσία να καταστεί «δημόσιος δρόμος» εν τη εννοία του Άρθρου 2 του περί Ακίνητης Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Νόμου, Κεφ. 124. Μέρος δε του δρόμου κατασκευάστηκε εντός της προθεσμίας που προβλέπουν οι πρόνοιες του Άρθρου 23.5 του Συντάγματος, σύμφωνα με τις οποίες εάν εντός τριών ετών από της απαλλοτρίωσης δεν καταστεί εφικτός ο σκοπός της, η απαλλοτριούσα Αρχή υποχρεούται να προσφέρει την ιδιοκτησία επί τη καταβολή της τιμής κτήσεως εις το πρόσωπο από το οποίο την απαλλοτρίωσε. Οι εφεσείοντες απαίτησαν την επιστροφή των επιδίκων ακινήτων επικαλούμενοι τις πρόνοιες αυτές.
Ο Δήμος απέρριψε την απαίτηση και οι εφεσείοντες καταχώρισαν προσφυγή.
Η προσφυγή στηρίχθηκε σε δύο σκέλη, αφενός στο ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι παράνομη γιατί ο επιδιωκόμενος σκοπός δεν επιτεύχθηκε και αφετέρου ότι η πράξη ή παράλειψη του Δήμου παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας.
Το πρωτόδικο δικαστήριο υπέδειξε ότι ο δεύτερος λόγος δεν μπορούσε να εξεταστεί καθότι συναρτάται με την ίδια την πράξη της απαλλοτρίωσης, η οποία δεν είχε προσβληθεί. Ως προς τον κύριο και ουσιαστικό λόγο, όπως τον χαρακτήρισε, ήτοι τη μη επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, το δικαστήριο αφού παρέθεσε τη σχετική νομολογία έκρινε ότι οι εφεσείοντες δεν απέσεισαν το βάρος που είχαν ότι η διοίκηση δεν προέβη στις ενέργειες εκείνες που ήταν ευλόγως αναγκαίες για την υλοποίηση του έργου (Ζήνων Ευθυμιάδης Εστειτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 ΑΑΔ 166). Καθοδηγήθηκε ορθά από τη νομολογία (Jason Kaniklides v. Republic, 2 RSCC 49, CYPRUS TANNERY LTD v. REPUBLIC (1980) 3 CLR 405, Nicolaidou v. Republic (1985) 3 CLR 88, Lordos and Sons Ltd and others v. Republic (1986) 3 CLR 21, Καλλικά ν. Δημοκρατίας (1998) 3 ΑΑΔ 177, Γεωργιάδη κ.α. ν. Δημοκρατίας (2015) 3 ΑΑΔ 56, ECLI:CY:AD:2015:C167). Παρέθεσε, μεταξύ άλλων, το ακόλουθο απόσπασμα από την Γεωργιάδη:
«Το καίριο ερώτημα που έχρηζε απάντησης ήταν κατά πόσο ο σκοπός της απαλλοτρίωσης ατόνησε ή εγκαταλείφθηκε ή εξακολουθούσε να ήταν εφικτά πραγματοποιήσιμος μετά την πάροδο του χρόνου.»
Ειδικότερα αφού έλαβε υπόψιν ότι έγινε καταχώριση στα κτηματολογικά μητρώα και ότι μέρος του δρόμου είχε κατασκευαστεί και χρησιμοποιείτο προς εξυπηρέτηση του κοινού και συνεπώς του δημοσίου συμφέροντος, έκρινε ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης υπ΄ αυτές τις περιστάσεις πραγματώθηκε, έστω και αν ενδεχομένως θα μπορούσε να γίνει καλυτέρευση του δρόμου με ασφαλτοδρόμηση ή άλλως πως. Η διοίκηση προέβη στις ενέργειες εκείνες που εύλογα θα κρίνονταν αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου, σύμφωνα με το Άρθρο 23.5 του Συντάγματος.
Πρωτοδίκως συζητήθηκε και το γεγονός ότι στην απαλλοτριωθείσα περιουσία βρισκόταν ή ανηγέρθη μια υδατοδεξαμενή και ένα θερμοκήπιο των εφεσειόντων. Δεν θα επεκταθούμε όμως, εφόσον η ουσία του πράγματος είναι κατά πόσον ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκαταλείφθηκε ή όχι. Το εύρημα του πρωτόδικου δικαστηρίου ήταν πως όχι μόνο δεν εγκαταλείφθηκε, αλλά αντίθετα πραγματώθηκε.
Με την παρούσα έφεση οι εφεσείοντες προβάλλουν ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο έλαβε υπόψη του την εγγραφή της απαλλοτριωθείσας περιουσίας ως δημόσιο δρόμο, διότι ακόμα και σε τέτοια περίπτωση δεν εμποδίζονταν οι εφεσείοντες να απαιτήσουν την επιστροφή της περιουσίας τους. Κριτήριο είναι το κατά πόσον εκτελέστηκε ο σκοπός για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση. Προβάλλουν επίσης ότι μέρος του έργου δεν εκτελέστηκε και ότι ο Δήμος εγκατέλειψε την εκτέλεση ολόκληρου του έργου. Συνεπώς είναι λανθασμένο το εύρημα του Δικαστηρίου ότι ο Δήμος προέβη στις εύλογα αναγκαίες ενέργειες για υλοποίηση του έργου. Ενώ σκοπός για τον οποίο έγινε απαλλοτρίωση ήταν η ευθυγράμμιση και η διαπλάτυνση του υφιστάμενου δρόμου και ταυτόχρονα η δημιουργία κάθετου δρόμου προς τη θάλασσα, το μόνο πράγμα που έκανε ο Δήμος ήταν η εγγραφή του απαλλοτριωθέντος δρόμου στο Κτηματολόγιο. Κανένα άλλο έργο δεν είχε εκτελεστεί και οι πλείστοι χρησιμοποιούν τον υφιστάμενο δρόμο.
Καταρχάς θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι λόγοι έφεσης αντιφάσκουν μεταξύ τους, εφόσον αφενός αναφέρεται ότι μέρος του έργου δεν εκτελέστηκε και αφετέρου ότι πέραν της εγγραφής στο Κτηματολόγιο κανένα άλλο έργο δεν έχει εκτελεστεί.
Οι διαπιστώσεις του πρωτόδικου δικαστηρίου ήταν ως προς τούτο σαφείς και τις έχουμε ανωτέρω παραθέσει: όχι μόνο η περιουσία ενεγράφη ως «δημόσιος δρόμος» αλλά και μέρος του δημόσιου πλέον δρόμου είχε ήδη κατασκευαστεί και εχρησιμοποιείτο προς εξυπηρέτηση του κοινού. Τούτο, ως έκρινε, διαφοροποιούσε την περίπτωση από την υπόθεση Ευθυμιάδης, όπου είχε παραπέμψει ο ευπαίδευτος δικηγόρος των εφεσειόντων, στην οποία δεν υπήρξε καμιά κινητικότητα για υλοποίηση του σκοπού.
Κρίνουμε ότι η πρωτόδικη απόφαση είναι καθόλα ορθή και η έφεση απορρίπτεται με έξοδα €3.000 υπέρ του εφεσίβλητου, πλέον ΦΠΑ εάν υπάρχει.
A.Ρ. Λιάτσος, Π.
Τ.Θ. Οικονόμου, Δ.
Δ. Σωκράτους, Δ.
Λ. Δημητριάδου-Ανδρέου, Δ.
Στ. Χατζηγιάννη, Δ.
/φκ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο