ECLI:CY:AD:2023:C221

ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ                

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

 

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 115/2015

(Αρ. Υποθ. 5805/2013)

20 IOYNIOY, 2023

 

[ΛΙΑΤΣΟΣ, Π., ΓΙΑΣΕΜΗΣ, ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ,

ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, ΣΑΝΤΗΣ, Δ.Δ.]

 

ΧΡΗΣΤΟΥ ΧΡΥΣΙΚΟΥ

Εφεσείοντα/Αιτητήν

- και –

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΜΕΣΩ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΑΜΥΝΑΣ

Εφεσίβλητου/Καθ΄ου η Αίτηση

---------------------

Α.Σ. Αγγελίδης και Μ. Μαλάη (κα) για Α.Σ. Αγγελίδης ΔΕΠΕ, για Εφεσείοντα-Αιτητή

Θ. Χατζηλούκας και Ε. Βασιλάκου (κα) ασκούμενη δικηγόρος, για Εφεσίβλητο-Καθ’ου η Αίτηση, Γενικό Εισαγγελέα

------------------------

 

Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Δικαστή Γ.Ν. Γιασεμή.

----------------------------

Α Π Ο Φ Α Σ Η

ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ.:  Με την παρούσα έφεση, αμφισβητείται η ορθότητα της απόφασης Δικαστή του Δικαστηρίου τούτου, ο οποίος επιλήφθηκε της προσφυγής αρ. 5805/2013 και την απέρριψε. Ο εφεσείων, με την πιο πάνω προσφυγή, αμφισβήτησε τη νομιμότητα της απόφασης του Υπουργού Άμυνας, (ο εφεσίβλητος), ημερομηνίας 13.5.2013, με την οποία τερματίστηκε η Σύμβαση απασχόλησης του, στο Στρατό της Δημοκρατίας, ως Εθελοντή Πενταετούς Υποχρέωσης (ΕΠΥ), στο βαθμό του Επιλοχία, από τις 7.6.2013.

 

Ο εφεσείων, προσελήφθη για υπηρεσία, ως Δεκανέας, στο Στρατό της Δημοκρατίας, με Σύμβαση απασχόλησης διάρκειας πέντε χρόνων, ημερομηνίας 23.11.1995, (η Σύμβαση). Αυτή ανανεώθηκε για περαιτέρω πενταετείς περιόδους. Στις 23.11.2010,  ανανεώθηκε και πάλιν, μέχρι την ηλικία της υποχρεωτικής αφυπηρέτησης του. Το έτος 2012, ο εφεσείων πληρούσε τις προϋποθέσεις κρίσης και κρίθηκε από το Συμβούλιο Κρίσεων Εθελοντών Πενταετούς Υποχρεώσεως (το Συμβούλιο), κατά τη σύνοδο του στις 14 και 15.11.2012.  Το Συμβούλιο, αφού έλαβε υπόψη τις δεκαοκτώ (18) πειθαρχικές ποινές που είχαν επιβληθεί στον εφεσείοντα, καθώς, επίσης, τις χαμηλές βαθμολογίες που έλαβε στις εκθέσεις ικανότητας, τον έκρινε, ομόφωνα, ως μη προακτέο.  Ο Υπουργός Άμυνας, ως αποτέλεσμα, αποφάσισε τον τερματισμό της υπηρεσίας του.  Όπως έχει προαναφερθεί, η εν λόγω απόφαση του Υπουργού, επικυρώθηκε από το Δικαστήριο, πρωτοδίκως.

          

Ο εφεσείων, με τέσσερις λόγους έφεσης, αμφισβητεί την πιο πάνω απόφαση του Δικαστηρίου.  Ωστόσο, προέχει η εξέταση του θέματος που έθεσε το παρόν Δικαστήριο, κατά την έναρξη της ακρόασης της έφεσης.  Τούτο, αφορούσε στο κατά πόσο η εργοδότηση του εφεσείοντα, στο Στρατό της Δημοκρατίας, με Σύμβαση, ενέπιπτε στη σφαίρα του δημόσιου δικαίου ή του ιδιωτικού δικαίου.  Η απάντηση, επί του πιο πάνω θέματος είναι καθοριστική για την περαιτέρω πορεία της έφεσης.  Οι συνήγοροι υπέβαλαν, σχετικά, συμπληρωματικά περιγράμματα.

 

Ο ευπαίδευτος συνήγορος του εφεσείοντα, ουσιαστικά, υπέβαλε ότι η πράξη τερματισμού της υπηρεσίας του πελάτη του, διενεργήθηκε δυνάμει των προνοιών του σχετικού νόμου και των κανονισμών και ως τέτοια, ελέγχεται στο πλαίσιο του δημόσιου δικαίου, έστω και εάν υπάρχει η Σύμβαση. Διέκρινε δε την παρούσα υπόθεση από την υπόθεση Αβραάμ ν. Δημοκρατίας (2008) 3 Α.Α.Δ. 49, στη βάση ότι η τελευταία αφορούσε πρόσληψη έκτακτης υπαλλήλου στο δημόσιο τομέα, ενώ εισηγήθηκε, χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις, πως διαφοροποιείται και από την υπόθεση Βενιζέλου ν. Δημοκρατίας (2015) 3 Α.Α.Δ. 211, ECLI:CY:AD:2015:C360. Ο ευπαίδευτος συνήγορος, εκ μέρους του εφεσίβλητου, σε απάντηση υπόβαλε, με αναφορά στην προαναφερθείσα νομολογία, στους σχετικούς κανονισμούς και στη Σύμβαση, ότι η σχέση του εφεσείοντα με την Κυπριακή Δημοκρατία είναι συμβατική.  Ως τέτοια δε, εμπίπτει στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου.  Επομένως, ο τερματισμός της υπηρεσίας του, διέπεται από τους σχετικούς όρους της Σύμβασης.

 

Οι αντίστοιχες θέσεις των ευπαίδευτων συνηγόρων, έχουν μελετηθεί με προσοχή.  Η κατάληξη του Δικαστηρίου, είναι ότι η απόφαση του εφεσίβλητου, για τερματισμό της υπηρεσίας του εφεσείοντα ως ΕΠΥ, εμπίπτει στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου.  Η πρωτόδικη δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ως είχε δυνάμει του Άρθρου 146.1 του Συντάγματος, πριν από την τροποποίηση του με τον περί της Όγδοης Τροποποίησης του Συντάγματος Νόμου του 2015, (Ν.130(Ι)/2015), ήταν ακυρωτική και ασκείτο στον τομέα του δημόσιου δικαίου.

 

Η πρόσληψη και η υπηρεσία των ΕΠΥ, διέπεται από το Μέρος ΙV των περί Εθελοντών Πενταετούς Υποχρεώσεως του Στρατού της Δημοκρατίας Κανονισμών του 1995, (Κ.Δ.Π. 44/1995), όπως αυτοί έχουν τροποποιηθεί, (οι Κανονισμοί). Σύμφωνα με ό,τι αναφέρεται στο προοίμιο τους, αυτοί εκδόθηκαν δυνάμει των άρθρων 14 και 27 του περί Στρατού της Δημοκρατίας Νόμου του 1990, (Ν.93/1990), (ο Νόμος).  Το 1995, ο Νομοθέτης, δια του ομώνυμου τροποποιητικού Νόμου του 1995,  Ν.14(Ι)/1995, αντικατέστησε το άρθρο 14 του Νόμου με νέο άρθρο. Αυτό προνοεί, στο εδάφιο (1), για τη δυνατότητα πρόσληψης στο Στρατό της Δημοκρατίας, από το Υπουργικό Συμβούλιο, Εθελοντών Υπαξιωματικών Πενταετούς Υποχρέωσης.  Στο εδάφιο (3) του ίδιου άρθρου, προβλέπεται, ειδικώς, ότι «Η πρόσληψη των Εθελοντών Υπαξιωματικών θα γίνεται με σύμβαση για αρχική περίοδο τριών χρόνων, ενώ των Εθελοντών Υπαξιωματικών Πενταετούς Υποχρέωσης για αρχική περίοδο πέντε χρόνων.»

 

Η Σύμβαση, την οποία ο Υπουργός Άμυνας συνήψε με τον εφεσείοντα, στις 23.11.1995, ήταν απότοκο των πιο πάνω προνοιών.  Αυτή, υιοθέτησε και κατέστησε ως όρους της, που δέσμευαν τα συμβαλλόμενα μέρη, ειδικά, πρόνοιες των Κανονισμών αναφορικά με την πρόσληψη, την υπηρεσία και τον τερματισμό της υπηρεσίας του εφεσείοντος.  Συγκεκριμένα, η πρόσληψη του, διέπετο από τον όρο 3, ο οποίος συμφωνούσε με τον Κ.10(1)(2)(3)[1],  προέβλεπε δε, τα εξής: 

 

3.  Η περίοδος υπηρεσίας για την οποία γίνεται η πρόσληψη θα είναι διάρκειας πέντε (5) χρόνων και θα αρχίζει από 23 Νοεμβρίου 1995 και θα λήγει 22 Νοεμβρίου 2000.  Στην περίοδο αυτή περιλαμβάνεται και η άδεια απουσίας που κερδίζεται με βάση την παρούσα Σύμβαση.

 

Η περίοδος υπηρεσίας μπορεί να ανανεώνεται με απόφαση του Υπουργού για περαιτέρω διαδοχικές πενταετείς περιόδους, ανάλογα με τις ανάγκες της Υπηρεσίας και ύστερα από γραπτή αίτηση του προσλαμβανομένου.

 

Ο προσλαμβανόμενος που θα συνεχίσει να υπηρετεί μετά τη συμπλήρωση της τρίτης πενταετούς περιόδου υπηρεσίας του, θα υπηρετεί με Σύμβαση μέχρι την ηλικία της υποχρεωτικής αφυπηρέτησής του.»

 

 

Ομοίως, στον όρο 16 της Σύμβασης, υπό τον πλαγιότιτλο «Τερματισμός Υπηρεσίας», προβλεπόταν, μεταξύ άλλων, ότι:

 

«Η απασχόληση του Προσλαμβανόμενου τερματίζεται με απόφαση του Υπουργού, σε οποιοδήποτε στάδιο της υπηρεσίας του, στις παρακάτω περιπτώσεις:

 

(α)  ……………………………………………………………………

 

(στ)  Όταν κριθεί μη προακτέος.»

 

Η Σύμβαση, κατέστησε έτσι μέρος της, ανάλογες πρόνοιες και από τους Κ.Κ.34(6)[2]  και 49(1)(στ)[3], των Κανονισμών. 

 

Από την εξέταση που έχει προηγηθεί, προκύπτει ότι ο Νόμος και οι Κανονισμοί, διά της βούλησης του Νομοθέτη και του Υπουργικού Συμβουλίου, αντιστοίχως, προέβλεψαν ότι ΕΠΥ προσλαμβάνεται και υπηρετεί στο Στρατό της Δημοκρατίας, δυνάμει σύμβασης, η οποία διέπεται, μεταξύ άλλων, από τους όρους που έχουν προαναφερθεί.  Τοιουτοτρόπως, η σχέση μεταξύ ενός ΕΠΥ και της Δημοκρατίας, αναμφίβολα, είναι συμβατική, βεβαίως και η υπό αναφορά, η οποία διέπετο από το ιδιωτικό δίκαιο των Συμβάσεων, σχετικό με τον εργασιακό τομέα.

 

Εν προκειμένω, οι σχετικές πρόνοιες στους  Κανονισμούς, ουσιαστικά,  αποτέλεσαν μέρος της Σύμβασης που υπέγραψε ο εφεσείων με τον Υπουργό Άμυνας, στις 23.11.1995. Σημειώνεται, συναφώς, πως δεν αποκλείεται μια σύμβαση να υιοθετήσει σχετικές επί του θέματος για το οποίο καταρτίζεται, πρόνοιες από συγκεκριμένη νομοθεσία ή κανονισμούς.  Επιμέρους, σημειώνεται πως, σε σχέση με τον τερματισμό της υπηρεσίας του εφεσείοντα, παρά την αναφορά, του Υπουργού Άμυνας στην απόφαση του, στους Κανονισμούς, ουσιαστικά, επικαλέστηκε τις σχετικές, με τη συγκεκριμένη πτυχή, πρόνοιες της  Σύμβασης. Δεν προκύπτει τούτο ευθέως, αλλά δεν μπορούσε να ήταν και διαφορετικά, δεδομένου ότι η υπηρεσία του εφεσείοντος στο Στρατό της Δημοκρατίας, διέπετο, δυνάμει νόμου, από τους όρους της Σύμβασης, όπως έχει καταδειχθεί.

 

Το 2003, η πρόσληψη προσωπικού στο Δημόσιο Τομέα με ιδιωτική σύμβαση, αναγνωρίστηκε από τον περί Εργοδοτουμένων με Εργασία Ορισμένου Χρόνου (Απαγόρευση Δυσμενούς Μεταχείρισης) Νόμου του 2003, (Ν.98(Ι)/2003), όπως αυτός έχει τροποποιηθεί, κατ’  εφαρμογή της Οδηγίας 1999/70/ΕΚ του Συμβουλίου της 28^ης Ιουνίου 1999, σχετικά με τη Συμφωνία Πλαίσιο για την εργασία Ορισμένου Χρόνου που συνήφθη από την CEF, την UNICE, και το CEEP.  Η καθιέρωση της πιο πάνω μεθόδου, αποσκοπούσε στη διασφάλιση ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα και στο δημόσιο τομέα, ως εργοδοτούμενοι που τυγχάνουν, στους δύο αυτούς τομείς, αορίστου χρόνου εργασίας.

Εν πάση περιπτώσει, καθοριστικής σημασίας στο συγκεκριμένο τομέα, είναι, η απόφαση της Πλήρους Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Αβραάμ ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω.  Στην περίπτωση εκείνη, η εφεσείουσα εργοδοτείτο ως  έκτακτη, διοικητική λειτουργός στο γραφείο Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, δυνάμει του Ν.98(Ι)/2003, με διαδοχικά συμβόλαια. Επομένως, ήταν συμβασιούχος αορίστου διάρκειας. Τέσσερα χρόνια μετά την πρόσληψή της τερματίστηκε η Σύμβαση απασχόλησης της. Δεδομένων των πιο πάνω γεγονότων λέχθηκαν σχετικά τα εξής, στη σελίδα 56:

 

«Έχουμε τη γνώμη πως οι όροι υπηρεσίας των εκτάκτων - συμβασιούχων στο δημόσιο τομέα καθορίζονται από τη Σύμβαση τους και τις σχετικές νομοθετικές πρόνοιες και ως εκ τούτου ο τερματισμός των υπηρεσιών τους ανάγεται στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου και τη σχετική Οδηγία, η οποία, σύμφωνα με την πρόσφατη τροποποίηση του Συντάγματός μας, ο περί της Πέμπτης Τροποποίησης του Συντάγματος Νόμος, Ν. 127(I)/06, έχει αυξημένη ισχύ και έναντι των προνοιών του Συντάγματος.  Επομένως, το Ανώτατο Δικαστήριο δεν έχει δικαιοδοσία στο θέμα.»

 

Δεν εντοπίζονται οποιαδήποτε περιθώρια διαφοροποίησης από τη προσέγγιση που είχε η Πλήρης Ολομέλεια στην πιο πάνω υπόθεση, από την κρινόμενη υπόθεση, στην οποία ευθύς εξ αρχής η εργοδότηση του εφεσείοντα βασίστηκε σε ιδιωτικού δικαίου κριτήρια, γι’  αυτό και η κατάρτιση σύμβασης.  Αξιοσημείωτο είναι ότι, η παρούσα περίπτωση αφορούσε σύμβαση καθορισμένου χρόνου, ως η παράγραφος 3 αυτής, που προέβλεπε ότι ο εφεσείων «… θα υπηρετεί με σύμβαση μέχρι την ηλικία της υποχρεωτικής αφυπηρέτησης του».

 

Η υπόθεση Αβραάμ ν. Δημοκρατίας, βρήκε απήχηση στην υπόθεση Βενιζέλου ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω.  Αφορούσε έκτακτο δεσμοφύλακα που υπηρετούσε στις Κεντρικές Φυλακές, και ο τερματισμός της υπηρεσίας του έγινε σε συνάρτηση με πειθαρχική διαδικασία.  Όπως τονίστηκε στην πιο πάνω υπόθεση, «Θα ήταν, κρίνουμε, ανορθόδοξο, ενώ θεωρήθηκε και περιγράφηκε η επίδικη σχέση έκτακτης εργοδότησης του συγκεκριμένου δεσμοφύλακα στη Δημοκρατία ως ιδιωτικού δικαίου, να αποκόπτουμε αυτή την ενιαία σχέση ανάλογα με το θέμα και να τη χαρακτηρίζουμε άλλως πως και δη ως δημοσίου δικαίου, αναφορικά με τον τερματισμό της.».  Κρίθηκε, έτσι, πως δεν είχε σημασία ότι για τη λύση της εργασιακής σχέσης, δια του τερματισμού, χρησιμοποιήθηκε η διαδικασία του περί Φυλακών Νόμου και των σχετικών Κανονισμών.  Προστέθηκε, επίσης, το πολύ σημαντικό, πως «Θα ήταν αντινομικό να θεωρείτο η αφετηρία και η εξέλιξη της σχέσης αυτής ως ιδιωτικού δικαίου και το τέλος της δια του τερματισμού, ως δημοσίου δικαίου…..».

 

Στην υπόθεση Θ.Ο.Κ. ν. Σοφοκλέους (2016) 1 Α.Α.Δ. 105, ECLI:CY:AD:2016:A20, ο εφεσίβλητος, αιτητής, ηθοποιός στο επάγγελμα, προσέφυγε στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών, επιδιώκοντας διάφορες θεραπείες για συμπεριφορά των εφεσειόντων, εργοδοτών του να τον εξαναγκάσουν σε παραίτηση, όταν δεν αποδέχθηκαν αίτημα του να μην λάβει μέρος σε θεατρικές παραστάσεις του Θ.Ο.Κ. στη Βόρεια Ελλάδα.  Το Εφετείο, παραπέμποντας στην Αβραάμ ν. Δημοκρατίας, τόνισε την ιδιαίτερη σημασία της ύπαρξης σύμβασης, που τελικά έδωσε στην επίδικη σχέση τον προσωρινό της χαρακτήρα αλλά και την απομάκρυνε από το χώρο του δημόσιου δικαίου.  Όπως τονίστηκε, αυτή δεν αποσπάται από το χώρο του ιδιωτικού δικαίου, όπου ανήκει.

 

Εξάλλου, σχετική είναι η υπόθεση Κουρουτσίδης ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 77/2013, ημερομηνίας 3.6.2019, ECLI:CY:AD:2019:C215, η οποία αφορούσε ΕΠΥ με σύμβαση απασχόλησης διάρκειας πέντε ετών, που ανανεώθηκε άλλες δύο φορές, οπότε ο Υπουργός Άμυνας έκρινε στη λήξη της ότι τα γεγονότα δεν συνηγορούσαν στην ανανέωση της.  Ο Υπουργός Άμυνας, ασκώντας τις εξουσίες του σύμφωνα με τον Κ.10, αποφάσισε τη μη ανανέωση της απασχόλησης του εφεσείοντα.  Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, έκρινε ότι οι όροι υπηρεσίας του εφεσείοντα στην υπόθεση εκείνη, ως συμβασιούχου, καθορίζονταν από τη σύμβαση απασχόλησης του και τις συνακόλουθες σχετικές νομοθετικές πρόνοιες.  Ως εκ τούτου, τα όσα αφορούσαν στην συνέχιση των υπηρεσιών του στην Εθνική Φρουρά, ανάγονταν στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου.  Συνεπώς, το ακυρωτικό δικαστήριο δεν είχε δικαιοδοσία στο θέμα.  Η Ολομέλεια προχώρησε πάρα πέρα, σχολιάζοντας ότι η περίπτωση αφορούσε συμβατική περίοδο απασχόλησης που έληξε κανονικά στην εκπνοή της περιόδου σύμβασης, με βάση την οποία είχε εργοδοτηθεί και όχι πριν τη λήξη της περιόδου σύμβασης, που θα μπορούσε να «…βρισκόμαστε ενώπιον περίπτωσης παράλειψης διοικητικού οργάνου προς εκτέλεση οφειλόμενης ενέργειας, ούτως ώστε να μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο προσφυγής.». Ωστόσο, οι πιο πάνω παρατηρήσεις λέχθηκαν «εν παρόδω» (obiter) και επομένως δεν αποτελούν δεσμευτικό προηγούμενο, (βλ. Αναστασιάδης ν. Δημοκρατίας Α.Ε. 14/2012 ημερομηνίας 23.1.2018, ECLI:CY:AD:2018:C39).

 

Εν κατακλείδι, με βάση και τη νομολογία που παρατίθεται αναλυτικά πιο πάνω, η απόφαση τερματισμού της υπηρεσίας του εφεσείοντα εμπίπτει στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου. Δεν διαπιστώνεται οποιοδήποτε περιθώριο διαφοροποίησης με αυτές τις αποφάσεις.  Απόκτησε, έτσι, ο εφεσείων δικαιώματα που διασφαλίζονταν από δικαστήριο αστικής δικαιοδοσίας, δεδομένου ότι οι όροι υπηρεσίας του καθορίζονταν από τη Σύμβαση και τις σχετικές νομοθετικές πρόνοιες.  Ως εκ τούτου ο τερματισμός των υπηρεσιών του ανάγεται στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου.  Συνακόλουθα, η προσβαλλόμενη απόφαση δεν μπορούσε να κριθεί εντός του πλαισίου του Άρθρου 146 του Συντάγματος. 

 

Υπό το φως των πιο πάνω, η έφεση κρίνεται αβάσιμη και απορρίπτεται, χωρίς να παρίσταται ανάγκη εξέτασης των λόγων έφεσης.

 

Δεδομένου ότι το θέμα που έκρινε την έφεση τέθηκε από το ίδιο το Δικαστήριο, δεν εκδίδεται οποιαδήποτε διαταγή για έξοδα.

 

 

                                             Α.Ρ. ΛΙΑΤΣΟΣ, Π.

 

Γ.Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ.

 

Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Δ.

 

                                             Λ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, Δ

 

                                           Ν.Γ. ΣΑΝΤΗΣ, Δ.

 

 

 

/γκ