ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Υποθ. αρ.781/95, 782/95, 813/95
ΕΝΩΠΙΟΝ
: Χρ.ΑΡΤΕΜΙΔΗ, ΔΑναφορικά με το Αρθρο 146 του Συντάγματος
ΜΕΤΑΞΥ:
Μιχαλάκη Μεττή και άλλων
&# 9;
αιτητών- και -
Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω
1. Υπουργού Εσωτερικών
2. Επιτροπής Δημόσιας Υγείας Φαρμακά
καθ΄ων η αίτηση
------------------------
24.3.1998
Για τον αιτητή στις 781/95, 782/95: κ.Θ.Ιωαννίδης
« στην 813/95: κ.Στ.Κιττής
Για την καθ΄ης η αίτηση 1 - Δημοκρατία: κα.Ελ.Κλεόπα - δικηγόρος της Δημοκρατίας
Για την καθ΄ης η αίτηση 2 - Επιτροπή: κ.Π.Παπαγεωργίου
------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Οι τρεις αιτητές με τις ισάριθμες προσφυγές προσβάλλουν το διάταγμα απαλλοτρίωσης που δημιοσεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 30.6.95 με το οποίο απαλλοτριώθηκε ακίνητη ιδιοκτησία τους που βρίσκεται στο χωριό Φαρμακάς, Επαρχία Λευκωσίας. Οι προσφυγές συνεκδικάστηκαν.
Του επίδικου διατάγματος προηγήθηκε, στις 9.9.94 σχετική γνωστοποίηση του. Οι αιτητές υπέβαλαν ενστάσεις στην έκδοση του διατάγματος απαλλοτρίωσης οι οποίες, αφού εξετάστηκαν από την Επιτροπή Δημόσιας Υγείας Φαρμακά, διαβιβάστηκαν σε Υπουργική Επιτροπή, στην οποία ανατέθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο η άσκηση των εξουσιών που χορηγούνται σ΄αυτό από το άρθρο 6 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962, 15/62. Η Υπουργική Επιτροπή μελέτησε τις ενστάσεις και έκρινε ορθό να προχωρήσει η απαλλοτρίωση. Προέβη, ως εκ τούτου, σε σχετική εισήγηση στο Υπουργικό Συμβούλιο, που εξέδωσε στη συνέχεια το υπό συζήτηση διάταγμα.
Η δημόσια ωφέλεια που σκοπείται με την απαλλοτρίωση είναι η δημιουργία πλατείας στο χωριό. Λεπτομέρειες του έργου, που καταδεικνύονται στο φάκελο, προβλέπουν χώρο στάθμευσης περιορισμένου αριθμού οχημάτων, ανέγερση στεγασμένης οικοδομής για διάφορες εκδηλώσεις, εστιατόριο και χώρους υγιεινής.
Ο δικηγόρος των αιτητών προβάλλει αριθμό επιχειρημάτων προς υποστήριξη της εισήγησης του για ακύρωση της διοικητικής απόφασης. Θα ασχοληθώ με αυτούς παρακάτω
. εντοπίζω όμως τη σοβαρότερη εισήγηση του να είναι πως δεν προηγήθηκε του διατάγματος απαλλοτρίωσης η ύπαρξη συγκεκριμένου τελικού αρχιτεκτονικού σχεδίου για τη δημιουργία της πλατείας. ΄Αλλο σημείο που εγείρει ο δικηγόρος των αιτητών είναι πως τα επίδικα κτήματα δεν είναι απαραίτητα για το έργο και ότι η διοίκηση έχει άλλες προσφορότερες λύσεις λιγότερο επαχθείς στους αιτητές.Για την προώθηση της θέσης του, αναφορικά με την ανυπαρξία τελικών αρχιτεκτονικών σχεδίων πριν από την απαλλοτρίωση, αναφέρθηκε στις υποθέσεις Αναστασία Κολοκασίδου κ.α. ν. Δημοκρατίας, προσφυγή αρ.731/87, ημερ. 10.2.90 και Ηρακλής Μιχαηλίδης ν. Κυπριακής Δημοκρατίας κ.α. προσφυγή αριθ.819/90, ημερ. 27.3.92.
Για να συζητηθούν και απαντηθούν τα σημεία που εγείρονται στην υπόθεση χρειάζεται μια αναδρομή στα γεγονότα, όπως καταγράφονται στο διοικητικό φάκελο. Η σοβαρή σκέψη και προώθηση της δημιουργίας πλατείας στο χωριό υπήρχε μερικά χρόνια πριν από το διάταγμα απαλλοτρίωσης. Η σκέψη άρχισε να οδηγείται στην πραγμάτωση της από τον Οκτώβρη του 1992. Συγκεκριμένα, στις 19.10.92 βλέπουμε επιστολή του Επάρχου προς το Διευθυντή Πολεοδομίας και Οικήσεως με την οποία τον πληροφορεί πως προωθείται η απαλλοτρίωση και επίταξη της ακίνητης ιδιοκτησίας σε χώρο που σημειώθηκε στο χωρομετρικό σχέδιο. Εζητείτο δε από το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως να εκπονήσει τα αναγκαία οικοδομικά σχέδια για την αξιοποίηση του χώρου και να εκτιμηθεί η αξία των ακινήτων, που θα περιλαμβάνονταν στην απαλλοτρίωση. Το Τμήμα απάντησε στις 20.4.93. Η άποψη του ήταν πως ο χώρος που προτεινόταν για τη δημιουργία της πλατείας είναι κοιλάδα εξαιρετικής ομορφιάς με σοβαρές υψομετρικές διαφορές, και γι΄αυτό θα ήταν δύσκολη η δημιουργία της πλατείας εκεί. Εισηγήθηκε δε την αξιοποίηση της κοιλάδας αυτής σε πάρκο ή οργανωμένο χώρο πρασίνου, έτσι που να διατηρηθεί και η παραδοσιακή δομή του χωριού. Η επιστολή καταλήγει με αναγνώριση του γεγονότος πως η δημιουργία πλατείας στο χωριό είναι ζήτημα σοβαρό. Γι΄αυτό και προτάθηκε παραπέρα επί τόπου μελέτη του θέματος σε κοινή συνεδρία για να εξευρεθεί η ορθότερη λύση. ΄Εγινε αυτή η συνεδρία. Τα αποτελέσματα της φαίνονται στην επιστολή της 21.6.93 από το Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως προς τον ΄Επαρχο Λευκωσίας. Απασχόλησε την κοινή σύσκεψη η δυνατότητα να γίνει η πλατεία στο παραδοσιακό κέντρο του χωριού, κρίθηκε πως τούτο ήταν αδύνατο. Θεωρήθηκε πως ο χώρος που επιλέγηκε, αυτός που επηρεάζει και τα κτήματα των αιτητών, ήταν κατ΄ανάγκην ο καταλληλότερος. Γίνεται δε εισήγηση πως τα έργα πρέπει να είναι διακριτικά, με στόχο τη διατήρηση της εξαιρετικής ομορφιάς του τοπίου. Το Τμήμα ανέλαβε να ετοιμάσει «ιδεόγραμμα» του έργου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην επιστολή, με κριτήριο τις εκδηλώσεις που η κοινότητα επιθυμεί να διοργανώνει στο χώρο, για να παρουσιαστεί προς συζήτηση και μελέτη. Στις 18.3.94 το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως πληροφόρησε τον ΄Επαρχο πως ετοιμάστηκε η προκαταρκτική μελέτη για τη δημιουργία του χώρου στάθμευσης και εκδηλώσεων στο χωριό, αναφέροντας και τις σχετικές λεπτομέρειες.
Στην υπόθεση Ηρακλής Μιχαηλίδης, πιο πάνω, το Δικαστήριο, αποδεχόμενο την προσφυγή, είπε τα εξής, σε ότι αφορά την ύπαρξη αρχιτεκτονικής μελέτης ως προαπαιτούμενο για την έκδοση διατάγματος απαλλοτρίωσης.
«Η επιλογή του χώρου έγινε πράγματι με μόνο κριτήριο τη θέση του απαλλοτριωθέντος κτήματος και δεν έγινε καμιά αρχιτεκτονική μελέτη που να καθορίζει επακριβώς τις συγκεκριμένες ανάγκες σε σχέση με την έκταση του κτήματος που θα απαλλοτριωνόταν. Από το φάκελο της υπόθεσης, τεκμήριο 1(α), γίνεται φανερό πως το θέμα της μελέτης των αναγκών του Κυβερνητικού Τυπογραφείου, σε σχέση με το κτίριο που επρόκειτο να κτισθεί στον απαλλοτριωθέντα χώρο, άρχισε μετά την απαλλοτρίωση και συγκεκριμένα, στις 3.3.90, όπου ο Διευθυντής του
΄Εχω την άποψη πως η σχετική εισήγηση του δικηγόρου των αιτητών έχει αφετηρία την παρερμηνεία του περιεχομένου της πιο πάνω απόφασης. Ο συνήγορος χρησιμοποιεί συνεχώς τη φράση «τελικό αρχιτεκτονικό σχέδιο», ενώ η υπό αναφορά υπόθεση, και γενικά η νομολογία επί του ζητήματος, αναφέρονται σε αρχιτεκτονική, ή ανάλογα με την περίπτωση, άλλη μελέτη στην οποία διαγράφονται οι συγκεκριμένες και ειδικές ανάγκες του σκοπούμενου έργου, έτσι που να δικαιολογείται το μέτρο και η έκταση, της απαλλοτρίωσης. Στη διερεύνηση αυτής της πτυχής τα γεγονότα στην κάθε υπόθεση έχουν σημασία. Εδώ, όπως ήδη ανέφερα στο ιστορικό των γεγονότων, υπάρχει συγκεκριμένη απόφαση για τη φύση, έκταση και λειτουργία του έργου. ΄Εχουν μάλιστα εκπονηθεί και προκαταρκτικά σχέδια που δίδουν σαφή εικόνα των αναγκών του έργου σε έκταση γης και την τοποθεσία του.
Σ΄αυτό το σημείο μπορώ να ασχοληθώ και με τα υπόλοιπα επιχειρήματα του δικηγόρου των αιτητών. Εισηγήθηκε πως το έργο είναι πέραν των οικονομικών δυνατοτήτων της Επιτροπής Δημόσιας Υγείας Φαρμακά. Αποδεικνύεται όμως από τα γεγονότα πως το κόστος της απαλλοτρίωσης εκτιμήθηκε από το αρμόδιο κτηματολογικό τμήμα, πριν από την έκδοση του επίδικου διατάγματος, ενώ τα κονδύλια για την ολοκλήρωση του έργου έχουν καθοριστεί από το Υπουργικό Συμβούλιο και με απόφαση του κατανεμήθηκαν στις διάφορες διοικητικές αρχές. ΄Αλλη εισήγηση των αιτητών είναι πως τα κτήματα τους δεν χρειάζεται να περιληφθούν στο επίδικο διάταγμα γιατί υπάρχουν καταλληλότερα. Στην προσφυγή 782/95 ο αιτητής, μετά από άδεια του Δικαστηρίου, καταχώρισε και έκθεση εμπειρογνώμονα στην οποία γίνεται ειδική αναφορά στο ένα κτήμα του αιτητή, και προτείνεται πως η απαλλοτρίωση του είναι άσκοπη και περιττή. Ο εμπειρογνώμονας δίδει επίσης τη δική του άποψη για το θέμα στάθμευσης οχημάτων στο χωριό, λέγοντας πως το πρόβλημα θα λυόταν αν γίνει διαπλάτυνση 5-10 μέτρων του κύριου δρόμου του χωριού, δημιουργώντας έτσι αρκετό χώρο στάθμευσης.
Δεν αποδίδω μεγάλη σημασία στην πιο πάνω έκθεση, Το σκοπούμενο έργο δεν είναι η δημιουργία χώρου στάθμευσης, αλλά πλατείας για πολλαπλή χρήση. Γι΄αυτό το θέμα αναφέρομαι πιο πάνω. Οι αρμόδιες αρχές εξέτασαν με λεπτομέρεια τις ενστάσεις που υποβλήθηκαν από τους αιτητές και έδωσαν λόγους για την απόρριψη τους.
Κρίνω πως έγινε η δέουσα έρευνα που κάλυπτε ολόκληρη τη διοικητική διαδικασία. Δεν διαπιστώνω καμιά παρανομία, αυθαιρεσία ή παραβίαση των αρχών του διοικητικού δικαίου και της νομολογίας.
Οι προσφυγές απορρίπτονται με έξοδα.
Χρ . Αρτεμίδης, Δ.
/ΜΑΑ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο