ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 298/93
ΕΝΩΠΙΟΝ: Ρ. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ, Δ.
Αναφορικά με το Αρθρο 146 του Συντάγματος.
ΜΕΤΑΞΥ:
1. Γαβριήλ Ελευθερίου,
2. Μαρίας Ελευθερίου,
3. Γαβριέλλας Ικ. Ζαχαριάδου,
4. Βικτώριας Ικ. Ζαχαριάδου,
5. Α/φοι Αβραάμ και Συνεργάτες Λτδ.,
6. Κυπρής και Γεράνης Κατασκευές Λτδ.,
Αιτητών
και
Δήμου Λάρνακας,
Καθ’ου η αίτηση
----------------------------
10 Ιουλίου 1998
Για τους Αιτητές: κ. Α.Σ. Αγγελίδης.
Για τον Καθ’ου η αίτηση: κ. Γ. Νικολαΐδης.
----------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Στις 24/3/91 οι αιτητές, οι οποίοι είναι συνιδιοκτήτες τεμαχίου γης υπ’ αριθμό 25, Φ/Σχ. XL/48:E:2, Μπλοκ Β, στη Λάρνακα, υπέβαλαν προς τον καθ’ου η αίτηση, ως την αρμόδια Πολεοδομική Αρχή, αίτημα για παραχώρηση πολεοδομικής άδειας αναφορικά με το εν λόγω τεμάχιο.
Στις 12/1/93 ο καθ’ου η αίτηση παραχώρησε την αιτηθείσα άδεια υπό τους ακόλουθους όρους:
“... (2) Ο Διαχωρισμός θα κατασκευαστεί απολύτως σύμφωνα με τα εγκριθέντα σχέδια.
(3) Κατά μήκος της πλευράς του διαπλατυνόμενου δρόμου θα κατασκευαστεί πλακόστρωτο πεζοδρόμιο η δε υπόλοιπη λωρίδα θα ασφαλτοστρωθεί με “πρέμιξ” σύμφωνα με τις οδηγίες της Αρμόδιας Αρχής.
(4) Οι προτεινόμενοι δρόμοι θα κατασκευαστούν με ασφαλτικό οδόστρωμα “πρέμιξ” με προκατασκευασμένα κράσπεδα από σκυρόδεμα και πλακόστρωτα πεζοδρόμια σύμφωνα με τις υποδείξεις της Αρμόδιας Αρχής (Δήμος Λάρνακας).
(5) .................................................. ......................................
(6) Οι δημόσιοι χώροι στάθμευσης θα κατασκευαστούν σύμφωνα με τα εγκεκριμένα σχέδια και τις υποδείξεις της Αρμόδιας Αρχής.
(7) Το τεμάχιο που φαίνεται με μπλε χρώμα στα συγκεκριμένα χωρομετρικά σχέδια θα διαφυλαχθεί για ανέγερση σχολείου σύμφωνα με τις πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου Λάρνακας.
(8) Οι κόλποι στάθμευσης λεωφορείων θα κατασκευαστούν σύμφωνα με τα εγκεκριμένα σχέδια και τις υποδείξεις της Αρμόδιας Αρχής.”
Με την προσφυγή οι αιτητές επιδιώκουν τη μερική ακύρωση της άδειας αναφορικά με τους πιο πάνω όρους μόνο.
Οι λόγοι ακυρώσεως που προβάλλονται είναι οι ακόλουθοι:
(α) Οτι με τον όρο 7, που περιλήφθηκε στην πολεοδομική άδεια, ο καθ’ου η αίτηση παραβίασε ευθέως το άρθρο 23 του Συντάγματος διότι, ουσιαστικά, αποστέρησε τους αιτητές ακίνητης ιδιοκτησίας τους χωρίς προηγουμένως να τηρηθεί η απαραίτηση κατά το Σύνταγμα διαδικασία της απαλλοτρίωσης.
(β) Οτι η άδεια εκδόθηκε χωρίς να προηγηθεί η δέουσα έρευνα, κατά παράβαση του Συντάγματος, κατ’ αντίθεση προς τις αρχές της χρηστής διοίκησης και καθ’ υπέρβαση εξουσίας.
(γ) Οτι οι όροι 2, 3, 4, 6 και 8 είναι βαρύτατοι υπό την έννοια ότι η δαπάνη που απαιτείται για την εκπλήρωσή τους ουσιαστικά εκμηδενίζει το υπό ανάπτυξη τεμάχιο.
Είναι εμφανές ότι και οι τρεις λόγοι ακυρώσεως είναι αλληλένδετοι, αφού όλοι στρέφονται κατά των όρων 2, 3, 4, 6, 7 και 8 της πολεοδομικής άδειας.
Θα εξετάσω πρώτα το ζήτημα του όρου 7.
Το άρθρο 23 του Συντάγματος, το οποίο διασφαλίζει το δικαίωμα ιδιοκτησίας, επιτρέπει την επιβολή όρων, δεσμεύσεων ή περιορισμών, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Η παράγραφος 2 του άρθρου 23 προνοεί ότι:
“Στέρησις ή περιορισμός οιουδήποτε τοιούτου δικαιώματος δεν δύναται να επιβληθεί, ειμή ως προβλέπεται υπό του παρόντος άρθρου.”
Η παράγραφος 4 προνοεί για την απαλλοτρίωση κινητής ή ακίνητης ιδιοκτησίας, για τους σκοπούς δημόσιας ωφέλειας που αναφέρονται. Επιπλέον, η παράγραφος 3 του άρθρου 23 προνοεί ότι:
“Δια πάντα τοιούτον όρον, δέσμευσιν, ή περιορισμόν, όστις μειώνει ουσιωδώς την οικονομικήν αξίαν της τοιαύτης ιδιοκτησίας, δέον να καταβάλληται το ταχύτερον δικαία αποζημίωσις ...”
Στην υπόθεση
The Holy See of Kitium v. Municipal Council of Limassol, 1 R.S.C.C. 15, λέχθηκαν τα ακόλουθα, στη σελίδα 28:“(d) In each case where a building permit is applied for it is a question of fact and of degree, depending upon the circumstances of the particular case whether the decision of the appropriate authority thereon amounts to a “deprivation” (within the meaning of the above provisions) and which can only be achieved under paragraph 4 of Article 23, or whether it amounts to “restriction or limitation” (within the meaning of the above provisions) which can only be imposed under paragraph 3 of the said Article, .....”
Σχετικός είναι ο περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμος (αρ. 90/72, όπως τροποποιήθηκε), το άρθρο 25 του οποίου προνοεί για τη χορήγηση, από την Πολεοδομική Αρχή, αδειών, είτε χωρίς όρους είτε με όρους, που αφορούν τα θέματα που αναφέρονται στο εδάφιο (3)
.Κατά την κρίση μου, είναι αναμφίβολο ότι ο καθορισμός χώρου για την ανέγερση σχολικών κτιρίων επάγεται, στην πράξη, την εξ ολοκλήρου στέρηση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας. Τέτοια, όμως, στέρηση είναι επιτρεπτή μόνο εφόσον συντρέχουν οι αυστηρές προϋποθέσεις που θέτει το Σύνταγμα στο άρθρο 23. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας. Τούτου δοθέντος ευρίσκω ότι ο όρος 7 είναι ακυρωτέος.
Οσον αφορά τους υπόλοιπους όρους των οποίων επιδιώκεται η ακύρωση, με βάση τα στοιχεία που τέθηκαν ενώπιόν μου, ευρίσκω ότι αυτοί είναι εύλογοι και τέθηκαν ύστερα από επαρκή έρευνα. Επιπλέον δεν θεωρώ ότι εκμηδενίζουν, όπως είναι ο ισχυρισμός των αιτητών, την αξία του υπό ανάπτυξη τεμαχίου.
Στο στάδιο των διευκρινίσεων, στις 22/5/1998, ο συνήγορος του καθ’ου η αίτηση δήλωσε ενώπιόν μου τα ακόλουθα σε σχέση με τον όρο 7:-
“... εντούτοις από πολλού χρόνου όπως ο ίδιος ο συνάδελφος μου είπε και ο ίδιος γνωρίζει και ο ίδιος επικοινώνησε με το Υπουργείο Παιδείας ο χώρος αυτός έχει εγκαταλειφθεί για τους σκοπούς αυτούς και επομένως απομένει και η ίδια η αίτηση άνευ αντικειμένου. Είναι δικαίωμα όπως ελέχθη από πολύ χρόνο και στο συνάδελφο και στους αιτητές, είναι δικαίωμα τους να υποβάλουν αίτηση διαχωρισμού και του χώρου αυτού και δεν θα αντιμετωπίσουν την ένσταση ότι ο χώρος αυτός εξακολουθεί να παραμένει δεσμευμένος για τυχόν δημιουργία σχολείου.”
Εις απάντηση των πιο πάνω ο συνήγορος των αιτητών είπε τα εξής:
“Το γεγονός και μόνον ότι εγκαταλείφθηκε ο χώρος και δεν προορίζεται πλέον για σχολείο καταδεικνύει ότι για ένα ακόμα λόγο ότι ο όρος που υποβλήθηκε δεν είχε καμία νομική βάση και εγκυρότητα και εμείς λέμε ότι υφιστάμεθα συνέπειες από την άδεια όπως χορηγήθηκε τότε, και επομένως η προσφυγή δεν είναι άνευ αντικειμένου.”
Στα Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1929-1959 στη σελ. 199 κάτω από τον τίτλο “Εννοια ανακλήσεως” αναφέρονται τα εξής:
“Ως ανάκλησις της διοικητικής πράξεως νοείται η άρσις του περιεχομένου αυτής δια μεταγενεστέρας πράξεως. Το ανακλητικόν αποτέλεσμα δεν συναρτάται αναγκαίως προς την χρήσιν ρητής σχετικής διατυπώσεως εν τη ανακλητική πράξει, αλλά δύναται να προκύπτη και εμμέσως εξ αυτής: 721 (34), 1312 (53), 1222 (54). Ούτω η επ’ αόριστον χρόνον διαταχθείσα αναστολή εκτελέσεως διοικητικής τινος πράξεως, είτε καθ’ εαυτήν: 104 (53). 1504 (55), είτε εν συνδυασμώ και προς ετέρας ενεργείας της Διοικήσεως: 205 (56), ερμηνεύεται πολλάκις ως περιέχουσα ανάκλησιν της πράξεως ταύτης. Ωσαύτως πράξις αποκαταστάσεως απολυθέντος εις την προτέραν του θέσιν αποτελεί έμμεσον πλην σαφή ανάκλησιν της πράξεως απολύσεως αυτού: 231 (46). Η έκδοσις πράξεως ταυτοσήμου κατά περιεχόμενο προς προηγουμένην ερμηνεύεται, εκτιμωμένων των κατ’ ιδίαν περιστατικών εκάστης περιπτώσεως, άλλοτε μεν ως περιέχουσα έμμεσον ανάκλησιν της πρώτης πράξεως [ούτω
Οσον αφορά τον τύπο της ανάκλησης, στην Α.Ε. Δημοκρατία ν. Θαλασσινού
(1991) 3 Α.Α.Δ. 423 στη σελ. 430 αναφέρονται τα ακόλουθα:“Επιπλέον στην εξέταση του τύπου μιας ανακλήσεως ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει στη σελ. 455 ότι η ανακλητική πράξη μπορεί να είναι “είτε ρητή είτε σιωπηρά” και συνεχίζει: “η περί ανακλήσεως ωρισμένης πράξεως δήλωσις της βουλήσεως της Διοικήσεως κατά κανόνα μεν εκφράζεται ρητώς, και δη δια της χρήσεως των όρων ΄ανακαλούμεν΄ ή ΄ακυρούμεν΄ ή ΄καταργούμεν΄, είναι όμως επίσης δυνατόν να συναχθή η περί ανακλήσεως ωρισμένης πράξεως δήλωσις της βουλήσεως του διοικητικού οργάνου και άνευ των εις άνω πανηγυρικών εκφράσεων, εξ άλλων διατάξεων, και δη εκ του περιεχομένου ετέρων διοικητικών πράξεων, αι οποίαι άγουν εις το αυτό αποτέλεσμα.”
Κατά την κρίση μου, η εγκατάλειψη του όρου 7 ισοδυναμεί με σιωπηρή ανάκλησή του. Τίθεται, όμως, το ερώτημα κατά πόσο, με την εγκατάλειψη του όρου 7, η προσφυγή, αναφορικά πάντοτε με τον όρο αυτό, κατέστη άνευ αντικειμένου κατ’ εφαρμογή των αρχών που επιβεβαιώθηκαν στην πρόσφατη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Α.Ε. 2067, Χρίστος Ιωσηφίδης ν. Δημοκρατίας (απόφαση δόθηκε στις 24/6/1998). Ευρίσκω ότι δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο. Δεν είναι δυνατόν να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο οι αιτητές να υπέστησαν ζημιά ή βλάβη τέτοια, που να τους νομιμοποιεί να επιδιώξουν, με βάση την ακυρωτική απόφαση, αποζημίωση ή άλλη θεραπεία από το Επαρχιακό Δικαστήριο με βάση το άρθρο 146.6 του Συντάγματος.
Ενόψει των ανωτέρω, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι ο όρος 7 πρέπει να ακυρωθεί παρά την εγκατάλειψή του.
Με προβλημάτισε το κατά πόσο η ακύρωση του όρου 7 εκθεμελιώνει την παρασχεθείσα πολεοδομική άδεια στο σύνολό της. Τούτο εξαρτάται από το κατά πόσο αυτός μπορεί να διαχωρισθεί από την υπόλοιπη άδεια. Εχω την άποψη ότι, με τον παραμερισμό του όρου 7, η άδεια εκθεμελιώνεται. Ο όρος 7 δεν μπορεί να διαχωρισθεί από το σύνολο της άδειας. Ακολουθεί ότι ολόκληρη η απόφαση για την παραχώρηση της άδειας πρέπει
να ακυρωθεί. Το Ανώτατο Δικαστήριο έχει αυτή τη δυνατότητα βάσει του Κανονισμού 17 του Διαδικαστικού Κανονισμού του 1962. (Βλέπε Α.Ε. 1451, Επαρχος Λευκωσίας κ.α. ν. Σπαρτή Μόδεστου κ.α. - απόφαση δόθηκε στις 19/6/1996 - και Α.Ε. 1481, Δήμος Στροβόλου ν. Μάρως Μ. Γιασεμίδου - απόφαση δόθηκε στις 27/2/98).Η πολεοδομική άδεια ακυρώνεται στο σύνολό της βάσει του άρθρου 146.4(β) του Συντάγματος.
Ο καθ’ου η αίτηση καταδικάζεται στα έξοδα.
Ρ. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ,
Δ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο