(1998) 4 ΑΑΔ 17
[*17]23 Ιανουαρίου, 1998
[ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
(Υπόθεση Αρ. 732/96)
LORDOS HOTELS (HOLDINGS) LTD,
Αιτήτρια,
v.
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΕΩN ΛΑΡΝΑΚOΣ,
Καθ’ ου η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 733/96)
ARODAPHNE BAY DEVELOPMENT LTD,
Αιτήτρια,
v.
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΕΩN ΛΑΡΝΑΚOΣ,
Καθ’ ου η αίτηση.
(Υποθέσεις Αρ. 732/96, 733/96)
Διοικητικό Όργανο ― Συλλογικά Όργανα ― Aρμοδιότητα ― Zήτημα δημοσίας τάξεως ― Eξετάζεται ευτεπάγγελτα από το Δικαστήριο ― H παρουσία υπηρεσιακών παραγόντων, μη μελών του συλλογικού οργάνου κατά τη συζήτηση και λήψη απόφασης, καθιστά παράνομη την σύνθεση του οργάνου και την απόφαση του αναρμοδίως εκδοθείσα.
Στο στάδιο των διευκρινήσεων τέθηκε ισχυρισμός από τον δικηγόρο των αιτητών ότι η επίδικη απόφαση λήφθηκε από αναρμόδιο όργανο λόγω κακής σύνθεσής του κατά την συνεδρίαση λήψης της απόφασης.
Tο Aνώτατο Δικαστήριο ακυρώνοντας την επίδικη απόφαση, [*18]αποφάσισε ότι:
1. Στο στάδιο της ακροάσεως των προφορικών διευκρινίσεων ο συνήγορος των αιτητριών έθιξε για πρώτη φορά ζήτημα νόμιμης συγκρότησης του διοικητικού οργάνου, ήτοι του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας που είχε λάβει τις επίδικες αποφάσεις, και εισηγήθηκε ότι το Δικαστήριο μπορούσε, με βάση τα στοιχεία που ήδη είχε ενώπιόν του, να επιληφθεί και εξετάσει αυτεπάγγελτα, ως θέμα δημοσίας τάξεως, αν το Συμβούλιο ήταν νόμιμα συγκροτημένο κατά το χρόνο των συζητήσεων και της λήψεως των επιδίκων αποφάσεων. Προς υποστήριξη της θέσεως του ο συνήγορος παρέπεμψε στην πρόσφατη πρωτόδικη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου Thermphase Limited v. Κυπριακής Δημοκρατίας (1996) 4 A.A.Δ. 2714.
Υιοθετείται πλήρως η νομική αυτή θέση. Κρίνεται ότι το Δικαστήριο μπορεί να προχωρήσει στην εξέταση του λόγου της “κακής συνθέσεως του οργάνου” αυτεπάγγελτα. Δεν είναι απαραίτητη η τροποποίηση των λόγων ακυρώσεως με την προσθήκη νέου λόγου.
2. Σύμφωνα με τη νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου απαραίτητη προϋπόθεση για την έννομη λειτουργία ενός συλλογικού οργάνου είναι η νόμιμη του συγκρότηση, ιδίως όταν ο νόμος καθορίζει ρητώς τον αριθμό και τα άτομα από τα οποία απαρτίζεται. Η συμμετοχή έστω και ενός προσώπου που δεν περιλαμβάνεται μεταξύ των νομίμων μελών, επηρεάζει άμεσα τη νόμιμη συγκρότησή του.
Η επίδικη απόφαση πάσχει λόγω κακής σύνθεσης του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας κατά τον κρίσιμο χρόνο των συζητήσεων και της λήψης της επίδικης απόφασης, και τούτο διότι, κατά τον εν λόγω χρόνο, παρευρίσκοντο στη συνεδρία αναρμόδια πρόσωπα. Όσον αφορά ειδικά τους υπηρεσιακούς παράγοντες που κλήθηκαν για την παροχή διευκρινίσεων και πληροφοριών προς το Συμβούλιο, αυτοί έπρεπε να αποχωρήσουν από τη συνεδρίαση προτού αρχίσει η συζήτηση μεταξύ των μελών. Το ίδιο ισχύει και για τον γραμματέα του Συμβουλίου για τον οποίο δεν υπάρχει ρητή πρόνοια στους Κανονισμούς που να επιτρέπει τη συμμετοχή του, έστω και για την απλή τήρηση των πρακτικών.
Οι προσφυγές επιτυγχάνουν με έξοδα.
Aναφερόμενες υποθέσεις:
Thermphase Limited v. Δημοκρατίας (1996) 4 Α.Α.Δ. 2714,
[*19]Χατζηβασιλείου v. ΚΟΑ (1991) 4 Α.Α.Δ. 1005,
Πανεπιστήμιο Κύπρου v. Κωνσταντίνου κ.ά. (1994) 3 Α.Α.Δ. 145.
Προσφυγές.
Προσφυγές με τις οποίες προσβάλλονται οι αποφάσεις του Δήμου για την επιβολή αποχετευτικών τελών στις αιτήτριες.
Ι. Νικολάου, για τις Αιτήτριες.
Γ. Νικολαΐδης, για το Καθ’ ου η αίτηση Συμβούλιο.
Cur. adv. vult.
ΓABPIHΛIΔHΣ, Δ.: Η αιτήτρια είναι ιδιοκτήτρια δύο ακινήτων υπ’ αριθμόν εγγραφής 6037 και 6038 στο χωριό Πύλα της Επαρχίας Λάρνακας. Επί του πρώτου έχει ανεγερθεί το ξενοδοχείο “Golden Bay”. Επί του δεύτερου έχουν ανεγερθεί βοηθητικές εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου. Με τις προσφυγές, που συνεκδικάστηκαν λόγω ταυτότητας πραγματικού και νομικού υπόβαθρου, οι αιτήτριες επιδιώκουν την ακύρωση των αποφάσεων του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας, που τους κοινοποιήθηκαν κατά ή περί 18/7/1996, με τις οποίες τους επιβλήθηκαν αποχετευτικά τέλη αναφορικά με τα δύο αυτά ακίνητα για το έτος 1996.
Με τα δικόγραφα των προσφυγών προβλήθηκαν εννέα συνολικά λόγοι ακυρώσεως τους οποίους πραγματεύθηκαν οι συνήγοροι των διαδίκων στις γραπτές αγορεύσεις που καταχώρησαν ύστερα από σχετικές οδηγίες του Δικαστηρίου.
Στο στάδιο της ακροάσεως των προφορικών διευκρινίσεων ο συνήγορος των αιτητριών έθιξε για πρώτη φορά ζήτημα νόμιμης συγκρότησης του διοικητικού οργάνου, ήτοι του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας που είχε λάβει τις επίδικες αποφάσεις, και εισηγήθηκε ότι το Δικαστήριο μπορούσε, με βάση τα στοιχεία που ήδη είχε ενώπιόν του, να επιληφθεί και εξετάσει αυτεπάγγελτα, ως θέμα δημοσίας τάξεως, αν το Συμβούλιο ήταν νόμιμα συγκροτημένο κατά το χρόνο των συζητήσεων και της λήψεως των επιδίκων αποφάσεων. Προς υποστήριξη της θέσεως του ο συνήγορος παρέπεμψε στην πρόσφατη πρωτόδικη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου Thermphase Limited v. Κυπριακής Δημοκρατίας (1996) 4 Α.Α.Δ. 2714, όπου ο Δικαστής Καλλής προβαίνει στην εκτενή ανάλυση του θέματος για να καταλήξει ως ακολού[*20]θως:-
“Οι λόγοι ακυρώσεως που εξετάζονται αυτεπαγγέλτως “είναι εκείνοι που ανάγονται στη δημοσία τάξη, οι προκύπτοντες αμέσως εκ της προσβαλλομένης αποφάσεως ή εκ των στοιχείων του φακέλου, ή οι γνωστοί στο Δικαστήριο από προηγηθείσα δίκη. Η αναρμοδιότης του εκδόσαντος την προσβαλλομένη πράξη οργάνου, η κακή συγκρότηση του αποφασίσαντος ή γνωμοδοτήσαντος συμβουλίου, η μη νομότυπη δημοσίευση της πράξεως, η παράλειψη λήψεως της απαιτουμένης γνωμοδοτήσεως συνιστούν τους πλέον κοινούς λόγους εξ επαγγέλματος εξεταζομένους.” (Βλ. Σαρμά, πιο πάνω, σελ. 448-49. Βλ. και Τριανταφυλλίδης κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1993) 3 Α.Α.Δ. 429, 439, Δημοκρατία ν. Κουκκουρή κ.ά. (1993) 3 Α.Α.Δ. 598, 607, Δημοκρατία ν. Γεωργιάδη (1972) 3 Α.Α.Δ. 594, Όθωνος κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1989) 3(Α) Α.Α.Δ. 475, Δημοκρατία ν. Χατζηπαντελή (1989) 3(Β) Α.Α.Δ. 961, Οικονομίδης κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1996) 4 Α.Α.Δ. 1009).”
Υιοθετώ πλήρως τη νομική αυτή θέση. Κρίνω ότι μπορώ να προχωρήσω στην εξέταση του λόγου της “κακής συνθέσεως του οργάνου” αυτεπάγγελτα. Δεν είναι απαραίτητη η τροποποίηση των λόγων ακυρώσεως με την προσθήκη νέου λόγου.
Σύμφωνα με την Κ.Δ.Π. 174/85, με την οποία συστάθηκε το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας, μέλη του Συμβουλίου είναι το εκάστοτε Δημοτικό Συμβούλιο Λάρνακας και άλλα πρόσωπα τα οποία διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο για να εκπροσωπηθούν τα συμφέροντα των περιοχών των Συμβουλίων Βελτιώσεως Λειβαδιών, Ορόκλινης, και του χωριού Πύλας.
Έχω ενώπιόν μου, ως Παράρτημα “Ζ” στην ένσταση, πρακτικό της συνεδρίασης του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας της 28/11/1995. Σε αυτό, αφού καταγράφονται ποια εκ των μελών ήσαν παρόντα και ποια απόντα αναφέρονται τα εξής:-
“Παρευρίσκονται, επίσης, ο Αν. Διευθυντής του Σ.Α.Λ. κ. Σωτήρης Ζίρκης, ο Λογιστής του Σ.Α.Λ. κ. Σωκράτης Γεωργίου και ο Μηχανικός Αποχετεύσεων κ. Χριστόδουλος Λαζάρου για την τήρηση των πρακτικών και για να παρέχουν διευκρινίσεις και να απαντήσουν σε ερωτήσεις Μελών του Συμβουλίου που ήθελαν προκύψει από τη συζήτηση των θεμάτων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα τους.”
[*21]Στη συνέχεια, κάτω από τον τίτλο “Θέμα Δέκατο: Καθορισμός Ύψους Αποχετευτικών Τελών για το Έτος 1996”, αναφέρεται ότι συζητήθηκε σε βάθος το θέμα, έγινε ανταλλαγή απόψεων, ζητήθηκαν διάφορες επεξηγήσεις, και τελικά, αποφασίστηκε ομόφωνα το ύψος των αποχετευτικών τελών για το 1996.
Από το ίδιο πρακτικό προκύπτει καθαρά ότι τα προαναφερθέντα μη μέλη του Συμβουλίου δεν αποχώρησαν από τη συνεδρίαση κατά τη διάρκεια της συζήτησης ούτε κατά τη λήψη της επίδικης απόφασης.
Σύμφωνα με τη νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου απαραίτητη προϋπόθεση για την έννομη λειτουργία ενός συλλογικού οργάνου είναι η νόμιμη του συγκρότηση, ιδίως όταν ο νόμος καθορίζει ρητώς τον αριθμό και τα άτομα από τα οποία απαρτίζεται. Η συμμετοχή έστω και ενός προσώπου που δεν περιλαμβάνεται μεταξύ των νομίμων μελών επηρεάζει άμεσα τη νόμιμη συγκρότηση του. (Βλ. Ανδρέας Χ"Βασιλείου ν. Κυπριακού Οργανισμού Αθλητισμού (1991) 4 Α.Α.Δ. 1005 και Πανεπιστήμιο Κύπρου ν. Κωνσταντίνου κ.ά. (1994) 3 Α.Α.Δ. 145).
Ο ευπαίδευτος συνήγορος του Συμβουλίου προσπάθησε να δικαιολογήσει την παρουσία του κ. Σ. Ζίρκη μόνον. Ανέφερε σχετικά τα εξής:-
“... δηλαδή ο Σωτήρης Ζίρκης Διευθυντής του Σ.Α.Λ. δεν παύει από του να είναι ο Σωτήρης Ζίρκης ο Γραμματέας του Δήμου Λάρνακας ο οποίος κρατεί τα πρακτικά, διότι ποιος κρατούσε τα πρακτικά στη συνεδρία του Παραρτήματος “Ζ” ...”
“Και από αυτά που σας διάβασα είναι πασιφανές ότι κανένα μέρος δεν έλαβε μέρος στην απόφαση ούτε έλαβε ενεργό μέρος και τα πρακτικά δεν γράφησαν μόνα τους, ούτε λέει εδώ τα έγραψε ο δήμαρχος, είναι φανερόν ότι ο Γραμματέας και η Βοηθός Γραμματέας είναι εκείνοι οι οποίοι ήσαν εκεί για να κρατούν τα πρακτικά που είχαν υποχρέωση να τα κρατούν.”
Ειδικά σε σχέση με το πιο πάνω θέμα, ο Ε.Π. Σπηλιωτόπουλος, στο Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου Ι, 7η Έκδοση, (1996), παράγραφος 129, σελίδα 136, αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής:-
“Κατά τη συνεδρίαση, κατά την οποία γίνεται διαλογική συζήτηση μεταξύ των μελών και ψηφοφορία για τη λήψη της απόφασης του συλλογικού οργάνου, δεν επιτρέπεται να παρίστα[*22]νται πρόσωπα, που δεν περιλαμβάνονται σύμφωνα με τις διατάξεις στη νόμιμη συγκρότηση ή των οποίων η συμμετοχή στις συνεδριάσεις δεν προβλέπεται ρητώς 30΄ [30. Όπως είναι ο γραμματέας ή ο τυχόν κατά νόμο εισηγητής (ΣΕ 4391/1988) ή άλλα πρόσωπα (π.χ. νομικός σύμβουλος, κυβερνητικός επίτροπος κ.λ.π.), των οποίων η συμμετοχή ρητώς προβλέπεται.] Εάν παρίστανται κατά τη συνεδρίαση άλλα πρόσωπα (όπως π.χ. οι υπηρεσιακοί παράγοντες που κλήθηκαν για παροχή πληροφοριών, ΣΕ 2002/1963), πρέπει να αποχωρήσουν πριν από την έναρξη της διαλογικής συζήτησης (ΣΕ 3022/1980). Τον κανόνα αυτό δεν μετέβαλε ο Ν. 1599/1986 (άρθρο 19 § 8) που ορίζει ότι δεν επηρεάζει τη νομιμότητα της λειτουργίας η παρουσία γενικώς προσώπων, τα οποία δεν είναι μέλη του οργάνου, στις φάσεις της συνεδρίασης που προηγούνται από τη συζήτηση κατά την οποία λαμβάνεται η απόφαση.”
(Βλ. επίσης, Δαγτόγλου, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο (1997), παράγραφος 957, σελ. 471.)
Ευρίσκω ότι η επίδικη απόφαση πάσχει λόγω κακής σύνθεσης του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας κατά τον κρίσιμο χρόνο των συζητήσεων και της λήψης της επίδικης απόφασης, και τούτο διότι, κατά τον εν λόγω χρόνο, παρευρίσκοντο στη συνεδρία αναρμόδια πρόσωπα. Όσον αφορά ειδικά τους υπηρεσιακούς παράγοντες που κλήθηκαν για την παροχή διευκρινίσεων και πληροφοριών προς το Συμβούλιο αυτοί έπρεπε να αποχωρήσουν από τη συνεδρίαση προτού αρχίσει η συζήτηση μεταξύ των μελών. Το ίδιο ισχύει και για τον γραμματέα του Συμβουλίου για τον οποίο δεν υπάρχει ρητή πρόνοια στους Κανονισμούς που να επιτρέπει τη συμμετοχή του, έστω και για την απλή τήρηση των πρακτικών.
Η προσφυγή γίνεται αποδεκτή με έξοδα.
Η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται βάσει του άρθρου 146(4)(β) του Συντάγματος.
Οι προσφυγές επιτυγχάνουν με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο