(1999) 4 ΑΑΔ 1129
[*1129]20 Οκτωβρίου, 1999
[ΚΡΟΝΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ, ΚΥΠΡΙΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΑΙ ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ,
Αιτητής,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚHΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,
Καθ’ ων η αίτηση.
(Υπόθεση Aρ. 148/99)
Προσφυγή βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος ― Προδήλως αβάσιμη προσφυγή ― Απόρριψή της χωρίς δημόσια συζήτηση βάσει του Άρθρου 134.2 του Συντάγματος ― Προδικαστική ένσταση ότι η προσβαλλόμενη στην προσφυγή απόφαση του Προέδρου της Δημοκρατίας, για ακύρωση της εισαγωγής και εγκατάστασης του πυραυλικού συστήματος αεράμυνας (S300) στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι πράξη Κυβερνητική, έγινε αποδεκτή ― Έννοια της Κυβερνητικής πράξης.
Ο αιτητής, που εμφανίστηκε προσωπικά, προσέβαλε με την προσφυγή του την απόφαση του Προέδρου της Δημοκρατίας, να ακυρώσει την εισαγωγή και εγκατάσταση πυραυλικού συστήματος αεράμυνας στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Προβλήθηκε προδικαστική ένσταση περί του προδήλως αβάσιμου της προσφυγής, βάσει του Άρθρου 134.2 του Συντάγματος, εφόσον αντικείμενο της προσφυγής ήταν πράξη Κυβερνήσεως.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, απορρίπτοντας την προσφυγή ως αβάσιμη, αποφάσισε ότι:
Το Δικαστήριο ακολούθησε τη διαδικασία του Άρθρου 134.2 του Συντάγματος και εκάλεσε τους διαδίκους να αγορεύσουν επί του θέματος.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει το δικαίωμα, δυνάμει του Άρθρου 50 του Συντάγματος, οριστικής αρνησικυρίας οιουδήποτε [*1130]νόμου ή απόφασης της Βουλής σε θέματα άμυνας όπως, μεταξύ άλλων, «την εισαγωγή πολεμικού υλικού και εκρηκτικών υλών παντός είδους».
Στο Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου του Σπηλιωτόπουλου, 6η Έκδοση, στη σελίδα 97 και στην παράγραφο 87 αναφέρονται τα εξής:-
«Οι πράξεις αυτές, ονομαζόμενες «κυβερνητικές πράξεις» ή «πράξεις κυβέρνησης», εκδίδονται βάσει αρμοδιότητας που παρέχεται από το Σύνταγμα ή από νομοθετικές πράξεις και ρυθμίζουν θέματα σχετικά με τη λεγόμενη «πολιτική εξουσία ή κυβερνητική λειτουργία». Τα όρια της λειτουργίας αυτής, της οποίας το περιεχόμενο θεωρητικώς αμφισβητείται, καθορίζονται από τη νομολογία του ΣΕ, με την οποία κάθε φορά συγκεκριμένες πράξεις χαρακτηρίζονται ως κυβερνητικές και για το λόγο αυτό απορρίπτεται ως απαράδεκτη η αίτηση ακυρώσεως που έχει ασκηθεί κατά των πράξεων αυτών (κατωτ. αριθ. 488).
Σύμφωνα με τη νομολογία του ΣΕ έως σήμερα, στην κυβερνητική λειτουργία περιλαμβάνεται η ρύθμιση των διεθνών σχέσεων και των σχέσεων εκτελεστικής-νομοθετικής εξουσίας, η κήρυξη επιστράτευσης και η απονομή χάριτος (ΣΕ 2163/1946). Κατ’ αναλογία, πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει χαρακτήρα πράξης κυβέρνησης και η κήρυξη σε κατάσταση πολιορκίας»
Η νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου έχει δεχθεί την ύπαρξη κυβερνητικών πράξεων, οι οποίες δεν ελέγχονται δικαστικά. Στην απόφαση Demetriou v. Republic 3 R.S.C.C. 121 θεωρήθηκε ότι η απόδοση, απονομή ή άρνηση χάρης είναι κυβερνητική πράξη, μη ελεγχόμενη δικαστικά, δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος. Στην υπόθεση Louca v. Republic (1983) 3 C.L.R. 783 έχει γίνει επίσης δεκτή η ύπαρξη «κυβερνητικών πράξεων» οι οποίες είναι εκτός του δικαστικού ελέγχου δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος. Επίσης στην υπόθεση Stokkos v. Republic (1983) 3 C.L.R. 1411, θεωρήθηκε ως «κυβερνητική πράξη» που δεν προσβάλλεται δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος ο διορισμός από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Υπαρχηγού της Αστυνομίας. Το Δικαστήριο καταλήγει κατά συνέπεια, με βάση τα δεδομένα, ότι η επίδικη απόφαση, ως προδήλως κυβερνητική πράξη, δεν υπόκειται στο δικαστικό έλεγχο δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος.
[*1131]Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Demetriou v. Republic 3 R.S.C.C. 121,
Louca v. Republic (1983) 3 C.L.R. 783,
Stokkos v. Republic (1983) 3 C.L.R. 1411.
Προσφυγή.
Προσφυγή εναντίον της απόφασης του Προέδρου της Δημοκρατίας να ακυρώσει την εισαγωγή, εγκατάσταση και πλήρη λειτουργική ανάπτυξη του πυραυλικού συστήματος αεράμυνας S300.
Ο Αιτητής εμφανίζεται προσωπικά.
Γ. Κυριακίδου, για τους Καθ’ ων η αίτηση.
Cur. adv. vult.
KΡΟΝΙΔΗΣ, Δ.: Ο αιτητής Ανδρέας Ευθυμίου είναι, όπως χαρακτηρίζεται στην προσφυγή του, Κύπριος πολίτης και μέλος της Ελληνοκυπριακής κοινότητας.
Ο αιτητής στις 10.2.1999 καταχώρησε την παρούσα προσφυγή με την οποία ζητά τις ακόλουθες θεραπείες:-
“Α- Δήλωση και/ή απόφαση του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι η πράξη και/ή απόφαση του Καθ’ ου η Αίτηση, να “αναλάβει την ευθύνη” και να ακυρώσει την εισαγωγή και εγκατάσταση και πλήρη λειτουργική ανάπτυξη του πυραυλικού συστήματος αεράμυνας SS300 στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, απόφαση η οποία περιέχεται σε Δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Γλαύκου Κληρίδη, η οποία κοινοποιήθηκε στον αιτητή ως ανακοινωθέν αρ. 3 Τρίτη 29/12/1998 από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, είναι άκυρη και/ή παράνομη και/ή στερημένη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.
Β- Δήλωση και/ή απόφαση του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι η πράξη και/ή απόφαση του Καθ’ ου η Αίτηση, όπως αυτή περιγράφεται στην παράγραφο Α ανωτέρω είναι άσκηση εκτελεστικής εξουσίας, και ως τέτοια είναι εξ υπαρχής άκυρη, κα[*1132]θότι ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος δεν ασκούν εκτελεστική εξουσία, αλλά τη διαφυλάσσουν, και συνεπώς η τοιαύτη πράξη και/ή απόφαση είναι άκυρη και/ή παράνομη και/ή στερημένη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.
Γ- Δήλωση και/ή απόφαση του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι “εκτελεστική εξουσία ασκεί το Υπουργικό Συμβούλιο” και ότι η πράξη και/ή απόφαση του Καθ’ ου η Αίτηση, όπως αυτή περιγράφεται στην παράγραφο Α ανωτέρω δεν είναι άσκηση εκτελεστικής εξουσίας από το Υπουργικό Συμβούλιο, και ως τέτοια είναι εξ’ υπαρχής άκυρη, καθότι ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος δεν ασκούν εκτελεστική εξουσία, αλλά τη διαφυλάσσουν, και συνεπώς η τοιαύτη πράξη και/ή απόφαση είναι άκυρη και/ή παράνομη και/ή στερημένη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.
Δ- Δήλωση και/ή απόφαση του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι “το συμβόλαιο αγοράς, η συμφωνία εισαγωγής, εγκατάστασης, ανάπτυξης και επιχειρησιακής λειτουργίας του πυραυλικού συστήματος αεράμυνας SS300 στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει εγκρίνει παμψηφεί η Βουλή των Αντιπροσώπων, η οποία ενέκρινε την αποδέσμευση και πληρωμή του κόστους του συστήματος, η οποία έχει αυξήσει για το σκοπό το ποσοστό αμυντικής φορολογίας” και ότι η πράξη και/ή απόφαση του Καθ’ ου η Αίτηση, όπως αυτή περιγράφεται στην παράγραφο Α ανωτέρω και/ή από τον Υπουργό Άμυνας και/ή από τον Υπουργό Άμυνας και/ή από το Υπουργικό Συμβούλιο, είναι εξ’ υπαρχής άκυρη, καθότι “μόνο με έγκριση της Βουλής είναι δυνατή νόμιμη αλλαγή (ούτε η Βουλή δεν έχει δικαίωμα έγκρισης αγοράς - πληρωμής και εγκατάστασης εκτός της επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας), και συνεπώς η τοιαύτη πράξη του Προέδρου κ. Κληρίδη και/ή απόφαση είναι άκυρη και/ή παράνομη και/ή στερημένη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.
Ε- Δήλωση και/ή απόφαση του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι η τοιαύτη πράξη του Προέδρου κ. Κληρίδη και/ή απόφαση δεν πληροί τους όρους και τις προδιαγραφές και/ή τα ελάχιστα κριτήρια, που έχει εγκρίνει παμψηφεί η Βουλή των Αντιπροσώπων, και συνεπώς η τοιαύτη πράξη και/ή απόφαση είναι άκυρη και/ή παράνομη και/ή στερημένη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.
Ζ- Οποιαδήποτε άλλη και/ή περαιτέρω θεραπεία το Σεβαστό [*1133]Δικαστήριο κρίνει εύλογη και δίκαιη υπό τις περιστάσεις.”.
Οι καθ’ ων η αίτηση κατεχώρησαν γραπτή ένσταση προβάλλοντας μεταξύ των άλλων προδικαστικών ενστάσεων ότι η προσφυγή αυτή είναι προδήλως αβάσιμη και το Δικαστήριο πρέπει να την απορρίψει με βάση το Άρθρο 134.2 του Συντάγματος.
Το Άρθρο 134.2 έχει ως εξής:-
“2. Εάν προσφυγή τις εμφανίζηται ως προδήλως αβάσιμος, το Δικαστήριον δύναται μετ’ ακρόασιν των διαδίκων, να απορρίψη ταύτην δι’ ομοφώνως λαμβανομένης αποφάσεως, άνευ δημοσίας συζητήσεως, εάν πείθηται ότι η προσφυγή αύτη είναι προδήλως αβάσιμος.”.
Το Δικαστήριο ακολούθησε τη διαδικασία του Άρθρου 134.2 του Συντάγματος και εκάλεσε τους διαδίκους να αγορεύσουν επί του θέματος.
Είναι η θέση των καθ’ ων η αίτηση, ότι η πράξη η οποία προσβάλλεται με την προσφυγή του αιτητή, είναι πράξη κυβερνητική, η οποία δεν ελέγχεται και εκφεύγει από το δικαστικό έλεγχο. Με βάση τις αρχές του Διοικητικού Δικαίου, κυβερνητικές πράξεις, πράξεις δηλαδή του Αρχηγού του Κράτους ή Κυβερνητικών οργάνων που χαρακτηρίζονται ως πολιτικές, εκφεύγουν από το δικαστικό έλεγχο. Περαιτέρω εισηγούνται οι καθ’ ων η αίτηση ότι, μεταξύ άλλων, είναι Κυβερνητικές πράξεις εκείνες που αφορούν τις σχέσεις της Εκτελεστικής Εξουσίας με τη νομοθετική, οι πράξεις που σχετίζονται με την εξωτερική και εσωτερική ασφάλεια του Κράτους, οι πράξεις που αφορούν τη σύναψη διεθνών συνθηκών κ.λπ.. Καταλήγει δε η εισήγηση των καθ’ ων η αίτηση ότι η επίδικη απόφαση του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι πολιτειακής φύσεως και αφορά θέματα ασφάλειας του Κράτους, τα οποία δεν μπορούν να ελεγχθούν με βάση το Άρθρο 146 του Συντάγματος.
Ο αιτητής, ο οποίος παρουσιάζεται προσωπικά χωρίς νομική βοήθεια από δικηγόρο, εισηγήθηκε ότι η επίδικη απόφαση δεν είναι κυβερνητική πράξη και έρχεται σε αντίθεση με προηγούμενη απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων για την αγορά του πυραυλικού συστήματος για τις ανάγκες της Άμυνας της Δημοκρατίας. Εισηγείται επίσης, με απλή αριθμητική αναφορά σε σωρεία Άρθρων του Συντάγματος, ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν είχε αρμοδιότητα να αποφασίσει επί του θέματος. Ειση[*1134]γήθηκε ότι αρμοδιότητα είχε μόνο το Υπουργικό Συμβούλιο. Περαιτέρω ισχυρίστηκε ότι η απόφαση είναι άκυρη διότι λήφθηκε χωρίς την προτέρα γνωμάτευση του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας.
Όπως ανάφερα προηγούμενα ο αιτητής εμπλέκει στην παρούσα υπόθεση πέραν των 45 Άρθρων του Συντάγματος. Περιττό να παρατηρήσω ότι δεν έχει αναπτυχθεί επαρκής επιχειρηματολογία για τη σχετικότητα όλων αυτών των Άρθρων του Συντάγματος με την παρούσα υπόθεση. Έτσι δεν θα ενδιατρίψω στο κάθε ένα απ’ αυτά. Τα πλείστα από αυτά δεν εφαρμόζονται στην παρούσα υπόθεση προς το σκοπό επίλυσης των επίδικων θεμάτων.
Έχω μελετήσει και αξιολογήσει όλα τα επιχειρήματα τα οποία έχουν αναπτύξει οι δύο πλευρές. Έχω καταλήξει ότι η επίδικη πράξη είναι πράξη κυβερνητική η οποία δεν είναι δυνατό να ελεγχθεί δικαστικά με βάση τις πρόνοιες του Άρθρου 146 του Συντάγματος.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει το δικαίωμα, δυνάμει του Άρθρου 50 του Συντάγματος, οριστικής αρνησικυρίας οιουδήποτε νόμου ή απόφασης της Βουλής σε θέματα άμυνας όπως, μεταξύ άλλων, “την εισαγωγή πολεμικού υλικού και εκρηκτικών υλών παντός είδους.”.
Στο Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου του Σπηλιωτόπουλου, 6η Έκδοση, στη σελίδα 97 και στην παράγραφο 87 αναφέρονται τα εξής:-
“Οι πράξεις αυτές, ονομαζόμενες “κυβερνητικές πράξεις” ή “πράξεις κυβέρνησης”, εκδίδονται βάσει αρμοδιότητας που παρέχεται από το Σύνταγμα ή από νομοθετικές πράξεις και ρυθμίζουν θέματα σχετικά με τη λεγόμενη “πολιτική εξουσία ή κυβερνητική λειτουργία”. Τα όρια της λειτουργίας αυτής, της οποίας το περιεχόμενο θεωρητικώς αμφισβητείται, καθορίζονται από τη νομολογία του ΣΕ, με την οποία κάθε φορά συγκεκριμένες πράξεις χαρακτηρίζονται ως κυβερνητικές και για το λόγο αυτό απορρίπτεται ως απαράδεκτη η αίτηση ακυρώσεως που έχει ασκηθεί κατά των πράξεων αυτών (κατωτ. αριθ. 488).
Σύμφωνα με τη νομολογία του ΣΕ έως σήμερα στην κυβερνητική λειτουργία περιλαμβάνεται η ρύθμιση των διεθνών σχέσεων και των σχέσεων εκτελεστικής-νομοθετικής εξουσίας, η [*1135]κήρυξη επιστράτευσης και η απονομή χάριτος (ΣΕ 2163/1946). Κατ’ αναλογία, πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει χαρακτήρα πράξης κυβέρνησης και η κήρυξη σε κατάσταση πολιορκίας.”:
Η νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου έχει δεχθεί την ύπαρξη κυβερνητικών πράξεων, οι οποίες δεν ελέγχονται δικαστικά. Στην απόφαση Demetriou v. Republic 3 R.S.C.C. 121 θεωρήθηκε ότι η απόδοση, απονομή ή άρνηση χάρης είναι κυβερνητική πράξη, μη ελεγχόμενη δικαστικά, δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος. Στην υπόθεση Louca v. Republic (1983) 3 C.L.R. 783 έχει γίνει επίσης δεκτή η ύπαρξη “κυβερνητικών πράξεων” οι οποίες είναι εκτός του δικαστικού ελέγχου δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος. Ο τότε Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου Τριανταφυλλίδης, αναφέρει στη σελίδα 786:-
“In my opinion an “act of Government” is not as such subject to judicial control under Article 146 of the Constitution, in the same way as an “act of Government” escapes judicial control by means of the corresponding to that under Article 146 jurisdictions of the Councils of State in Greece and in France; and, actually, the principle that an “act of Government” cannot be made the subject-matter of a recourse for annulment appears to have, first, originated in France; and in Greece it was given, later, also statutory effect by means of, inter alia, section 46(3) of Law 3713/1928.”.
Επίσης στην υπόθεση Stokkos v. Republic (1983) 3 C.L.R. 1411 θεωρήθηκε ως “κυβερνητική πράξη” που δεν προσβάλλεται δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος ο διορισμός από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Υπαρχηγού της Αστυνομίας. Ο Τριανταφυλλίδης, τότε Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, αναφέρει στη σελίδα 1420:-
“That the appointment of a Deputy Commander of Police is an “act of Government” escaping judicial control under Article 146 of the Constitution becomes, I think, obvious when it is borne in mind that in normal times such an appointment would be made in the course of the exercise of “political power” by the Greek Cypriot President of the Republic and the Turkish Cypriot Vice-President jointly; and it would certainly be beyond the scope of the exercise of judicial control, such as that by virtue of Article 146 of the Constitution, to pronounce on the various policy considerations which would make the President and the Vice-President of the Republic agree to [*1136]appoint a particular person, from one or the other Community, as the case might be, to the post of Deputy Commander of Police.”.
Καταλήγω κατά συνέπεια, ότι η επίδικη απόφαση, ως προδήλως κυβερνητική πράξη, δεν υπόκειται στο δικαστικό έλεγχο δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος.
Η προσφυγή κρίνεται ως αβάσιμη και απορρίπτεται με έξοδα.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο