ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπóθεση Αρ. 924/2004)
21 Δεκεμβρίου, 2005
[ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ,
Αιτητής,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ ΤΟΥ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Καθ’ ων η αίτηση.
Α. Γεωργίου για Π. Σαρρή & Σία, για τον Αιτητή.
Α. Χριστοφόρου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α΄, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα, για τους Καθ’ ων η αίτηση.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ.: Ο Παναγιώτης Ευσταθίου (αιτητής) προσβάλλει την απόφαση του Αν. Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών (καθ’ων η αίτηση), με την οποία απορρίφθηκε αίτημα του για την παραχώρηση κατοικίας στον Κυβερνητικό Οικισμό Αγίου Αθανασίου στη Λεμεσό.
(α) Τα γεγονότα.
Το 1974 ο αιτητής, που ήταν τότε ηλικίας 10 χρόνων, κατοικούσε στο χωριό Βασίλεια μαζί με τον πατέρα του Ελευθέριο Ευσταθίου (ηλικίας τότε 31 χρόνων), τη μητέρα του Ελπινίκη Ευσταθίου (ηλικίας τότε 31 χρόνων) και τον αδελφό του Χριστάκη Ευσταθίου (ηλικίας τότε 6 χρόνων). Ως αποτέλεσμα της Τουρκικής εισβολής οι γονείς και ο αδελφός του αιτητή κατέστησαν αγνοούμενοι. Ο αιτητής, που κατόρθωσε να διαφύγει, ζούσε από το 1978 με τον παππού του Ευστάθιο Ελευθερίου σε προσφυγική οικία που τους παραχωρήθηκε από το κράτος στο συνοικισμό Αγίου Αθανασίου στη Λεμεσό. Η οικία αυτή αποτελεί και το αντικείμενο γύρω από το οποίο περιστρέφεται και η παρούσα προσφυγή.
Ο αιτητής μεγάλωσε με τις φροντίδες του παππού και της γιαγιάς του. Μετά το γάμο του εγκαταστάθηκε με την οικογένεια του στους Εργάτες σε ιδιόκτητη κατοικία, για την οποία του χορηγήθηκε το 1990, βάσει σχεδίου αυτοστέγασης, κρατική συνεισφορά ύψους £5.085. Μετά το θάνατο του παππού του στις 8/2/2003, ο αιτητής ζήτησε στις 14/2/2003 όπως του παραχωρηθεί η πιο πάνω οικία, κυρίως για συναισθηματικούς λόγους, εκδηλώνοντας την πρόθεση του να επιστρέψει την κρατική συνεισφορά των £5.085 που του παραχωρήθηκε για την αυτοστέγασή του, ως αντάλλαγμα για την παραχώρηση της προσφυγικής οικίας του παππού του. Μετά την απόρριψη της πιο πάνω αίτησης του ο αιτητής ζήτησε στις 27/5/2003 επανεξέταση του αιτήματός του, μέσα στα πλαίσια ενός εγγράφου του Υπουργείου Εσωτερικών ημερομηνίας 26/1/2003, το οποίο έφερε τον τίτλο “Προσχέδιο – Σχόλια/εισηγήσεις σχετικά με τις κενές ή παράνομα κατεχόμενες οικιστικές μονάδες στους Κυβερνητικούς Οικισμούς”.
Η απάντηση του Γενικού Διευθυντή ήταν και πάλι αρνητική. Στη σχετική επιστολή της 27/6/2003 ο Γενικός Διευθυντής πληροφόρησε τον αιτητή ότι ήταν δύσκολο να του παραχωρηθεί η κατοικία αφ’ ης στιγμής ο αιτητής ήταν μόνιμα εγκατεστημένος σε άλλη επαρχία και ότι το πιο πάνω σημείωμα που επικαλείτο ο αιτητής αποτελούσε προσχέδιο και όχι το τελικό κείμενο των αποφάσεων που λήφθηκαν σχετικά με τις κενές/παράνομες κατεχόμενες μονάδες στους Κυβερνητικούς Οικισμούς.
Ακολούθησε η καταχώριση της υπ’ αρ. 648/03 προσφυγής από τον αιτητή, η οποία αποσύρθηκε από τον αιτητή στις 3/6/2004 προς το σκοπό ολοκλήρωσης της διοικητικής έρευνας από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Προς τούτο κρίνω σκόπιμο να παραθέσω το πιο κάτω μέρος των πρακτικών το οποίο αποτελεί παρατηρήσεις του Δικαστηρίου αναφορικά με την έρευνα που είχε διεξαχθεί από Λειτουργό των καθ’ων η αίτηση, όπου διαφαίνεται ότι η Διοίκηση θα έπρεπε να αναμένει τη συμπλήρωση της δικαστικής διαδικασίας στην προσφυγή που εκκρεμούσε:
“Δικαστήριο: Στην παράγραφο (4) του σημειώματος γίνεται αναφορά στην καταχώριση της παρούσας προσφυγής. Επί του σημειώματος της κυρίας Καμάσσα υπάρχει η εξής σημείωση: «Εφόσον υπέβαλε αγωγή πρέπει να αναμένουμε την απόφαση του Δικαστηρίου». Αυτή η σημείωση φέρει ημερομηνία 29.9.2003.
Εν όψει του περιεχομένου των σημειώσεων που υπάρχουν επί της επιστολής ημερ. 27.5.2003 και του περιεχομένου του πιο πάνω σημειώματος με αρ. 6 της Λειτουργού κυρίας Καμάσσα, το Δικαστήριο θεωρεί ότι η έρευνα που είχε εγκαινιαστεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Κράτους δεν έχει οδηγηθεί στο τέλος της υπό την έννοια ότι δεν έχει ληφθεί απόφαση από το αρμόδιο κρατικό όργανο.
Ως εκ τούτου το Δικαστήριο θεώρησε σκόπιμο να θέσει όλα τα πιο πάνω υπόψη των συνηγόρων των μερών και να ακούσει τις απόψεις τους.
κ. Γεωργίου: Εάν ο συνάδελφος αναλαμβάνει την υποχρέωση όπως η Διοίκηση εξετάσει το σημείωμα της κας Καμάσσα και εκδώσει απόφαση επί του αιτήματος του πελάτη μου θα ήμουν διατεθειμένος να αποσύρω την παρούσα προσφυγή.
κ. Χριστοφόρου: Μάλιστα αναλαμβάνω να ζητήσω από το αρμόδιο όργανο να ολοκληρώσει την έρευνα και να εκδώσει σχετική απόφαση/απάντηση στο αίτημα του αιτητή.
κ. Γεωργίου: Εν τοιαύτη περιπτώσει ζητώ άδεια να αποσύρω την παρούσα προσφυγή.
κ. Χριστοφόρου: Δεν ζητώ έξοδα.
Δικαστήριο: Η προσφυγή αποσύρεται και απορρίπτεται. Καμιά διαταγή για έξοδα.”
Μετά την απόσυρση της προσφυγής οι καθ’ων η αίτηση απέρριψαν οριστικά στις 21/7/2004 το αίτημα του αιτητή με την πιο κάτω επιστολή:
“Έχω οδηγίες να αναφερθώ στην επιστολή σας προς τον Υπουργό Εσωτερικών, κ. Ανδρέα Χρίστου, με ημερ. 27.5.2003, σχετικά με το αίτημά σας για να σας παραχωρηθεί η κατοικία στην οδό Μιχαήλ Κάσιαλου 18, στον Κυβερνητικό Οικισμό Αγίου Αθανασίου στη Λεμεσό, στην οποία διέμενε ο αποβιώσας παππούς σας, αφού προηγουμένως επιστρέψετε την οικονομική βοήθεια που πήρατε για αυτοστέγαση σε ιδιόκτητο οικόπεδο στους Εργάτες, καθώς και στη σχετική Απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου με ημερ. 3.6.2004, σχετικά με την πιο πάνω προσφυγή σας και να σας πληροφορήσω ότι παρά το γεγονός ότι το αίτημά σας διερευνήθηκε με κάθε συμπάθεια δεν κατέστη δυνατό να ικανοποιηθεί, γιατί σύμφωνα με πρόσφατη Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου:
α) Κάθε δικαιούχος οικογένεια εκτοπισθέντων, δικαιούνται μίας στεγαστικής βοήθειας μόνον. Το 1990 σας παραχωρήθηκε οικονομική βοήθεια ύψους £5.085 για αυτοστέγαση σε ιδιόκτητο οικόπεδο στους Εργάτες και επομένως το γεγονός αυτό αποκλείει την παραχώρηση σε σας και δεύτερης στεγαστικής βοήθειας.
β) Ο Υπουργός Εσωτερικών δεν ασκεί τη διακριτική του εξουσία για στέγαση σε μονάδες Κυβερνητικών Οικισμών, περιπτώσεων προσφύγων που πήραν οικονομική βοήθεια και αυτοστεγάστηκαν σε ιδιόκτητα οικόπεδα ή αγόρασαν έτοιμη κατοικία / διαμέρισμα και για οποιοδήποτε λόγο αποξενώθηκαν από αυτά.
γ) Δεν γίνεται αποδεκτή επιστροφή της οικονομικής βοήθειας, που παραχωρείται για σκοπούς αγοράς στέγης ή αυτοστέγασης σε οικόπεδο, με αντάλλαγμα την παραχώρηση οικιστικής μονάδας.
δ) Εξάλλου στους Κυβερνητικούς Οικισμούς, γενικά, επικρατεί σήμερα τεράστια έλλειψη διαθέσιμων οικιστικών μονάδων με αποτέλεσμα να υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός δικαιούχων προσφυγικών οικογενειών που εδώ και πολύ καιρό αναμένουν να στεγαστούν. Σημειώνεται ότι για την κατοικία αυτή ενδιαφέρονται πολυάριθμοι εκτοπισθέντες, οι οποίοι δεν έτυχαν οποιασδήποτε οικονομικής βοήθειας από την πολιτεία και οι οποίοι ζητούν επίμονα την κατοικία για σκοπούς μόνιμης στέγασης.
2. Ειλικρινά λυπούμαστε που δεν κατέστη δυνατό να ικανοποιήσουμε το αίτημα σας.”
(β) Οι λόγοι της προσφυγής.
Έχει υποβληθεί από τον ευπαίδευτο συνήγορο του αιτητή ότι η πιο πάνω απόφαση της 21/7/2004 πάσχει μεταξύ άλλων λόγω έλλειψης αιτιολογίας και δέουσας έρευνας και παραβίασης της αρχής της ισότητας, της χρηστής διοίκησης και της εμπιστοσύνης του πολίτη προς τη Διοίκηση. Προς τούτο ο αιτητής ισχυρίζεται ότι οι καθ’ων η αίτηση απέρριψαν το αίτημά του χωρίς να ολοκληρώσουν την αναγκαία έρευνα και κυρίως χωρίς να ασχοληθούν με το υπηρεσιακό σημείωμα (αρ. 6 του φακέλου) της Λειτουργού Γρηγορίας Καμάσσα, ημερομηνίας 26/9/2003. Εισηγείται επιπρόσθετα ότι δεν έγινε οποιαδήποτε αναφορά σε έξι παρόμοιες περιπτώσεις εγκρίσεων ανάλογων αιτημάτων που σημειώνονται στο πιο πάνω έγγραφο και ότι το περιεχόμενο της επίδικης επιστολής της 21/7/2004, αποτελεί ουσιαστικά επανάληψη του σκεπτικού της προηγούμενης απόρριψης του αιτήματός του, όπως αντικατοπτρίζεται στην επιστολή της 19/5/2003 και επομένως στερείται αιτιολογίας.
Το σχετικό σημείωμα της Λειτουργού αναφέρει τα πιο κάτω:
“Τα Ερ. 45-44 υποβάλλονται. Αφορούν αίτημα του κ. Παναγιώτη Ευσταθίου για να του παραχωρηθεί η προσφυγική κατοικία στην οδό Μιχαήλ Κάσαλου 18, του Κυβερνητικού Οικισμού Αγίου Αθανασίου στη Λεμεσό, η οποία ανήκει στον παππού του, αφού προηγουμένως επιστρέψει τη βοήθεια, που πήρε για αυτοστέγαση σε ιδιόκτητο οικόπεδο της συζύγου του στους Εργάτες. Τα σημειώματα 1 και 2 είναι σχετικά.
2. Παραθέτω πιο κάτω περιπτώσεις προσφύγων/παθόντων που έτυχαν «κατ’ εξαίρεση» έγκρισης από το Υπουργικό Συμβούλιο.
i. Αντρέας και Έλλη Κτωρίδη
Εγκρίθηκε η παραμονή της οικογένειας τους στην κυβερνητική κατοικία στην οδό Μενελάου 6, στον Κυβερνητικό Οικισμό Στροβόλου ΙΙΙ, η οποία ανήκε στον πατέρα του και την επιστροφή του ποσού των £5800 που πήρε για την αγορά διαμερίσματος, ο οποίο και ενοικιάζει σε τρίτους. Ο πατέρας του είχε συλληφθεί από τους Τούρκους αιχμάλωτος και μεταφέρθηκε στις φυλακές των Αδάνων και αργότερα απεβίωσε από καρκίνο. Η μητέρα του εκτελέστηκε από τους Τούρκους στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας, και έχει και αδελφό αγνοούμενο.
ii. Ευανθία Φουρλά
Εγκρίθηκε συστέγαση με τη μητέρα της σε κατοικία ή διαμέρισμα του Κυβερνητικού Οικισμού Πλατύ, με τον όρο να επιστρέψει την οικονομική βοήθεια ύψους £2425 που πήρε για αγορά διαμερίσματος στη Λεμεσό.
iii. Ελένη Μαυρομμάτη
Εγκρίθηκε η παραχώρηση οικιστικής μονάδας σε Κυβερνητικό Οικισμό Λευκωσίας, με τον όρο να επιστρέψει το ποσό των £6600 που της παραχωρήθηκε το 1992 για αγορά διαμερίσματος, το οποίο αναγκάστηκε να πωλήσει λόγω των πολλών χρεών που έχει δημιουργήσει ύστερα από σοβαρή ασθένεια παιδιού της (η οποία απαιτεί επεμβάσεις και παρακολούθηση από εξειδικευμένο ιατρικό κέντρο του εξωτερικού ανά διμηνία).
iv. Ελένη Ηλία
Εγκρίθηκε η παραχώρηση διαμερίσματος δύο υπνοδωματίων σε Κυβερνητικό Οικισμό Λάρνακας, παρόλον ότι επωφελήθηκε στο παρελθόν οικονομικής βοήθειας για την αγορά κατοικίας στη Λάρνακα, της οποίας η αγοραπωλησία ακυρώθηκε, λόγω οικονομικών προβλημάτων. Η αιτήτρια είναι 26 χρονών διαζευγμένη, έχει μια κόρη 6 χρονών.
v. Χρυσταλλένη Σάββα (κόρη αγνοούμενου)
Εγκρίθηκε να στεγαστεί στην κατοικία της οδού Λαμπούσης 5, του Κυβερνητικού Οικισμού Ανθούπολης, στην οποία διέμενε η αποβιώσασα μητέρα της Σωτήρα Κολιού, χωρίς να της ζητηθεί να επιστρέψει το ποσό των £6000 (που πήρε ως οικονομική βοήθεια για την οικία που αγόρασε μαζί με τον πρώην σύζυγο της) λόγω των πολλών κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει.
vi. Μηλίτσα Γεωργίου
Εγκρίθηκε συστέγαση με τη μητέρα της σε διαμέρισμα του Κυβερνητικού Οικισμού Μακάριος στη Λάρνακα, με τον όρο να επιστρέψει την οικονομική βοήθεια των £4.935 που της παραχωρήθηκε για την αγορά διαμερίσματος στη Λάρνακα.
3. Ουσιαστική διαφορά μεταξύ της περίπτωσης του κ. Ευσταθίου σε σύγκριση με τις περιπτώσεις που αναφέρονται στην παράγραφο 2 (i-vi) είναι ότι η οικιστική μονάδα του Κυβερνητικού Οικισμού, χρησιμοποιείται ως πρώτη κατοικία και η δεύτερη κατοικία είτε ενοικιάζεται ή έχει πωληθεί. Ενώ ο κ. Ευσταθίου διαμένει μόνιμα στην ιδιόκτητη κατοικία του στους Εργάτες και την κατοικία που αιτείται του Κυβερνητικού Οικισμού Αγίου Αθανασίου θα χρησιμοποιεί περιστασιακά.
4. Πρόσφατα ο κ. Ευσταθίου υπέβαλε αγωγή στο Ανώτατο Δικαστήριο, η οποία διαβιβάστηκε στις Αρμόδιες Υπηρεσίες για υποβολή σχετικής έκθεσης. (Ερ. 50-46).”
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι στο διοικητικό φάκελο βρίσκεται και μια επιστολή ημερομηνίας 1/9/2003, των θείων του αιτητή Τιμόθεου και Χριστάκη Ελευθερίου, οι οποίοι ενημερώνουν το Γραφείο Μερίμνης και την Πολεοδομία Λεμεσού, ότι η επιθυμία όλων των τέκνων του παππού του αιτητή είναι να δοθεί η κατοικία το συντομότερο σε ξένα πρόσωπα που την έχουν πραγματικά ανάγκη και ότι ο αιτητής προσπαθεί να εκμεταλλευθεί με διάφορους τρόπους και προφάσεις το σπίτι για προσωπικό του όφελος, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται “αρκετές παρεξηγήσεις, εχθροπραξίες και σκανδαλισμοί” ανάμεσα σε αυτούς και τον αιτητή.
Από την παράθεση των πιο πάνω στοιχείων φαίνεται ότι στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τις πιο πάνω διαπιστώσεις του Δικαστηρίου στις 3/6/2004, όταν αποσύρθηκε η προσφυγή για το σκοπό ολοκλήρωσης της σχετικής έρευνας που βρισκόταν σε εκκρεμότητα, μέχρι την προσβαλλόμενη απόφαση της 21/7/2004, δεν εξετάστηκαν ούτε οι αντιρρήσεις των συγγενών αλλά ούτε και οι παρόμοιες περιπτώσεις εγκρίσεων ανάλογων αιτημάτων που αναφέρονται στο υπηρεσιακό σημείωμα. Δεν υπάρχει στο φάκελο οποιοδήποτε σχετικό έγγραφο που δείχνει ότι λήφθηκαν υπόψη τα πιο πάνω στοιχεία και η προσβαλλόμενη απόφαση επαναλαμβάνει βασικά τους λόγους απόρριψης του αιτήματος οι οποίοι είχαν τεθεί ευθύς εξ αρχής και αφορούν την αδυναμία άσκησης της διακριτικής ευχέρειας του Υπουργού για την ικανοποίησή του και το γεγονός ότι ο αιτητής έχει ήδη λάβει οικονομική βοήθεια για αυτοστέγαση σε ιδιόκτητο οικόπεδο. Το μόνο πρόσθετο αιτιολογικό που δόθηκε στις 21/7/2004 είναι μια αόριστη αναφορά σε “τεράστια έλλειψη διαθέσιμων οικιστικών μονάδων” και σε “πολυάριθμους εκτοπισθέντες που δεν έτυχαν οποιασδήποτε βοήθειας από την πολιτεία και ζητούν επίμονα την κατοικία για σκοπούς μόνιμης στέγασης”. Σύμφωνα με τη νομολογία η έρευνα είναι επαρκής εφόσον εκτείνεται στη διερεύνηση κάθε γεγονότος που σχετίζεται με το θέμα που εξετάζεται. (Βλ. Motorways Ltd. v. Υπουργού Οικονομικών κ.ά. (1999) 3 Α.Α.Δ. 447).
Στην παρούσα περίπτωση φαίνεται ότι δεν είχε διεξαχθεί η ενδεδειγμένη έρευνα που θα έπρεπε να περιλάβει και τα πιο πάνω αναφερόμενα στοιχεία.
Η προσφυγή επιτυγχάνει, με £600 έξοδα σε βάρος των καθ’ων η αίτηση.
Τ. ΗΛΙΑΔΗΣ,
Δ.
/ΔΓ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο