ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπóθεση Αρ. 1037/2004)
9 Φεβρουαρίου, 2006
[ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΕΠΟΥ,
2. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΟΥ,
3. ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ,
4. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΩΣΤΑ,
Αιτητές,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΜΥΝΑΣ,
2. ΑΡΧΗΓΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ,
3. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΚΡΙΣΕΩΣ,
Καθ’ων η αίτηση.
Α.Σ. Αγγελίδης, για τους Αιτητές.
Α. Μιλτιάδους-Ομήρου, Νομικός Λειτουργός, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα, για τους Καθ’ων η αίτηση.
Σ. Οικονομίδης, για τα Ενδιαφερόμενα Μέρη 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9 + 10.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ.: Με την παρούσα προσφυγή η Αναστασία Σέπου, η Σταυρούλα Στυλιανίδου, η Αργυρούλα Αργυρού και η Κωνσταντίνα Κώστα (αιτήτριες) προσβάλλουν την απόφαση του Υπουργού Άμυνας (καθ’ου η αίτηση) με την οποία προήχθησαν οι Λοχίες Όπλων Κοσμάς Κουρρή, Μάριος Παφίτης, Μάριος Σταύρου, Κυριάκος Κυριάκου, Αντώνης Ψαθά και Ανδρέας Αγαθοδώρου και οι Λοχίες Σωμάτων Νικόλαος Ιγνατίου και Θανάσης Αθανασίου στο βαθμό του Επιλοχία και οι Κελευστές Μιχάλης Δημητριάδης και Κωνσταντίνος Μουρούζης στο βαθμό του Επικελευστή (ενδιαφερόμενα μέρη).
(α) Τα γεγονότα.
Οι αιτήτριες προσλήφθηκαν αρχικά στο Στρατό της Δημοκρατίας ως Εθελόντριες Υπαξιωματικοί με το βαθμό της Λοχία στις 14/2/1991, με σύμβαση απασχόλησης διάρκειας τριών χρόνων, η οποία ανανεώθηκε για περαιτέρω τριετείς περιόδους μέχρι την 15/9/2001, όταν διορίστηκαν σε μόνιμη θέση Λοχία ως Γυναίκες Υπαξιωματικοί με βάση τις σχετικές διατάξεις των περί Γυναικών Υπαξιωματικών του Στρατού της Δημοκρατίας (Διορισμοί, Ιεραρχία, Προαγωγές και Αφυπηρετήσεις) Κανονισμών του 1993 (Κ.Δ.Π. 311/93). Το 2004 οι αιτήτριες επειδή πληρούσαν τις προβλεπόμενες προϋποθέσεις των πιο πάνω Κανονισμών συμπεριλήφθηκαν στη σχετική διαταγή του Αρχηγού της Εθνικής Φρουράς, με την οποία γνωστοποιήθηκαν μεταξύ άλλων μελών του Στρατού και τα ονόματα των Γυναικών Υπαξιωματικών που εδικαιούντο να κριθούν από το αρμόδιο Συμβούλιο Κρίσεων, κατά την τακτική σύνοδό του για το τρέχον έτος.
Σημειώνεται ότι η διαδικασία των κρίσεων και των προαγωγών των Γυναικών Υπαξιωματικών διέπεται από τις διατάξεις των Κανονισμών της Κ.Δ.Π. 311/93 (πιο πάνω), ενώ των Ανδρών Υπαξιωματικών από τις διατάξεις των περί Υπαξιωματικών του Στρατού της Δημοκρατίας (Διορισμοί, Ιεραρχία, Προαγωγές και Αφυπηρετήσεις) Κανονισμών του 1990 (Κ.Δ.Π. 91/90). Οι κρίσεις των Γυναικών Υπαξιωματικών διενεργήθηκαν από το Συμβούλιο Κρίσεων Γυναικών Υπαξιωματικών, ενώ οι κρίσεις των Ανδρών Υπαξιωματικών από το Συμβούλιο Κρίσεων Υπαξιωματικών. Τα ονόματα των αιτητριών συμπεριλήφθηκαν στους Πίνακες των Γυναικών Υπαξιωματικών Λοχιών Όπλων Στρατού Ξηράς, Λοχιών Σωμάτων Στρατού Ξηράς και Κελευστών Ναυτικού που κρίθηκαν προακτέες κατ’ αρχαιότητα, σύμφωνα με τον Κανονισμό 32 της Κ.Δ.Π. 311/90, ενώ τα ονόματα των ενδιαφερόμενων μερών συμπεριλήφθηκαν στους αντίστοιχους Πίνακες των Ανδρών Υπαξιωματικών, οι οποίοι κρίθηκαν ως προακτέοι κατ’ αρχαιότητα σύμφωνα με τον Κανονισμό 29 της Κ.Δ.Π. 91/90. Οι πιο πάνω Πίνακες κυρώθηκαν ακολούθως από τον Υπουργό Άμυνας και γνωστοποιήθηκαν τόσο στις επηρεαζόμενες Γυναίκες Υπαξιωματικούς, όσο και στους επηρεαζόμενους Άνδρες Υπαξιωματικούς. Επειδή όμως υπήρχαν κενές θέσεις (οι οποίες είχαν δημιουργηθεί με τον περί Συμπληρωματικού Προϋπολογισμού Νόμο αρ. 2/2004), ο Αρχηγός υπέβαλε στον Υπουργό με τον Πίνακα προτεινόμενης κατανομής 120 νέες θέσεις Επιλοχιών, για να κατανεμηθούν μόνο μεταξύ των Ανδρών Υπαξιωματικών του Στρατού Ξηράς, του Ναυτικού και της Αεροπορίας. Ο Υπουργός αφού υιοθέτησε τον πιο πάνω Πίνακα προήγαγε μεταξύ άλλων και τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Ακολούθησε η καταχώριση της παρούσας προσφυγής, με την οποία οι αιτήτριες ισχυρίζονται ότι οι προαγωγές των ενδιαφερόμενων μερών είναι παράνομες γιατί,
(i) Η κατανομή των κενών θέσεων παραβιάζει την αρχή της ισότητας και γιατί
(ii) Η ερμηνεία του όρου “Υπαξιωματικός” στον Κανονισμό 2 της Κ.Δ.Π. 311/93 καθιερώνει διάκριση φύλου και είναι εκτός εξουσιοδοτικού πλαισίου (ultra vires) του περί Στρατού της Δημοκρατίας Νόμου (αρ. 33/90, όπως έχει τροποποιηθεί).
(β) Το έννομο συμφέρον των αιτητριών.
Οι ευπαίδευτοι συνήγοροι του καθ’ου η αίτηση και των ενδιαφερόμενων μερών πρόβαλαν προδικαστική ένσταση με την οποία αμφισβητούν το έννομο συμφέρον των αιτητριών. Ειδικότερα εισηγούνται ότι αυτές ήταν τοποθετημένες σε διαφορετικές επετηρίδες και πίνακες προακτέων, ενώ οι 120 κενές θέσεις Επιλοχιών αφορούσαν αποκλειστικά Άνδρες Υπαξιωματικούς. Αντίθετα υποστηρίχθηκε από τον ευπαίδευτο συνήγορο των αιτητριών ότι αυτές έχουν υλικό και ηθικό έννομο συμφέρον να προωθήσουν την προσφυγή τους, γιατί ο αποκλεισμός τους είναι αντισυνταγματικός, παράνομος και παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης.
Το θέμα της ύπαρξης έννομου συμφέροντος σε περίπτωση αμφισβήτησης της εγκυρότητας μιας προαγωγής από μέλη διαφορετικών σωμάτων στρατού, εξετάστηκε στην υπόθεση Ζαβρός και άλλοι ν. Δημοκρατίας (1994) 3 Α.Α.Δ. 349. Στην πιο πάνω υπόθεση το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η κατανομή σε θέσεις Αξιωματικών Όπλων και σε θέσεις Αξιωματικών Σωμάτων επηρεάζει το έννομο συμφέρον σε βαθμό που Αξιωματικοί Όπλου να μην μπορούν να προσβάλουν προαγωγές Αξιωματικών Σώματος και αντίστροφα.
Στην παρούσα περίπτωση οι προαγωγές των Γυναικών Υπαξιωματικών ρυθμίζονται από τους Κανονισμούς 35 και 36 της Κ.Δ.Π. 311/93, οι οποίοι προνοούν τα ακόλουθα:
“ΜΕΡΟΣ ΧΙ – ΠΡΟΑΓΩΓΕΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΥΠΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ
35.-(1) Γυναίκα Υπαξιωματικός που κρίθηκε προακτέα προάγεται εφόσον υπάρχει κενή θέση στο βαθμό για τον οποίο προορίζεται.
(2) Οι υπάρχουσες κενές θέσεις Γυναικών Υπαξιωματικών κατανέμονται με απόφαση του Υπουργού, που εκδίδεται μετά από πρόταση του Αρχηγού, με βάση τις ανάγκες της Υπηρεσίας, κατά Κλάδο:
Νοείται ότι οι κενές θέσεις Γυναικών Υπαξιωματικών που θα δοθούν για το Στρατό Ξηράς θα διαχωριστούν σε θέσεις Γυναικών Υπαξιωματικών Όπλων και σε θέσεις Γυναικών Υπαξιωματικών Σωμάτων.
36.-(1) Οι προαγωγές για πλήρωση αντίστοιχων κενών θέσεων Γυναικών Υπαξιωματικών γίνονται από τους οριστικοποιημένους πίνακες των προακτέων.
(2) Οι προαγωγές των Γυναικών Υπαξιωματικών γίνονται με απόφαση του Υπουργού μέσα σε ένα μήνα από την οριστικοποίηση των πινάκων κρίσεων που αναφέρονται στον Κανονισμό 32.
(3) Ανεξάρτητα από τα αναφερόμενα στην παράγραφο (2), σε περίπτωση που μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του χρόνου μέσα στον οποίο έγιναν κρίσεις Γυναικών Υπαξιωματικών κενωθούν κατά οποιοδήποτε τρόπο θέσεις Γυναικών Υπαξιωματικών, σ’ αυτές προάγονται με απόφαση του Υπουργού Γυναίκες Υπαξιωματικοί, που με βάση τους οριστικοποιημένους πίνακες των προακτέων έχουν σειρά προαγωγής.
Νοείται ότι, πριν από την προαγωγή οποιασδήποτε Γυναίκας Υπαξιωματικού που γίνεται με βάση τις πρόνοιες της παραγράφου αυτής, υποβάλλεται από τον Αρχηγό δεόντως αιτιολογημένη έκθεση στον Υπουργό αναφορικά με την ύπαρξη ή μη γεγονότων που πιθανόν να εμποδίζουν την προαγωγή της.”
Η διαδικασία προαγωγής των Ανδρών Υπαξιωματικών καθορίζεται με τους Κανονισμούς 32 και 33 της Κ.Δ.Π. 91/90, οι οποίοι προνοούν τα πιο κάτω:
“ΜΕΡΟΣ ΧΙ
ΠΡΟΑΓΩΓΕΣ ΥΠΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ
32.-(1) Υπαξιωματικός που κρίθηκε προακτέος προάγεται εφόσο υπάρχει κενή θέση στο βαθμό για τον οποίο προορίζεται.
(2) Οι υπάρχουσες κενές θέσεις Υπαξιωματικών κατανέμονται με απόφαση του Υπουργού που εκδίδεται μετά από πρόταση του Αρχηγού, με βάση τις ανάγκες της Υπηρεσίας, κατά Κλάδο:
Νοείται ότι οι κενές θέσεις Υπαξιωματικών που θα δοθούν για το Στρατό Ξηράς θα διαχωριστούν σε θέσεις Υπαξιωματικών Όπλων και σε θέσεις Υπαξιωματικών Σωμάτων.
33.-(1) Οι προαγωγές για πλήρωση αντίστοιχων κενών θέσεων Υπαξιωματικών γίνονται από τους οριστικοποιημένους πίνακες των προακτέων.
(2) Οι προαγωγές των Υπαξιωματικών γίνονται με απόφαση του Υπουργού μέσα σε ένα μήνα από την οριστικοποίηση των πινάκων κρίσεων που αναφέρονται στον Κανονισμό 29.
(3) Σε περίπτωση που κενή θέση Υπαξιωματικού δεν μπορεί να καταληφθεί από τον Υπαξιωματικό από τον οποίο, με βάση τις πρόνοιες των παρόντων Κανονισμών, πρέπει να καταληφθεί, η θέση αυτή καταλαμβάνεται από τον κατά σειρά νεώτερό του Υπαξιωματικό ο οποίος μπορεί να την καταλάβει. Κενή θέση Υπαξιωματικού δεν μπορεί να καταληφθεί από Υπαξιωματικό, αν τέτοια θέση δεν προβλέπεται για την περίπτωσή του ή η τυχόν προβλεπόμενη ή προβλεπόμενες είναι κατειλημμένες.
(4) Ανεξάρτητα από τα αναφερόμενα στην πιο πάνω παράγραφο (2) του παρόντος Κανονισμού, σε περίπτωση που μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του χρόνου μέσα στον οποίο έγιναν κρίσεις Υπαξιωματικών κενωθούν κατά οποιοδήποτε τρόπο θέσεις Υπαξιωματικών, σ’ αυτές προάγονται με απόφαση του Υπουργού Υπαξιωματικοί, που με βάση τους οριστικοποιημένους πίνακες των προακτέων έχουν σειρά προαγωγής.
Νοείται ότι, πριν από την προαγωγή οποιουδήποτε Υπαξιωματικού που γίνεται με βάση τις πρόνοιες της παραγράφου αυτής, υποβάλλεται από τον Αρχηγό δεόντως αιτιολογημένη έκθεση στον Υπουργό αναφορικά με την ύπαρξη ή μη γεγονότων που πιθανόν να εμποδίζουν την προαγωγή του.”
Από την πιο πάνω παράθεση διαφαίνεται ότι καθιερώνονται διαφορετικές Επετηρίδες και Συμβούλια Κρίσεων για Γυναίκες και Άνδρες Υπαξιωματικούς. Η πιο πάνω διαφοροποίηση δεν νομιμοποιεί Γυναίκες Υπαξιωματικούς να προσβάλουν προαγωγές Ανδρών Υπαξιωματικών, οι οποίοι έχουν περιληφθεί σε ξεχωριστούς Πίνακες προακτέων και έχουν κριθεί από διαφορετικά Συμβούλια Κρίσεων και αντίστοιχα. Το θέμα εξετάστηκε πρόσφατα στην υπόθεση Κωλέττη κ.ά. ν. Δημοκρατίας (Προσφυγή 442/2003, της 31/1/2005), στην οποία σημειώθηκαν μεταξύ άλλων από τον Κραμβή, Δ. και τα πιο κάτω:
“Ο Υπουργός Άμυνας άσκησε σύννομα τη διακριτική του ευχέρεια λαμβάνοντας τις πιο πάνω αποφάσεις. Καταλήγω ότι οι αιτητές στις προσφυγές 622/03, 623/03, 624/03 και 625/03 δεν μπορούν να πετύχουν στις προσφυγές τους για δυο λόγους:
......................................................................................
(β) ως άνδρες υπαξιωματικοί δεν νομιμοποιούνται να προσφύγουν εναντίον των προαγωγών γυναικών υπαξιωματικών γιατί αν και κρίθηκαν και αυτοί προακτέοι κατ’ αρχαιότητα όπως και τα ενδιαφερόμενα μέρη, εντούτοις ήταν τοποθετημένοι σε διαφορετικές επετηρίδες και πίνακες προακτέων. Οι προαγωγές των ενδιαφερομένων μερών έγιναν από άλλους πίνακες προακτέων και η πλήρωση των θέσεων αφορούσε θέσεις εξαρχής προορισμένες για Γυναίκες. Τα ενδιαφερόμενα μέρη δεν κατέλαβαν, ούτε θα μπορούσαν εξάλλου να καταλάβουν τις θέσεις που διατέθηκαν στα πλαίσια της προαγωγικής διαδικασίας των ανδρών υπαξιωματικών.”
Υιοθετώντας τα πιο πάνω καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η υπάρχουσα διαφοροποίηση αποστερεί από τις αιτήτριες το απαραίτητο έννομο συμφέρον για την προώθηση της προσφυγής τους.
(γ) Παραβίαση της αρχής της ισότητας.
Έχει υποβληθεί εκ μέρους των αιτητριών ότι η μη παραχώρηση κενών θέσεων και για τις Γυναίκες Υπαξιωματικούς παραβιάζει την αρχή της ισότητας. Η εισήγηση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Και τούτο γιατί η πράξη της κατανομής δεν αποτελεί αλληλένδετο μέρος της διαδικασίας των προαγωγών, αλλά ξεχωριστή διοικητική πράξη η οποία θα μπορούσε να προσβληθεί αυτοτελώς. Όπως έχει τονιστεί από το Νικήτα, Δ. στην υπόθεση Βρυώνης ν. Δημοκρατίας (Προσφυγή 105/99, της 24/4/2001),
“Προέχει η εξέταση της νομικής φύσης της απόφασης του Υπουργού Άμυνας, κάτω από τις διατάξεις του καν. 45(2), αναφορικά με την κατανομή των κενών θέσεων. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι αν αυτή αποτελεί μέρος της όλης σύνθετης διοικητικής ενέργειας, η οποία συγχωνεύθηκε στην τελικώς εκδοθείσα απόφαση για τις προαγωγές. Τότε μόνο, αν ενσωματώθηκε στην επίδικη απόφαση, μπορεί να αμφισβητηθεί και ελεγχθεί η νομιμότητα της στα πλαίσια της κρινόμενης προσφυγής.
.....................................................................................
Στην παρούσα περίπτωση η απόφαση κατανομής είναι ανεξάρτητη της διαδικασίας προαγωγών των ενδιαφερόμενων μερών. Οι κενές θέσεις, που προβλέπονται κάθε χρόνο στον προϋπολογισμό, κατανέμονται στις διάφορες ειδικότητες σε ανύποπτο χρόνο, που δεν συνδέεται άμεσα με τις προαγωγικές διαδικασίες ως αναπόσπαστο μέρος αυτών. Στη συγκεκριμένη αυτή περίπτωση ο Υπουργός Άμυνας προέβη σε κατανομή για όλες τις ειδικότητες του στρατού, από το βαθμό του ανθυπολοχαγού μέχρι το βαθμό συνταγματάρχη. Η κατανομή όλων αυτών των θέσεων ακόμη και εκείνων που δεν αφορούσαν τη συζητούμενη υπόθεση δεν είναι δυνατό να ταυτίζεται με τη διαδικασία αυτή σε βαθμό που να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της. Η κατανομή επηρεάζει φυσικά άμεσα τα συμφέροντα των αξιωματικών και εφόσον παράγει έννομα αποτελέσματα αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη προσβλητή με αίτηση ακυρώσεως. Καταλήγω ότι δεν χωρεί τώρα παρεμπίπτον έλεγχος του κύρους τέτοιας πράξης.
Σύμφωνα με την επιφύλαξη του καν. 45(2), οι κενές θέσεις αξιωματικών του στρατού ξηράς διαχωρίζονται σε θέσεις αξιωματικών όπλων και σε θέσεις αξιωματικών σωμάτων, ενώ οι κενές θέσεις που θα δοθούν για το ναυτικό διακρίνονται σε θέσεις μάχιμων αξιωματικών, σε θέσεις μηχανικών αξιωματικών και αξιωματικών σώματος. Ο αιτητής ως αξιωματικός του στρατού ξηράς, που ανήκει όμως στα όπλα του στρατού ξηράς, δεν μπορεί να προσβάλει την προαγωγή των ενδιαφερόμενων μερών διότι ο μεν Φιλίππου ανήκει στα σώματα του στρατού ξηράς, ο δε Τζιρκώτης στους μηχανικούς ναυτικού.”
(Βλ. επίσης Παπαχριστοδούλου ν. Δημοκρατίας, Προσφυγή 960/2003 της 4/11/2004 και Βασιλείου ν. Δημοκρατίας, Προσφυγή 646/2002, της 20/4/2004).
Στην παρούσα περίπτωση η κατανομή των θέσεων δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συνδέεται με τη διαδικασία των προαγωγών, σε βαθμό που θα επέτρεπε την αμφισβήτηση της εγκυρότητας της, αφού οι δύο πράξεις είναι ανεξάρτητες.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα σε βάρος των αιτητριών.
Τ. ΗΛΙΑΔΗΣ,
Δ.
/ΔΓ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο