(2008) 4 ΑΑΔ 961
[*961]19 Δεκεμβρίου, 2008
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΕΛΕΝΑ ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΟΥ ΠΕΤΡΑΚΗ,
Αιτήτρια,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
2. ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
3. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
4. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ
ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ,
Καθ’ ων η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 1908/2008)
Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο ― Αίτηση για προσωρινό διάταγμα αναστολής εκτελέσεως της προσβαλλόμενης με την προσφυγή πράξης ― Όροι έκδοσης του διατάγματος, με βάση την νομολογία ― Ειδικά οι προϋποθέσεις της έκδηλης παρανομίας και της ανεπανόρθωτης βλάβης ― Περιστάσεις υπό τις οποίες εκδόθηκε διάταγμα αναστολής στην κριθείσα περίπτωση, με διαπίστωση ενδείξεων, τόσο έκδηλης παρανομίας, όσο και ανεπανόρθωτης ζημιάς.
Η αιτήτρια προσέφυγε κατά της προσωρινής μετάθεσής της από την Πάφο στη Λευκωσία και ταυτόχρονα αξίωσε την προσωρινή αναστολή της επίδικης απόφασης με μονομερή της αίτηση.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, εγκρίνοντας την αίτηση, αποφάσισε ότι:
Οι αρχές που λαμβάνονται στο ζήτημα της έκδοσης προσωρινών διαταγμάτων στα πλαίσια προσφυγής δυνάμει του Κανονισμού 13 του περί Διαδικαστικού Κανονισμού του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 1962, καθορίζουν ότι τέτοιο διάταγμα δύναται να εκδοθεί συνεπεία επείγουσας ανάγκης ή άλλων ειδικών πε[*962]ριστάσεων, χωρίς κλήση στον αντίδικο και εν πάση περιπτώσει χωρίς να διαγιγνώσκει την ουσία της υπόθεσης. Μέσα από τη νομολογία έχει καθορισθεί ότι προσωρινά διατάγματα εκδίδονται όπου προκύπτει έκδηλη παρανομία ή όπου διαφαίνεται η έλευση ανεπανόρθωτης ζημιάς.
Κρίνεται εν προκειμένω, ότι σ’ αυτό το στάδιο επιβάλλεται η έκδοση του αιτούμενου διατάγματος. Η έννοια της ανεπανόρθωτης ζημιάς αναμφίβολα πρέπει να θεωρείται ότι περιλαμβάνει και την υγεία του προσφεύγοντος, η οποία όταν αποδεδειγμένα είναι κλονισμένη, πρέπει να τυγχάνει της ανάλογης μεταχείρισης από τη διοίκηση. Δεν αποφασίζεται τώρα ότι οπωσδήποτε θα επέλθει ανεπανόρθωτη βλάβη χωρίς τη χορήγηση του προσωρινού μέτρου. Υπάρχουν όμως ισχυρές προς τούτο ενδείξεις συνηγορούσες προς αυτή την κατεύθυνση.
Όσον αφορά την έκδηλη παρανομία, εγείρονται ικανά θέματα προς συζήτηση με δεδομένο ότι φαίνεται να αγνοήθηκαν τα προβλήματα υγείας της αιτήτριας. Μετέπειτα, δεν φαίνεται να προσμέτρησε η προαγωγή της αιτήτριας.
Η προσπάθεια της αιτήτριας να συμμορφωθεί με τις επιταγές της διοίκησης, δεν της αποστερεί το δικαίωμα να υποβάλει αίτηση για προσωρινό μέτρο, ούτε βέβαια εξισούται με αποδοχή της διοικητικής απόφασης.
Η αίτηση εγκρίνεται.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Λοϊζίδης ν. Δημοκρατίας (1995) 3 Α.Α.Δ. 234,
Νικολάου ν. Ε.Δ.Υ. (1992) 4 Α.Α.Δ. 3959,
Frangos v. Republic (1982) 3 C.L.R. 52,
Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου ν. Marfin Popular Bank Public Co Ltd (2007) 3 Α.Α.Δ. 32,
Μηλιατού ν. Δημοκρατίας (2005) 4 Α.Α.Δ. 863,
Colakides & Associates a.ο. v. Republic (1985) 3 C.L.R. 1780,
Ιωάννου ν. Δημοκρατίας (1995) 4 Α.Α.Δ. 1556.
[*963]Προσφυγή.
Ξ. Ξενοφώντος, για την Αιτήτρια.
Cur. adv. vult.
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Επιζητείται η έκδοση προσωρινού διατάγματος αναστολής της απόφασης των καθ’ ων ημερ. 16.10.08, με την οποία η αιτήτρια μετατέθηκε προσωρινά από 20.10.08 και για περίοδο τριών μηνών, από το Επαρχιακό Γραφείο Πάφου, όπου εργαζόταν ως μόνιμος Λειτουργός Πολεοδομίας Α΄ τάξης, στα κεντρικά γραφεία του Τμήματος στη Λευκωσία.
Τα γεγονότα μπορούν να αναφερθούν κατά συνοπτικό τρόπο σε αυτό το στάδιο όπως προκύπτουν από την εκτεταμένη ένορκη δήλωση της αιτήτριας και τη σωρεία των τεκμηρίων που επισυνάφθηκαν, καθώς και από την υποστηρικτική ένορκη δήλωση του ορθοπεδικού χειρούργου και τραυματιολόγου Κυριάκου Π. Ανδρέου. Η αιτήτρια είχε διοριστεί το πρώτον το 1987 στη Λευκωσία, όπου και διέμενε, αλλά μετατέθηκε για υπηρεσιακούς σκοπούς στην Πάφο το 1989, αναγκαζόμενη τότε να μετοικήσει στην Πάφο, δημιουργώντας στη συνέχεια οικογένεια με αποτέλεσμα να εγκατασταθεί εκεί μόνιμα. Στις 25.8.08, με σχετική επιστολή του Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως (εφεξής «ο Διευθυντής»), ζητήθηκε από την αιτήτρια να προβάλει γραπτώς τυχόν παραστάσεις σε σχέση με την προτεινόμενη μόνιμη μετάθεση της από το Επαρχιακό Γραφείο Πάφου στο Επαρχιακό Γραφείο Λεμεσού. Η αιτήτρια πρόβαλε σειρά λόγων σε μια εκτεταμένη πεντασέλιδη επιστολή της, επικαλούμενη κυρίως ιατρικούς λόγους λόγω χρόνιων προβλημάτων δισκοπάθειας στην οσφυϊκή και αυχενική μοίρα, τα οποία άρχισαν από το 1984, με αποτέλεσμα να υποβληθεί σε επέμβαση το 1985 στην Αμερική. Τα προβλήματα όμως συνεχίστηκαν με επιπρόσθετο πρόβλημα αυχενικής δισκοπάθειας που παρουσιάστηκε το 2004, με εκφυλιστικές αλλοιώσεις σε πολλαπλά επίπεδα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Επισύναψε αριθμό ιατρικών πιστοποιητικών μεταξύ των οποίων και αποτελέσματα μαγνητικής τομογραφίας και πολυτομικής αξονικής τομογραφίας. Η συνισταμένη όλων των ιατρικών γνωματεύσεων συγκλίνει στο ότι η αιτήτρια θα πρέπει να αποφεύγει την καθημερινή μετακίνηση της με όχημα σε μακρινές αποστάσεις, γιατί κάτι τέτοιο επιδεινώνει την κατάσταση της υγείας της.
Η μόνιμη μετάθεση της αιτήτριας απετράπη μετά τις πιο πάνω παραστάσεις, αλλά η διοίκηση επανήλθε στις 16.10.08 αποφασίζοντας την προσωρινή τώρα μετάθεση της για τρεις μήνες, λόγω [*964]εκτάκτων υπηρεσιακών αναγκών από την Πάφο, στη Λευκωσία. Η αιτήτρια προσπάθησε να συμμορφωθεί με την πιο πάνω απόφαση, ζητώντας όμως με δύο ενδοτμηματικά σημειώματα της τα απαραίτητα χρειώδη και εξοπλισμό στο νέο γραφείο της στη Λευκωσία για να μπορεί να εργάζεται χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία της, όπως ορθοπεδική καρέκλα γραφείου που να στηρίζει σωστά τη μέση και τον αυχένα, πίνακα σχεδιαστηρίου που να της επιτρέπει να εργάζεται χωρίς να σκύβει, καθώς και ηλεκτρονικό υπολογιστή με βοηθητικό τραπέζι ειδικά σχεδιασμένο για εργονομική εργασία. Ταυτόχρονα, ανέφερε ότι με δύο μόνο μέρες εργασίας στη νέα της θέση, ήδη παρουσιάστηκαν προβλήματα μυϊκών σπασμών και ενοχλήσεων στα άκρα και στον αυχένα, επισύναψε δε εκ νέου ιατρικά πιστοποιητικά.
Στις 6.11.08 ο Διευθυντής με σχετική του επιστολή, της ανέθεσε, με βάση τις έκτακτες υπηρεσιακές ανάγκες, εργασία σε τρεις διαφορετικούς τομείς του Τμήματος που σχετίζονταν με πολεοδομικό έλεγχο σε διατηρητέες οικοδομές, με εργασίες αναμόρφωσης της πλατείας Γεροσκήπου και με χειρισμό θεμάτων σχετικών με τη Δήλωση Πολιτικής. Στις 17.11.08 και μετά από παραπομπή της στο Ιατρικό Συμβούλιο, το τελευταίο γνωμάτευσε ότι βάσει των ιατρικών πιστοποιητικών, αλλά και των κλινικών και παραϊατρικών εξετάσεων, η επί καθημερινής βάσεως μετακίνηση της με αυτοκίνητο επιδείνωνε την κατάσταση της υγείας της. Το Ιατρικό Συμβούλιο, αποτελούμενο από τρεις γιατρούς, συνέστησε στην εμπιστευτική διαβιβαστική του έκθεση προς το Διευθυντή, όπως η αιτήτρια «….. αποφεύγει την καθημερινή οδήγηση ή μετακίνηση με αυτοκίνητο πέραν των 10 χιλιομέτρων από την κατοικία της προς αποφυγή επιπλοκών.».
Με επιστολή της ημερ. 19.11.08, η Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας προσέφερε στην αιτήτρια προαγωγή από 1.12.08 στη μόνιμη θέση Ανώτερου Λειτουργού Πολεοδομίας, την οποία προαγωγή η αιτήτρια αποδέχθηκε. Στη συνέχεια της ανατέθηκαν νέα καθήκοντα και πάλι στα κεντρικά γραφεία του Τμήματος Πολεοδομίας στη Λευκωσία με επιστολή ημερ. 4.12.08 από το Διευθυντή ως συνακόλουθο της προαγωγής της. Την ίδια μέρα απεστάλη εκτενής επιστολή από τον νυν δικηγόρο της αιτήτριας, μεταξύ άλλων, και στο Διευθυντή ζητώντας τον τερματισμό της προσωρινής μετάθεσης της, ενόψει και των προβλημάτων υγείας με ιδιαίτερη έμφαση στην έκθεση του Ιατρικού Συμβουλίου, αλλά και της προαγωγής της από 1.12.08, γεγονός που καθιστούσε πλέον παρωχημένη τη θέση του Τμήματος Πολεοδομίας ότι ήταν αναγκαία η μετάθεση της από την Πάφο στη Λευκωσία για έκτακτες υπηρεσιακές ανάγκες [*965]σχετιζόμενες με την προηγούμενη, προ της προαγωγής της, θέση. Δεν λήφθηκε οποιαδήποτε απάντηση σε αυτή την επιστολή. Νέα γνωμάτευση του ορθοπεδικού χειρούργου Κυριάκου Π. Ανδρέου στις 10.12.08, κατέστησε σαφές, μετά από επανεξέταση της αιτήτριας, ότι αυτή παρουσίαζε σωρεία ενοχλημάτων πόνου, δυσκαμψίας, αδυναμίας της οσφυϊκής μοίρας, αιμωδίας και αδυναμίας του αριστερού κάτω άκρου. Παρόμοια προβλήματα παρουσιάστηκαν και στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Η επιδείνωση της κατάστασης της οφειλόταν στην καθημερινή μετακίνηση της, μετακίνηση η οποία θα πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγεται για να μην προκληθούν στην αιτήτρια εντονότερα και σοβαρότερα προβλήματα στην καθημερινή της ζωή.
Στη βάση των πιο πάνω συνοπτικών γεγονότων, ο κ. Ξενοφώντος εισηγήθηκε ότι παρά τη δυσκολία της χορήγησης προσωρινού μέτρου στο διοικητικό δίκαιο, η περίπτωση είναι κατάλληλη για την έκδοση τέτοιου προσωρινού μέτρου αναστολής της απόφασης, λόγω έκδηλης παρανομίας, αλλά και κινδύνων πρόκλησης ανεπανόρθωτης ζημιάς, αυτής προερχόμενης από την αναγκαστική μετακίνηση της επί καθημερινής βάσεως για σκοπούς εργασίας, επιδεινώνοντας έτσι την κατάσταση της υγείας της.
Οι αρχές που λαμβάνονται στο ζήτημα της έκδοσης προσωρινών διαταγμάτων στα πλαίσια προσφυγής δυνάμει του Κανονισμού 13 του περί Διαδικαστικού Κανονισμού του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 1962, καθορίζουν ότι τέτοιο διάταγμα δύναται να εκδοθεί συνεπεία επείγουσας ανάγκης ή άλλων ειδικών περιστάσεων, χωρίς κλήση στον αντίδικο και εν πάση περιπτώσει χωρίς να διαγιγνώσκει την ουσία της υπόθεσης. Μέσα από τη νομολογία έχει καθορισθεί ότι προσωρινά διατάγματα εκδίδονται όπου προκύπτει έκδηλη παρανομία ή όπου διαφαίνεται η έλευση ανεπανόρθωτης ζημιάς, με την προϋπόθεση ότι δεν δημιουργούνται ταυτόχρονα ανυπέρβλητα εμπόδια στη διοίκηση. (Σταύρος Λοϊζίδης ν. Δημοκρατίας (1995) 3 Α.Α.Δ. 234). Με υιοθέτηση προηγούμενης σχετικής νομολογίας, έκδηλη παρανομία διαπιστώνεται όταν υπάρχει καθαρή παραβίαση της διαδικασίας που προβλέπεται από νόμο ή εμφανής παραγνώριση των ουσιαστικών αρχών του διοικητικού δικαίου. Θα πρέπει επίσης η έκδηλη παρανομία να αναδύεται από μόνη της από αναντίλεκτα και αντικειμενικά δεδομένα (Πολύβιος Νικολάου ν. Ε.Δ.Υ. (1992) 4 Α.Α.Δ. 3959). Περαιτέρω το προσωρινό διάταγμα δεν έχει σκοπό, ούτε δύναται να ελέγξει την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας ενός διοικητικού οργάνου. (Frangos v. Republic (1982) 3 C.L.R. 52).
[*966]Πολύ πρόσφατα στην υπόθεση Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου ν. Marfin Popular Bank Public Co Ltd (2007) 3 Α.Α.Δ. 32, απόφαση της Πλήρους Ολομέλειας, λέχθηκε ότι:
«Η εξαιρετική δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου για την έκδοση προσωρινού διατάγματος, όπως είναι πάγια νομολογημένο, αναλαμβάνεται μόνο εφόσον διαπιστώνεται πως η προσβαλλόμενη διοικητική απόφαση είναι έκδηλα παράνομη ή εφόσον, στο πλαίσιο του συνόλου των δεδομένων, δικαιολογείται να εκδοθεί ενόψει επαπειλούμενης, εξαιτίας της, ανεπανόρθωτης βλάβης.»
Τέλος, είναι σαφές ότι τα δύο καθορισθέντα από τη νομολογία κριτήρια δεν είναι σωρευτικά, αλλά διαζευκτικά, στη διαπίστωση δε της έκδηλης παρανομίας, το στοιχείο της δημιουργίας ανυπέρβλητων εμποδίων στη διοίκηση δεν υπεισέρχεται στην εικόνα και ούτε βέβαια έχει σχέση πλέον η επαπειλούμενη ανεπανόρθωτη ζημιά στον ίδιο τον προσφεύγοντα.
Κρίνεται ότι σ’ αυτό το στάδιο επιβάλλεται η έκδοση του αιτούμενου διατάγματος. Τα όσα παρουσιάζονται από τη σωρεία των ιατρικών πιστοποιητικών, τα οποία δεν προέρχονται μόνο από τον ιδιωτικό τομέα, αλλά και από τα επίσημα χείλη του Ιατρικού Συμβουλίου, δείχνουν μια χρόνια και προβληματική κατάσταση υγείας της οποίας η επιδείνωση είναι δεδομένη με την αναπόφευκτη και εξαναγκαστική καθημερινή της μετακίνηση λόγω της προσωρινής, έστω, μετάθεσης της. Η έννοια της ανεπανόρθωτης ζημιάς αναμφίβολα πρέπει να θεωρείται ότι περιλαμβάνει και την υγεία του προσφεύγοντος, η οποία όταν αποδεδειγμένα είναι κλονισμένη, πρέπει να τυγχάνει της ανάλογης μεταχείρισης από τη διοίκηση ώστε να αναζητείται, χωρίς να δημιουργούνται ανυπέρβλητα εμπόδια σ’ αυτήν, η λιγότερο επαχθής διοικητική λύση προς όφελος του διοικούμενου. Δεν χρειάζεται να λεχθούν περισσότερα σ’ αυτό το εντελώς αρχικό στάδιο της διαδικασίας. Σε παρόμοιες όμως συνθήκες και στη βάση, όπως συνάγεται, αιτήσεως διά κλήσεως, χορηγήθηκε από τον Νικολαΐδη Δ., διάταγμα αναστολής της εκτέλεσης ισχύος απόφασης της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας με την οποία η αιτήτρια στην υπόθεση Γεωργία Μηλιατού ν. Δημοκρατίας (2005) 4 Α.Α.Δ. 863, μετατέθηκε από το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, όπου υπηρετούσε ως Ανώτερη Οδοντριατική Λειτουργός, στο Νοσοκομείο Λεμεσού για δύο φορές την εβδομάδα. Δεν αποφασίζεται τώρα ότι οπωσδήποτε θα επέλθει ανεπανόρθωτη βλάβη χωρίς τη χορήγηση του προσωρινού μέτρου. Υπάρχουν όμως ισχυρές προς τούτο ενδείξεις συνηγορούσες προς [*967]αυτή την κατεύθυνση. Η επαπειλούμενη ανεπανόρθωτη ζημιά, όχι κατ’ ανάγκην μετρήσιμη εδώ σε χρήμα, εξειδικεύτηκε μέσα από τα ιατρικά πιστοποιητικά και το όλο ιστορικό με την επάρκεια που απαιτεί η νομολογία. (Colakides & Associates a.ο. v. Republic (1985) 3 C.L.R. 1780 και Ιωάννου ν. Δημοκρατίας (1995) 4 Α.Α.Δ. 1556).
Όσον αφορά την έκδηλη παρανομία, εγείρονται ικανά θέματα προς συζήτηση με δεδομένο ότι φαίνεται να αγνοήθηκαν τα προβλήματα υγείας της αιτήτριας που ενώ οδήγησαν στη ματαίωση της πρόθεσης μετάβασης της από την Πάφο στη Λεμεσό, οδήγησαν εν τέλει στη μετάθεση της από Πάφο στη Λευκωσία, επιβάλλοντας στην αιτήτρια ένα καθημερινό ταξίδι πολύ δυσκολότερο από το πρώτο. Μετέπειτα, δεν φαίνεται να προσμέτρησε η προαγωγή της αιτήτριας, η οποία και ανέτρεψε σε μεγάλο βαθμό τις έκτακτες υπηρεσιακές ανάγκες που είχαν κατ’ ισχυρισμόν της διοίκησης δημιουργηθεί ενώ αυτή κατείχε την αμέσως προηγούμενη θέση και οι οποίες μετά την προαγωγή θα μπορούσαν να εκτελούνταν από άλλο λειτουργό, εφόσον η προαγωγή επέφερε αυξημένες ευθύνες για την αιτήτρια όπως απορρέουν από τα αντίστοιχα σχέδια υπηρεσίας.
Δεν διαφεύγει της προσοχής του Δικαστηρίου ότι η προσωρινή μετάθεση άρχισε από τις 20.10.08, ενώ η αιτήτρια ήγειρε την προσφυγή και το παρόν διάβημα μόλις στις 12.12.08, η δε προσωρινή μετάθεση λήγει στις 20.1.09. Απασχόλησε επομένως το κατεπείγον του ζητήματος. Κρίνεται όμως ότι η προσπάθεια της αιτήτριας να συμμορφωθεί με τις επιταγές της διοίκησης, δεν της αποστερεί το δικαίωμα να υποβάλει αίτηση για προσωρινό μέτρο, ούτε βέβαια εξισούται με αποδοχή της διοικητικής απόφασης. Ενόψει του ότι η υγεία της αιτήτριας επιδεινώθηκε στην πορεία, αυτό κατατάσσει την περίπτωση και στο κατεπείγον του ζητήματος, αλλά και την εντάσσει στις «άλλες ειδικές περιστάσεις», που προδιαγράφει ο Κανονισμός 13.
Εκδίδεται επομένως το αιτούμενο Διάταγμα. Η απόφαση των καθ’ ων ημερ. 16.10.08 για την προσωρινή μετάθεση της αιτήτριας όπως αυτή καθορίστηκε στην εν λόγω απόφαση, αναστάλλεται μέχρι της 29.12.08 και ώρα 9.00 π.μ. όταν καθορίζεται επιστρεπτέο το προσωρινό Διάταγμα για τα περαιτέρω.
Αντίγραφο του Διατάγματος να επιδοθεί αμέσως στους καθ’ ων η αίτηση.
Η αίτηση εγκρίνεται.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο