(2009) 4 ΑΑΔ 517
[*517]22 Ιουλίου, 2009
[ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΝΤΙΝΟΣ ΡΑΜΟΝ,
Αιτητής,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ,
Καθ’ ων η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 764/2007)
Αναγκαστική Απαλλοτρίωση ― Η διατήρηση της στρωματογραφίας αρχαιολογικού χώρου, ως σκοπός δημόσιας ωφέλειας ― Πότε μπορεί να θεωρηθεί ότι υλοποιήθηκε.
Αναθεωρητική Δικαιοδοσία ― Η αποχή του ακυρωτικού Δικαστηρίου, από επέμβαση επί τεχνικών θεμάτων.
Συνταγματικό Δίκαιο ― Αρχή της ισότητας ― Η υποχρέωση ίσης μεταχείρισης των ομοίων και η επιβαλλόμενη διάκριση μεταξύ ανόμοιων περιπτώσεων ― Δεν παραβιάστηκε στην κριθείσα περίπτωση ― Οι νομολογιακές αρχές και η εφαρμογή τους στα επίδικα γεγονότα.
Ο αιτητής προσέφυγε κατά της άρνησης επιστροφής σε αυτόν ακίνητης ιδιοκτησίας, η οποία είχε απαλλοτριωθεί το 1991.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, απορρίπτοντας την προσφυγή, αποφάσισε ότι:
1. Σύμφωνα με το Άρθρο 3(2)(η) του Ν.15/1962, οι αρχαιολογικές ανασκαφές ή η συντήρηση ή αξιοποίηση αρχαίων μνημείων ή αρχαιοτήτων ή η ανάπτυξη των πέριξ κειμένων χώρων, αποτελούν σκοπό δημόσιας ωφέλειας, για τον οποίο ιδιοκτησία δύναται να απαλλοτριωθεί. Το καθοριστικό κριτήριο για τυχόν επιστροφή ακίνητης ιδιοκτησίας που απαλλοτριώθηκε δεν είναι αν ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει επιτευχθεί εντός των προβλεπομένων τριών ετών, αλλά αν ο σκοπός αυτός είναι εφικτά πραγματοποιήσιμος, με τη δι[*518]οίκηση να υποχρεούται να έχει προβεί σε ενέργειες, αναλόγως της περίπτωσης, οι οποίες είναι ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου. Ο πρώην ιδιοκτήτης βαρύνεται να αποδείξει, όχι ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει εγκαταλειφθεί ή ότι κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν έχει προβεί στις ενέργειες εκείνες που αναλόγως της περίπτωσης θα κρίνονταν ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου.
2. Στην παρούσα υπόθεση, πρόκειται περί σημαντικών αρχαιοτήτων της Νεολιθικής Εποχής οι οποίες βρίσκονται εντός του απαλλοτριωθέντος ακινήτου. Αυτό το γεγονός από μόνο του δηλώνει, ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν έχει κατ’ ουδένα τρόπο εγκαταλειφθεί. Η διατήρηση των αρχαιολογικών καταλοίπων και της στρωματογραφίας του αρχαιολογικού χώρου, είναι σκοποί αυθύπαρκτοι που δεν απαιτούν οποιαδήποτε περαιτέρω έργα για να θεωρείται ότι υλοποιήθηκε ο σκοπός της απαλλοτρίωσης. Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει υλοποιηθεί μόνο και μόνο με τη διατήρηση του αρχαιολογικού χώρου. Ακύρωση της απαλλοτρίωσης θα αντιστοιχούσε σε παραβίαση των νόμων για την προστασία των αρχαιοτήτων. Εξ άλλου, το θέμα, αν δηλαδή είναι απαραίτητη η διατήρηση της στρωματογραφίας του συγκεκριμένου αρχαιολογικού χώρου στην τοποθεσία «Κοκκινόγια», είναι ζήτημα τεχνικής φύσης και αφορά την ουσιαστική εκτίμηση της διοίκησης η οποία είναι ανέλεγκτη.
3. Η αρχή της ισότητας των πολιτών, επιβάλλει στη διοίκηση ίση και ομοιόμορφη μεταχείριση όλων των πολιτών που τελούν υπό τις ίδιες ή παρόμοιες συνθήκες. Ο αιτητής εδώ, δεν έχει υποβάλει οποιαδήποτε στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι η υπό αναφορά περίπτωση είναι όμοια με τη δική του. Εξ άλλου, ενώ στην περίπτωση του γείτονα κρίθηκε ότι θα μπορούσε το τεμάχιό του να εξαιρεθεί, στην περίπτωση των τεμαχίων του αιτητή κρίθηκε ότι αυτά ενέπιπταν σε ένα πολύ σημαντικό αρχαιολογικό χώρο και συνεπώς θα έπρεπε να παραμείνουν απαλλοτριωθέντα.
Η προσφυγή απορρίφθηκε με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέιτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 Α.Α.Δ. 166,
Δημοκρατία ν. Πογιατζής (1992) 3 Α.Α.Δ. 196.
Προσφυγή.
Λ. Δημητριάδης, για τον Αιτητή.
[*519]Θ. Πιπερή-Χριστοδούλου (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ’ ων η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Ο αιτητής αξιώνει ακύρωση της απόφασης των καθ’ ων η αίτηση ημερομηνίας 29.3.2007, με την οποία απορρίφθηκε αίτημά του για ανάκληση της απαλλοτρίωσης και επιστροφή ακίνητης περιουσίας, ιδιοκτησίας του, στην τοποθεσία «Κοκκινόγια», στο χωρίο Καλαβασός της επαρχίας Λάρνακας, η οποία απαλλοτριώθηκε για αρχαιολογικούς σκοπούς.
Η σχετική γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 8.3.1991. Σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν οι αρχαιολογικές ανασκαφές, η συντήρηση και αξιοποίηση αρχαίων μνημείων ή αρχαιοτήτων και η ανάπτυξη των γύρω χώρων, καθώς και η διατήρηση της στρωματογραφίας του αρχαιολογικού χώρου.
Ο αιτητής δεν υπέβαλε ένσταση στην πιο πάνω γνωστοποίηση και στη συνέχεια δημοσιεύτηκε, στις 19.7.1991, το διάταγμα απαλλοτρίωσης.
Στις 16.2.2007 ο αιτητής με επιστολή του προς το Διευθυντή του Τμήματος Αρχαιοτήτων (στο εξής «ο Διευθυντής»), ζήτησε την επιστροφή τους γιατί, σύμφωνα με τον ισχυρισμό του, τα ακίνητα ιδιοκτησίας του που είχαν απαλλοτριωθεί δεν χρησιμοποιήθηκαν για το σκοπό της απαλλοτρίωσης. Δήλωνε, περαιτέρω, έτοιμος να δεχτεί επίβλεψη κατά την οικοδόμηση της χειροπρακτικής κλινικής που προτίθετο να ανεγείρει επί των τεμαχίων, έτσι ώστε αν κατά την εκσκαφή ανευρίσκονταν αρχαιότητες, να εγκατέλειπε αμέσως τον επηρεαζόμενο χώρο.
Ο Διευθυντής απορρίπτοντας το πιο πάνω αίτημα τον πληροφόρησε στις 29.3.2007, ότι ο σκοπός δημόσιας ωφέλειας για τον οποίο η απαλλοτριούσα αρχή είχε προχωρήσει στην αναγκαστική απαλλοτρίωση των τεμαχίων του δεν είχε εκλείψει. Τόνιζε επίσης ότι στην τοποθεσία «Κοκκινόγια» έχουν εντοπιστεί σημαντικά κατάλοιπα αρχαιολογικών αρχιτεκτονικών μελών και αρχαιοτήτων της Νεολιθικής Εποχής τα οποία ανασκάφηκαν και δημοσιεύτηκαν από τον Πορφύριο Δίκαιο. Ο Διευθυντής παρέπεμπε στη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης, όπου μεταξύ των σκοπών της απαλλοτρίωσης αναφερόταν και η διατήρηση της στρωματογραφίας αρχαιολογικού χώρου. Ο πιο πάνω σκοπός της απαλλοτρίωσης από μόνος του καταρρίπτει τους ισχυρισμούς του αιτητή, ότι δηλαδή τα τεμάχια δεν [*520]έχουν αξιοποιηθεί ή χρησιμοποιηθεί για το σκοπό που είχαν απαλλοτριωθεί. Η ύπαρξη αρχαιοτήτων, κατέληγε ο Διευθυντής, εντός των υπό αναφορά τεμαχίων είναι αδιαμφισβήτητη.
Η πιο πάνω απόφαση του Διευθυντή αποτελεί και το αντικείμενο της παρούσας προσφυγής.
Ο αιτητής υποστηρίζει ότι η απόφαση είναι αντίθετη με το Άρθρο 23 του Συντάγματος και τα Άρθρα 14 και 15 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962, Ν.15/1962. Υποστηρίζει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν έχει επιτευχθεί, παρ’ όλον ότι έχει παρέλθει ο καθοριζόμενος από το Σύνταγμα χρόνος των τριών ετών. Εφ’ όσον οι καθ’ων η αίτηση παρέλειψαν να συμμορφωθούν με τις εκ του Νόμου πηγάζουσες υποχρεώσεις τους, η απόφασή τους αποτελεί, σύμφωνα πάντα με τον αιτητή, προϊόν εσφαλμένης ερμηνείας και/ή εφαρμογής του Νόμου. Επιπροσθέτως υπογραμμίζει ότι εφ’ όσον παραβιάστηκε η προθεσμία του Άρθρου 23.5 του Συντάγματος, οι καθ’ ων η αίτηση όφειλαν να του επιστρέψουν την απαλλοτριωθείσα περιουσία, αφού κανένα μέτρο που να καθιστά το σκοπό της απαλλοτρίωσης εφικτό δεν έχει ληφθεί και καμιά ενέργεια που να σκοπεύει την υλοποίηση του σκοπού δεν έχει γίνει.
Σύμφωνα με το Άρθρο 3(2)(η) του Ν.15/1962 οι αρχαιολογικές ανασκαφές ή η συντήρηση ή αξιοποίηση αρχαίων μνημείων ή αρχαιοτήτων ή η ανάπτυξη των πέριξ κειμένων χώρων αποτελούν σκοπό δημόσιας ωφέλειας, για τον οποίο ιδιοκτησία δύναται να απαλλοτριωθεί.
Όπως έχει αποφασιστεί στην υπόθεση Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέιτς Λτδ v. Δημοκρατίας (2006) 3 Α.Α.Δ. 166, το καθοριστικό κριτήριο για τυχόν επιστροφή ακίνητης ιδιοκτησίας που απαλλοτριώθηκε δεν είναι αν ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει επιτευχθεί εντός των προβλεπομένων τριών ετών, αλλά αν ο σκοπός αυτός είναι εφικτά πραγματοποιήσιμος, με τη διοίκηση να υποχρεούται να έχει προβεί σε ενέργειες, αναλόγως της περίπτωσης, οι οποίες είναι ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου.
Ο πρώην ιδιοκτήτης βαρύνεται να αποδείξει όχι ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει εγκαταλειφθεί ή ότι κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν έχει προβεί στις ενέργειες εκείνες που αναλόγως της περίπτωσης θα κρίνονταν ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου.
Στην παρούσα υπόθεση πρόκειται περί σημαντικών αρχαιοτήτων [*521]της Νεολιθικής Εποχής οι οποίες βρίσκονται εντός του απαλλοτριωθέντος ακινήτου. Αυτό το γεγονός από μόνο του δηλώνει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν έχει κατ’ ουδένα τρόπο εγκαταλειφθεί. Η διατήρηση των αρχαιολογικών καταλοίπων και της στρωματογραφίας του αρχαιολογικού χώρου είναι σκοποί αυθύπαρκτοι που δεν απαιτούν οποιαδήποτε περαιτέρω έργα για να θεωρείται ότι υλοποιήθηκε ο σκοπός της απαλλοτρίωσης. Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει υλοποιηθεί μόνο και μόνο με τη διατήρηση του αρχαιολογικού χώρου. Ακύρωση της απαλλοτρίωσης θα αντιστοιχούσε σε παραβίαση των νόμων για την προστασία των αρχαιοτήτων.
Κατ’ ανάλογο τρόπο θα πρέπει να απορριφθεί και ο γενικός ισχυρισμός του αιτητή ότι η προσβαλλόμενη απόφαση παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ισχυρισμός ο οποίος προβάλλεται χωρίς όμως οποιαδήποτε ειδική παραπομπή. Απλώς ο αιτητής αναφέρεται στην κατ’ ισχυρισμόν παραβίαση της ειρηνικής απόλαυσης του δικαιώματος ιδιοκτησίας.
Εκτός του ότι η νομολογία δεν επιτρέπει τη γενική και αόριστη αναφορά στη Σύμβαση χωρίς σύνδεση των επίμαχων διατάξεων με τα γεγονότα της υπόθεσης, η στέρηση της συγκεκριμένης περιουσίας έγινε για σκοπούς δημόσιας ωφελείας και συνεπώς σύμφωνα με τις πρόνοιες του Συντάγματος.
Ο αιτητής υποστηρίζει ακόμα ότι η προσβαλλόμενη απόφαση θα πρέπει να ακυρωθεί γιατί είναι αντίθετη με το Άρθρο 28 του Συντάγματος. Και αυτό γιατί σχετική αίτησή του για έκδοση άδειας οικοδομής στα συγκεκριμένα τεμάχια απορρίφθηκε το 1991, ενώ ανάλογη αίτηση οικοδομής ιδιοκτήτη τεμαχίου που γειτνιάζει με τα τεμάχιά του, είχε ευτυχή κατάληξη. Η απαλλοτρίωση των πιο πάνω τεμαχίων του, ισχυρίζεται ο αιτητής, τον έθεσε σε δυσμενή θέση και αποτελεί δυσμενή διάκριση έναντι του συγκεκριμένου γείτονά του. Στερήθηκε του δικαιώματος να αξιοποιήσει τα τεμάχιά του όπως αυτός θα ήθελε, σε αντίθεση με τον ιδιοκτήτη του γειτνιάζοντος τεμαχίου.
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να λεχθεί ότι τα μεν απαλλοτριωθέντα τεμάχια του αιτητή βρίσκονται στην τοποθεσία «Κοκκινόγια» ενώ του άλλου προσώπου που αναφέρει, στην τοποθεσία «Παμπούλας». Στην περίπτωση εκείνη το Τμήμα Αρχαιοτήτων, μετά από επιτόπια έρευνα και επιτόπια επισκόπηση, αποφάσισε όπως εξαιρέσει το συγκεκριμένο τεμάχιο από την αναγκαστική απαλλοτρίωση με συγκεκριμένους όρους επίβλεψης των χωματουργικών [*522]εργασιών. Αντίθετα, τα απαλλοτριωθέντα τεμάχια που ανήκαν στον αιτητή κρίθηκαν από τους καθ’ ων η αίτηση ότι εμπίπτουν εντός ενός πολύ σημαντικού αρχαιολογικού χώρου της νεολιθικής εποχής.
Εξ άλλου, το θέμα, αν δηλαδή είναι απαραίτητη η διατήρηση της στρωματογραφίας του συγκεκριμένου αρχαιολογικού χώρου στην τοποθεσία «Κοκκινόγια», είναι ζήτημα τεχνικής φύσης και αφορά την ουσιαστική εκτίμηση της διοίκησης η οποία είναι ανέλεγκτη. Ακόμα, το επιχείρημα αυτό θα έπρεπε να εγερθεί προς ακύρωση της απορριπτικής απόφασης ανέγερσης οικοδομής το 1991.
Περαιτέρω, ο αιτητής παρέλειψε να προσδιορίσει με ακρίβεια τα εγειρόμενα θέματα (Δημοκρατία v. Πογιατζής (1992) 3 Α.Α.Δ. 196). Η αρχή της ισότητας των πολιτών επιβάλλει στη διοίκηση ίση και ομοιόμορφη μεταχείριση όλων των πολιτών που τελούν υπό τις ίδιες ή παρόμοιες συνθήκες. Η αρχή αυτή παραβιάζεται όταν η διοίκηση αποφασίζει σε μια περίπτωση με τρόπο διαφορετικό από αυτόν με τον οποίο αποφάσισε στο παρελθόν σε άλλη παρόμοια περίπτωση, εκτός αν έχει αποφασίσει να αλλάξει τακτική ως προς τον τρόπο άσκησης της διακριτικής της εξουσίας (Άρθρο 38 του περί Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου του 1999, Ν.158(Ι)/99).
Ο αιτητής δεν έχει υποβάλει οποιαδήποτε στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι η υπό αναφορά περίπτωση είναι όμοια με τη δική του. Εξ άλλου, όπως είδαμε και πιο πάνω, ενώ στην περίπτωση του γείτονα κρίθηκε ότι θα μπορούσε το τεμάχιό του να εξαιρεθεί, στην περίπτωση των τεμαχίων του αιτητή κρίθηκε ότι αυτά ενέπιπταν σε ένα πολύ σημαντικό αρχαιολογικό χώρο και συνεπώς θα έπρεπε να παραμείνουν απαλλοτριωθέντα.
Έχω ικανοποιηθεί πως στη διαδικασία λήψης της προσβαλλόμενης απόφασης δεν υπήρξε οτιδήποτε μεμπτό. Η αιτιολογία είναι επαρκής, αφού πρόκειται για αρχαιότητες που αναμφίβολα χρειάζονται συντήρηση, ενώ είναι απαραίτητη η διατήρηση της στρωματογραφίας. Η προσφυγή απορρίπτεται, με έξοδα εναντίον του αιτητή, τα οποία υπολογίζω στα €1.300.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο