ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

 

                                                                   (Υπόθεση Αρ. 623/2009)

 

4 Μαΐου, 2011

 

[ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στής]

 

ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

 

1.    PIER CYPRIAN ESTATES LIMITED,

2.    GEORGE D. LORDOS & SONS LIMITED,

3.    LORDOS DEVELOPMENTS COMPANY LIMITED,

                             Αιτητές,

ν.

 

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,

                             Καθ΄ ων η αίτηση.

- - - - - -

Α. Γαβριηλίδης, για τους Αιτητές.

Β. Χριστοφόρου, για τους Καθ΄ ων η αίτηση.

 

- - - - - -

 

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Η αιτήτρια εταιρεία 1 είναι ιδιοκτήτρια πέντε τεμαχίων γης στην περιοχή της λίμνης Παραλιμνίου, ήτοι του αρ. 187(όλο), του 188 σε μερίδιο 107/137, του 432 (όλο), του 433 σε μερίδιο 4/5 και του 678 σε μερίδιο 3/7. Οι αιτήτριες εταιρείες 2 και 3, είναι επίσης ιδιοκτήτριες μεριδίου 3/14 έκαστη του τεμαχίου 678. Με την παρούσα προσφυγή, επιδιώκεται η ακύρωση του Διατάγματος που εξέδωσε ο Υπουργός Εσωτερικών δυνάμει του άρθρου 7(1) του περί Προστασίας και Διαχείρισης Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου, Ν.152(Ι)/2003 (δημοσιεύτηκε στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας ημερ. 13.3.09, Αρ. 4287, Τρίτο Παράρτημα Μέρος ΙΙ, σελ.193) και με το οποίο, η περιοχή της λίμνης Παραλιμνίου καθορίστηκε ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας με αποτέλεσμα τα πιο πάνω ακίνητα των αιτητών να εμπίπτουν ολικώς ή μερικώς εντός της εν λόγω καθορισθείσας Ζώνης.

 

Τα γεγονότα που προηγήθηκαν της έκδοσης της προσβαλλόμενης απόφασης, στο βαθμό που συνδέονται με τους προβαλλόμενους λόγους ακύρωσης, είναι με συντομία τα ακόλουθα. Σύμφωνα με το Ν.153(Ι)/2003 («ο Νόμος») ο Υπουργός Εσωτερικών ως  αρμόδια αρχή για την προστασία και διαχείριση της άγριας πανίδας στη Δημοκρατία, μπορεί προς τον σκοπό της διαφύλαξης, διατήρησης, συντήρησης ή αποκατάστασης μιας επαρκούς ποικιλίας και επιφάνειας οικοτόπων για όλα τα είδη άγριων πτηνών, μετά από γνωμοδότηση της επιστημονικής επιτροπής, η οποία συγκροτείται βάσει του άρθρου 5 του Νόμου, να καθορίζει ειδικές ζώνες προστασίας, περιοχές για τη δημιουργία βιοτόπων καθώς και μέτρα για την αποκατάσταση κατεστραμμένων βιοτόπων. Οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) και οι τόποι κοινοτικής σημασίας (ΤΚΣ) που κηρύσσονται σε ειδικές ζώνες διατήρησης αποτελούν το ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο ειδικών ζωνών (ΦΥΣΗ 2000), για ένταξη στο οποίο κάθε κράτος μέλος της ΕΕ οφείλει να προτείνει τις καταλληλότερες περιοχές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με προειδοποιητική επιστολή ημερ. 29.6.07, έκρινε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία παρέλειψε να χαρακτηρίσει τα πιο κατάλληλα εδάφη σε αριθμό και σε μέγεθος ως ΖΕΠ για την προστασία των ειδών που αναφέρονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ περί της διατήρησης των άγριων πτηνών και άλλων μεταναστευτικών ειδών που εμφανίζονται τακτικά στην Κύπρο.

 

Στις 5.4.07 δημοσιεύθηκε το τοπικό Σχέδιο Παραλιμνίου στο οποίο η περιοχή της Λίμνης Παραλιμνίου είχε καθοριστεί ως Ζώνη Προστασίας Δα1 ενώ προηγουμένως τμήμα της περιοχής ήταν ενταγμένο σε οικιστική Ζώνη Η2 με συντελεστή δόμησης Ο,90:1. Στις 11.10.06 όταν ακόμη οι ιδιοκτησίες των αιτητών βρίσκονταν σε οικιστική ζώνη, οι αιτητές κατέθεσαν αίτηση διαχωρισμού οικοπέδων η οποία, παρά το ότι άρχισε η εξέταση της με το τότε ισχύον νομικό καθεστώς και ήταν δυνατό να εκδοθεί άδεια πριν τη δημοσίευση του νέου Σχεδίου, ωστόσο αυτό δεν συνέβη όχι από υπαιτιότητα των αιτητών. Κατά της τροποποίησης του Τοπικού Σχεδίου υποβλήθηκαν πολυάριθμες ενστάσεις από τους ιδιοκτήτες, μεταξύ των οποίων και από την αιτήτρια 1. Το θέμα εξετάστηκε διεξοδικά από το Πολεοδομικό Συμβούλιο κατά τη μελέτη των ενστάσεων. Οι ενστάσεις της αιτήτριας απορρίφθηκαν μετά την εισήγηση της Επιτροπής Μελέτης Ενστάσεων που είχε ως εξής:

 

«Απόρριψη. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα περιβαλλοντικά δεδομένα και τις τεχνικές δυσκολίες για κατασκευές εντός της Λίμνης, η ΕΜΕ δεν συστήνει την επαναφορά του προηγούμενου καθεστώτος. Εισηγείται, εν τούτοις, ομόφωνα την ανταλλαγή των ιδιοκτησιών με χαλίτικη γη, τη μεταφορά αναπτυξιακών δικαιωμάτων, ή άλλη μορφή αποζημίωσης των ιδιοκτητών.»

 

Σύμφωνα με τις απόψεις του Διευθυντή Υπηρεσίας Περιβάλλοντος και εκπροσώπου του Ταμείου Θήρας το μοναδικό περιβαλλοντικό ενδιαφέρον της συγκεκριμένης περιοχής στα βόρεια της λίμνης περιοριζόταν στη διασφάλιση του καναλιού απορροής των νερών της λίμνης, για σκοπούς εξασφάλισης της υδρολογικής ισορροπίας της λίμνης. Η εισήγηση του Πολεοδομικού Συμβουλίου και η εισήγηση των ειδικών για ένταξη της έκτασης της λίμνης που βρισκόταν ανέκαθεν εκτός ανάπτυξης στο δίκτυο των περιοχών ΦΥΣΗ 2000 κυρίως για την προστασία του νερόφιδου Νaatrix Naatrix οδήγησε στη δημοσίευση του τελικού Τοπικού Σχεδίου Παραλιμνίου κατόπιν έγκρισης του από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 18.3.09. Σύμφωνα με αυτό, η περιοχή που ανέκαθεν βρισκόταν εκτός των ζωνών Ανάπτυξης παρέμεινε σε Ζώνες Προστασίας Δα1 και η περιοχή που μέχρι τις 5.4.07 ενέπιπτε σε οικιστική Ζώνη Η2 επανεντάχθηκε σε οικιστική Ζώνη Κα8 με μειωμένο συντελεστή δόμησης.

 

Η Επιστημονική Επιτροπή πρότεινε τον καθορισμό συγκεκριμένης περιοχής της Λίμνης ως ΖΕΠ από τον Υπουργό Εσωτερικών και ως ΤΚΣ από τον Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών πόρων και Περιβάλλοντος με κοινά όρια. Το Ταμείο Θήρας διέθετε επιστημονικά στοιχεία, τα οποία καταδείκνυαν την ορνιθολογική αξία της περιοχής, που περιλήφθηκαν σε ειδική επιστημονική έκδοση ενώ όλη η περιοχή της λίμνης κατά τον ουσιώδη χρόνο καθοριζόταν με βάση το Τοπικό Σχέδιο ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας Δα1. Ακολούθησε η γνωστοποίηση ημερ. 16.1.09 του Υπουργού Γεωργίας σύμφωνα με την οποία η περιοχή της λίμνης Παραλιμνίου ανακηρύχθηκε ως ΤΚΣ (εναντίον της οποίας οι αιτητές υπέβαλαν ενστάσεις) και η έκδοση του προσβαλλόμενου διατάγματος.

 

Συμπληρωματικά θα πρέπει να σημειωθεί ότι μετά την καταχώρηση της παρούσας προσφυγής, στις 31.12.09 δημοσιεύτηκε ο τελικός κατάλογος των περιοχών ως Τόποι Κοινοτικής Σημασίας για συμπερίληψη στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 από τον υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, απόφαση που προσέβαλαν ο αιτητές με ξεχωριστή προσφυγή (υπόθεση αρ. 275/2010).

 

Είναι κοινό έδαφος ότι το διάταγμα βασίστηκε ως επί το πλείστον στη σχετική έκθεση της επιστημονικής επιτροπής, η οποία εξάλλου, αποτελεί ουσιώδη τύπο κατά τη σχετική νομοθεσία. Το περιεχόμενο της σύστασης διαμορφώθηκε και αποφασίστηκε από την Επιστημονική Επιτροπή σε δυο συνεδρίες ημερ. 17.11.08 κα 19.12.08. Από τα πρακτικά που επισυνάφθηκαν στην αγόρευση των αιτητών ανακύπτει θέμα κακής σύνθεσης. Σύμφωνα με το άρθρο 4 του Νόμου η Επιστημονική Επιτροπή είναι δωδεκαμελής και αποτελείται από:

 

(α)   το Διευθυντή της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος ή εκπρόσωπο του ο οποίος ενεργεί ως πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής,

 

(β)   τον Προϊστάμενο του Ταμείου Θήρας ή εκπρόσωπό του,

 

(γ)   το Διευθυντή του Τμήματος Αλιείεας και Θαλάσσιων ερευνών ή εκπρόσωπό του,

 

(δ)   το Διευθυντή του Τμήματος Δασών ή εκπρόσωπο του,

 

(ε)   το Διευθυντή του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών ή εκπρόσωπό του,

 

(στ) το Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως ή εκπρόσωπο του,

 

(ζ)   ένα μέλος που υποδεικνύεται από την Ενωση Δήμων,

 

(η)   ένα μέλος που υποδεικνύεται από την Ενωση Κοινοτήτων Κύπρου,

 

(θ)   ένα μέλος που υποδεικνύεται από την Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών και Οικολογικών Οργανώσεων Κύπρου,

 

(ι)    ένα μέλος που υποδεικνύεται από την Κυπριακή Ομοσπονδία Κυνηγίου και Διατήρησης Αγριας Ζωής, και

 

(ια)  δύο μέλη που υποδεικνύονται από τον Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος.»

 

 

Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 5(2) του Νόμου «η επιστημονική Επιτροπή βρίσκεται σε απαρτία όταν παρευρίσκονται στη συνεδρίαση ο πρόεδρος ή εκπρόσωπος του και έξι τουλάχιστον μέλη».

 

Στη συνεδρίαση ημερ. 19.12.08 που λήφθηκε και η τελική απόφαση για υποβολή της σχετικής γνωμοδότησης στον Υπουργό Εσωτερικών, παρόντες ήταν εκπρόσωπος του Προέδρου και πέντε μόνο μέλη, δηλαδή συνολικά έξι μέλη[1]. Προδήλως η Επιστημονική Επιτροπή δεν συνεδρίαζε σε απαρτία και συνεπώς, κατ΄ εφαρμογή του άρθρου 23 του περί Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου Ν.158(Ι)/99, η συνεδρίαση κρίνεται παράνομη.  

 

Ο απαντητικός ισχυρισμός των καθ’ ων η αίτηση ότι κατά την πιο πάνω συνεδρία υπήρχε η προβλεπόμενη απαρτία λόγω συμμετοχής του κ. Κασίνη από το Ταμείο Θήρας ως έκτου μέλους της Επιτροπής, δεν ευσταθεί. Όπως αναφέρεται στο πρακτικό ο κ. Κασίνης ήταν παρακαθήμενος και δεν εκπροσωπούσε τον Προϊστάμενο του Ταμείου Θήρας ως μέλος της Επιτροπής, αφού στη σύνθεση περιλαμβανόταν ήδη εκπρόσωπος του, ο κ. Παναγίδης.  Εφόσον στη συγκρότηση της Επιτροπής συμμετέχει το Ταμείο Θήρας με ένα μόνο εκπρόσωπο, η παρουσία του κ. Κασίνη δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να καλύψει τον κατώτερο αριθμό μελών που ορίζει ο Νόμος. Επίσης κατά την ίδια συνεδρία  ο αριθμός των παρόντων μελών της Επιτροπής (6) με τον αριθμό των απόντων μελών (3) σε άθροισμα είναι 9 μέλη, δηλαδή 3 λιγότερα από τα 12 μέλη από τα οποία πρέπει να είναι συγκροτημένη η Επιτροπή.

 

Θέμα κακής σύνθεσης της Επιστημονικής Επιτροπής κατά τη λήψη της προσβαλλόμενης απόφασης φαίνεται ότι υπάρχει και εκ του γεγονότος ότι τα άτομα που είχαν κληθεί στη συνεδρία δυνάμει του άρθρου 8 του Νόμου και παρουσιάζονται στο σχετικό πρακτικό ως παρακαθήμενοι, δεν  αποχώρησαν πριν από τη διαβούλευση για λήψη της απόφασης, ως επιτάσσει το άρθρο 21(2) του περί Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου (Ν. 158(1)/99).

 

Προκύπτει περαιτέρω θέμα κακής σύνθεσης διότι ενώ στη συνεδρία διότι ενώ στη συνεδρία της 17.11.08 η οποία δεν ασχολήθηκε με προκαταρκτικά θέματα αλλά με θέματα ουσίας απουσίαζε το μέλος κ. Μ. Καρεκλάς, στην επόμενη συνεδρία της 19.12.08 ήταν παρών. Δεν προκύπτει ωστόσο από τα πρακτικά να ενημερώθηκε για τα όσα είχαν προηγηθεί στην απουσία του ώστε να μπορεί να συμμετέχει. Η πτυχή της πάσχουσας σύνθεσης οργάνου λόγω συμμετοχής μελών απόντων από προηγούμενες συνεδρίες χωρίς να έχει επαναληφθεί η διαδικασία ή να έχει ενημερωθεί πλήρως με όλα τα στοιχεία που είναι αναγκαία για τη λήψη της απόφασης, αναλύεται στη καταληκτική πρόνοια του άρθρου 22 του Ν. 158(Ι)/99 και εμπεδώθηκε στην πάγια νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου (βλ. Πειθαρχικό Συμβούλιο Ιατρών ν. Δρ. Νίκου Παυλίδη, Δρ. Μιχάλη Αγκαστινιώτη, ΑΕ 132/2007, ημερ. 20.05.10, Αndreas Panayiotou v. Republic (1972) 3 CLR 337, Λ. Ευσταθίου κ.α. ν. Παναγιώτας  Πολυβίου και Φορέα Ισότιμης Κατανομής Βαρών (2000) 3 ΑΑΔ 367).

 

Σημειώνω περαιτέρω, ότι δεν προκύπτει από τα στοιχεία των διοικητικών φακέλων, ότι τα μέλη που απουσίαζαν τόσο κατά τη συνεδρία της 17.11.08  όσο και κατά τη συνεδρία της 19.12.08, έλαβαν οποιαδήποτε ειδοποίηση για  συμμετοχή στη συνεδρία ή ότι κλήθηκαν σύμφωνα με το άρθρο 5(1) του Νόμου που προνοεί τα ακόλουθα:

 

«Ο Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής διευθύνει τις εργασίες της, καταρτίζει την ημερήσια διάταξη κάθε συνεδρίας και μεριμνά ώστε αυτή, μαζί με γραπτή πρόσκληση, να κοινοποιείται σε κάθε μέλος τουλάχιστον επτά ημέρες πριν από τη συνεδρίαση.»

 

 

Η κακή σύνθεση της Επιστημονικής Επιτροπής ως συμβουλευτικού οργάνου που μετέχει στη διαδικασία παραγωγής της διοικητικής πράξης, οδηγεί αναπόδραστα σε ακύρωση και το προσβαλλόμενο διάταγμα στην ολότητα του. Παρά το ότι ο ακυρωτικός λόγος που άπτεται της σύνθεσης συλλογικού οργάνου, διαπερνά το εύρος της όλης διαδικασίας, κρίνω σκόπιμο να ασχοληθώ επιγραμματικά και με τον ισχυρισμό που προβάλλουν οι αιτητές αναφορικά με την έλλειψη αιτιολογίας.

 

Πράγματι από την σχετική εισήγηση της Επιστημονικής Επιτροπής δεν προκύπτει ικανοποιητική αιτιολογία για το ότι το εκδοθέν διάταγμα εκτείνεται σε ευρύτερη περιοχή στο βόρειο τμήμα της Λίμνης, με αποτέλεσμα, σύμφωνα με τα όσα ισχυρίζονται οι αιτητές να καλύψει και σημαντικό μέρος του τεμαχίου 187 για το οποίο  εκκρεμούσε η αίτηση των αιτητών για διαχωρισμό οικοπέδων.

 

Συγκεκριμένα στην πρώτη συνεδρία της Επιτροπής για το θέμα σημειώνονται τα ακόλουθα:

 

«Λίμνη Παραλιμνίου

 

Παρουσιάστηκε χάρτης με τα προτεινόμενα όρια, από τα οποία έχει εξαιρεθεί περιοχή στο βόρειο μέρος της Λίμνης, για την οποία υπάρχει αίτηση για διαχωρισμό οικοπέδων.»

 

 

Στην επόμενη τελική συνεδρία δεν γίνεται οποιαδήποτε ειδική αναφορά στην εν λόγω περιοχή παρά μόνο ότι σύμφωνα με το βιογεωγραφικό σεμινάριο που έγινε στις Βρυξέλλες προκύπτει η ανάγκη για επέκταση υφιστάμενων προστατευομένων περιοχών όσον αφορά οικοτόπους και είδη. Δεν λέχθηκε σχετικά με τα επίδικα ακίνητα των αιτητών ο,τιδήποτε που να αναιρεί την αρχική τοποθέτηση της Επιτροπής, η οποία φαίνεται να υιοθετείται και ως τελική εισήγηση προς τον Υπουργό. Αυτό επιβεβαιώνει το ακόλουθο απόσπασμα από την επιστολή του Ταμείου Θήρας προς τον Υπουργό εσωτερικών ημερ. 3.3.09 (παράρτημα Ζ στη αγόρευση των αιτητών):

 

«… παρακαλείσθε όπως εγκρίνεται και υπογράψετε το διάταγμα εντός του φακέλου, με το οποίο καθορίζεται η Λίμνη Παραλιμνίου που φαίνεται στον πίνακα και στο Ερ. 112 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας. Στην προτεινόμενη περιοχή έχει αποφασιστεί από την Επιστημονική Επιτροπή όπως σε αυτό το στάδιο εξαιρεθεί μέρος του βορείου τμήματος της Λίμνης για το οποίο εκκρεμεί αίτηση για διαχωρισμό οικοπέδων, μέχρις ότου ολοκληρωθεί η διαδικασία αξιολόγησης της Μελέτης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον η οποία έχει υποβληθεί από τον αιτητή.»

 

 

Παρά την ξεκάθαρη επιστημονική εισήγηση για εξαίρεση του επηρεαζόμενου τεμαχίου 187 των αιτητών για τα οποία εκκρεμούσε η εξέταση διαχωρισμού οικοπέδων, το εκδοθέν διάταγμα φαίνεται ότι καθιστά ΖΕΠ και μέρος των εν λόγω κτημάτων χωρίς οποιαδήποτε αιτιολογία.

 

Είναι επίσης αντιφατικό εκ μέρους της διοίκησης με το προσβαλλόμενο διάταγμα να εντάσσει μέρος των τεμαχίων 187 και 188 σε Ζώνη Ειδικής Προστασίας ενώ με το Εγκεκριμένο Τοπικό Σχέδιο Παραλιμνίου αυτά εμπίπτουν σε οικιστική ζώνη (Κα8).

 

Το Δικαστήριο βεβαίως, δεν υπεισέρχεται στον έλεγχο της επιστημονικότητας των συμπερασμάτων πάνω στα όποια στηρίχθηκε το προσβαλλόμενο διάταγμα. Η λήψη τέτοιου είδους αποφάσεων στηρίζεται κυρίως σε επιστημονικές εισηγήσεις παρά στις όποιες πολεοδομικές ή άλλες απόψεις των τοπικών αρχών. Πέραν όμως της επιστημονικής έκδοσης (παράρτημα 3 στην ένσταση) που αποτέλεσε το έρεισμα έκδοσης του προσβαλλόμενου διατάγματος αναφορικά  τουλάχιστον με την διασφάλιση της ορνιθολογικής αξίας της περιοχής, δεν διαπιστώνω στην εισήγηση της Επιτροπής για τη Λίμνη Παραλιμνίου σαφή αιτιολογία για την ένταξη της επίδικη ιδιοκτησίας των αιτητών.

 

Για όλους τους πιο πάνω λόγους η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται με έξοδα πλέον ΦΠΑ υπέρ των αιτητών όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή.

 

 

                                                                         Α. ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.

 

 

ΣΦ.