ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Συνεκδικαζόμενες Υποθέσεις Αρ. 643/2012 και 790/2012)
25 Ιουνίου, 2012
[ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ/στης]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 2, 28, 129, 146 ΚΑΙ 198 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
(Υπόθεση Αρ. 643/2012)
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΣ ΚΑΙ ΜΑΡΙΚΑ ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΥ ΩΣ ΦΥΣΙΚΟΙ ΚΗΔΕΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΑΝΗΛΙΚΟΥ ΥΙΟΥ ΤΟΥΣ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΥ,
Αιτητές,
ΚΑΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,
2. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΜΥΝΑΣ,
3. ΑΡΧΗΓΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ,
4. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ-ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ-ΜΟΡΦΟΥ,
5. ΟΛΓΑΣ ΗΛΙΑΔΟΥ (ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ (ΣΣΝΣ)),
Καθ΄ ων η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 790/2012)
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΣ ΚΑΙ ΜΑΡΙΚΑ ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΥ ΩΣ ΦΥΣΙΚΟΙ ΚΗΔΕΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΑΝΗΛΙΚΟΥ ΥΙΟΥ ΤΟΥΣ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΥ,
Αιτητές,
ΚΑΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΜΥΝΑΣ,
Καθ΄ ων η αίτηση.
____________________
Μ. Καλλιγέρου (κα.), για τους Αιτητές.
Λ.Ουστά (κα.), Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α΄, για τους Καθ΄ ων η αίτηση.
_______________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ.: Με την Προσφυγή 643/12 ζητείται διακήρυξη και/ή απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ότι η απόφαση των καθ΄ ων η αίτηση, η οποία κοινοποιήθηκε στους αιτητές στις 23.3.12 και περιλαμβάνει ειδοποίηση ημερ. 22.2.12 σύμφωνα με την οποίαν ο ανήλικος, υιός των αιτητών, Ιωάννης Καλλίγερος, υποχρεούται να καταταγεί στις τάξεις της Εθνικής Φρουράς, είναι άκυρη, παράνομη και αντισυνταγματική.
Με την Προσφυγή 790/12 ζητείται διακήρυξη και/ή απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ότι η απόφαση του Υπουργού Άμυνας, που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας ημερ. 27.4.12, σύμφωνα με την οποίαν και στο βαθμό που αυτή ερμηνεύεται ότι καλεί σε κατάταξη στην Εθνική Φρουρά τον ανήλικο υιό των αιτητών Ιωάννη Καλλίγερο, είναι άκυρη, παράνομη και αντισυνταγματική.
Τα γεγονότα της υπόθεσης είναι σχετικά απλά. Ο ανήλικος Ιωάννης Καλλίγερος γεννήθηκε στην Κύπρο, στις 12.12.94, από πατέρα που είναι Έλληνας υπήκοος και μητέρα που είναι Κύπρια. Ουδέποτε υπέβαλε οποιαδήποτε αίτηση για απόκτηση της ιδιότητας του πολίτη της Δημοκρατίας. Τίθεται επομένως το ερώτημα κατά πόσον ο προαναφερόμενος μπορεί να θεωρηθεί ως πολίτης της Δημοκρατίας σύμφωνα με τους σχετικούς περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμους και τους σχετικούς περί Εθνικής Φρουράς Νόμους, ώστε να είναι και στρατεύσιμος.
Ηγέρθη προδικαστική ένσταση στην Προσφυγή 643/12 ότι με αυτήν δεν προσβάλλεται εκτελεστή διοικητική πράξη και γι΄ αυτό καταχωρήθηκε στη συνέχεια η Προσφυγή 790/12 για την οποίαν δεν υπάρχει παρόμοια προδικαστική ένσταση.
Έχοντας κατά νού την έννοια της εκτελεστής διοικητικής πράξης θεωρώ ότι τόσο με την πρώτη όσο και με τη δεύτερη προσφυγή προσβάλλονται εκτελεστές διοικητικές πράξεις. Συγκεκριμένα με το έντυπο-ειδοποίηση ημερ. 22.2.12, η οποία απευθύνεται προς τον «στρατεύσιμο» Καλλίγερο Ιωάννη, αυτός καλείται να καταταγεί στην Εθνική Φρουρά μετά τη λήξη της αναβολής κατάταξης του στις 30.6.12, δηλαδή όπως καταταγεί με την 2012Β/ΕΣΣΟ τον Ιούλιο του 2012 και πληροφορείται ότι εάν δεν καταταγεί θα του επιβληθούν όλες οι προβλεπόμενες κυρώσεις εφόσον αυτός θα κηρυχθεί ανυπότακτος. Θεωρώ ότι η προσβαλλόμενη πράξη δημιουργεί έννομα αποτελέσματα.
Μελέτησα με προσοχή όλα τα ενώπιον μου στοιχεία και κατέληξα στο συμπέρασμα ότι οι αιτητές έχουν δίκαιο στην προκείμενη περίπτωση. Σχετικός είναι ο περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμος του 2002 (Ν 141(Ι)/2002), όπως τροποποιήθηκε, στον οποίον προνοείται ότι πολίτες της Δημοκρατίας είναι τα πρόσωπα τα οποία κατά την ημερομηνία έναρξης της ισχύος του νόμου εκείνου απέκτησαν ή δικαιούνται να αποκτήσουν την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου εκείνου ή με βάση το Παράρτημα Δ της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης της Δημοκρατίας της Κύπρου (Άρθρο 108). Στο άρθρο 109 (1) του ιδίου νόμου προνοείται ότι πρόσωπο που γεννήθηκε στην Κύπρο κατά ή μετά την 16.8.1960 είναι πολίτης της Δημοκρατίας αν κατά το χρόνο της γέννησης του οποιοσδήποτε από τους γονείς του ήταν πολίτης της Δημοκρατίας ή σε περίπτωση που κατά το χρόνο της γέννησης του δεν ζούσαν οι γονείς του οποιοσδήποτε απ΄ αυτούς θα εδικαιούτο να καταστεί πολίτης της Δημοκρατίας. Το εδάφιο 3 του άρθρου 109, όμως, προνοεί ότι οι διατάξεις των εδαφίων 1 και 2 δεν εφαρμόζονται στις περιπτώσεις προσώπου που γεννήθηκε είτε στην Κύπρο, είτε στο εξωτερικό, κατά την περίοδο μεταξύ της 16.8.1960 και της 11.6.1999, αν το πρόσωπο αυτό θα αποκτούσε την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας λόγω του ότι, κατά το χρόνο της γέννησης του, «η μητέρα του» ήταν, ή δικαιούτο να καταστεί, πολίτης της Δημοκρατίας. Πρόκειται για εξαίρεση που δημιουργήθηκε ένεκα της τροποποίησης της πρόνοιας ότι η ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας προερχόταν αρχικά μόνο από τον πατέρα.
Επομένως είναι προφανές ότι πολίτες της Δημοκρατίας είναι τα πρόσωπα που απέκτησαν ή δικαιούνται να αποκτήσουν την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας, εξαιρουμένων όμως εκείνων που γεννήθηκαν μεταξύ 16.8.1960 και 11.6.1999, στην Κύπρο ή στο εξωτερικό, και δικαιούνται να αποκτήσουν την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας επειδή, κατά το χρόνο της γέννησής τους, «η μητέρα τους» ήταν πολίτης της Δημοκρατίας ή δικαιούτο να καταστεί πολίτης της Δημοκρατίας.
Προκύπτει επομένως, σαφώς, ότι ο ανήλικος Ιωάννης Καλλίγερος, ο οποίος γεννήθηκε μεταξύ 16.8.1960 και 11.6.1999, και ο οποίος δικαιούται να αποκτήσει την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας επειδή κατά το χρόνο της γέννησης του η μητέρα του ήταν πολίτης της Δημοκρατίας (αλλά όχι ο πατέρας του), δεν θεωρείται πολίτης της Δημοκρατίας δυνάμει των άρθρων 108 και 109 του Ν 141(Ι)/2002 (χωρίς την υποβολή σχετικής αίτησης και έγκρισή της).
Οι ίδιες πρόνοιες που περιλαμβάνονται στα προαναφερόμενα άρθρα 108 και 109 του Ν 141(Ι)/2002 περιλαμβάνονται και στους περί του Πολίτου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νόμους του 1967 μέχρι 1999, όπως τροποποιήθηκαν. Στο άρθρο 4 (1) των Νόμων εκείνων καθορίζεται η ιδιότητα του πολίτη δυνάμει γέννησης ή καταγωγής. Προνοείται και εκεί ότι πρόσωπο που γεννήθηκε στην Κύπρο κατά ή μετά την 16.8.1960 είναι πολίτης της Δημοκρατίας αν κατά το χρόνο της γέννησης του οποιοσδήποτε από τους γονείς του ήταν πολίτης της Δημοκρατίας. Στο εδάφιο 3 όμως του άρθρου 4 υπάρχει και πάλι η ίδια εξαίρεση που υπάρχει στο άρθρο 109 (3) του Ν 141(Ι)/2002. Προνοείται λοιπόν στο άρθρο 4 (3) και αυτών των Νόμων ότι οι διατάξεις των εδαφίων 1 και 2 (του άρθρου 4) δεν εφαρμόζονται στις περιπτώσεις προσώπου που γεννήθηκε είτε στην Κύπρο, είτε σε οποιαδήποτε ξένη χώρα κατά την περίοδο μεταξύ της 16.8.1960 και της 11.6.1999, αν το πρόσωπο αυτό θα αποκτούσε την ιδιότητα του πολίτη λόγω του ότι, κατά το χρόνο της γέννησης του, «η μητέρα του» ήταν ή δικαιούτο να καταστεί πολίτης της Δημοκρατίας. Υπάρχουν επιφυλάξεις στο άρθρο 4 (3) σύμφωνα με τις οποίες πρόσωπα που εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία (στην οποίαν ανήκει και ο ανήλικος Ιωάννης Καλλίγερος) δικαιούνται να υποβάλουν αίτηση στον αρμόδιο Υπουργό, κατά τον καθορισμένο τρόπο, για να εγγραφούν ως πολίτες της Δημοκρατίας. Σε περίπτωση ανηλίκων τέτοια αίτηση μπορεί να υποβάλει ο πατέρας ή η μητέρα του ανηλίκου. Επομένως και από αυτούς του νόμους, τους περί του Πολίτου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νόμους, φαίνεται και πάλι σαφώς ότι πρόσωπα που γεννήθηκαν μεταξύ των δύο προαναφερόμενων ημερομηνιών είτε στην Κύπρο, είτε στο εξωτερικό, από μητέρα Κύπρια αλλά από πατέρα μη Κύπριο, δεν αποκτούν αυτόματα την ιδιότητα του πολίτη της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά δικαιούνται να την αποκτήσουν, κατόπιν σχετικής αιτήσεως.
Σχετικός με τις παρούσες προσφυγές είναι και ο περί Εθνικής Φρουράς Νόμος του 2011 (Ν 19(Ι)/2011), ο οποίος ενωποιεί και αναθεωρεί τους περί της Εθνικής Φρουράς Νόμους του 1964-2008. Στο άρθρο 2 του νόμου αυτού επεξηγείται ότι πολίτης της Δημοκρατίας σημαίνει πρόσωπο που απέκτησε ή δικαιούται να αποκτήσει την Κυπριακή υπηκοότητα σύμφωνα με τους περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμους του 2002-2009, όπως εκάστοτε τροποποιούνται ή αντικαθίστανται και περιλαμβάνει και πρόσωπο του οποίου ο πατέρας ή η μητέρα είναι Κυπριακής καταγωγής, σύμφωνα με το Παράρτημα ‘Δ’ της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Θεωρώ ότι σύμφωνα και με αυτό τον ορισμό, ο οποίος βασίζεται και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τους περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμους, όπως από καιρού εις καιρόν τροποποιούνται, ο ανήλικος Ιωάννης Καλλίγερος δεν είναι πολίτης της Δημοκρατίας εφόσον, σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις του περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμου, όπως τροποποιήθηκε, εμπίπτει στην εξαίρεση σύμφωνα με την οποία για να δικαιούται να καταστεί πολίτης της Δημοκρατίας θα πρέπει να υποβάλει σχετική αίτηση στον αρμόδιο Υπουργό. Το άρθρο 18 του νόμου αυτού προνοεί ότι υποχρέωση εκπλήρωσης στρατιωτικής υπηρεσίας έχουν όλοι οι πολίτες της Δημοκρατίας. Στο άρθρο 21 (1) (γ) (ii) προνοείται ότι μειωμένη στρατιωτική θητεία διάρκειας 6 μηνών οφείλει να υπηρετήσει όποιος γεννήθηκε οπουδήποτε, κατά την περίοδο μεταξύ της 16.8.1960 και της 11.6.1999, του οποίου ο πατέρας δεν είναι πρόσωπο Κυπριακής καταγωγής εξ αρρενογονίας «και αποκτά την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας, λόγω του ότι κατά το χρόνο της γέννησης του η μητέρα του ήταν ή εδικαιούτο να καταστεί πολίτης της Δημοκρατίας». Θεωρώ ότι και αυτή η πρόνοια συνάδει με τις προαναφερόμενες εξαιρέσεις αναφορικά με τα πρόσωπα που γεννήθηκαν μεταξύ των προαναφερομένων δύο ημερομηνιών και των οποίων η μητέρα μόνον είναι Κύπρια ή δικαιούται να καταστεί Κύπρια πολίτης. Και σ΄ αυτή την πρόνοια προνοείται ότι το πρόσωπο που υποχρεούται (και δικαιούται) σε μειωμένη στρατιωτική θητεία διάρκειας 6 μηνών, είναι πρόσωπο που γεννήθηκε μεταξύ των δύο προαναφερόμενων ημερομηνιών, από μητέρα Κύπρια ή που δικαιούται να καταστεί πολίτης της Δημοκρατίας, «και αποκτά την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας». Δηλαδή αν δεν αποκτήσει την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας (κατόπιν αιτήσεως) τότε είναι προφανές ότι δεν υπόκειται στην υποχρέωση έστω και μειωμένης στρατιωτικής θητείας διάρκειας 6 μηνών.
Από όλα τα προαναφερόμενα μου φαίνεται σαφές ότι ο ανήλικος Ιωάννης Καλλίγερος που γεννήθηκε μεταξύ των προαναφερομένων δύο ημερομηνιών, στην Κύπρο, από μητέρα Κύπρια και από πατέρα μη Κύπριο, και ο οποίος ουδέποτε υπέβαλε αίτηση για να καταστεί πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως Κύπριος πολίτης ή ως πρόσωπο δικαιούμενο (αυτόματα), δυνάμει των προαναφερόμενων νόμων, να καταστεί Κύπριος πολίτης και επομένως ως στρατεύσιμος, διότι εμπίπτει στην προαναφερόμενη εξαίρεση, σύμφωνα με την οποία, για να θεωρηθεί ως τέτοιος, θα πρέπει να υποβάλει σχετική αίτηση στις αρμόδιες αρχές, πράγμα που δεν έπραξε.
Υποβλήθηκε, από τους αιτητές, ότι αν οι προαναφερόμενοι σχετικοί νόμοι ερμηνεύονταν κατά τρόπο που να περιλαμβάνει στους Κύπριους πολίτες και άτομα όπως τον Ιωάννη Καλλίγερο, αυτό θα ερχόταν σε αντίθεση με τις πρόνοιες του άρθρου 198 του Συντάγματος. Ενόψει των προαναφερόμενων συμπερασμάτων μου δεν θεωρώ απαραίτητο να αποφασίσω τελεσίδικα το σημείο αυτό. Παρατηρώ όμως ότι το άρθρο 198 του Συντάγματος, το οποίο προβλέπει ότι οι διατάξεις του ισχύουν μέχρι να ψηφιστεί νόμος περί ιθαγενείας, που να τις περιλαμβάνει, προνοεί, μεταξύ άλλων, ότι την ιθαγένεια της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει ο γεννημένος στην Κύπρο, κατά την ημερομηνία ενάρξεως της ισχύος του Συντάγματος ή μετά από αυτή, εάν «ο πατέρας του» είχε αποκτήσει την ιθαγένεια της Δημοκρατίας, κατά την προαναφερόμενη ημερομηνία, ή θα την αποκτούσε δυνάμει των διατάξεων του Παρτήματος Δ της Συνθήκης Εγκαθιδρύσεως, εάν δεν είχε αποθάνει. Ο σχετικός νόμος, όπως ήδη σημειώθηκε, περιλαμβάνει, μετά την αντικατάσταση του αρχικού άρθρου 4 με το νέο άρθρο 4, που έγινε από το Ν 65(Ι)/1999, πρόνοια ότι πολίτης της Δημοκρατίας είναι, μεταξύ άλλων, πρόσωπο που κατά το χρόνο της γέννησής του, «οποιοσδήποτε» από τους γονείς του ήταν πολίτης της Δημοκρατίας. Δεν έγινε όμως ανίστοιχη τροποποίηση του άρθρου 198 και επομένως τίθεται το ζήτημα αν το νέο άρθρο 4, που εισήχθη στον περί του Πολίτου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νόμο του 1967, με το Ν 65(Ι)/1999, συνάδει ή όχι με το άρθρο 198 του Συντάγματος. Όμως το θέμα δεν αποφασίζεται τελεσίδικα στην παρούσα υπόθεση επειδή δεν είναι απαραίτητο. Χρήσιμη αναφορά στο θέμα αυτό μπορεί να γίνει στο σύγγραμμα «Σύνταγμα Κυπριακής Δημοκρατίας», Α.Ν. Λοίζου, στις σελ. 441-445.
Για τους λόγους που προσπάθησα να εξηγήσω και οι δύο προσφυγές επιτυγχάνουν και εκδίδονται αποφάσεις ως το αιτητικό Α στην Προσφυγή 643/12 και ως το αιτητικό Α στην Προσφυγή 790/12. Έξοδα επιδικάζονται υπέρ των αιτητών, πλέον Φ.Π.Α., αν υπάρχει, να υπολογιστούν από τον αρμόδιο Πρωτοκολλητή και να υποβληθούν για έγκριση από το δικαστήριο.
Μ.Μ. ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ,
Δ.
/ΕΑΠ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο