ANΩΤΑΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Άρθρο 23(3)(δ) του Ν. 33/64 – Μεταβατικές Διατάξεις)
(Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 51/2021)
5 Νοεμβρίου, 2025
[ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, ΚΑΡΑΚΑΝΝΑ, Δ/ΣΤΕΣ]
ΛΟΥΚΑΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ,
Εφεσείων,
v.
1. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΝΑΔΑΣΜΟΥ,
2. ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΝΑΔΑΣΜΟΥ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ,
Εφεσίβλητων.
---------------
Σ. Δουραχίδου (κα) με Ε. Σωκράτους (κα) για Σ. Σωκράτους, για τον εφεσείοντα.
Γ. Χατζηπροδρόμου, δικηγόρος της Δημοκρατίας για Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους εφεσίβλητους.
----------------
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Τ. Θ. Οικονόμου, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ.: To Σχέδιο Ενοποίησης και Αναδιανομής (Αναδασμός) επηρέασε ακίνητη ιδιοκτησία του εφεσείοντα στην περιοχή Αραδίππου. Αυτός αντέδρασε με ενστάσεις που οδήγησαν σε ιεραρχικές προσφυγές.
Η απόφαση της Επιτροπής Εξέτασης Ιεραρχικών Προσφυγών (εν τοις εφεξής «η Επιτροπή») επί της τρίτης ιεραρχικής προσφυγής του εφεσείοντα, προσβλήθηκε από τον εφεσείοντα ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου. Το δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή εξ ου και η παρούσα έφεση.
Η επίμαχη απόφαση της Επιτροπής ήταν το τελικό αποτέλεσμα δύο συνεδριών αυτής που έλαβαν χώρα στις 10.5.2016 και στις 15.6.2016. Τηρήθηκε ενιαίο πρακτικό στο οποίο καταγράφεται ότι το μέλος της Επιτροπής Χρ. Κουρτελλάρης (εκπρόσωπος Ε.Κ.Α.) «ήταν παρών μόνο στη συνεδρίαση της 10ης Μαΐου 2016» χωρίς να καταγράφεται οποιαδήποτε αιτιολογία για την απουσία του στις 15.6.2016.
Προβλήθηκε ως λόγος ακύρωσης η κακή σύνθεση της Επιτροπής «σε ότι αφορά την απουσία του μέλους Χρ. Κουρτελλάρη από τη συνεδρία της Επιτροπής ημερ. 15.6.2016», όπως το πρωτόδικο δικαστήριο προσδιόρισε το ζήτημα. Περιορίστηκε όμως να αναφέρει τα εξής:
«…Διαπιστώνω πως πράγματι, τα πρακτικά των δύο συνεδριών της Επιτροπής, ημερομηνίας 10.5.2016 και 15.6.2016, είναι ενοποιημένα σε ένα πρακτικό. Παρόλα ταύτα, δεν εντοπίζω να αναδύεται οποιοδήποτε ζήτημα, αφ' ης στιγμής διατυπώνεται και αντανακλάται σε αυτά, η πραγματική εικόνα του περιεχομένου της συνεδρίας. Στην πρώτη σελίδα των ενοποιημένων πρακτικών (Παράρτημα 16 στην Ένσταση), αναφέρεται ότι το Μέλος Χρ. Κουρτελλάρης, ήταν παρών μόνον κατά τη συνεδρία της Επιτροπής ημερομηνίας 10.5.2016, ενώ προκύπτει να προσκλήθηκε, μέσω τηλεομοιότυπου μηνύματος ημερομηνίας 8.6.2016.»
Δεν ασχολήθηκε με τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η μη δικαιολογηθείσα επί του πρακτικού απουσία του κ. Κουρτελλάρη από τη δεύτερη συνεδρία. Τούτο ήταν διαφορετικό ζήτημα από την διαπίστωση στην οποία, σε άλλο σημείο της απόφασης του προέβη, ότι από το φάκελο της υπόθεσης προκύπτει ότι το εν λόγω μέλος είχε προσκληθεί στη δεύτερη συνεδρίαση με τηλεομοιότυπο ημερ. 8.6.2016. Το πρόβλημα, εν προκειμένω, αφορούσε στη μη δικαιολογηθείσα απουσία προσκληθέντος μέλους ενός συλλογικού οργάνου από δεόντως συγκληθείσα συνεδρία.
Ήταν η θέση του ευπαιδεύτου δικηγόρου των εφεσιβλήτων ότι η απουσία του μέλους αυτού δεν καθιστούσε κακή τη σύνθεση της Επιτροπής, εφόσον κλήθηκε νόμιμα, καταγράφηκε η απουσία του στα πρακτικά και υπήρχε η απαραίτητη απαρτία της Επιτροπής για τη λήψη απόφασης.
Απάντηση στο ερώτημα αυτό δόθηκε από την Πλήρη Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Αντέννα Λτδ ν. Αρχής Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου (Αρ. 1) (2013) 3 ΑΑΔ 242, 250-252:
«Κατά γενική αρχή του διοικητικού δικαίου στις συνεδρίες του συλλογικού οργάνου πρέπει κατ' αρχή να μετέχουν όλα τα μέλη που το συγκροτούν. Βλ. Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο Α.Ι. Τάχος, 4η έκδ., σελ. 284. Η υποχρέωση αυτή εκπηγάζει από το οφειλόμενο καθήκον άσκησης της εκ του Νόμου καθορισμένης αρμοδιότητας του οργάνου. Το δικαίωμα του πολίτη ικανοποιείται μόνο, όταν η απόφαση για το θέμα που τον αφορά λήφθηκε κατόπιν συζήτησης από αρμόδιο όργανο που συνεδρίασε με νόμιμη σύνθεση. Η απουσία μέλους από δεόντως συγκληθείσα συνεδρίαση του οργάνου επιτρέπεται μόνο όταν η απουσία κρίνεται εξ αντικειμένου δικαιολογημένη. Εν ολίγοις, η κατ' αρχήν υποχρέωση του διοικητικού οργάνου είναι να επιλαμβάνεται της εξέτασης θέματος όπως αυτό (το όργανο) είναι συγκροτημένο. Η μη συμμετοχή μέλους κατά πλάνη ως προς τη δυνατότητα συμμετοχής, επάγεται παράνομη σύνθεση. Το ίδιο και η καταχρηστική μη συμμετοχή προς εξυπηρέτηση αλλότριου σκοπού. Βλ. Kyprianou v. Republic (1976) 3 C.L.R. 210, Mitides v. Republic (1988) 3(B) C.L.R. 737, Paschalis v. Republic (1988) 3(C) C.L.R. 1897, Καρακόκκινος κ.ά. ν. Αρχής Λιμένων, (2004) 4(Β) Α.Α.Δ. 956, Κόρτας ν. Ρ.Ι.Κ. (2007) 3 Α.Α.Δ. 67, Δημητρίου κ.ά. ν. Δημοκρατίας (2012) 3 Α.Α.Δ. 74.»
Στην δική του απόφαση ο Γ. Ερωτοκρίτου, Δ., σύμφωνη με την απόφαση της μειοψηφίας που δόθηκε από τον Δ. Χατζηχαμπή, Δ. (όπως ήταν τότε), είχε εκφράσει τη θέση ότι σύμφωνα με την πάγια μέχρι τότε θέση της νομολογίας, στην οποία παρέπεμψε, «…εκείνο που καθόριζε τη νομιμότητα της σύνθεσης, όταν εγείρετο θέμα μη καταγραφής του λόγου απουσίας μέλους συλλογικού οργάνου, ήταν το κατά πόσο το απόν μέλος νόμιμα κλήθηκε στη συνεδρία και κατά πόσον το Σώμα τελούσε υπό απαρτία, όταν λάμβανε την απόφασή του. Η νομολογία μας έκρινε σταθερά και διαχρονικά ότι ο λόγος απουσίας του μέλους δεν χρειάζεται να καταγράφεται στα πρακτικά και ότι η μη καταγραφή του δεν επηρεάζει τη νομιμότητα της σύνθεσης.»
Αναδύεται τοιουτοτρόπως στροφή στη νομολογία. Είχε ήδη προηγηθεί της Αντέννα Λτδ ν. Αρχής Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου (Αρ. 1) (ανωτέρω), η απόφαση της Ολομέλειας στην υπόθεση Πειθαρχικό Συμβούλιο Ιατρών ν. Δρα Νίκου Παυλίδη κ.α. (2010) 3 ΑΑΔ 251, όπου, αφού έγινε ανασκόπηση της σχετικής νομολογίας από τον Ναθαναήλ, Δ. (όπως ήταν τότε), υπό το πρίσμα της ερμηνείας που δόθηκε στο Άρθρο 22 του περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου, Ν. 158(Ι)/1999, κρίθηκε ότι η ύπαρξη της απαρτίας είναι ζήτημα εντελώς διάφορο από την ευθύνη οργάνου συλλογικά λειτουργούντος, όπως αυτό προκύπτει από την αναφορά στο Άρθρο 22 ότι «η διαδικασία συζήτησης και λήψης απόφασης για ορισμένο θέμα πρέπει να διεξάγεται από την αρχή μέχρι το τέλος από τα ίδια μέλη του συλλογικού οργάνου». Εκτός, ως άνω, εάν η απουσία μέλους κρίνεται εξ αντικειμένου δικαιολογημένη.
Στη συνέχεια η νομολογία ακολούθησε σταθερά ως δεσμευτικό προηγούμενο την Αντέννα Λτδ ν. Αρχής Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου (Αρ. 1) (ανωτέρω) (Βλ. Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου ν. Αντέννα Λτδ (2017) 3 ΑΑΔ 257, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου ν. Κωνσταντινίδου, ΑΕ Αρ. 112/2014, ημερ. 2.11.2020, ECLI:CY:AD:2020:C375 και Αρχή Λιμένων Κύπρου ν. Ιωάννη Λακκοτρύπη, ΕΔΔ Αρ. 208/2019, ημερ. 20.11.2024).
Στην υπόθεση Αγαθοκλέους ν. Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας (2016) 3 ΑΑΔ 359, 366-367, αποφασίστηκε ότι:
«Η απαρτία δεν επιλύει το πρόβλημα. Η επιταγή της νόμιμης σύνθεσης και νόμιμης συνεδρίας αποτελεί προϋπόθεση για να εξετάσει κάποιος, σε δεύτερο στάδιο την απαρτία (βλ. Κωνσταντίνος Δαλίτης ν. Σχολής Εφορείας Γερίου, Υπόθ. Αρ. 1528/2012, ημερ. 22.12.2014, ECLI:CY:AD:2014:D986).»
Το ζήτημα της σύνθεσης ενός συλλογικού οργάνου είναι ζήτημα δημοσίας τάξεως το οποίο μπορεί να εξεταστεί αυτεπαγγέλτως (Σύνδεσμος Ασφαλιστικών Εταιρειών Κύπρου ν. Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού (2002) 3 ΑΑΔ 314). Όπως δε αποφασίστηκε ειδικότερα στην Αντέννα Λτδ (2013) (ανωτέρω):
«Η αρχή δικαίου παραμένει αναλλοίωτη ότι τα μέλη που συγκροτούν το συλλογικό όργανο υπέχουν υποχρέωση συμμετοχής στη σύνθεση του οργάνου εκτός όπου η απουσία τους εξ αντικειμένου κρίνεται δικαιολογημένη. Σε κάθε άλλη περίπτωση η αδικαιολόγητη απουσία μέλους συνεπάγεται παρανομία στη σύνθεση η οποία στοιχειοθετεί λόγο ακυρότητας που ανατρέχει στη ρίζα της διοικητικής διαδικασίας και συνεπώς δεν δικαιολογείται η εξέταση άλλου θέματος…»
Διαπιστώνουμε ότι η σύνθεση έπασχε καθότι δεν δικαιολογήθηκε η απουσία από τη συνεδρία ημερ. 15.6.2016 ενός εκ των μελών της.
Εν όψει συνεπώς της διαπίστωσης για κακή σύνθεση δεν θα υπεισέλθουμε στους άλλους λόγους έφεσης οι οποίοι αφορούν στην ουσία.
Η έφεση επιτυγχάνει. Η πρωτόδικη απόφαση, περιλαμβανομένης της διαταγής για έξοδα, παραμερίζεται και η επίδικη απόφαση της Επιτροπής ακυρώνεται.
Τα έξοδα τόσο της πρωτόδικης διαδικασίας, όσο και της έφεσης, που ανέρχονται στο ποσό των €3.600, πλέον ΦΠΑ, επιδικάζονται υπέρ του εφεσείοντα και εναντίον των εφεσιβλήτων.
Διαταγή ως άνω.
Τ.Θ. Οικονόμου, Δ.
Στ. Χατζηγιάννη, Δ.
Τ. Καρακάννα, Δ.
/φκ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο