|
Προσφυγή Αρ. 17/2025
|
Μεταξύ:
TRIKKIS ENERGY LTD
Αιτητών
ν.
ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΥΔΑΤΩΝ
Αναθέτουσας Αρχής
Αναθεωρητική Αρχή
Προσφορών: Ανδρούλα Πούγιουρου, Πρόεδρος
Κάριν Γεωργιάδου, Μέλος
Ανδρέας Καρύδης, Μέλος
Πάρις Κωνσταντινίδης, Μέλος
Αιτητές: TRIKKIS ENERGY LTD
Αντιπροσωπεύθηκε από τους:
1. Νεόφυτο Δημοσθένους, Δικηγόρο Αιτήτριας Εταιρείας
2. Ελπίδα Μιχαηλίδου, Sales Manager Αιτήτριας Εταιρείας
3. Έλενα Σάντη, Manager Αιτήτριας Εταιρείας
Αναθέτουσα Αρχή: ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΥΔΑΤΩΝ
Αντιπροσωπεύθηκε από τους:
1. Ηλιάνα Νικολαΐδου, Δικηγόρο της Δημοκρατίας
2. Ελένη Παπαπέτρου, Η/Μ Μηχανικό
3. Ριάνα Δανιήλ Μακρίδη, Η/Μ Μηχανικό
4. Γιώργο Κατσαρή, Η/Μ Μηχανικό
Ημερομηνία έκδοσης Απόφασης: 30 Οκτωβρίου 2025
ΑΠΟΦΑΣΗ
Αντικείμενο
της παρούσας Προσφυγής είναι η απόφαση του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (στο εξής
«η Αναθέτουσα Αρχή») ημερ. 05.08.2025 με την οποία απέρριψε την προσφορά των TRIKKIS
ENERGY LTD
(στο
εξής «οι Αιτητές») και κατακύρωσε το Διαγωνισμό με αρ. ΤΑΥ57/2024 και τίτλο «Προμήθεια,
Εγκατάσταση και Συντήρηση
Φωτοβολταϊκών Συστημάτων σε υποδομές του ΤΑΥ» (στο εξής «ο Διαγωνισμός»)
στην Κοινοπραξία IACOVOU-CYPENERGIA
JOINT VENTURE
(στο
εξής «ο Επιτυχών Προσφοροδότης») για το ποσό των €1.401.597,00 πλέον Φ.Π.Α.
Σύμφωνα με την Έκθεση Γεγονότων και όπως αυτά συμπληρώνονται από τους Διοικητικούς Φακέλους, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων προκήρυξε στις 04.02.2025 τον πιο πάνω Διαγωνισμό μέσω του e-PPS, τη διαλειτουργική διαδικτυακή εφαρμογή της Κυπριακής Δημοκρατίας για την εφαρμογή ηλεκτρονικών διαδικασιών στη διεξαγωγή των διαγωνισμών Δημοσίων Συμβάσεων στην Κύπρο.
Η διαδικασία του Διαγωνισμού που ακολουθήθηκε ήταν ανοικτή σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί της Ρύθμισης των Διαδικασιών Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων και για Συναφή Θέματα Νόμου του 2016 (Ν.73(Ι)/2016) και της ΚΔΠ201/2007 και κριτήριο ανάθεσης του Διαγωνισμού ήταν η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά, βάσει κόστους (υπολογισμός του δείκτη Οφέλους-Κόστους Ζωής (Κ)). Καταληκτική ημερομηνία υποβολής προσφορών καθορίστηκε η 02.04.2025 και η εκτιμώμενη αξία του Διαγωνισμού σε €2.075.000,00 μη συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.
Εκδόθηκαν συνολικά πέντε Συμπληρωματικά Έγγραφα/Addendum στις 05.02.2025, 25.02.2025, 05.03.2025, 07.03.2025 και 13.03.2025 από τα οποία το Συμπληρωματικό Έγγραφο Αρ. 2 αφορούσε σε τροποποίηση προνοιών του όρου 8.3.2, Ενότητα Τεχνική Προσφορά.
Υποβλήθηκαν εμπρόθεσμα πέντε (5) προσφορές από διάφορους Οικονομικούς Φορείς μεταξύ των οποίων και αυτή των Αιτητών στις 31.03.2025, οι οποίες ανοίχθηκαν στις 02.04.2025, μετά την εκπνοή της προθεσμίας υποβολής τους.
Κατόπιν εννέα (9) συνεδριάσεων της Επιτροπής Αξιολόγησης δηλαδή στις 03.04.2025, 09.04.2025, 16.04.2025, 29.04.2025, 09.05.2025, 20.05.2025, 27.05.2025, 06.06.2025 και 17.06.2025 και αφού ζητήθηκαν διευκρινίσεις από τους οικονομικούς φορείς, ετοιμάστηκε η Έκθεση της ημερ. 19.06.2025 με την οποία εισηγείτο αφενός την απόρριψη της προσφοράς των Αιτητών για λόγους που αναφέροντο στην τεχνική αξιολόγηση και αφετέρου την ανάθεση της Σύμβασης στον Επιτυχόντα Προσφοροδότη. Την Έκθεση της προώθησε στη συνέχεια στο Συμβούλιο Προσφορών το οποίο κατά τη συνεδρία του ημερ. 04.07.2025 μελετώντας την, αποφάσισε όπως ζητήσει από την Επιτροπή Αξιολόγησης την ετοιμασία Συμπληρωματικής Έκθεσης Αξιολόγησης.
Η Επιτροπή Αξιολόγησης κατά τις συνεδρίες της ημερ. 16.07.2025 και 22.07.2025 ετοίμασε την Συμπληρωματική Έκθεση Αξιολόγησης, όπως της ζητήθηκε, την οποία διαβίβασε στη συνέχεια στο Συμβούλιο Προσφορών. Κατά τη συνεδρία του ημερ. 25.07.2025 το Συμβούλιο Προσφορών αποφάσισε να υιοθετήσει την εισήγηση της Επιτροπής Αξιολόγησης για ανάθεση της Σύμβασης στον Επιτυχόντα Προσφοροδότη για το ποσό των €1.401.597,00 πλέον Φ.Π.Α., ως την μοναδική προσφορά που πληρούσε όλες τις απαιτήσεις των Εγγράφων του Διαγωνισμού και για απόρριψη της προσφοράς των Αιτητών, εφόσον δεν πληρούσε απαιτήσεις του Διαγωνισμού.
Οι προσφοροδότες ενημερώθηκαν σχετικά για την απόφαση της Αναθέτουσας Αρχής με την επιστολή της τελευταίας ημερ. 05.08.2025, με αποτέλεσμα την καταχώρηση από πλευράς Αιτητών της υπό τον ως άνω αριθμό και τίτλο Προσφυγής, με την οποία βάλλουν αφενός κατά της απόρριψης της προσφοράς τους ως μη πληρούσας τους όρους του Διαγωνισμού και αφετέρου κατά της κατακύρωσης του Διαγωνισμού στον Επιτυχόντα Προσφοροδότη, προβάλλοντας τρεις λόγους ακύρωσης.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη γραπτή αγόρευση του δικηγόρου τους, οι Αιτητές εισηγούνται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι εσφαλμένη, αδικαιολόγητη και άδικη (πρώτος λόγος), λήφθηκε παράνομα και υπό καθεστώς πλάνης και είναι αναιτιολόγητη (δεύτερος λόγος), και τέλος παραβιάζει τις γενικές αρχές του Διοικητικού Δικαίου δηλαδή της νομιμότητας, της χρηστής διοίκησης και της εμπιστοσύνης του πολίτη προς τη διοίκηση (τρίτος λόγος). Όλοι οι λόγοι ακύρωσης προβάλλονται σε συνάρτηση με την εισήγηση για έλλειψη δέουσας έρευνας από πλευράς Αναθέτουσας Αρχής.
Από την άλλη η Αναθέτουσα Αρχή μέσω της γραπτής αγόρευσης της δικηγόρου της υποστήριξε πλήρως την προσβαλλόμενη απόφαση σε όλες τις πτυχές της, δίνοντας την δική της εκδοχή ως προς τα εγερθέντα θέματα από πλευράς Αιτητών, παραπέμποντας σε σχετική νομολογία και στοιχεία του Διοικητικού Φακέλου.
Ιδιαίτερη αναφορά στις επιμέρους εισηγήσεις των δύο πλευρών στις οποίες δόθηκε η ευκαιρία να αναπτύξουν και προφορικά κατά την ακρόαση, θα γίνει αμέσως κατωτέρω με την σειρά που τέθηκαν από τους Αιτητές.
Βασικός πυλώνας υποστήριξης του πρώτου λόγου ακύρωσης, συνιστά η θέση ότι η προσφορά των Αιτητών ήταν η πιο χαμηλή και συνακόλουθα η πλέον συμφέρουσα, σε αντίθεση με εκείνη του Επιτυχόντα Προσφοροδότη που ήταν υψηλή. Διευκρινίζουν ότι ενώ η εκτιμώμενη αξία του Διαγωνισμού στη βάση του όρου 2.1.3 του Μέρους Α των Εγγράφων του Διαγωνισμού ήταν το ποσό των €2.075.000,00 χωρίς Φ.Π.Α., η τιμή προσφοράς των Αιτητών ανέρχετο σε €1.278.063,35 πλέον Φ.Π.Α. και του Επιτυχόντα Προσφοροδότη σε €1.401.597,00 πλέον Φ.Π.Α., εντούτοις αδικαιολόγητα η Αναθέτουσα Αρχή επέλεξε τον τελευταίο για ανάθεση της Σύμβασης, κατά παράβαση του άρθρου 4 του Ν.73(Ι)/2016 που αναφέρεται στις εφαρμοζόμενες αρχές στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων και του άρθρου 69 του ίδιου Νόμου που αναφέρεται στις ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές. Είναι της άποψης, παραπέμποντας σε νομολογία (βλ. Ιορδάνου -v- Ε.Δ.Υ (1997) 3 ΑΑΔ 250, Παναγιωτάκη -v- Δημοκρατίας, Αναθεωρητική Έφεση αρ. 138/2011, ημερ. 12.04.2017) ότι εάν η Αναθέτουσα Αρχή προέβαινε στη δέουσα έρευνα θα αντιλαμβάνετο ότι η προσφορά των Αιτητών ήταν η πλέον συμφέρουσα και όχι να ενεργήσει υπό καθεστώς πλάνης. Καταλογίζουν δε στην Αναθέτουσα Αρχή ότι εσφαλμένα δεν αναζήτησε περαιτέρω διευκρινίσεις ως προς την υψηλή προσφορά του Επιτυχόντα Προσφοροδότη. Αν δε ζητούσε περαιτέρω διευκρινίσεις από τους Αιτητές σε συνάρτηση με τη διεξαγωγή δέουσας έρευνας θα διαφαινόταν, κατά την άποψη τους, η μεγάλη διαφορά κόστους.
Προβάλλουν περαιτέρω με τον δεύτερο λόγο ακύρωσης παραπέμποντας σε νομολογία (βλ. Κώστας Μαλάης -v- Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υποθ. Αρ. 1817/2012, ημερ. 14.10.2013, Ηροδότου -v- Δημοκρατίας (2010) 3 ΑΑΔ 220 κ.α.) ότι η παράλειψη αφενός αιτιολόγησης της απόφασης της Αναθέτουσας Αρχής και αφετέρου αναζήτησης διευκρινίσεων σε σχέση με τον προτεινόμενο σχεδιασμό δημιούργησαν κενά στη διαδικασία, εφόσον η Αναθέτουσα Αρχή δεν είχε ενώπιον της όλες τις απαραίτητες πληροφορίες εξ ου και ενήργησε υπό καθεστώς πλάνης. Όπως ισχυρίζονται, με την απαγόρευση στους Αιτητές από πλευράς Αναθέτουσας Αρχής της άσκησης πλήρους ελέγχου του Διοικητικού Φακέλου και της λήψης μετρήσεων κατά την επιτόπια εξέταση, είχε ως αποτέλεσμα η προσβαλλόμενη απόφαση να στηρίζεται σε εσφαλμένα και ελλιπή δεδομένα και σε πλάνη, εξ ου και θα πρέπει να ακυρωθεί. Παραπονούνται επίσης ότι ζητήθηκαν διευκρινίσεις για την οικονομική προσφορά των Αιτητών ενώ έπρεπε η Αναθέτουσα Αρχή να επικεντρωθεί στην τεχνική προσφορά τους, όπου κατ’ ισχυρισμό της Αναθέτουσας Αρχής εστιάζετο το πρόβλημα. Είναι της άποψης ότι όχι μόνο η προσβαλλόμενη απόφαση είναι αναιτιολόγητη, αλλά και από το Διοικητικό Φάκελο δεν προκύπτουν οι λόγοι αποκλεισμού τους από το Διαγωνισμό.
Εκ διαμέτρου αντίθετη ήταν η προσέγγιση της Αναθέτουσας Αρχής η οποία, μέσω της γραπτής και προφορικής αγόρευσης της δικηγόρου της, προβάλλει ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι ορθή, πλήρως αιτιολογημένη και προϊόν δέουσας έρευνας. Όσα δε αναφέρει ο δικηγόρος των Αιτητών στη γραπτή του αγόρευση προς υποστήριξη των λόγων ακύρωσης εισηγείται ότι είναι αόριστα, αβάσιμα και ατεκμηρίωτα που σε καμιά περίπτωση μπορούν να ανατρέψουν το τεκμήριο της νομιμότητας και της κανονικότητας της προσβαλλόμενης απόφασης. Προβάλλει περαιτέρω ότι η προσφορά των Αιτητών απορρίφθηκε όχι γιατί ήταν υψηλότερη απ’ εκείνη του Επιτυχόντα Προσφοροδότη αλλά γιατί παρουσίαζε αποκλίσεις από ουσιώδεις όρους του Διαγωνισμού που αναφέροντο στις τεχνικές προδιαγραφές. Παραπέμπει δε σε νομολογία (βλ. Καττιμέρη -v- Κυπριακής Δημοκρατίας, Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 65/2019, ημερ. 22.11.2023, Ράφτης -v- Δημοκρατίας κ.α. (2002) 3 ΑΑΔ 345, Ρ.Ι.Κ -v- Κεντρικής Ασφαλιστικής Εταιρείας Λτδ (2017) 3 ΑΑΔ 353, Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών -v- Π.Κ. Ιωάννου & Υιοί Λτδ κ.α. (2016) 3 ΑΑΔ 727 και First Elements Euroconsultants Ltd -v- Δημοκρατίας (2017) 3 (Β) ΑΑΔ 936 κ.α.) προς υποστήριξη των θέσεων της αυτών. Όπως εξήγησε, όλες οι υποβληθείσες προσφορές περιλαμβανομένης και των Αιτητών ήταν χαμηλότερες της εκτιμώμενης αξίας του Διαγωνισμού, οπότε δεν δικαιολογούνται οι Αιτητές να παραπονούνται για τη χαμηλή προσφορά του Επιτυχόντα Προσφοροδότη.
Ως προς το θέμα της παράλειψης αναζήτησης διευκρινίσεων για την οικονομική προσφορά του Επιτυχόντα Προσφοροδότη ισχυρίζεται ότι, η Επιτροπή Αξιολόγησης αναζήτησε διευκρινίσεις για την προσφερόμενη τιμή τους τόσο από τους Αιτητές όσο και από τον Επιτυχόντα Προσφοροδότη, εφόσον τις θεώρησε κατά πολύ χαμηλότερες από την εκτίμηση της Αναθέτουσας Αρχής τις οποίες έδωσαν στις 10.06.2025 και 16.06.2025 αντίστοιχα. Προσθέτει ότι η Επιτροπή Αξιολόγησης αν και δεν ικανοποιήθηκε από την απάντηση των Αιτητών σε σχέση με τη χαμηλή προσφορά τους, που ήταν κατά 38% χαμηλότερη από την εκτιμώμενη αξία, δεν έκρινε σκόπιμο να προχωρήσει σε περαιτέρω έρευνα, ενόψει των αποκλίσεων που παρουσίαζε η τεχνική προσφορά τους, για τις οποίες και αποκλείστηκε από το Διαγωνισμό, γι’ αυτό και στην επιστολή γνωστοποίησης της απόφασης της Αναθέτουσας Αρχής, προς τους Αιτητές, δεν υπάρχει καμία αναφορά για το ζήτημα της οικονομικής προσφοράς τους. Σ’ ό,τι αφορά δε τον Επιτυχόντα Προσφοροδότη έκρινε ικανοποιητικές τις εξηγήσεις που έδωσε για τη χαμηλή προσφορά του γι’ αυτό και την έκαμε αποδεκτή.
Η Αναθέτουσα Αρχή αρνείται επίσης ότι υπήρξε οποιαδήποτε παραβίαση από την Αναθέτουσα Αρχή της ΚΔΠ 201/2007 (άρθρο 34(5)) και ΚΔΠ 242/2012 (άρθρο 20) καθώς και του όρου 10.3.2 του Μέρους Α των Εγγράφων του Διαγωνισμού, εφόσον σχετίζονται με την εξουσία της Αναθέτουσας Αρχής ακύρωσης του Διαγωνισμού που δεν είναι η παρούσα περίπτωση.
Ισχυρίζεται περαιτέρω, υπεραμυνόμενη της νομιμότητας της απόφασης αποκλεισμού των Αιτητών από το Διαγωνισμό, που αφορά ο δεύτερος λόγος ακύρωσης, ότι η Αναθέτουσα Αρχή κατά την τεχνική αξιολόγηση της προσφοράς των Αιτητών, προέβη στη δέουσα έρευνα στα πλαίσια της οποίας αναζήτησε τρεις φορές διευκρινίσεις για τον προτεινόμενο από αυτούς σχεδιασμό· αρχικά με την επιστολή της ημερ. 12.05.2025 για τον όρο 8.3.2(α) και στη συνέχεια με την επιστολή της ημερ. 20.05.2025 για τον όρο 8.3.2.2(α) (ii) και άλλη ημερ. 30.05.2025 για τον χώρο εγκατάστασης των μετατροπέων, που οι εξηγήσεις που έδωσαν δεν έπεισαν την Επιτροπή Αξιολόγησης ως προς την πλήρωση των ουσιωδών απαιτήσεων του Διαγωνισμού.
Ισχυρίζεται ότι η Αναθέτουσα Αρχή ουδέποτε αρνήθηκε σε οποιονδήποτε οικονομικό φορέα να προβεί σε μετρήσεις κατά τις επισκέψεις στα Διυλιστήρια και Αντλιοστάσια, ως η εισήγηση των Αιτητών. Εν πάση περιπτώσει, οι επί τόπου μετρήσεις, κατά την άποψη της, δεν ήταν αναγκαίες εφόσον θα δίνοντο από την Αναθέτουσα Αρχή τα σχέδια AutoCAD, όπου θα φαίνονταν οι διαστάσεις των χώρων, οι διαθέσιμες επιφάνειες και οι χώροι που θα πρέπει να παραμείνουν άδειοι για σκοπούς συντήρησης, όπως και δόθηκαν.
Εισηγείται τέλος ότι η προσφορά των Αιτητών αποκλείστηκε εφόσον ο προτεινόμενος σχεδιασμός δεν ήταν σύμφωνος με τον όρο 8.3.2 του Μέρους Α των Εγγράφων του Διαγωνισμού, όπως έχει διαμορφωθεί με το Συμπληρωματικό Έγγραφο Αρ. 2 (Τροποποίηση 3), με αποτέλεσμα να μην μπορούσε να εξακριβωθεί με τις διευκρινίσεις που δόθηκαν εάν η τεχνική προσφορά των Αιτητών ακολουθεί το σχεδιασμό, τους περιορισμούς και τις απαιτήσεις του όρου 8.3.2.2(α) (ii) και του Παραρτήματος ΙΙΙ Α – Κατόψεις – Σχέδια καθώς και της παραγράφου 1.1. του Προσαρτήματος Α του Παραρτήματος ΙΙ των Εγγράφων του Διαγωνισμού. Ειδικότερα στη δεξαμενή Φρενάρους το σύστημα έχει τοποθετηθεί εκτός διαθέσιμης επιφάνειας και οι προτεινόμενοι χώροι εγκατάστασης των μετατροπέων δεν συνάδουν με τους χώρους του σχεδιασμού της Αναθέτουσας Αρχής. Ούτε το προτεινόμενο καλώδιο του Πίνακα 5 συμμορφώνετο με την απαίτηση του σημείου 2.3 του Πίνακα (flame retardant according to IEC 60332-1). Προβάλλει επίσης ότι ο τελικός σχεδιασμός περιλάμβανε επιπρόσθετα στοιχεία από αυτά που απαιτούντο κατά τον ενδεικτικό σχεδιασμό.
Έχουμε διεξέλθει με μεγάλη προσοχή των εκατέρωθεν εισηγήσεων οι οποίες αναπτύχθηκαν και προφορικά κατά την ακρόαση από τους δικηγόρους των δύο πλευρών, σ’ ό,τι αφορά τους δύο πρώτους λόγους ακύρωσης, υπό το φως της νομολογίας και των γεγονότων της υπόθεσης, όπως εξάγονται από τους Διοικητικούς Φακέλους στους οποίους έχουμε ανατρέξει.
Κατ’ αρχάς κρίνουμε ότι προέχει η εξέταση της νομιμότητας του αποκλεισμού των Αιτητών από το Διαγωνισμό που κατ’ ισχυρισμό ήταν αποτέλεσμα πλάνης και έλλειψης αιτιολογίας και δέουσας έρευνας, που αφορά ο δεύτερος λόγος ακύρωσης. Για σκοπούς εξέτασης της εισήγησης ανατρέξαμε στους Διοικητικούς Φακέλους στους οποίους εντοπίσαμε το εξής απόσπασμα από την Συμπληρωματική Έκθεση Αξιολόγησης, από το οποίο εμφαίνεται η τελική εισήγηση της Επιτροπής Αξιολόγησης όπως και ο τρόπος χειρισμού της Τεχνικής Προσφοράς των Αιτητών μαζί με το σκεπτικό για αποκλεισμό της προσφοράς τους:
«3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΗΣ Ε.Α.
3.1 Τελική κατάταξη προσφορών
Η τελική κατάταξη των προσφορών παραμένει ως έχει στην αρχική έκθεση αξιολόγησης της παρ. 5.1.
3.2. Εισήγηση Επιτροπής Αξιολόγησης
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα πιο πάνω και ειδικά τα σχόλια/παρατηρήσεις της παρ. 2.5, η Επιτροπή Αξιολόγησης ομόφωνα προχώρησε στην αναθεωρημένη εισήγηση της ως ακολούθως:
1. Την ανάθεση της Σύμβασης στην κοινοπραξία IACOVOU-CYPENERGIA JOINT VENTURE (Προσφέροντας Αρ. 5) για το συνολικό ποσό των €1.401.597,00 συν Φ.Π.Α., όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά από τις διορθώσεις αριθμητικών λαθών στα συνολικά αθροίσματα, όπως φαίνεται στο Παράρτημα Δ. Η υποβληθείσα προσφορά είναι η μοναδική προσφορά που πληροί όλες τις απαιτήσεις των Εγγράφων Διαγωνισμού.
2. Την απόρριψη των πιο κάτω προσφορών των Ο.Φ. με αρ. 1,2,3 και 4 ως ακολούθως:
Προσφορά Αρ. 1: ENERGYINTEL SERVICES LTD
· Ουσιώδεις αποκλίσεις
[…]
Προσφορά Αρ. 2: Μ.G.F.K. ENERGY LTD
· Ουσιώδεις αποκλίσεις
[…]
Προσφορά Αρ. 3: Α & I ELECTRIC & A&I SOLAR – JV
· Ουσιώδεις αποκλίσεις
[…]
Προσφορά Αρ. 4. TRIKKIS ENERGY LTD
· Ουσιώδεις αποκλίσεις
i. Ο προτεινόμενος σχεδιασμός δεν ικανοποιεί πλήρως τις απαιτήσεις του διαγωνισμού. Συγκεκριμένα από τα ενδεικτικά σχέδια που έχουν υποβληθεί (με την υποβολή της προσφοράς και μετά τις διευκρινίσεις που ζητήθηκαν):
(α) δεν μπορεί να εξακριβωθεί εάν ακολουθεί τον σχεδιασμό, τους περιορισμούς και τις απαιτήσεις, που περιλαμβάνονται στα έγγραφα του διαγωνισμού, ως ακολούθως:
o Παράγραφος 8.3.2.2(α)(ii), του Μέρους Α των εγγράφων διαγωνισμού, και όπως αυτή τροποποιήθηκε με την Τροποποίηση 3, του Συμπληρωματικού εγγράφου αρ. 2, η οποία αναφέρει τα εξής:
«Ενδεικτικό σχέδιο που να δείχνει τη διάταξη των Φ/Β πλαισίων, των μετατροπέων και του βοηθητικού εξοπλισμού. Οι διαθέσιμες επιφάνειες για τοποθέτηση των Φ/Β πλαισίων και οι αποστάσεις που πρέπει να τηρούνται για σκοπούς συντήρησης των υφιστάμενων εγκαταστάσεων του ΤΑΥ, είναι αυτές που φαίνονται στα σχέδια του Παραρτήματος ΙΙΙ»,
o Παράρτημα ΙΙΙ: Α – Κατόψεις – Σχέδια, όπως αυτά τροποποιήθηκαν/συμπληρώθηκαν με την Τροποποίηση 3, η οποία αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής:
«Στο Φάκελο «Α – ΚΑΤΟΨΕΙΣ_ΣΧΕΔΙΑ» προστίθενται σχέδια κατόψεων σε μορφή AutoCAD. Έχουν προστεθεί 7 σχέδια κατόψεων (ένα για κάθε φωτοβολταϊκό σύστημα).
Στα σχέδια παρουσιάζονται οι διαθέσιμες επιφάνειες, με διαστάσεις, για τις εγκαταστάσεις των Φ/Β συστημάτων και οι χώροι, οι οποίοι θα πρέπει να παραμείνουν άδειοι, για σκοπούς συντήρησης των υφιστάμενων εγκαταστάσεων του ΤΑΥ.», και
o Παράγραφος 1.1 του Προσαρτήματος Α, του Παραρτήματος ΙΙ των εγγράφων διαγωνισμού, η οποία αναφέρει το εξής: «Η σχεδίαση και η εγκατάσταση των συστημάτων θα πρέπει να γίνει σύμφωνα με τα σχέδια που επισυνάπτονται στο Παράρτημα ΙΙΙ-Α και βάσει των οδηγιών των κατασκευαστών του εξοπλισμού».
(β) στη δεξαμενή Φρενάρους, το σύστημα έχει τοποθετηθεί εκτός διαθέσιμης επιφάνειας.
(γ) Οι προτεινόμενοι χώροι εγκατάστασης των μετατροπέων, δεν συνάδουν με τους χώρους που περιλαμβάνονται στο σχεδιασμό της Αναθέτουσας Αρχής στο Παράρτημα ΙΙΙ: - Α – Κατόψεις – Σχέδια, γεγονός το οποίο ενδεχομένως να διαφοροποιεί την απόδοση των συστημάτων.
Η δήλωση του Ο.Φ. σε επιστολή του (μετά τις διευκρινίσεις που ζητήθηκαν), ότι θα ακολουθηθούν πλήρως οι διατάξεις και τα σχέδια που περιλαμβάνονται στα έγγραφα διαγωνισμού, χωρίς την υποβολή αναθεωρημένου σχεδιασμού δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκής τεκμηρίωση.
ii. Το προτεινόμενο καλώδιο του Πίνακα 5: Requested Product: Control and Data Cables, του Εντύπου 8-R: Πίνακας προσφοράς και συμμόρφωσης με τις τεχνικές προδιαγραφές, του Μέρους Α των εγγράφων διαγωνισμού, δεν συμμορφώνεται με την απαίτηση του σημείου 2.3 του εν λόγω Πίνακα (flame retardant according to IEC 60332-1) Η δήλωση του Προσφέροντα μετά από διευκρίνιση που ζητήθηκε ότι το εν λόγω καλώδιο συμμορφώνεται με το πρότυπο ΕΝ50399, το οποίο θεωρεί ισοδύναμο με το ζητούμενο, δεν ισχύει, αφού από την απάντηση του Ο.Φ., όπως εξηγήθηκε σε προηγούμενη παράγραφο, δεν προκύπτει ισοδυναμία των δύο προτύπων, την οποία σύμφωνα με την παρ. 1.4, του Προσαρτήματος Α, του Παραρτήματος ΙΙ των εγγράφων διαγωνισμού, την ευθύνη για την απόδειξη της ισοδυναμίας έχει ο προσφέροντας.
3. Η προσφορά του Ο.Φ. SUNTECHNICS LTD τίθεται εκτός διαγωνισμού, αφού δεν υποβλήθηκε εμπρόθεσμα και δεν αξιολογήθηκε. Επιπρόσθετα, μετά από πρόχειρο έλεγχο διαπιστώθηκε ότι παρουσιάζει σημαντικές και ουσιώδεις ελλείψεις, όπως ο προτεινόμενος σχεδιασμός των συστημάτων».
Οι λόγοι αποκλεισμού των Αιτητών είναι επίσης εμφανείς στην επιστολή της Αναθέτουσας Αρχής ημερ. 05.08.2025 με την οποία γνωστοποιήθηκε στους Αιτητές η απόφαση της Αναθέτουσας Αρχής, με την επιφύλαξη που θα αναφέρουμε κατωτέρω, που είναι πανομοιότυποι με εκείνους που αναφέρονται στην Συμπληρωματική Έκθεση Αξιολόγησης και τους οποίους δεν κρίνουμε σκόπιμο να επαναλάβουμε.
Χρήσιμη, επίσης, θεωρούμε για σκοπούς της απόφασής μας την παράθεση της Τροποποίησης Αρ. 3 του Συμπληρωματικού Εγγράφου (Addendum) Αρ. 2 σε σχέση με τον όρο 8.3.2 Ενότητα «Τεχνική Προσφορά» ώστε να υπάρχει ολοκληρωμένη εικόνα των γεγονότων:
«ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ 3
ΜΕΡΟΣ Α: ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ
8. ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ
8.3.2 Ενότητα «Τεχνική Προσφορά»
Στην ενότητα 8.3.2 Ενότητα «Τεχνική Προσφορά, στην παράγραφο 2 (α) οι υποπαραγράφοι ii. και iv. αντικαθίστανται ως ακολούθως:
ii.Ενδεικτικό σχέδιο που να δείχνει τη διάταξη των Φ/Β πλαισίων, των μετατροπέων και του βοηθητικού εξοπλισμού. Οι διαθέσιμες επιφάνειες για τοποθέτηση των Φ/Β πλαισίων και οι αποστάσεις που πρέπει να τηρούνται για σκοπούς συντήρησης των υφιστάμενων εγκαταστάσεων του ΤΑΥ, είναι αυτές που φαίνονται στα σχέδια του Παραρτήματος ΙΙΙ.
iv. Αναλυτικές εκθέσεις (reports) με λεπτομερή αποτελέσματα προσομοίωσης, οι οποίες να παρουσιάζουν για το 1ο Έτος λειτουργίας την παραγωγή ενέργειας σε kWh, τη μηνιαία απόδοση ολόκληρου του συστήματος (Performance ratio) σε ποσοστό (%) και την παραγωγή (energy yield) σε kWh/kWp. Ο υπολογισμός του συντελεστή απόδοσης (PR) θα βασίζεται στην εξίσωση 23 του προτύπου IEC 61724-1:2017, που περιγράφει το STC PR και δεν δύναται να είναι κάτω από 83%. Οι εκθέσεις αυτές θα πρέπει να εξαχθούν από το έγκυρο λογισμικό προσομοίωσης Φ/Β συστημάτων PVSyst Photovoltaic Software, με βάση την προτεινόμενη σταθερή γωνία και για τα μετεωρολογικά δεδομένα να χρησιμοποιηθεί η επιλογή PVGIS TMY data».
Σημειώνουμε περαιτέρω, επειδή δόθηκε έμφαση από πλευράς Αιτητών κατά την ακρόαση, ότι στην επιστολή γνωστοποίησης των αποτελεσμάτων του Διαγωνισμού προς τους Αιτητές που ήταν και το έναυσμα αντίδρασης των Αιτητών με την καταχώριση της Προσφυγής, από παραδρομή δεν αποστάληκε η δεύτερη (μεσαία) σελίδα. Αποστάληκε αμέσως μετά την καταχώριση της γραπτής αγόρευσης του δικηγόρου των Αιτητών όταν έγινε αντιληπτή από πλευράς Αναθέτουσας Αρχής η παράλειψη αυτή, γεγονός παραδεκτό από τους Αιτητές. Δεν μας διαφεύγει ότι η απουσία της δεύτερης σελίδας δεν έγινε εσκεμμένα ή κακόπιστα, ούτε εξάλλου υπήρξε αντίθετη εισήγηση, όπως διευκρίνισε ο δικηγόρος των Αιτητών κατά την ακρόαση.
Οι Αιτητές συνδέουν την ελλιπή γνωστοποίηση σ’ αυτούς των αποτελεσμάτων του Διαγωνισμού με την έλλειψη αιτιολογίας της προσβαλλόμενης απόφασης και συναφώς της μη ολοκληρωμένης εικόνας σ’ ό,τι αφορά τους λόγους αποκλεισμού τους που, κατά την άποψή τους, οδηγούν σε επιτυχία της Προσφυγής τους. Δεν συμφωνούμε με την εισήγηση.
Από τα στοιχεία των Διοικητικών Φακέλων είναι φανερό ότι η Επιτροπή Αξιολόγησης εξέτασε την τεχνική προσφορά των Αιτητών αναζητώντας διευκρινίσεις στα σημεία που έκρινε ότι χρειάζοντο διευκρίνιση, μάλιστα σε τρεις περιπτώσεις, τις οποίες έδωσαν. Δεν θα επεκταθούμε στις κατ’ ιδίαν διευκρινίσεις που ζητήθηκαν, εφόσον η Προσφυγή δεν βάλλει κατά της απόφασης αναζήτησης διευκρινίσεων σε σχέση με την τεχνική προσφορά των Αιτητών αλλά γιατί δεν ζητήθηκαν περαιτέρω διευκρινίσεις. Εξάλλου οι διευκρινίσεις που ζητήθηκαν αφορούσαν στην τεχνική προσφορά των Αιτητών, για την αξιολόγηση των οποίων απαιτούνται ειδικές γνώσεις. Σημειώνουμε ότι ο αποκλεισμός των Αιτητών αφορούσε σε απόκλιση της τεχνικής προσφοράς τους από ουσιώδους όρους του Διαγωνισμού, η ουσιώδης φύση των οποίων δεν αμφισβητήθηκε από πλευράς Αιτητών.
Μελετώντας τις διευκρινίσεις που δόθηκαν, η Επιτροπή Αξιολόγησης έκρινε ότι ο προτεινόμενος σχεδιασμός και τα ενδεικτικά σχέδια που είχαν υποβληθεί δεν ικανοποιούσαν πλήρως τις απαιτήσεις του Διαγωνισμού για τους λόγους που αναλυτικά αναφέρονται στην Συμπληρωματική Έκθεση Αξιολόγησης και επεξηγεί περαιτέρω στην επιστολή της ημερ. 05.08.2025 προς τους Αιτητές. Δεν μας διαφεύγει ότι οι λόγοι αυτοί άπτονται καθαρά τεχνικών θεμάτων για τα οποία η κρίση της Αναθέτουσας Αρχής είναι ανέλεγκτη. Από την άλλη οι Αιτητές δεν παρουσίασαν κανένα ικανό στοιχείο που να καθιστά τη διαπίστωση αυτή της Αναθέτουσας Αρχής τρωτή, εφόσον η εισήγηση τους αφορούσε μόνο στην ελλιπή έρευνα και αιτιολογία και συνακόλουθα στην ύπαρξη πλάνης αν και το βάρος απόδειξης, σύμφωνα με τη νομολογία, συμμόρφωσης της προσφοράς τους με τους όρους του Διαγωνισμού ή της ύπαρξης πλάνης το φέρουν οι ίδιοι (βλ. Μολέσκης -v- Δημοκρατίας, Αναθεωρητική Έφεση αρ. 118/14, ημερ. 02.06.2020).
Οι Αιτητές παραπονούνται επίσης ότι τα δικά τους σχέδια, ενώ ήταν σχεδόν όμοια με εκείνα του Επιτυχόντα Προσφοροδότη, δεν έγιναν αποδεκτά, σε αντίθεση με εκείνα του Επιτυχόντα Προσφοροδότη που κρίθηκε ότι ήταν σύμφωνα με τις προδιαγραφές. Και εδώ το ζήτημα είναι τεχνικό, εφόσον καλούμαστε ουσιαστικά να συγκρίνουμε την τεχνική προσφορά του Επιτυχόντα Προσφοροδότη, περιλαμβανομένου και του σχεδιασμού, με εκείνη των Αιτητών.
Οι Αιτητές δεν εξήγησαν επίσης με ποιό τρόπο η παράλειψη μετρήσεων επί τόπου που, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους δεν τους επετράπη, επηρέασε ή μπορούσε να επηρεάσει είτε τη νομιμότητα της προσφοράς τους είτε την κρίση της Επιτροπής Αξιολόγησης. Εν πάση περιπτώσει η Αναθέτουσα Αρχή αρνείται ότι δεν επιτράπηκε στους Αιτητές να προβούν σε μετρήσεις, προσθέτοντας ότι δόθηκαν σχέδια κατόψεων σε μορφή AutoCAD με το Συμπληρωματικό Έγγραφο Αρ. 2 (Τροποποίηση αρ. 10) μετά την επιτόπια εξέταση. Ως προς την επίκληση από πλευράς Αιτητών του άρθρου 34(5) του περί του Συντονισμού των Διαδικασιών Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων Προμηθειών, Έργων και Υπηρεσιών (Γενικών) Κανονισμών του 2007 (ΚΔΠ 201/2007) δεν βρίσκουμε να έχει οποιαδήποτε σχέση με την παρούσα περίπτωση, εφόσον αναφέρεται στη δυνατότητα της Αναθέτουσας Αρχής ακύρωσης ενός Διαγωνισμού για τους λόγους που παραθέτει το συγκεκριμένο άρθρο. Το ίδιο ισχύει και για την παραπομπή των Αιτητών στο άρθρο 20 του περί του Συντονισμού των Διαδικασιών Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων Προμηθειών, Έργων και Υπηρεσιών (Οργανισμοί Δημοσίου Δικαίου και Κοινότητες) Κανονισμών του 2012 (ΚΔΠ 242/12) που αναφέρεται στις εξουσίες των αρμοδίων οργάνων, περιλαμβανομένης και της εξουσίας ακύρωσης ενός Διαγωνισμού. Εν πάση περιπτώσει από την ερμηνεία του όρου «Αναθέτουσα Αρχή» στην τελευταία Κανονιστική Διάταξη, καθίσταται σαφές ότι η συγκεκριμένη Κανονιστική Διάταξη αφορά μόνο «τις Κοινότητες και τους Οργανισμούς Δημοσίου Δικαίου και τις ενώσεις μιας ή περισσότερων από αυτές τις Κοινότητες ή ενός ή περισσότερων από αυτούς τους Οργανισμούς Δημοσίου Δικαίου» που δεν είναι η παρούσα περίπτωση. Ούτε επίσης ο όρος 10.3.2 του Διαγωνισμού σχετίζεται με τα υπό εξέταση ζητήματα.
Σύμφωνα με πάγια νομολογία η Διοίκηση τεκμαίρεται πως λειτουργεί σύμφωνα με το Νόμο, εκτός όπου καθαρά αποδεικνύεται πως τούτο δεν συμβαίνει.
Έχει δε περαιτέρω αποφασιστεί κατ’ επανάληψη ότι η κρίση της διοίκησης επί θεμάτων τεχνικής φύσης ή ειδικών γνώσεων «χαρακτηρίζεται ως ανέλεγκτος» εφόσον δεν συντρέχει πλάνη περί τα πράγματα, κακή χρήση διακριτικής εξουσίας ή δεν προκύπτει έλλειψη αιτιολογίας (βλ. Ράφτης -v- Δημοκρατίας κ.α. (ανωτέρω) και Ρ.Ι.Κ. -v- Κεντρική Ασφαλιστική Εταιρεία Λτδ (ανωτέρω)).
Η εξουσία μας περιορίζεται σε έλεγχο της νομιμότητας της διοικητικής πράξης, ως εύλογα επιτρεπτής υπό τις περιστάσεις, και δεν επεκτείνεται στην ουσιαστική κρίση του διοικητικού οργάνου, (βλ. Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών -v- Π.Κ. Ιωάννου κ.α. (ανωτέρω) και First Elements Euroconsultants Ltd -v- Δημοκρατίας (ανωτέρω)). Στην τελευταία υπόθεση τονίστηκαν τα εξής για το θέμα στη σελίδα 944:
«Η αξιολόγηση του υλικού όμως, όχι μόνο δεν υποχρεώνει το διοικητικό Δικαστή να λάβει θέση επί των τεχνικών διχογνωμιών, αλλά, όπως σχολιάζεται στο σύγγραμμα της καθηγήτριας Ευαγγελίας Κουτούπα-Ρεγκάκου, Αόριστες και Τεχνικές Έννοιες στο Δημόσιο Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1997, σ. 116: «…δεν είναι και σε θέση να προβαίνει σε ιδίαν κρίση. Λόγω συνεπώς του προβαδίσματος της διοίκησης σε ειδικές τεχνικές γνώσεις, ο δικαστής θεωρεί τις τεχνικές κρίσεις καταρχήν αποδεκτές. Ο στόχος αυτού του δικαστικού αυτοπεριορισμού είναι να μην παρεμποδίζεται η διαδικασία έγκρισης τεχνικών εγκαταστάσεων αφενός και αφετέρου να μην καθίσταται ο διοικητικός δικαστής ιεραρχικός προϊστάμενος της εγκρίνουσας διοικητικής αρχής.»
Είναι κατάληξη μας ότι η Αναθέτουσα Αρχή και στη δέουσα έρευνα προέβη με την αναζήτηση διευκρινίσεων για την τεχνική προσφορά των Αιτητών στα σημεία που έκρινε σκόπιμο και με τη μελέτη των νέων σχεδίων που υποβλήθηκαν από τους Αιτητές, αλλά και η απόφαση της είναι πλήρως αιτιολογημένη στη βάση των Διοικητικών Φακέλων, ώστε να καθίσταται δυνατός ο αναθεωρητικός έλεγχος. Δεν ήταν περαιτέρω προϊόν πλάνης, ως η εισήγηση των Αιτητών.
Σχετική με το θέμα της ανάγκης αιτιολόγησης των διοικητικών αποφάσεων και διεξαγωγής δέουσας έρευνας είναι η απόφαση GES (GLOBAL ENVIROMENTAL SOLUTIONS LTD) -v- Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών κ.α., Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 135/14, ημερ. 07.06.2021, στην οποία το Ανώτατο Δικαστήριο με αναφορά στο περιεχόμενο της πρωτόδικης απόφασης αναφέρει τα εξής:
«Σύμφωνα με την πάγια θέση της νομολογίας, η επάρκεια της έρευνας, η έκταση και ο τρόπος διεξαγωγής της, ποικίλει ανάλογα με τα υπό διερεύνηση γεγονότα και δεν υπάρχει στερεότυπος τρόπος που να καλύπτει κάθε περίπτωση. Με την προϋπόθεση ότι η έρευνα είναι επαρκής, το Δικαστήριο δεν επεμβαίνει στον τρόπο που ευλόγως επέλεξε η διοίκηση να διερευνήσει το θέμα, ούτε και υποκαθιστά τα υπ' αυτής διαπιστωθέντα πρωτογενή ευρήματα. Περαιτέρω θέματα τεχνικής φύσεως είναι κατά κανόνα ανέλεγκτα από το Αναθεωρητικό Δικαστήριο και ελέγχονται μόνο σε περίπτωση πλάνης περί τα πράγματα, κακής χρήσης διακριτικής ευχέρειας, εμφανούς παράβασης νόμου ή έλλειψης αιτιολογίας. (βλ. Ε. Φιλίππου Λτδ v. Δημοκρατίας (2004) 3 Α.Α.Δ. 389, Πιερίδη v. Δημοκρατίας (Αρ. 2) (2007) 3 Α.Α.Δ. 543, xxx xxx Storey v. Δημοκρατίας (2008) 3 Α.Α.Δ. 113).
Κατά κανόνα οι προσφορές αξιολογούνται με βάση τους όρους της προκήρυξης του διαγωνισμού, οι οποίοι αποτελούν και το θεσμικό τους πλαίσιο. Ο αποκλεισμός ή μη κατακύρωση μιας προσφοράς είναι δυνατή για ουσιαστική παρέκκλιση από τους όρους προσφοράς (βλ. Papaetis Medical Co. Ltd v. Δημοκρατίας (1998) 3 A.A.Δ. 97).
Στην παρούσα υπόθεση, η προσφορά της αιτήτριας αποκλείστηκε, εφόσον διαπιστώθηκε ότι δεν πληρούσε τις αναγκαίες προδιαγραφές, σε σχέση με την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα και εμπειρία σε συνάρτηση με συγκεκριμένους όρους του διαγωνισμού.
Η Αναθεωρητική Αρχή αξιολόγησε επαρκώς το υλικό που τέθηκε νομότυπα ενώπιον της και αφού άκουσε τις απόψεις όλων των πλευρών κατέληξε στην επίδικη απόφαση της η οποία είναι αρκούντως αιτιολογημένη.
...........................................
Η Πρωτόδικη Απόφαση ήταν λοιπόν πρεπόντως αιτιολογημένη και εδρασμένη στις αρμόζουσες νομολογιακές περί διοικητικού δικαίου αρχές, και σε αυτή την έκφανση της.
O λόγος έφεσης 6 απορρίπτεται.».
Ενόψει των πιο πάνω διαπιστώσεων μας η εξέταση της υπόλοιπης επιχειρηματολογίας της Αναθέτουσας Αρχής προς υποστήριξη της νομιμότητας του αποκλεισμού των Αιτητών, που αναφέρεται σαφώς σε τεχνικά θέματα, παρέλκει.
Συνεπώς για τους πιο πάνω λόγους ο δεύτερος λόγος ακύρωσης είναι έκθετος σε απόρριψη.
Όπως αναφέρουμε στην αρχή της απόφασής μας, ο πρώτος λόγος ακύρωσης αφορά στη λανθασμένη από πλευράς Αναθέτουσας Αρχής οικονομική αξιολόγηση των προσφορών. Μεταξύ των διαφόρων εισηγήσεων που προβάλλουν οι Αιτητές για υποστήριξη του συγκεκριμένου λόγου ακύρωσης, εντοπίζεται αναφορά για ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά που, όπως μπορούμε να υποθέσουμε ενόψει της γενικότητας της αναφοράς, πιθανόν να εννοούν αυτή του Επιτυχόντα Προσφοροδότη. Είναι φανερό από τα ενώπιον μας στοιχεία και ιδιαίτερα τους Διοικητικούς Φακέλους, ότι η Αναθέτουσα Αρχή κατά την αξιολόγηση των οικονομικών προσφορών ενεργοποίησε τον μηχανισμό που προβλέπει ο όρος 9.4.5, του Μέρους Α των Εγγράφων του Διαγωνισμού που προνοεί τα εξής:
«9.4. Αξιολόγηση Οικονομικών Προσφορών
[…]
5. Εάν μια Οικονομική Προσφορά θεωρηθεί ασυνήθιστα χαμηλή, η Αναθέτουσα Αρχή οφείλει να ζητήσει γραπτώς εξηγήσεις από τον Προσφέροντα σχετικά με την τιμή της Προσφοράς του. Οι εξηγήσεις αυτές θα δίνονται εγγράφως, εντός πέντε (5) ημερών από την ημερομηνία που θα ζητηθούν. Οι εξηγήσεις αφορούν τη σύνθεση της Προσφοράς κατά τα οριζόμενα στις πρόνοιες του άρθρου 69 του Ν.73(Ι)/2016. Το Αρμόδιο Όργανο εξετάζει τις παρεχόμενες πληροφορίες και αποφασίζει σχετικά με την αποδοχή ή την απόρριψη της Προσφοράς».
Στο στάδιο αυτό κρίνουμε σκόπιμο να παραθέσουμε το νομικό πλαίσιο σ’ ό,τι αφορά την ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά.
Στο σύγγραμμα του Δημήτριου Γ. Ράϊκου, ΔΙΚΑΙΟ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ, 2022, Δ΄ Εκδ. αναφέρονται τα εξής στις σελίδες 555, 556, 558, 561, 562 ως προς το ζήτημα των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών:
«4. Οι ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές
Η έννοια της ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς («abnormally low offer») δεν δίνεται ρητά από τις διατάξεις των οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις, αλλά αναφέρεται σε μια προσφορά για την οποία, ενόψει των ευνοϊκών όρων που περιέχει, δημιουργούνται αμφιβολίες για τη σοβαρότητα ή τη φερεγγυότητα της, δηλαδή για τη δυνατότητα του προσφέροντος οικονομικού φορέα να εκτελέσει τη σύμβαση σύμφωνα με τους προσφερόμενους όρους.
Η οδηγία 2014/24/ΕΕ, - όπως και η προηγούμενη οδηγία 2004/18/ΕΚ – δεν απαγορεύει την υποβολή χαμηλών προσφορών, αλλά θεσπίζει ορισμένες διατάξεις για τις ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές, φαινόμενο συχνό στις δημόσιες συμβάσεις, ιδίως στις συμβάσεις δημοσίων έργων, που είχε ως αποτέλεσμα μετά την ανάθεση του έργου ο ανάδοχος να μην είναι σε θέση να εκτελέσει το έργο σύμφωνα με τις αρχικές τιμές και να προσφεύγει σε τεχνητή αύξηση του εργολαβικού ανταλλάγματος, μέσω των διατάξεων για νέες και πρόσθετες εργασίες, με τελικό δυσμενές επακόλουθο αυτής της αύξησης, τη διαμόρφωση του τελικού κόστους σε επίπεδα που δεν είχαν προβλεφθεί από τον προϋπολογισμό του δημόσιου φορέα.
Κατά τα αναφερόμενα στην 103η αιτιολογική σκέψη της οδηγίας 2014/24/ΕΕ, οι προσφορές που φαίνονται αφύσικα χαμηλές σε σχέση με τα έργα, τα αγαθά ή τις υπηρεσίες ενδέχεται να βασίζονται σε τεχνικά, οικονομικά ή νομικά αβάσιμες παραδοχές ή πρακτικές. Σε περίπτωση που ο προσφέρων δεν μπορεί να παράσχει ικανοποιητική εξήγηση, η αναθέτουσα αρχή θα πρέπει να δικαιούται να απορρίψει την προσφορά. Η απόρριψη θα πρέπει να είναι υποχρεωτική σε περιπτώσεις όπου η αναθέτουσα αρχή έχει διαπιστώσει ότι η ασυνήθιστα χαμηλή τιμή ή το ασυνήθιστα χαμηλό κόστος που προτείνεται είναι αποτέλεσμα της μη συμμόρφωσης με υποχρεωτική ενωσιακή νομοθεσία ή συμβατή προς αυτή εθνική νομοθεσία στους τομείς του κοινωνικού, εργατικού ή περιβαλλοντικού δικαίου, ή με διατάξεις του διεθνούς εργατικού δικαίου».
[…]
«Ο βασικός κανόνας που θεσπίζουν οι διατάξεις αυτές, συνοψίζεται στο ότι το ενωσιακό δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων απαγορεύει τον αυτόματο αποκλεισμό από τους διαγωνισμούς για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων, προσφορών που κρίνονται ασυνήθιστα χαμηλές, δίχως δηλαδή την προηγούμενη πρόσκληση του προσφέροντος να εκθέτει γραπτά τις απόψεις του για το ζήτημα αυτό.»
[…]
«Κατά την νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων, η αναθέτουσα αρχή έχει ευρεία διακριτική ευχέρεια, κατ’ εκτίμηση ιδίως της απόκλισης της οικονομικής προσφοράς κάθε διαγωνιζόμενου από την προϋπολογισθείσα δαπάνη, αλλά και σε συνδυασμό με τις λοιπές υποβληθείσες προσφορές, να χαρακτηρίσει συγκεκριμένη οικονομική προσφορά ως ασυνήθιστα χαμηλή, υποχρεούμενη, όμως, στην περίπτωση αυτή να καλέσει προς παροχή των αναγκαίων διευκρινίσεων εκείνους από τους διαγωνιζόμενους, των οποίων την οικονομική προσφορά κρίνει ως ασυνήθιστα χαμηλή. Σε κάθε, πάντως, περίπτωση, η άσκηση της σχετικής διακριτικής ευχέρειας της αναθέτουσας αρχής δεν εκφεύγει του δικαστικού ελέγχου, αλλά υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο ως προς την υπέρβαση των άκρων ορίων της».
Η «ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά» υπήρξε αντικείμενο εξέτασης και σε αριθμό αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Στην υπόθεση Logicom Public Limited -v- Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών κ.α. (2014) 3 ΑΑΔ 16, αναφέρθησαν τα εξής στη σελίδα 21 για το θέμα:
«Το προοίμιο της Οδηγίας δεν ρίχνει φως στο πως η αρμόδια αρχή θα πρέπει να προσεγγίσει τις εξηγήσεις που προσφέρονται από τον προσφοροδότη της υπό διερεύνηση προσφοράς. Ωστόσο, υποδεικνύεται στη νομολογία του ΔΕΕ και του Πρωτοδικείου ότι ο προσφοροδότης που κρίνεται ότι υπέβαλε ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά πρέπει με τις διευκρινίσεις που παρέχει να ικανοποιήσει την Αναθέτουσα Αρχή ότι η προσφορά είναι, όπως αναφέρεται στο αγγλικό κείμενο των αποφάσεων «genuine» (γνήσια) (Βλ. Lombardini (ανωτέρω) και Fratelli Costanzo SpA [1989] ECR 1839), ή «reliable and serious» (αξιόπιστη και σοβαρή) (Βλ. Renco SpA, Case T-4/01 ημερ. 25.2.2003 και TQ3 Travel Solutions Belgium SA, Case Y-148/04 ημερ. 6.7.2005) ή ότι είναι «genuine» and viable» (γνήσια και σοβαρή). Βλ. C-147/06 και C-148/06 SECAP SpA και Santorso Soc. Coop. arl ημερ. 15.5.2008). Τα δε κριτήρια που δύνανται να ληφθούν υπόψη στον προσδιορισμό της οικονομικά πλέον συμφέρουσας προσφοράς δεν απαριθμούνται περιοριστικά».
Στην δε απόφαση του ΔΕΕ της 15ης Σεπτεμβρίου 2012 στην υπόθεση C-669/20, Veridos GmbH κατά Ministar na Vatreshnite rabotiina Republica Bulgaria κ.α., τονίστηκε ότι «σε περίπτωση υπονοιών ότι μια προσφορά είναι ασυνήθιστα χαμηλή, οφείλουν να εξακριβώνουν αν όντως συντρέχει τέτοια περίπτωση, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα κρίσιμα στοιχεία της προκήρυξης του Διαγωνισμού και των Εγγράφων της Σύμβασης…» αναζητώντας διευκρινίσεις.
Στην απόφαση τέλος του ΔΕΕ της 19ης Οκτωβρίου 2017 στην υπόθεση C198/16P. Agriconsulting Europe SA κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρθηκαν τα εξής:
«50. Συναφώς το άρθρο 139, παράγραφος 1, του κανονισμού 2342/2002 προβλέπει ότι, εάν, για συγκεκριμένη σύμβαση, οι προσφορές φαίνονται υπερβολικά χαμηλές, η αναθέτουσα αρχή πριν τις απορρίψει γι’ αυτόν και μόνο το λόγο, ζητεί εγγράφως τις διευκρινίσεις που αυτή θεωρεί ενδεδειγμένες σχετικά με τα στοιχεία της προσφοράς και επαληθεύει, με την αυτοπρόσωπη παράσταση των προσφερόντων, τα στοιχεία αυτά λαμβάνοντας υπόψη και την παρεχόμενη από αυτούς τεκμηρίωση.
51. Ως εκ τούτου, η εν λόγω διάταξη επιβάλλει στην αναθέτουσα αρχή, πρώτον, να εντοπίσει τις ύποπτες προσφορές, δεύτερον, να παράσχει στους διαγωνιζόμενους τη δυνατότητα να αποδείξουν τη σοβαρότητα των προσφορών τους, ζητώντας τους τις διευκρινίσεις που αυτή κρίνει σκόπιμες, τρίτον, να εκτιμήσει τη λυσιτέλεια των εξηγήσεων που παρείχαν οι ενδιαφερόμενοι και, τέταρτον, να αποφασίσει σχετικά με το αν θα δεχθεί ή αν θα απορρίψει τις εν λόγω προσφορές (βλ. κατ’ αναλογία, απόφαση της 27ης Νοεμβρίου 2001, Lombardini και Mantovani C-285/99 και C-286/99, EU: C: 2001:640, σκέψη 55).»
Σημειώνουμε ότι σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΕ ακόμη και εάν πρόκειται για μια μηδενική οικονομική προσφορά η Αναθέτουσα Αρχή θα πρέπει να απαιτήσει εξηγήσεις από τον προσφοροδότη και να την αξιολογήσει προτού την απορρίψει (βλ. απόφαση της 10ης Σεπτεμβρίου 2020, Τx-Fin-Lex d.o.o, C-367/19).
Μελετώντας την πρώτη Έκθεση Αξιολόγησης ημερ. 19.06.2025 είναι φανερό ότι η Επιτροπή Αξιολόγησης αντιμετώπισε όλες τις προσφορές ως ασυνήθιστα χαμηλές εξ ου και αναζήτησε εξηγήσεις τόσο από τους Αιτητές όσο και από τον Επιτυχόντα Προσφοροδότη. Οι εξηγήσεις που δόθηκαν από τον τελευταίο ικανοποίησαν την Αναθέτουσα Αρχή για τη χαμηλή προσφορά του και την έκαμε αποδεκτή.
Στο σημείο αυτό παραθέτουμε αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα από τα πρακτικά της 9ης συνεδρίας της Επιτροπής Αξιολόγησης ημερ. 17.06.2025 σε σχέση με την αξιολόγηση της οικονομικής προσφοράς του Επιτυχόντα Προσφοροδότη, για σκοπούς καλύτερης παρακολούθησης:
«Προσφορά Αρ. 5: IACOVOU-CYPENERGIA JOINT VENTURE
Στην απάντηση του Ο.Φ. αναφέρει ότι έχει μελετήσει διεξοδικά όλα τα έγγραφα του διαγωνισμού και έχουν πλήρη αντίληψη του αντικειμένου, της πολυπλοκότητας και των απαιτήσεων του έργου και έχουν προχωρήσει σε λεπτομερή μελέτη και σχεδιασμό. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τον ενδεικτικό σχέδιο που υποβλήθηκε, το οποίο εμπεριέχει αρκετή λεπτομέρεια και πληροφορία και ακολουθεί τον προτεινόμενο σχεδιασμό που δόθηκε από την Αναθέτουσα Αρχή.
Στη συνέχεια στην επιστολή του επεξηγεί τους λόγους που η τιμή της προσφοράς του είναι χαμηλότερη από την εκτίμηση κόστους της Αναθέτουσας Αρχής, οι οποίες παρουσιάζονται συνοπτικά ως εξής:
· Μειωμένο κόστος αγοράς εξοπλισμού, λόγω του ότι η προμήθεια του γίνεται απευθείας από τους προμηθευτές χωρίς ενδιάμεσους προμηθευτές.
· Αξιοποίηση ιδιόκτητου εξοπλισμού και προσωπικού, χωρίς ανάγκη υπεργολαβιών.
· Εμπειρία σε παρόμοια έργα δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
· Μακροχρόνιες συμφωνίες με προμηθευτές.
· Οργάνωση και διαχείριση έργου εσωτερικά, χωρίς χρέωση διοικητικών ή διαχειριστικών τελών από τρίτους.
Τέλος δεσμεύεται ότι το έργο θα υλοποιηθεί με βάση τις τεχνικές προδιαγραφές, τα προβλεπόμενα χρονοδιαγράμματα, την τήρηση όλων των κανόνων ασφαλείας και κανονισμών και την παροχή εγγύησης καλής λειτουργίας κα συντήρησης, όπως απαιτούν τα έγγραφα διαγωνισμού.
6. Η Ε.Α στη συνέχεια προχώρησε στην ετοιμασία του συγκριτικού ΠΙΝΑΚΑ 11, ο οποίος επισυνάπτεται στο Παράρτημα Α, όπου παρουσιάζεται η σύγκριση των αναλυτικών τιμών μεταξύ των τιμών της Προσφοράς με αρ. 5 IACOVOU – CYPENERGIA JOINT VENTURE και της εκτίμησης κόστους της Αναθέτουσας Αρχής. Από τον πίνακα αυτό φαίνεται ότι σε όλα τα σημεία της ανάλυσης παρουσιάζεται σημαντική διαφορά από την εκτίμηση κόστους της Αναθέτουσας Αρχής, γεγονός που επιβεβαιώνει τα όσα αναφέρει ο Ο.Φ. στην επιστολή του για την αιτιολόγηση της χαμηλότερης τιμής.
7. Ως εκ τούτου λαμβάνοντας υπόψη όλα τα πιο πάνω το συνολικό κόστος της προσφοράς του εν λόγω Ο.Φ. IACOVOU – CYPENERGIA JOINT VENTURE κρίνεται λογικό.»
Ενόψει των πιο πάνω στοιχείων των Διοικητικών Φακέλων σε συνάρτηση με το υπόλοιπο περιεχόμενό τους και ιδιαίτερα τις διευκρινίσεις που ζητήθηκαν από τον Επιτυχόντα Προσφοροδότη και τις απαντήσεις που δόθηκαν, δεν βρίσκουμε οτιδήποτε το μεμπτό σε σχέση με τον τρόπο χειρισμού της οικονομικής προσφοράς του Επιτυχόντα Προσφοροδότη από πλευράς Αναθέτουσας Αρχής. Η Επιτροπή Αξιολόγησης έκρινε προφανώς μετά τη λήψη των διευκρινίσεων ότι επρόκειτο για γνήσια και σοβαρή προσφορά αυτή του Επιτυχόντα Προσφοροδότη, εξ ου και την έκαμε αποδεκτή.
Η διαπίστωση της αυτή ήταν ευλόγως επιτρεπτή και εντός των ορίων της διακριτικής της ευχέρειας.
Συνεπώς ούτε ο πρώτος λόγος ακύρωσης μπορεί να επιτύχει.
Παρέμεινε να εξεταστεί ο τελευταίος λόγος ακύρωσης που, σύμφωνα με τη γραπτή αγόρευση του δικηγόρου τους, αναφέρεται σε παραβίαση από πλευράς Αναθέτουσας Αρχής αρχών του Διοικητικού Δικαίου, συγκεκριμένα της νομιμότητας, της χρηστής διοίκησης και της εμπιστοσύνης του πολίτη προς τη διοίκηση.
Σε σχέση με την κατ’ ισχυρισμό παραβίαση της αρχής της νομιμότητας, οι Αιτητές προβάλλουν, μέσω της γραπτής αγόρευσης του δικηγόρου τους, ως πραγματικό υπόβαθρο ότι η προσβαλλόμενη απόφαση λήφθηκε ενώ απουσίαζαν από το Διοικητικό Φάκελο τα Έντυπα της Αναφοράς Επαλήθευσης Απουσίας Σύγκρουσης Συμφερόντων και ενώ δεν είχε ληφθεί προηγουμένως η έγκριση του Γενικού Λογιστή ότι η διαδικασία ανάθεσης είχε ελεγχθεί και ήταν συμβατή, λαμβάνοντας υπόψη ιδιαίτερα ότι ο Γενικός Ελεγκτής (προφανώς οι Αιτητές εννοούν το Γενικό Λογιστή) αντιτίθετο στην πολύ λεπτομερή καταγραφή των προδιαγραφών λόγω των προβλημάτων αξιολόγησης που δημιουργείται.
Ως προς την κατ’ ισχυρισμό παραβίαση της αρχής της χρηστής διοίκησης οι Αιτητές ισχυρίζονται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση λήφθηκε χωρίς αίσθημα δικαίου και επιείκειας και εκτός των πλαισίων της αναλογικότητας και της καλής πίστης. Οι Αιτητές, συνεχίζουν, ταλαιπωρήθηκαν άδικα χωρίς να ευθύνονται οι ίδιοι, με αποτέλεσμα η εμπιστοσύνη τους προς τη διοίκηση να κλονιστεί.
Η Αναθέτουσα Αρχή από την άλλη ισχυρίζεται ότι ως προς την κατ’ ισχυρισμό απουσία της Αναφοράς Επαλήθευσης Απουσίας Σύγκρουσης Συμφερόντων κατά τη λήψη της προσβαλλόμενης απόφασης, αυτή εκδίδεται μετά την απόφαση ανάθεσης της Σύμβασης και πριν την αποστολή της γνωστοποίησης των αποτελεσμάτων του Διαγωνισμού στους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς. Το δε πιστοποιητικό συμβατότητας, συνεχίζουν, δίνεται μετά τη λήψη της απόφασης της διοίκησης, το οποίο στην παρούσα περίπτωση αποστάληκε από το Γενικό Λογιστή με την επιστολή του ημερ. 04.08.2025. Συνεπώς, κατά την άποψη της, δεν τίθεται θέμα παραβίασης της αρχής της νομιμότητας ή άλλης αρχής του Διοικητικού Δικαίου, ως η εισήγηση των Αιτητών.
Εξετάζοντας τις εισηγήσεις των Αιτητών ως προς την παραβίαση από πλευράς Αναθέτουσας Αρχής αρχών του Διοικητικού Δικαίου σημειώνουμε κατ’ αρχάς ότι αυτές υποβλήθηκαν γενικά και αόριστα. Τα δε στοιχεία προς υποστήριξη τους δεν ευσταθούν και ούτε είναι ικανά να τεκμηριώσουν τους ισχυρισμούς τους στη βάση των Διοικητικών Φακέλων στους οποίους έχουμε ανατρέξει. Και εξηγούμε.
Η Αναφορά Επαλήθευσης Απουσίας Σύγκρουσης Συμφερόντων ημερ. 31.07.2025 του Γενικού Λογιστηρίου εντοπίζεται να είναι επισυνημμένη στην επιστολή του ημερ. 31.07.2025 προς την Αναθέτουσα Αρχή, η οποία παραλήφθηκε από την τελευταία στις 04.08.2025, η οποία έθεσε και τη σφραγίδα παραλαβής. Επίσης εντοπίζεται το Πιστοποιητικό Συμβατότητας Ανάθεσης Σύμβασης με την Εθνική και Ενωσιακή Νομοθεσία για τις Δημόσιες Συμβάσεις ημερ. 04.08.2025 το οποίο αποστάληκε στην Αναθέτουσα Αρχή με την επιστολή του Γενικού Λογιστή ημερ. 04.08.2025.
Και τα δύο Έγγραφα ετοιμάστηκαν και δόθηκαν στο κατάλληλο χρόνο που έπεται της απόφασης ανάθεσης της Σύμβασης. Σημειώνουμε ότι από το λεκτικό της Αναφοράς Επαλήθευσης καθίσταται σαφές ότι αφορά στον Επιτυχόντα Προσφοροδότη και κατά πόσο εντοπίζονται σχέσεις μεταξύ του και της Αναθέτουσας Αρχής. Το ίδιο ισχύει και για το Πιστοποιητικό Συμβατότητας. Αυτό καταδεικνύει ότι η έκδοση των πιο πάνω Εγγράφων έπεται της απόφασης ανάθεσης της Σύμβασης και είναι φυσικό να μη βρίσκοντο στους Διοικητικούς Φακέλους πριν την κατακύρωση του Διαγωνισμού.
Καταλήγοντας, δεν έχουμε εντοπίσει στους Διοικητικούς Φακέλους οτιδήποτε που να κατατείνει στο ότι η Αναθέτουσα Αρχή ενήργησε μεροληπτικά σε βάρος των Αιτητών ή παραβίασε τις αρχές της χρηστής διοίκησης ή της εμπιστοσύνης του πολίτη προς τη διοίκηση ή της νομιμότητας ή της αρχής της καλής πίστης, που προστέθηκε κατά την ακρόαση, ως η εισήγηση των Αιτητών. Επαναλαμβάνουμε ότι η απουσία της μεσαίας σελίδας από τη γνωστοποίηση της προσβαλλόμενης απόφασης στους Αιτητές, οφείλετο σε καλόπιστο λάθος που ήρθη αμέσως όταν έγινε αντιληπτή. Δεν παρουσιάστηκε κανένα ικανό στοιχείο ότι το γεγονός αυτό επέδρασε σε βάρος των Αιτητών με οποιοδήποτε τρόπο.
Ενόψει όλων των πιο πάνω κρίνουμε την απόφαση της Αναθέτουσας Αρχής αποκλεισμού των Αιτητών από το Διαγωνισμό και κατακύρωσης του Διαγωνισμού στον Επιτυχόντα Προσφοροδότη, ότι ήταν ευλόγως επιτρεπτή και εντός των ορίων της διακριτικής της ευχέρειας. Με τον αποκλεισμό όλων των υπόλοιπων προσφοροδοτών για τους λόγους που η Επιτροπή Αξιολόγησης επεξηγεί στην Συμπληρωματική Έκθεση Αξιολόγησής της, μόνο η προσφορά των Αιτητών παρέμεινε ως έγκυρη προσφορά, η τιμή της οποίας κρίθηκε λογική. Δεν έχει τεθεί από πλευράς Αιτητών οποιοδήποτε ικανό στοιχείο ενώπιον μας που να καθιστά τη διαπίστωση αυτή της Αναθέτουσας Αρχής τρωτή ώστε να χρειάζεται η επέμβαση μας.
Συνεπώς όλοι οι λόγοι ακύρωσης απορρίπτονται ως αβάσιμοι και ατεκμηρίωτοι.
Η Προσφυγή αποτυγχάνει και απορρίπτεται. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται.
........................................... ............................................
Ανδρούλα Πούγιουρου Κάριν Γεωργιάδου
Πρόεδρος Μέλος
............................................. .............................................
Ανδρέας Καρύδης Πάρις Κωνσταντινίδης
Μέλος Μέλος