|
Απόφαση ΕΠΑ: 32/2024 |
Αρ. φακ.: 08.13.006.012.001
ΟΙ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΝΟΜΟΙ ΤΟΥ 2022
Αυτεπάγγελτη έρευνα εναντίον των Σχολών Εκπαίδευσης Οδηγών που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας και/ ή του Παγκύπριου Συνδέσμου Επαγγελματικών Σχολών Οδηγών (ΠΑ.Σε.ΣΟ), του Συνδέσμου Ιδιόκτητων Σχολών Οδηγών Κύπρου (ΣΙΣΟΚ), της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών και Εκπαιδευτών Οδηγών Μηχανοκινήτων Οχημάτων ή/ και άλλων Συνδέσμων Σχολών Εκπαίδευσης Οδηγών που υφίστανται και λειτουργούν εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας, για παράβαση του άρθρου 3(1) του Νόμου και του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ
Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού
κα Εύα Παντζαρή Πρόεδρος
κ. Άριστος Αριστείδου Παλούζας Μέλος
κ. Νεόφυτος Μαυρονικόλας Μέλος
κα Μαντώ Παπαγεωργίου Μάτση Μέλος
κα Ιωάννα Σαπίδου Μέλος
Ημερομηνία απόφασης: 23/5/2024
ΑΠΟΦΑΣΗ
Αντικείμενο της παρούσας υπόθεσης αποτελεί η αυτεπάγγελτη έρευνα της Επιτροπής αναφορικά με το ενδεχόμενο παράβασης του άρθρου 3(1) των περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμων του 2008 και του 2014 και του άρθρου 101 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από μέρους των Σχολών Εκπαίδευσης Οδηγών που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας και/ ή του Παγκύπριου Συνδέσμου Επαγγελματικών Σχολών Οδηγών (ΠΑ.Σε.ΣΟ), του Συνδέσμου Ιδιόκτητων Σχολών Οδηγών Κύπρου (ΣΙΣΟΚ), της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών και Εκπαιδευτών Οδηγών Μηχανοκινήτων Οχημάτων ή/ και άλλων Συνδέσμων Σχολών Εκπαίδευσης Οδηγών που υφίστανται και λειτουργούν εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε σχέση με το ενδεχόμενο σύμπραξης ή εναρμονισμένης πρακτικής ή απόφασης ένωσης επιχειρήσεων που ενδεχόμενο να έχουν ως αντικείμενο τις χρεώσεις που επιβάλουν σε πρόσωπα που επιθυμούν να αποκτήσουν άδεια οδήγησης, ήτοι χρεώσεις μαθημάτων και παρουσίασης την ημέρα της εξέτασης ή άλλες χρεώσεις, καθώς και τους όρους παροχής των μαθημάτων οδήγησης.
1. H Επιτροπή σε συνεδρία της ημερομηνίας 20/07/2020, εξέτασε το περιεχόμενο του ηλεκτρονικού μηνύματος από ανώνυμη πηγή, το οποίο προωθήθηκε από την Υπηρεσία Προστασίας του Καταναλωτή του Υπουργείου Ενέργειας Εμπορίου και Βιομηχανίας αναφορικά με τις χρεώσεις των Σχολών Οδηγών και η οποία φέρει ημερομηνία 29/06/2020. Αφού αξιολόγησε το περιεχόμενο της, η Επιτροπή ομόφωνα αποφάσισε ότι δικαιολογείται η έναρξη αυτεπάγγελτης έρευνας εναντίον των Σχολών Εκπαίδευσης Οδηγών που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας και/ ή του Παγκύπριου Συνδέσμου Επαγγελματικών Σχολών Οδηγών (ΠΑΣΕΣΟ) ή/ και του Παγκύπριου Συνδέσμου Σχολών Οδηγών Κύπρου (ΣΙΣΟΚ), της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών και Εκπαιδευτών Οδηγών Μηχανοκίνητων Οχημάτων (ΠΟΙΕΟ) ή/ και άλλων Συνδέσμων Σχολών Εκπαίδευσης Οδηγών που υφίστανται και λειτουργούν εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας, αναφορικά με ενδεχόμενο παράβασης του άρθρου 3(1) των περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμων του 2008 και του 2014 (στο εξής «του Νόμου ως ίσχυε τότε»)[1] και του άρθρου 101 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής η «ΣΛΕΕ») σε σχέση με το ενδεχόμενο σύμπραξης ή εναρμονισμένης πρακτικής ή απόφασης ένωσης επιχειρήσεων που ενδεχόμενο να έχουν ως αντικείμενο τις χρεώσεις που επιβάλουν σε πρόσωπα που επιθυμούν να αποκτήσουν άδεια οδήγησης, ήτοι χρεώσεις μαθημάτων και παρουσίασης την ημέρα της εξέτασης ή άλλες χρεώσεις, καθώς και τους όρους παροχής των μαθημάτων οδήγησης. Η Επιτροπή προς τούτο έδωσε οδηγίες στην Υπηρεσία να διεξάγει τη δέουσα προκαταρκτική έρευνα της υπόθεσης.
2. Στις 24/3/2021, η Υπηρεσία, υπέβαλε ενημερωτικό σημείωμα προς την Επιτροπή αναφορικά με την παράλειψη παροχής πληροφοριών ή/και εκ προθέσεως ή εξ αμελείας παροχή ψευδών, ελλιπών, ανακριβών ή παραπλανητικών πληροφοριών από μέρους των Συνδέσμων ΣΙΣΟΚ, ΠΑΣΕΣΟ και ΠΟΙΕΟ, στα αιτήματα συλλογής πληροφοριών που είχαν σταλεί στις 29/10/2020 και 26/2/2021, δυνάμει του άρθρου 30 του Νόμου ως ίσχυε τότε.
3. Η Επιτροπή, σε συνεδρία της που πραγματοποιήθηκε στις 29/3/2021, αφού έλαβε υπόψη της το περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου της υπόθεσης και το Σημείωμα της Υπηρεσίας ημερομηνίας 24/3/2021 ομόφωνα κατέληξε ότι πιθανολογείται εκ πρώτης όψεως παράβαση του άρθρου 30(3) του Νόμου ως ίσχυε τότε, από μέρους των Συνδέσμων αναφορικά με την παράλειψη παροχής πληροφοριών ή/και εκ προθέσεως ή εξ αμελείας παροχή ψευδών, ελλιπών, ανακριβών ή παραπλανητικών πληροφοριών και στη συνεδρία της ημερομηνίας 12/5/2021 κατήρτισε το κείμενο των Εκθέσεων Αιτιάσεων, αποφασίζοντας παράλληλα την κοινοποίηση τους στους τρεις Συνδέσμους.
4. Κατόπιν της προφορικής διαδικασίας που έλαβε χώρα στις 9/7/2021[2], η Επιτροπή ομόφωνα αποφάσισε στις 27/04/2022 ότι οι Σύνδεσμοι ΣΙΣΟΚ, ΠΑΣΕΣΟ και ΠΟΙΕΟ παραβίασαν το άρθρο 30(3) του Νόμου ως ίσχυε τότε, παρέχοντας ελλιπείς ή ανακριβείς πληροφορίες στο πλαίσιο απάντησης τους στο αίτημα συλλογής πληροφορίων που τους είχε σταλεί. Επιπρόσθετα η Επιτροπή, ομόφωνα έκρινε πως δικαιολογείται η μη επιβολή διοικητικού προστίμου προς τους Συνδέσμου ΠΑΣΕΣΟ και ΠΟΙΕΟ, αλλά ασκώντας τη διακριτική της ευχέρεια και αφού έλαβε υπόψη της όλα τα ενώπιον της δεδομένα, ομόφωνα αποφάσισε να επιβάλει διοικητικό πρόστιμο στον Σύνδεσμο ΣΙΣΙΟΚ, ύψους 1% επί του κύκλου εργασιών του για το οικονομικός έτος που έληξε στις 31/12/2018.
5. Στη συνεδρία της Επιτροπής, ημερομηνίας 11/7/2023, επισημάνθηκε ότι λόγω των αντικρουόμενων αποφάσεων του Διοικητικού Δικαστηρίου, στην Υπόθεση αρ.65/2015, ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΩΝ (ΠΟΑ) ΔΗΜΟΣΙΑ ΛΤΔ και ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ, ημερομηνίας 24/9/2021 και στην Υπόθεση αρ.1848/2018, ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΩΝ (ΠΟΑ) ΔΗΜΟΣΙΑ ΛΤΔ και ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ, ημερομηνίας 15/5/2023 και υπό το φως της καταχώρησης της αναθεωρητικής έφεσης ΕΔΔ 66/2023 η οποία αναμενόταν να εκδικαστεί, σημείωσε ότι είχε ζητήσει νομική καθοδήγηση από τη Νομική Υπηρεσία προτού αποφασίσει για το χειρισμό της κάθε υπόθεσης ξεχωριστά. Κατά την εν λόγω συνεδρία η Επιτροπή, έδωσε οδηγίες στην Υπηρεσία όπως σε περίπτωση ερωτημάτων ή αιτημάτων από τα εμπλεκόμενα μέρη, τα ενημερώσει σχετικά ως η ως άνω αναφορά της.
6. Ακολούθως, στην συνεδρία της Επιτροπής, ημερομηνίας 20/11/2023 το μέλος της Επιτροπής, κα Μαντώ Παπαγεωργίου Μάτση, που απουσίαζε στην προηγούμενη συνεδρία ημερομηνίας 11/7/2023, δήλωσε, υπό το φως του άρθρου 22 των περί Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμων του 1999 έως 2020, ότι είναι πλήρως ενημερωμένη σχετικά με την απόφαση της Επιτροπής ημερομηνίας 11/7/2023 και έχει λάβει πλήρη γνώση όλων των σχετικών με αυτή στοιχείων και δεδομένων, τα οποία είναι αναγκαία για τη διαμόρφωση γνώμης και άποψης επί του θέματος και τη λήψη αποφάσεων και συμφωνεί καθώς επίσης υιοθετεί την απόφαση της Επιτροπής ημερομηνίας 11/7/2023 με την οποία αποφασίσθηκαν τα όσα καταγράφονται ανωτέρω.
7. Στις 8/1/2024, η Επιτροπή συνήλθε, υπό τη νέα σύνθεσή της, σύμφωνα με το διορισμό της από το Υπουργικό Συμβούλιο, ως οι αποφάσεις του ημερομηνίας 15/6/2023, για να εξετάσει το χειρισμό της παρούσας υπόθεσης. Σημειώνεται ότι ο κ. Άριστος Αριστείδου Παλούζας αποτελούσε μέλος και της Επιτροπής υπό την προηγούμενη σύνθεσή της σύμφωνα με τον τότε διορισμό του από το Υπουργικό Συμβούλιο ημερομηνίας 21/5/2018, ενώ επαναδιορίστηκε στη θέση του Μέλους της Επιτροπής με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερομηνίας 15/6/2023. Η Πρόεδρος και τα νέα μέλη της Επιτροπής, κ. Νεόφυτος Μαυρονικόλας, κα Μαντώ Παπαγεωργίου Μάτση και κα Ιωάννα Σαπίδου δήλωσαν πως συμφωνούν με τις αποφάσεις της καθ’ όλα νόμιμα συγκροτημένης Επιτροπής με την προηγούμενή της σύνθεση, και υιοθετούν αυτές σημειώνοντας ότι και οι ίδιοι θα προέβαιναν στις ίδιες ενέργειες κατά τον χρόνο λήψης των εν λόγω αποφάσεων. Η Επιτροπή έδωσε οδηγίες στην Υπηρεσία να κάνει χρήση του εντός του διοικητικού φακέλου της υπόθεσης υλικού, το οποίο και δύναται να χρησιμοποιηθεί και αξιολογηθεί και να προχωρήσει σε δέουσα προκαταρκτικής έρευνα.
8. Η Υπηρεσία ενεργώντας στη βάση του άρθρου 23(δ) του περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμου του 2022 (Νόμος αρ. 13(Ι)/2022) (στο εξής «ο Νόμος») υπέβαλε στην Επιτροπή Έκθεση Ευρημάτων στις 26/04/2024.
9. Η Επιτροπή, κατά τη συνεδρία της ημερομηνίας 23/5/2024 σε κατ’ ιδίαν συζήτηση της υπόθεσης, μελέτησε ενδελεχώς την Έκθεση Ευρημάτων της Υπηρεσίας με ημερομηνία 26/04/2024, καθώς και το περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου της υπόθεσης και αφού ενημερώθηκε πλήρως από τα στοιχεία και δεδομένα τα οποία εμπεριέχονται σε αυτόν κατά τον ουσιώδη χρόνο, ομόφωνα έλαβε την απόφασή της ως ακολούθως:
10. Τα πιο κάτω αναφερόμενα ως Εμπλεκόμενα Μέρη αποτελούν σωματεία εγγεγραμμένα σε Καταλόγους Εγγεγραμμένων Σωματείων.[3]
2.1 Παγκύπριος Σύνδεσμος Επαγγελματικών Σχολών Οδηγών (ΠΑΣΕΣΟ)
11. Ο ΠΑΣΕΣΟ είναι σωματείο εγγεγραμμένο στον Κατάλογο των Εγγεγραμμένων Σωματείων του Εφόρου Λεμεσού με αρ. Μητρώου 825 από τις 27/09/1989. Ανάμεσα στους βασικούς του σκοπούς είναι η προστασία, προώθηση και προαγωγή των καλών νοούμενων συμφερόντων των μελών του, τα οποία μέλη είναι ιδιοκτήτες σχολών οδηγών και πρόσωπα που ασκούν το επάγγελμα του εκπαιδευτή οδηγών είτε μεμονωμένα από το Σωματείο είτε σε συνεργασία με άλλα πρόσωπα με ή χωρίς νομική προσωπικότητα του εσωτερικού ή του εξωτερικού. Τα όργανα του Συνδέσμου είναι (α) Η Παγκύπρια Γενική Συνέλευση των μελών, (β) Η δι εκάστη επαρχία Επαρχιακή Γενική Συνέλευση των Μελών, (γ) Το Διοικητικό Συμβούλιο και (δ) Η δι εκάστη επαρχία Τοπική Επιτροπή. Το διοικητικό συμβούλιο του Συνδέσμου απαρτίζεται από 9 μέλη.
2.2 Σύνδεσμος Ιδιόκτητων Σχολών Οδηγών Κύπρου (ΣΙΣΟΚ)
12. Ο ΣΙΣΟΚ είναι Σωματείο, εγγεγραμμένο στον Κατάλογο των Εγγεγραμμένων Σωματείων του Εφόρου Λεμεσού με αρ. Μητρώου 832 από τις 04/10/1989 και η έδρα του είναι στη Λεμεσό , αλλά κατά περιόδους μπορεί να είναι και σε διαφορετική τοποθεσία. Ανάμεσα στους βασικούς του σκοπούς είναι η προστασία, προώθηση και προαγωγή των καλών νοούμενων συμφερόντων των μελών του, τα οποία μέλη είναι ιδιοκτήτες σχολών οδηγών και πρόσωπα που ασκούν το επάγγελμα του εκπαιδευτή οδηγών είτε μεμονωμένα από το Σωματείο είτε σε συνεργασία με άλλα πρόσωπα με ή χωρίς νομική προσωπικότητα του εσωτερικού ή του εξωτερικού. Ως αναφέρθηκε από τον ΣΙΣΟΚ, όλοι οι εκπαιδευτές οδηγών έχουν δικαίωμα να εγγραφούν στο σύνδεσμο, εφόσον πληρώσουν τα τέλη εγγραφής. Σχετικό επί τούτου είναι το άρθρο 4 του Καταστατικού του ΣΙΣΟΚ.
2.3 Παγκύπρια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών και Εκπαιδευτών Οδηγών Μηχανοκίνητων Οχημάτων (ΠΟΙΕΟ)
13. Η ΠΟΙΕΟ είναι σωματείο, εγγεγραμμένο στον Κατάλογο των Εγγεγραμμένων Σωματείων του Εφόρου Λευκωσίας με αρ. Μητρώου 3041 από τις 10/09/2007. Τα μέλη του εν λόγω σωματείου είναι επαγγελματίες εκπαιδευτές οδηγοί ή Σχολές Επαγγελματιών Εκπαιδευτών Οδηγών. Επιπρόσθετα υπάρχουν επίτιμα μέλη και μέλη-συνδρομητές που είναι φίλοι του Συνδέσμου και δεν έχουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των τακτικών μελών. Το διοικητικό συμβούλιο του Συνδέσμου απαρτίζεται από 7 μέλη. Βασικός σκοπός της ΠΟΕΙΟ είναι μεταξύ άλλων:
i. Η προετοιμασία και η εναρμόνιση προγραμμάτων και εκπαιδευτικών ιδεών για την εκπαίδευση όλων των ειδών των οδηγών.
ii. Η προετοιμασία και η εναρμόνιση προγραμμάτων για την προχωρημένη εκπαίδευση όλων των οδηγών.
iii. Η εναρμόνιση των δικαιωμάτων άδειας οδήγησης σε συνάρτηση με την οδήγηση, την εξέταση και την προχωρημένη εκπαίδευση των εκπαιδευτών οδήγησης.
iv. Η διοργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων και προγραμμάτων για την περιοδική κατάρτιση των επαγγελματιών οδηγών.
v. Η διοργάνωση πρακτικών ασκήσεων για να αξιολογηθεί η εις βάθος γνώση της ορθολογικής οδήγησης βάσει των κανόνων ασφαλείας.
vi. Η διαφύλαξη, μελέτη, ανάπτυξη και προαγωγή των κοινών οικονομικών, κοινωνικών και επαγγελματικών συμφερόντων των μελών του στα πλαίσια της εξυπηρέτησης του κοινού συνόλου.
vii. Η μελέτη των κοινωνικών, τεχνικών, οικονομικών και επαγγελματικών προβλημάτων των μελών του Σωματείου και η αναζήτηση των επιβεβλημένων μεθόδων, τρόπων και μέσων για την επίλυση τους.
viii. Η επικοινωνία και επαφή με τις Δημόσιες, Διοικητικές και Δικαστικές αρχές, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, η συνεργασία με τις υπηρεσίες του αρμόδιου Υπουργείου για την εξεύρεση, προώθηση και εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων τα οποία προωθούν τα προβλήματα και τα ζητήματα των μελών του Σωματείου.
ix. Η οργάνωση και η συμμετοχή σε δημόσιες εκδηλώσεις για την ενημέρωση του κοινού πάνω σε θέματα κυκλοφορίας και κυκλοφοριακής αγωγής.
x. Η τακτική επαφή μεταξύ των μελών, η ανταλλαγή απόψεων σε θέματα του κλάδου και η δημιουργία εκδηλώσεων για μορφωτική και ηθική εξύψωση των μελών του.
xi. Η οργάνωση και η συμμετοχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό για θέματα εκπαίδευσης και δικαιώματα των εκπαιδευτών οδηγών.
xii. Η δημιουργική επικοινωνία των μελών του Σωματείου με τους συναδέλφους τους στην Κύπρο και το εξωτερικό.
3. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΑΥΤΕΠΑΓΓΕΛΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
15. Ειδικότερα, η Επιτροπή έλαβε ανώνυμη επιστολή η οποία προωθήθηκε από την Υπηρεσία Προστασίας του Καταναλωτή του Υπουργείου Ενέργειας Εμπορίου και Βιομηχανίας και η οποία φέρει ημερομηνία 29/06/2020, στην οποία γίνεται αναφορά στη δημιουργία καρτέλ από μέρους των σχολών Οδηγών σε σχέση με τις χρεώσεις προς τους εκπαιδευόμενους, επισημαίνοντας ότι: «ενώ το μάθημα (δάσκαλος και χρήση οχήματος) κοστίζει ανά ώρα 20-25 ευρώ, την ημέρα της εξέτασης η οποία διαρκεί περίπου 30 λεπτά χρεώνουν του εξεταζόμενους μόνο για τη χρήση του οχήματος 150 ευρώ.». Περαιτέρω, η Επιτροπή παρατήρησε πως: «για να μπορέσει να πάει κάποιος για εξέταση θα πρέπει να έχει πετάλια φρένου και συμπλέκτη και στη θέση του συνοδηγού. Αρά εκ των πραγμάτων είναι υποχρεωμένος να πάει με το όχημα της Σχολής στο οποίο σημειώστε έχει εξασκηθεί.».
16. Η Επιτροπή έλαβε υπόψη τις πρόνοιες του περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Εκπαίδευσις Οδηγών) Νόμου του 1968, και των σχετικών κανονισμών, όπως εκάστοτε τροποποιούνται καθώς και τον περί Άδειας Οδήγησης Νόμο του 2001, ως εκάστοτε τροποποιείται.
17. Αναλυτικότερα, η Επιτροπή, συνεκτιμώντας τα ενώπιον της στοιχεία και ενεργώντας στη βάση αυτών, αποφάσισε ομόφωνα όπως διερευνηθεί το ενδεχόμενο οι Σχολές Εκπαίδευσης Οδηγών που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας και/ή ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Επαγγελματικών Σχολών Οδηγών (ΠΑΣΕΣΟ), ο Σύνδεσμος Ιδιόκτητων Σχολών Οδηγών Κύπρου (ΣΙΣΟΚ), η Παγκύπρια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών και Εκπαιδευτών Οδηγών Μηχανοκίνητων Οχημάτων (ΠΟΙΕΟ) ή/και άλλοι Σύνδεσμοι Σχολών Εκπαίδευσης Οδηγών που υφίστανται και λειτουργούν εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας ενδεχομένως να έχουν προβεί σε σύμπραξη ή σε εναρμονισμένη πρακτική ή σε έκδοση απόφασης ένωσης επιχειρήσεων κατά παράβαση του άρθρου 3(1) του Νόμου, έχοντας ως αντικείμενο την εναρμόνιση ή/και καθορισμό των τιμών χρέωσης που επιβάλλουν σε πρόσωπα που επιθυμούν να παρακολουθήσουν μαθήματα οδήγησης και να παρακαθήσουν σε εξέταση για σκοπούς απόκτησης άδειας οδηγού αυτοκινήτου, καθώς και των όρων παροχής των μαθημάτων οδήγησης.
18. Η Επιτροπή επιπρόσθετα ομόφωνα αποφάσισε όπως η οποιαδήποτε διερεύνηση αφορά και εξέταση για παράβαση του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η έρευνα αφορά την επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας υπό το φως του ότι υφίσταται και λειτουργεί η Παγκύπρια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών και Εκπαιδευτών Οδηγών Μηχανοκίνητων Οχημάτων και, ως εκ τούτου, ενδεχομένως οι οποιεσδήποτε αποφάσεις ή εναρμονισμένη πρακτική να επηρεάζουν τις δραστηριότητες των Σχολών Οδήγησης σ’ όλη την επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας.
19. Συνακόλουθα, η Επιτροπή συνεκτιμώντας τα ενώπιον της στοιχεία και ενεργώντας στη βάση των διατάξεων του άρθρου 23(2)(α) του Νόμου ως ίσχυε τότε, ομόφωνα αποφάσισε τη διεξαγωγή της παρούσας αυτεπάγγελτης έρευνας.
4. ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
20. Σύμφωνα με τον περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Εκπαίδευσις Οδηγών) Νόμου του 1968 (Ν. 112/1968), απαγορεύεται η λειτουργία σχολής οδηγών ή άσκησης του επαγγέλματος του εκπαιδευτή οδηγών χωρίς την έγκυρη απόκτηση άδειας η οποία εκδίδεται από την Αρχή Αδειών. Κάθε πρόσωπο δικαιούται να εξασφαλίσει άδεια για τη λειτουργία Σχολής Εκπαίδευσης Οδηγών νοουμένου ότι το Τμήμα Οδικών Μεταφορών (στο εξής «ΤΟΜ») έχει πεισθεί ότι ο Διευθυντής της ή το νομικό πρόσωπο πληροί τα ακόλουθα κριτήρια: (1) κατέχει Πιστοποιητικό Καλού Χαρακτήρα·, (2) έχει ασκήσει το επάγγελμα του εκπαιδευτή οδηγών κατά τα τελευταία τρία χρόνια σε κράτος μέλος της ΕΕ, ή απασχολεί διευθυντή της σχολής οδηγών που εργάστηκε ως εκπαιδευτής οδηγών κατά τα τελευταία τρία χρόνια σε κράτος μέλος της ΕΕ· και (3) είναι άνω των 24 ετών.
21. Περαιτέρω, κάποιος δύναται να καταρτισθεί ως εκπαιδευτής οδήγησης αφότου το ΤΟΜ ανακοινώσει τη διεξαγωγή σχετικών εξετάσεων για εκπαιδευτές. Ο υποψήφιος θα πρέπει να υποβάλει αίτηση συμμετοχής δεδομένου ότι είναι 24 ετών και άνω και θα πρέπει να παρακολουθήσει τρίμηνη εκπαίδευση σε αρμόδιο κολλέγιο έναντι τιμήματος διδάκτρων και εν τέλει θα παρακαθήσει σε γραπτές εξετάσεις. Επίσης, δεν υπάρχει καθορισμένος χρόνος προκήρυξης εξετάσεων ανά έτος.
22. Ο υποψήφιος που πετυχαίνει στις γραπτές εξετάσεις, καλείται μετέπειτα σε πρακτική εξέταση. Σε περίπτωση αποτυχίας της πρακτικής εξέτασης, δίνεται εκ νέου η ευκαιρία σε τρεις μήνες. Ο επιτυχών, σύμφωνα με το αρ.3(2)(α) του περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Εκπαίδευσις Οδηγών) Νόμου του 1968 (Ν. 112/1968) δύναται να εργάζεται ως εκπαιδευτής για τρία σε αδειούχο Σχολή Οδηγών. Μετά την πάροδο των 3 ετών, έχει το δικαίωμα ίδρυσης Σχολής Οδηγών σύμφωνα με τις πρόνοιες της νομοθεσίας που διέπουν την χορήγηση άδεις λειτουργίας σχολής οδηγών, ως πιο πάνω αναφέρεται.
23. Οι υπεύθυνοι εγγεγραμμένων σχολών οδηγών οφείλουν να συμμορφώνονται με τις πρόνοιες του περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Εκπαίδευσις Οδηγών) Νόμου του 1968, και των σχετικών κανονισμών. Ειδικότερα:
§ να διατηρούν κατάλληλα επαγγελματικά υποστατικά, τάξη και τον αναγκαίο εξοπλισμό για την εκπαίδευση των οδηγών·
§ να απασχολούν εκπαιδευτές οδηγών που έχουν άδεια από το ΤΟΜ·
§ να διαθέτουν κατάλληλο μηχανοκίνητο όχημα εκπαίδευσης, που να διασφαλίζει την ασφάλεια τόσο του εκπαιδευτή όσο και του εκπαιδευόμενου·
§ το μηχανοκίνητο όχημα το οποίο θα χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση οδηγών να φέρει διακριτικό σήμα.
24. Βάσει των αρμοδιοτήτων που απορρέουν από τον περί Άδειας Οδήγησης Νόμος του 2001 (94(Ι)/2001), το ΤΟΜ είναι υπεύθυνο για την θεωρητική και πρακτική δοκιμασία για απόκτηση άδειας οδήγησης. Οι εξετάσεις γίνονται από υπαλλήλους του ΤΟΜ (εξεταστές οδηγών) που είναι μόνιμοι Δημόσιοι Υπάλληλοι στο Σχέδιο Υπηρεσίας Τεχνικού, οι οποίοι ορίζονται ως εξεταστές μετά από σχετική εκπαίδευση. Δεν διαφοροποιείται το εργασιακό καθεστώς, για την έκδοση μαθητικής ή κανονικής άδειας οδήγησης. Τα ραντεβού για εξέταση κλείνονται διαδικτυακά, ο υποψήφιος παρουσιάζεται στο Γραφείο Εξεταστών Οδηγών (ΓΕΟ) της επαρχίας του. Γίνεται κλήρωση και ο κάθε υποψήφιος εξετάζεται, αρχικά θεωρητικά και στην συνέχεια σε πρακτική δοκιμασία (στο δρόμο). Εάν επιτύχει, εκδίδεται το Πιστοποιητικό Ικανότητας με το οποίο μπορεί να αποταθεί σε σημείο εξυπηρέτησης (ΤΟΜ, ΚΕΠ, ΚΕ.ΠΟ) για να εκδώσει την άδεια οδήγησης του. Εάν αποτύχει λαμβάνει Έκθεση Εξέτασης Άδειας Οδήγησης στην οποία σημειώνονται τα λάθη στα οποία υπέπεσε.
25. Κατά την ημερομηνία διεξαγωγής της εξέτασης (προφορικής και πρακτικής) υφίσταται ανάγκη ασφάλισης του εξεταστή βάσει του άρθρου 4 του περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Ασφάλιση Ευθύνης έναντι Τρίτου) Νόμου του 2000 (96(Ι)/2000). Επεξηγηματικά, αναφέρεται ότι δεν υπάρχει ρητή διάταξη για ασφάλιση του εξεταστή, αλλά υποχρέωση για κάλυψη οποιουδήποτε επιβαίνοντα στο όχημα (που κατά την εξέταση είναι ο εξεταστής). Τα εκπαιδευτικά οχήματα καλύπτονται από τέτοια ασφάλεια, για οδήγηση από μαθητευόμενο με άλλους επιβάτες. Για να γίνει ανάλογη ασφάλιση ενός ιδιόκτητου οχήματος, με το οποίο π.χ. θα μπορούσε ένας υποψήφιος να παρουσιαστεί για εξέταση, υπάρχει κόστος.
26. Οι σχολές οδηγών παρέχουν υπηρεσίες/μαθήματα σε υποψήφιους για σκοπούς απόκτησης άδειας οδήγησης. Σύμφωνα με το Παράρτημα Β του περί Άδειας Οδήγησης Νόμου 94(I)/2001 κατηγορίες μηχανοκίνητων οχημάτων είναι οι ακόλουθες:
«(α)Κατηγορίες Μηχανοκίνητων Οχημάτων
Κατηγορία ΑΜ
Έχει την έννοια του μοτοποδηλάτου όπως αυτό ορίζεται στους περί Άδειας Οδήγησης Κανονισμούς του 2004.
Κατηγορία Α1:
(i) Μοτοσικλέτες μέγιστου κυλινδρισμού 125 κυβικών εκατοστών, μέγιστης ισχύος 11 kW και με λόγο ισχύος προς βάρος μικρότερο από 0,1 kw/kg·
(ii) Μηχανοκίνητα τρίκυκλα των οποίων η ισχύς δεν υπερβαίνει τα 15Kw.
Κατηγορία Α2:
Μοτοσικλέτες μέγιστης ισχύος 35 kW και με μέγιστο λόγο ισχύος/βάρους 0,2 kW/kg, που δεν προέρχονται από όχημα με ισχύ μεγαλύτερη του διπλασίου της ισχύος του.
Κατηγορία Α:
(i) Μηχανοκίνητα δίκυκλα με ή χωρίς πλευρικό αμαξίδιο·
(ii) μηχανοκίνητα τρίκυκλα, η ισχύς των οποίων υπερβαίνει τα15kW.
Κατηγορία Β1:
Τετράκυκλα, με μάζα κενού οχήματος μικρότερη ή ίση των 400 kg ή, στην περίπτωση οχημάτων για μεταφορά εμπορευμάτων, των 500 Kg, μη συμπεριλαμβανομένης της μάζας των συσσωρευτών των ηλεκτρικών οχημάτων με κινητήρα μέγιστης καθαρής ισχύος 15 kW.
Κατηγορία Β
(i) Οχήματα, με μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα μέχρι 3.500 kg των οποίων ο αριθμός των επιβατών, εκτός από τη θέση του οδηγού, δεν υπερβαίνει τους οκτώ. Τα οχήματα της κατηγορίας αυτής μπορούν να έλκουν ρυμουλκούμενο, του οποίου η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα δεν υπερβαίνει τα 750 kg·
(ii) Σύνολα οχημάτων που αποτελούνται από έλκον όχημα που υπάγεται στην κατηγορία Β και από ρυμουλκούμενο, τα οχήματα της κατηγορίας αυτής μπορούν να συνδυάζονται με οποιοδήποτε ρυμουλκούμενο, με μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα 750 kg, υπό τον όρον ότι η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα του συνδυασμού αυτού δεν υπερβαίνει τα 4 250 kg. Εάν ο συνδυασμός αυτός υπερβαίνει τα 3 500 kg, τότε η οδήγηση του γίνεται μετά από ολοκλήρωση σχετικής εκπαίδευσης ή επιτυχή δοκιμασία ελέγχου των ικανοτήτων και της συμπεριφοράς.
Κατηγορία Β+Ε
Σύνολα συζευγμένων οχημάτων που αποτελούνται από έλκον όχημα που υπάγεται στην κατηγορία Β και από ρυμουλκούμενο ή ημιρυμουλκούμενο, όταν η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα του ρυμουλκουμένου ή του ημιρυμουλκουμένου δεν υπερβαίνει τα 3 500 kg.
Κατηγορία Γ1
Οχήματα πλην εκείνων των κατηγοριών Δ1 ή Δ, η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα των οποίων υπερβαίνει τα 3 500 kg όχι όμως τα 7 500 kg και τα οποία σχεδιάζονται και κατασκευάζονται για τη μεταφορά οκτώ, το πολύ, επιβατών εκτός του οδηγού· τα οχήματα της κατηγορίας αυτής μπορούν να συνδυάζονται με ρυμουλκούμενο του οποίου η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα δεν υπερβαίνει τα 750 kg.
Κατηγορία Γ1+Ε:
(i) Σύνολα οχημάτων που αποτελούνται από έλκον όχημα της κατηγορίας Γ1 και από ρυμουλκούμενο ή ημιρυμουλκούμενο με μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα άνω των 750 kg, υπό τον όρο ότι η επιτρεπόμενη μάζα του συνόλου δεν υπερβαίνει τα 12 000 kg.
(ii) Σύνολα οχημάτων που αποτελούνται από έλκον όχημα της κατηγορίας Β και από ρυμουλκούμενο ή ημιρυμουλκούμενο με μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα άνω των 3,500 kg, υπό τον όρο ότι η επιτρεπόμενη μάζα του συνόλου δεν υπερβαίνει τα 12 000 kg.
Κατηγορία Γ
Οχήματα πλην εκείνων των κατηγοριών Δ1 ή Δ, η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα των οποίων υπερβαίνει τα 3 500 kg και τα οποία σχεδιάζονται και κατασκευάζονται για τη μεταφορά το πολύ οκτώ επιβατών, εκτός του οδηγού· τα οχήματα αυτής της κατηγορίας μπορούν να συνδυάζονται με ρυμουλκούμενο η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα του οποίου δεν υπερβαίνει τα 750 kg.
Κατηγορία Γ+Ε
Σύνολα συζευγμένων οχημάτων που αποτελούνται από έλκον όχημα που υπάγεται στην κατηγορία Γ και από ρυμουλκούμενο ή ημιρυμουλκούμενο του οποίου η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα υπερβαίνει τα 750kg.
Κατηγορία Δ1
Οχήματα που σχεδιάζονται και κατασκευάζονται για τη μεταφορά μέχρι 16 επιβατών, εκτός του οδηγού, μεγίστου μήκους 8 m· τα οχήματα της κατηγορίας αυτής μπορούν να συνδυάζονται με ρυμουλκούμενο, του οποίου η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα δεν υπερβαίνει τα 750 kg.
Κατηγορία Δ1+Ε
Σύνολα οχημάτων που αποτελούνται από έλκον όχημα που υπάγεται στην κατηγορία Δ1 και από ρυμουλκούμενο του οποίου η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα υπερβαίνει τα 750kg.
Κατηγορία Δ
Οχήματα τα οποία σχεδιάζονται και κατασκευάζονται για τη μεταφορά άνω των 8 επιβατών, εκτός του οδηγού· τα οχήματα των οποίων η οδήγηση επιτρέπεται με άδεια κατηγορίας Δ μπορούν να συνδυάζονται με ρυμουλκούμενο του οποίου η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα δεν υπερβαίνει τα 750 kg.
Κατηγορία Δ+Ε
Σύνολα συζευγμένων οχημάτων που αποτελούνται από έλκον όχημα που υπάγεται στην υποκατηγορία Δ και από ρυμουλκούμενο του οποίου η μέγιστη επιτρεπόμενη μάζα υπερβαίνει τα 750kg.
(β)Ειδικές Κατηγορίες Μηχανοκίνητων Οχημάτων
Ειδική κατηγορία Στ
Μηχανοκίνητοι ελκυστήρες με πνευματικά επίσωστρα.
Ειδική κατηγορία Η
Μηχανοκίνητοι ελκυστήρες κινούμενοι επί ερπυστριών.
Ειδική κατηγορία Ζ
Οδοστρωτήρες.
Ειδική κατηγορία Θ
Μηχανοκίνητα οχήματα βαρέως τύπου.
Ειδική κατηγορία ΙΒ
Ηλεκτροκίνητα οχήματα.
Νοείται ότι, η οδήγηση μηχανοκινήτου οχήματος το οποίο δεν εμπίπτει σε οποιαδήποτε από τις πιο πάνω κατηγορίες ή ειδικές κατηγορίες επιτρέπεται με άδεια οδήγησης της κατηγορίας στην οποία εμπίπτει το όχημα φορέας όπου είναι εφαρμοσμένη η υπερκατασκευή.
Νοείται περαιτέρω ότι, μηχανοκίνητο όχημα εκτός από αυτό που εμπίπτει σε οποιαδήποτε κατηγορία ή ειδική κατηγορία ή σε όχημα φορέα, κατατάσσεται με βάση το μικτό του βάρος ή τον αριθμό επιβατών του και η οδήγηση του επιτρέπεται με την άδεια οδήγησης της αντίστοιχης κατηγορίας.»
27. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τα όσα δήλωσε το ΤΟΜ και οι ερωτηθείσες Σχολές Οδηγών, δεν υφίσταται γεωγραφικός περιορισμός στην άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος κάθε εκπαιδευτή οδήγησης ή σχολής οδήγησης ούτε προνοείται οποιαδήποτε υποχρεωτική ανάρτηση τιμών και όρων μαθήματος σε κάθε σχολή.
28. Ακόμη, ο αριθμός των υποχρεωτικών ωρών εκπαίδευσης παρατίθεται πιο κάτω.
Πίνακας 1: Ελάχιστη χρονική διάρκεια εκπαίδευσης.
|
Κατηγορία |
Ελάχιστη χρονική διάρκεια εκπαίδευσης υποψήφιου οδηγού σε ώρες (θεωρητική και πρακτική) |
|
Α1 |
5 |
|
Α2 |
5 |
|
A3 |
7 |
|
R |
10 |
|
|
|
|
Συνδυασμός μηχανοκίνητου οχήματος κατηγορίας Β με ρυμουλκούμενο μεγίστης επιτρεπόμενης μάζας 750 κιλών, ο οποίος συνδυασμός υπερβαίνει τα 3 500 κιλά και δεν υπερβαίνει τα 4 250 κιλά |
7 |
|
Β+Ε |
7 |
|
Οποιαδήποτε από τις πιο πάνω κατηγορίες, σε περίπτωση προηγούμενης αποτυχίας σε πρακτική δοκιμασία οδήγησης μηχανοκίνητου οχήματος (πρακτική εξέταση) ίδιας κατηγορίας |
5 |
29. Αναφορικά με τις τιμές μαθημάτων και εξετάσεων το ΤΟΜ κατά καιρούς εκδίδει ανακοινώσεις για πληροφόρηση του κοινού σε σχέση με τα τέλη που προνοούνται από τη νομοθεσία επειδή δέχεται ερωτήματα (τηλεφωνικώς) από πολίτες για το ποσό που κοστίζει η εξέταση (πρακτική δοκιμασία). Επίσης, τα τέλη άδειας οδήγησης καταγράφονται στο Παράρτημα Γ του περί Άδειας Οδήγησης Νόμου του 2001 (94(Ι)/2001). Σημειώνεται επίσης, ότι σύμφωνα με το ΤΟΜ, ο υποψήφιος οδηγός έχει τη δυνατότητα να επιλέξει να παρουσιαστεί στην εξέταση (πρακτική δοκιμασία) με δικό του όχημα, νοουμένου ότι καλύπτεται από ασφαλιστήριο έγγραφο που καλύπτει τρίτο πρόσωπο (τον εξεταστή).
30. Ο προσδιορισμός της σχετικής αγοράς αποτελεί το πλαίσιο εντός του οποίου εφαρμόζονται οι κανόνες του δικαίου του ανταγωνισμού. Η σχετική αγορά οριοθετείται (α) ως προς τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες (σχετική αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών), και (β) γεωγραφικώς (σχετική γεωγραφική αγορά).Με τον ορισμό μιας αγοράς, τόσο όσον αφορά τα προϊόντα/υπηρεσίες, όσο και τη γεωγραφική διάσταση της, μπορούν να προσδιοριστούν οι πραγματικοί ανταγωνιστές, οι οποίοι είναι σε θέση να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων και να τις εμποδίσουν να ενεργούν ανεξάρτητα από τις πιέσεις που επιβάλει ο πραγματικός ανταγωνισμός.
31. Σύμφωνα με τη σχετική Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τον προσδιορισμό της σχετικής αγοράς:
«H σχετική αγορά προϊόντος περιλαμβάνει όλα τα προϊόντα που οι πελάτες θεωρούν ότι μπορούν να εναλλάσσονται με ή να υποκαθίστανται από το/τα προϊόν/-ντα της/των εμπλεκόμενης/-ων επιχείρησης/-εων, βάσει των χαρακτηριστικών των προϊόντων, των τιμών και της χρήσης για την οποία προορίζονται, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών του ανταγωνισμού και της διάρθρωσης της προσφοράς και της ζήτησης στην αγορά.».[4]
32. Συνεπώς, η σχετική αγορά προϊόντων/υπηρεσιών περιλαμβάνει όλα τα προϊόντα/υπηρεσίες που δύνανται να εναλλάσσονται ή να υποκαθίστανται αμοιβαία από πλευράς ζήτησης, λόγω των αντικειμενικών τους χαρακτηριστικών, των τιμών, και της σκοπούμενης χρήσης τους. Εξάλλου, η χρήση ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά του προϊόντος ή της υπηρεσίας και διαφορετικά προϊόντα ή υπηρεσίες δύνανται να χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό. Σε τέτοια περίπτωση τα διαφορετικά προϊόντα ή υπηρεσίες συμπεριλαμβάνονται στην ίδια σχετική αγορά.
33. Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με την ενωσιακή νομολογία ο ορισμός της σχετικής αγοράς δεν απαιτείται σε περίπτωση πρόδηλων περιορισμών του ανταγωνισμού κατά παράβαση του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ.[5] Ειδικότερα σύμφωνα με την απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου στην υπόθεση Volkswagen:
«230.Προκειμένου να προσδιοριστεί η έκταση της υποχρεώσεως της Επιτροπής να ορίζει τη σχετική αγορά πριν διαπιστώσει παράβαση των κοινοτικών κανόνων περί ανταγωνισμού, πρέπει να υπομνησθεί ότι ο ορισμός της αγοράς δεν έχει την ίδια σημασία στην περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 85 της Συνθήκης ή του άρθρου 86 της Συνθήκης ΕΚ (νυν άρθρου 82 ΕΚ). Στο πλαίσιο εφαρμογής του άρθρου 86 της Συνθήκης, ο προσήκων ορισμός της σχετικής αγοράς αποτελεί απαραίτητο και προαπαιτούμενο όρο κάθε κρίσεως αναφερομένης σε συμπεριφορά που θεωρείται αντίθετη προς τον ανταγωνισμό, εφόσον, προκειμένου να αποδειχθεί η ύπαρξη καταχρηστικής εκμεταλλεύσεως δεσπόζουσας θέσεως, πρέπει προηγουμένως να αποδειχθεί η ύπαρξη δεσπόζουσας θέσεως εντός συγκεκριμένης αγοράς, πράγμα που σημαίνει ότι η αγορά αυτή πρέπει προηγουμένως να έχει οριοθετηθεί. Αντιθέτως, στο πλαίσιο εφαρμογής του άρθρου 85 της Συνθήκης, σκοπός του ορισμού της σχετικής αγοράς είναι να εξακριβωθεί κατά πόσον η επίμαχη συμφωνία, η απόφαση ενώσεως επιχειρήσεων ή η εναρμονισμένη πρακτική μπορεί να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών και έχει ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα την παρακώλυση, τον περιορισμό ή τη νόθευση των όρων του ανταγωνισμού εντός της κοινής αγοράς.».
34. Ειδικότερα, σύμφωνα με πάγια ενωσιακή νομολογία, δεν απαιτείται η ακριβής οριοθέτηση της σχετικής αγοράς για την εφαρμογή του άρθρου 101 ΣΛΕΕ (και του αντίστοιχου άρθρου 3 του Νόμου), όταν οι κρινόμενες συμφωνίες ή εναρμονισμένες πρακτικές έχουν ως αντικείμενό τους τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού[6].
35. Στην προκειμένη υπόθεση, οι υπό εξέταση πρακτικές των υπό έρευνα συνδέσμων και/ή σχολών οδηγών, αφορούν τις υπηρεσίες που παρέχουν οι σχολές οδήγησης σε πρόσωπα τα οποία επιθυμούν να αποκτήσουν άδεια οδήγησης.
36. Ως έχει αναφερθεί ανωτέρω, η εν λόγω δραστηριότητα διέπεται από εθνική νομοθεσία και ρυθμίζεται τόσο από Νόμους όσο και από Κανονισμούς (περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Εκπαίδευσις Οδηγών) Νόμου του 1968-112/1968, περί Άδειας Οδήγησης Νόμο του 2001- 94(I)/2001).
37. Σύμφωνα με τον περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Εκπαίδευσις Οδηγών) Νόμου του 1968 (112/1968) «εκπαιδευτής οδηγών» σημαίνει πρόσωπον κατ’ επάγγελμα εκπαιδεύον οδηγούς και «σχολή οδηγών» σημαίνει κατάστημα ένθα ενασκείται η επιχείρησις της κατ’ επάγγελμα εκπαιδεύσεως οδηγών. Η λειτουργία σχολής οδηγών ή η άσκηση του επαγγέλματος του εκπαιδευτή οδηγών γίνεται μόνο με την κατοχή έγκυρης αδείας δυνάμει του Νόμου 112/1968.
38. Το ΤΟΜ εποπτεύει τη λειτουργία των αδειούχων σχολών οδηγών βάσει του περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Εκπαίδευσις Οδηγών) Νόμου του 1968 (112/1968) και των Κανονισμών που εκδόθηκαν δυνάμει του. Είναι υπεύθυνο επιγραμματικά για την έκδοση άδειας εξάσκησης επαγγέλματος για τους εκπαιδευτές οδηγών και την άδεια λειτουργίας σχολής. Ο έλεγχος των Σχολών γίνεται ετησίως, για σκοπούς ανανέωσης της άδειας λειτουργίας τους. Περιλαμβάνει έλεγχο των κριτηρίων που αναφέρονται ρητά στο προαναφερθέντα Νόμο και Κανονισμούς όπως: Μηχανή με τομές για να φαίνεται η λειτουργία της, μαυροπίνακας, πίνακας με σήματα τροχαίας, αναρτημένος κατάλογος με εκπαιδευτικά οχήματα και τα ονόματα των εκπαιδευτών που απασχολούνται στον γραφείο, το υποστατικό της Σχολής, επιθεωρήσεις (ΜΟΤ) οχημάτων σχολής κ.ά.. Σημειώνεται ότι ο έλεγχος δεν περιλαμβάνει θέματα οικονομικού/λογιστικού χαρακτήρα/περιεχομένου.
39. Για την οριοθέτηση της σχετικής αγοράς και την ανάλυση της δομής της υπό αναφορά αγοράς, λήφθηκαν στοιχεία αναφορικά με τον αριθμό των σχολών οδηγών που δραστηριοποιούνται ανά επαρχία. Ειδικότερα, σύμφωνα με στοιχεία από το ΤΟΜ, στο τέλος του 2020, δραστηριοποιούνταν στην Κυπριακή Δημοκρατία 223 αδειούχες Σχολές Οδηγών. Συγκεκριμένα, 6 στην ελεύθερη επαρχία Αμμοχώστου, 39 στην επαρχία Λάρνακας, 78 στην επαρχία Λεμεσού, 83 στην επαρχία Λευκωσίας και 17 στην επαρχία της Πάφου. Κατά τα έτη 2008-2020 διενεργήθηκαν πάνω από 332.000 εξετάσεις για παροχή κανονικής/ μη μαθητικής άδειας οδήγησης παγκύπρια, όπως φαίνεται αναλυτικά ανά εξεταστικό κέντρο στον πιο κάτω Πίνακα. Οι μεγαλύτερες Σχολές Οδηγών διενεργούν πάνω από 300 εξετάσεις ετησίως. Σχετικός είναι ο Πίνακας που ακολουθεί με τις εξετάσεις που διενεργήθηκαν την περίοδο 2008 έως 2020:
Πίνακας 2
|
ΕΞ. ΚΕΝΤΡΟ |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
Grand |
|
Αστυνομίας |
92 |
138 |
72 |
76 |
126 |
104 |
104 |
74 |
71 |
61 |
42 |
30 |
19 |
1009 |
|
Δερύνειας |
|
485 |
1495 |
1466 |
1575 |
1555 |
1714 |
1203 |
9493 |
|||||
|
Λάρνακας |
6591 |
7136 |
6881 |
6865 |
6480 |
5204 |
4908 |
3550 |
3387 |
3334 |
3664 |
3401 |
2328 |
63729 |
|
Λεμεσού |
8111 |
8891 |
8394 |
8491 |
8028 |
6668 |
6031 |
6510 |
6693 |
6369 |
6479 |
5758 |
3994 |
90417 |
|
Λευκωσίας |
10043 |
12277 |
11146 |
11393 |
9596 |
8980 |
7972 |
8315 |
8122 |
8239 |
9114 |
10356 |
7358 |
122911 |
|
Πάφου |
3711 |
4300 |
3752 |
3722 |
3320 |
3213 |
2808 |
3399 |
3151 |
3036 |
3527 |
3547 |
3248 |
44734 |
|
Πυροσβεστική |
|
10 |
46 |
63 |
28 |
11 |
18 |
27 |
10 |
8 |
11 |
19 |
19 |
270 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Grand Total |
28548 |
32752 |
30291 |
30610 |
27578 |
24180 |
22326 |
23370 |
22900 |
22622 |
24392 |
24825 |
18169 |
332563 |
40. Στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας, διαπιστώθηκε πως λειτουργούν στη Δημοκρατία Σύνδεσμοι Σχολών οδηγών, αλλά η πλειοψηφία των Σχολών δεν είναι ενταγμένοι σε αυτούς. Ειδικότερα, σημειώνεται πως στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής προφορικής διαδικασίας ημερομηνίας 9/7/2021, αναφέρθηκε από τους εκπροσώπους των Συνδέσμων ότι οι Σύνδεσμοι παγκύπρια είναι τρεις και ότι το 80% εκπαιδευτών δεν είναι εγγεγραμμένοι σε αυτούς καθότι οι ιδιοκτήτες των σχολών δεν δείχνουν το ανάλογο ενδιαφέρον. Επίσης, αναφέρθηκε ότι ο αριθμός των μελών κάθε Συνδέσμου δεν είναι σταθερός καθότι ορισμένα μέλη μπορεί να αποχωρήσουν από ένα Σύνδεσμο και να ενταχθούν σε άλλο. Οι ακριβείς θέσεις των Συνδέσμων αναφέρονται στο κεφάλαιο που αναλύεται η ύπαρξη «ένωσης επιχειρήσεων».
41. Σύμφωνα με δηλώσεις των Συνδέσμων, το έτος 2021, ο ΠΑΣΕΣΟ είχε {…}* μέλη-σχολές, η ΠΟΙΕΟ είχε {…} μέλη και ο ΣΙΣΟΚ είχε {…} μέλη-σχολές. Με βάση το σύνολο των εγγεγραμμένων σχολών στην Κύπρο, τα νούμερα αυτά ερμηνεύονται σε ποσοστά {…}%, {…}% και {…}% αντίστοιχα, τα οποία δείχνουν το ποσοστό των εταιρειών που συμμετέχουν σε κάθε Σύνδεσμο.
42. Από στοιχεία που έχουν προσκομισθεί από το ΤΟΜ, στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας, επίσης διαφάνηκε ότι, στα έτη 2008 μέχρι και το 2020, από τις 334.115 εξετάσεις που έχουν διενεργηθεί για απόκτηση άδειας οδήγησης σε όλες τις κατηγορίες, οι 284.072 αφορούσαν τις κατηγορίες ΒΒ, ΒΒ1 και ΒΕ. Ποσοστό που αντιστοιχεί με το 85% περίπου των συνολικών εξετάσεων. Πιο κάτω ακολουθεί σχετικός Πίνακας.
Πίνακας 3
|
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ |
ΣΥΝΟΛΟ (ΒΒ+ΒΒ1+ΕΒ) |
ΣΥΝΟΛΟ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ |
PERCENTAGE % |
|
2008 |
24535 |
28499 |
86.1 |
|
2009 |
28430 |
32650 |
87.1 |
|
2010 |
26739 |
30253 |
88.4 |
|
2011 |
26757 |
30586 |
87.5 |
|
2012 |
24186 |
27533 |
87.8 |
|
2013 |
19420 |
24145 |
80.4 |
|
2014 |
17696 |
22283 |
79.4 |
|
2015 |
19593 |
23317 |
84 |
|
2016 |
19345 |
22847 |
84.7 |
|
2017 |
19187 |
22583 |
85 |
|
2018 |
20709 |
24340 |
85.1 |
|
2019 |
20784 |
24782 |
83.9 |
|
2020 |
16691 |
20297 |
82.2 |
|
ΣΥΝΟΛΟ 08-20 |
284072 |
334115 |
85% |
43. Το γεγονός ότι η εκμάθηση οδήγησης οχημάτων κατηγορίας Β είναι η δημοφιλέστερη διαφαίνεται και από τις απαντήσεις των Σχολών Οδηγών που βρίσκονται στον Διοικητικό φάκελο, αναφορικά με το είδος μαθημάτων που προσφέρει κάθε Σχολή. Από τις απαντήσεις προκύπτει ότι 100% των Σχολών προσφέρουν μαθήματα κατηγορίας Β ενώ μόλις 36% και λιγότερο προσφέρουν μαθήματα των λοιπών κατηγοριών.
Γράφημα 1
44. Συνεπώς, στη βάση των στοιχείων ως αυτά περιέχονται στο Διοικητικό Φάκελο, προκύπτει πως δεν προσφέρουν όλες οι σχολές οδηγών μαθήματα για όλες τις Κατηγορίες αδειών, ενώ η πλειοψηφία των αδειών που εκδίδεται στη Δημοκρατία αφορά Μηχανοκίνητα Οχήματα Κατηγορίας Β.
45. Για την οριοθέτηση της σχετικής αγοράς, η Επιτροπή άντλησε καθοδήγηση από σχετική νομολογία και αποφάσεις. Σύμφωνα με την απόφαση με αριθμό 571/VΙI/2013 της Ελληνικής Αρχής Ανταγωνισμού:
«44. Οι υπηρεσίες που παρέχουν οι σχολές οδηγών περιλαμβάνουν την παροχή θεωρητικών και πρακτικών μαθημάτων οδήγησης. Όπως προαναφέρθηκε (βλ. κεφάλαιο ΙΙΙ), βάσει νομοθεσίας (βλ. Υ.Α. 58930/480 με ημερομηνία εφαρμογής 3.5.1999), από 1η Νοεμβρίου 1999, υπάρχει ένας ελάχιστος αριθμός θεωρητικών και πρακτικών μαθημάτων ανάλογα με κάθε κατηγορία διπλώματος. Για τους σκοπούς της παρούσας υπόθεσης ως σχετική αγορά ορίζεται η υπηρεσία εκμάθησης οδήγησης αυτοκινήτου, (ερασιτεχνικά, επαγγελματικά) ή μηχανής από επιχειρήσεις οι οποίες κατέχουν τη σχετική άδεια παροχής υπηρεσιών.».
46. Η Επιτροπή ακολούθως σημείωσε πως, η Αρχή Ανταγωνισμού της Κροατίας στην απόφαση της με αριθμό UP/I 034-03/2018-01/002 αναφέρει (σε ελεύθερη μετάφραση) τα πιο κάτω:
«Δεδομένου ότι η εν λόγω διαδικασία σχετίζεται με τη σύναψη απαγορευμένης συμφωνίας μεταξύ 14 σχολών οδηγών στην περιοχή του Σπλιτ με τέτοιο τρόπο ώστε αυτές οι σχολές οδηγών να συμμετέχουν σε συμφωνίες για την αύξηση των τιμών των υπηρεσιών τους και την κατάρτιση των υποψηφίων για την κατηγορία Β, η CCA κατά την έννοια του άρθρου 5 του κανονισμού ως τη σχετική αγορά προϊόντων καθόρισε την αγορά παροχής υπηρεσιών κατάρτισης για υποψήφιους για τη διαχείριση μηχανοκίνητων οχημάτων κατηγορίας Β από σχολές οδηγών.»
47. Επίσης, η Επιτροπή σημείωσε πως στην απόφαση της Αρχής Ανταγωνισμού της Λιθουανίας με αριθμό Nr. 2S-7 (2018) αναφέρεται (σε ελεύθερη μετάφραση) κατέληξε πως δεν χρειάζεται να γίνει επακριβής ορισμός της σχετικής αγοράς:
«(493) Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η εν λόγω συμπεριφορά κάλυπτε διάφορες κατηγορίες εκπαίδευσης οδήγησης και το γεγονός ότι η επίμαχη συμφωνία τιμολόγησης στην παρούσα υπόθεση έχει ως αντικείμενο τον περιορισμό του ανταγωνισμού, η αγορά προϊόντων ορίζεται ως η αγορά της παροχής υπηρεσιών εκπαίδευσης οδήγησης. Ο κατακερματισμός σε στενότερες αγορές δεν θα επηρέαζε σε καμία περίπτωση την αξιολόγηση της συμπεριφοράς των ενδιαφερομένων φορέων. Στην περίπτωση αυτή, δεν χρειάζεται να προσδιοριστεί επακριβώς η αγορά προϊόντων, καθώς αυτό δεν έχει σημασία για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των ενεργειών των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων με τις απαιτήσεις του άρθρου 5 του νόμου για τον ανταγωνισμό, αλλά μόνο για να διαπιστωθεί ότι οι επιχειρήσεις είναι ανταγωνιστές.»
48. Λαμβάνοντας καθοδήγηση από τη σχετική νομολογία και τα ενώπιον της στοιχεία, η Επιτροπή ομόφωνα καταλήγει ότι ως σχετική αγορά υπηρεσιών δύναται να οριστεί ως αυτή της εκμάθησης οδήγησης μηχανοκίνητου οχήματος από επιχειρήσεις οι οποίες κατέχουν τη σχετική άδεια παροχής υπηρεσιών η οποία μπορεί να διαχωριστεί περαιτέρω ανά κατηγορία άδειας οδήγησης, κάτι που δεν κρίνεται απαραίτητο να γίνει για σκοπούς της παρούσας υπόθεσης.
49. Βάσει της ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον καθορισμό της σχετικής αγοράς,[7] η σχετική γεωγραφική αγορά καθορίζεται ως εξής:
«η γεωγραφική αγορά περιλαμβάνει την περιοχή όπου οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις συμμετέχουν στην προμήθεια προϊόντων ή υπηρεσιών και οι όροι του ανταγωνισμού είναι επαρκώς ομοιογενείς και η οποία μπορεί να διακριθεί από γειτονικές κυρίως περιοχές, διότι στις εν λόγω περιοχές οι όροι του ανταγωνισμού διαφέρουν σημαντικά».
50. Σύμφωνα με πάγια νομολογία σε ενωσιακό επίπεδο, η σχετική γεωγραφική αγορά αντιστοιχεί στην περιοχή όπου οι εμπλεκόμενες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην προσφορά και τη ζήτηση των σχετικών προϊόντων ή υπηρεσιών και όπου οι συνθήκες του ανταγωνισμού είναι επαρκώς ομοιογενείς και η οποία μπορεί να διακριθεί από γειτονικές κυρίως περιοχές διότι στις εν λόγω περιοχές οι συνθήκες του ανταγωνισμού διαφέρουν σημαντικά.[8]
51. Επίσης, εξετάστηκε το θέμα της οριοθέτησης της σχετικής αγοράς και κατά πόσο υφίστανται γεωγραφικοί περιορισμοί. Στην υπό εξέταση υπόθεση, με βάση τα στοιχεία από το ΤΟΜ και τις Σχολές Οδηγών, δεν υφίσταται γεωγραφικός περιορισμός στην άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος κάθε εκπαιδευτή οδήγησης ή σχολής οδήγησης. Φυσικά, θα πρέπει να σημειωθεί πως από πλευράς ζήτησης, είναι εύκολο οι καταναλωτές να απευθυνθούν αρχικά σε σχολές οδηγών που δραστηριοποιούνται τοπικά στην επαρχία την οποία διαμένουν, εκτός εάν δεν προσφέρονται μαθήματα για την άδεια που επιθυμούν να λάβουν.
52. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, ως σχετική γεωγραφική αγορά θεωρείται το σύνολο της Κυπριακής επικράτειας, καθώς δεν θα µπορούσε να υποστηριχθεί ότι οι συνθήκες παροχής υπηρεσιών διαφοροποιούνται ανάλογα με την επαρχία δραστηριοποίησης εκάστου επαγγελματία στην Κύπρο, ενώ έχει διαφανεί από την προκαταρκτική έρευνα, τα Μέλη των Συνδέσμων προέρχονται από όλες τις επαρχίες. Άλλωστε, η νομοθεσία εφαρµόζεται σε όλα τα µέλη των Συνδέσμων ανεξαρτήτως περιοχής στην οποία δραστηριοποιούνται και δεν υπάρχουν γεωγραφικοί περιορισμοί στην προσφορά των υπηρεσιών από τα μέλη των υπό έρευνα ενώσεων επιχειρήσεων και/ή επιχειρήσεων.
53. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή ομόφωνα καταλήγει ότι ως σχετική γεωγραφική αγορά δύναται να οριστεί ολόκληρη η επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας.
54. Σύμφωνα με το άρθρο 3(1) του Νόμου: «Τηρουμένων των διατάξεων των άρθρων 4 και 5, απαγορεύονται όλες οι συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων, οι αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων και κάθε εναρμονισμένη πρακτική, που έχουν ως αντικείμενο ή αποτέλεσμα την παρακώλυση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού εντός της Δημοκρατίας, και ιδίως εκείνες οι οποίες συνίστανται –
(α) στον άμεσο ή έμμεσο καθορισμό των τιμών αγοράς ή πώλησης ή άλλων όρων συναλλαγής.
(β) στον περιορισμό ή στον έλεγχο της παραγωγής, της διάθεσης, της τεχνολογικής ανάπτυξης ή των επενδύσεων.
(γ) στη γεωγραφική ή άλλη κατανομή των αγορών ή των πηγών προμήθειας.
(δ) στην εφαρμογή άνισων όρων επί ισοδύναμων συναλλαγών, έναντι των εμπορικώς συναλλασσόμενων επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα αυτές να περιέρχονται σε μειονεκτική θέση στον ανταγωνισμό.
(ε) στην εξάρτηση της σύναψης συμφωνιών από την αποδοχή από μέρους των αντισυμβαλλόμενων πρόσθετων υποχρεώσεων, οι οποίες, εκ της φύσεως τους ή σύμφωνα με τις κρατούσες εμπορικές συνήθειες, δεν έχουν σχέση με το αντικείμενο των συμφωνιών αυτών».
55. Συνεπώς το άρθρο 3 του Νόμου απαγορεύει όλες τις συµφωνίες µεταξύ επιχειρήσεων, όλες τις αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων και κάθε εναρµονισµένη πρακτική που έχουν ως αντικείµενο ή ως αποτέλεσµα την παρεµπόδιση, τον περιορισµό ή τη νόθευση του ανταγωνισµού, και ιδίως εκείνες οι οποίες συνίστανται στον άµεσο ή έµµεσο καθορισµό των τιµών αγοράς ή πωλήσεως ή άλλων όρων συναλλαγής, στον περιορισµό ή στον έλεγχο της παραγωγής και των αγορών, ή στην κατανοµή των αγορών ή των πηγών εφοδιασµού.
56. Προϋποθέσεις, εποµένως, εφαρµογής της ως άνω διάταξης είναι: 1) Η ύπαρξη συµφωνίας, εναρµονισµένης πρακτικής µεταξύ επιχειρήσεων ή απόφασης ένωσης επιχειρήσεων, 2) Αντικείµενο ή αποτέλεσµα της ανωτέρω συµφωνίας, εναρµονισµένης πρακτικής ή απόφασης να είναι ο περιορισµός, η παρακώλυση ή η νόθευση του ανταγωνισµού.
57. Απαραίτητη προϋπόθεση για να εμπίπτει μια συμφωνία ή εναρµονισµένη πρακτική στις διατάξεις του άρθρου 3 του Νόμου και του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ και συνεπώς να κριθεί απαγορευμένη, είναι ότι πληρούται το κριτήριο του περιορισμού του ανταγωνισμού[9].
58. Τέλος σημειώνεται ότι μια σύμπραξη μπορεί να συνιστά ταυτόχρονα συμφωνία, αλλά και εναρμονισμένη πρακτική κατά την έννοια των σχετικών διατάξεων της νομοθεσίας, ενώ ο σχετικός χαρακτηρισμός δεν είναι κρίσιμος για τη στοιχειοθέτηση τυχόν παράβασης.[10]
59. Για σκοπούς αξιολόγησης της παρούσας υπόθεσης, εξετάζεται η ύπαρξη απόφασης ένωσης επιχειρήσεων όσον αφορά υποδείξεις από τους Συνδέσμους για θέματα τιμολογιακής πολιτικής, καθώς και η ύπαρξη εναρμονισμένης πρακτικής των Σχολών Οδηγών Παγκύπρια αναφορικά με την τιμή του μαθήματος και/ή την τιμή της εξέτασης μηχανοκίνητων οχημάτων και/ή των όρων των μαθημάτων.
60. Η Επιτροπή σημειώνει ότι σύμφωνα με το άρθρο 2 του Νόμου, ο όρος «επιχείρηση» «σημαίνει τον φορέα ο οποίος ασκεί οικονομική δραστηριότητα, ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς που τον διέπει και τον τρόπο χρηματοδότησής του».
61. Σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΕ, η έννοια επιχείρηση στο πλαίσιο του ανταγωνισμού συμπεριλαμβάνει «κάθε οντότητα που ασκεί οικονομικής ή εμπορικής φύσεως δραστηριότητες», ανεξάρτητα από τη νομική της υπόσταση και τον τρόπο με τον οποίο χρηματοδοτείται[11]. Επιπλέον, ο όρος «οικονομικής φύσεως δραστηριότητα» εφαρμόζεται σε οποιαδήποτε προσφορά αγαθών ή υπηρεσιών σε δεδομένη αγορά, ενώ είναι αδιάφορο αν οι δραστηριότητες έχουν σκοπό το κέρδος.[12] Ο φορέας που ασκεί οικονομικές δραστηριότητες δεν ταυτίζεται με συγκεκριμένο υποκείμενο δικαίου αλλά έχει την έννοια οποιουδήποτε φορέα ασκεί οικονομικής φύσης δραστηριότητες.
62. Συνεπώς, η έννοια της επιχείρησης κατά το Νόμο καλύπτει κάθε φορέα, ο οποίος ασκεί οικονομική δραστηριότητα - ήτοι δραστηριότητα που συνίσταται στην προσφορά προϊόντων ή/και υπηρεσιών σε συγκεκριμένη αγορά - ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς που τον διέπει και τον τρόπο χρηματοδότησής του.[13]
63. Οι προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά για τη διαπίστωση ύπαρξης επιχείρησης στο πλαίσιο του δικαίου του ανταγωνισμού είναι: α) αυτονομία οικονομικής δράσης και β) πλήρης ανάληψη των οικονομικών κινδύνων που συνεπάγεται η εκάστοτε οικονομική δραστηριότητα.[14] Ο δημόσιος ή ιδιωτικός χαρακτήρας μίας επιχείρησης, η επιδίωξη κέρδους από αυτήν ή ο τρόπος χρηματοδότησής της δεν αποτελούν στοιχεία προσδιοριστικά της έννοιας της επιχείρησης.[15] Συνεπώς, είναι αδιάφορο κατά πόσον ο φορέας που ασκεί δραστηριότητες οικονομικής φύσης υπάγεται στον ιδιωτικό ή το δημόσιο τομέα.
64. Περαιτέρω, το ΔΕΕ στην υπόθεση F.F.S.A.[16] όρισε ότι οικονομική δραστηριότητα είναι αυτή η οποία δύναται να αναληφθεί στον ιδιωτικό τομέα ή εκείνη η οποία βρίσκεται τουλάχιστον σε ανταγωνιστική σχέση με παρόμοια δραστηριότητα που ασκείται από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Άρα, η ερμηνεία της έννοιας της επιχείρησης για τους σκοπούς του δικαίου του ανταγωνισμού είναι ευρεία και συνδέεται ευθέως με την οικονομική ή όχι φύση των δραστηριοτήτων του φορέα που τις πραγματοποιεί και όχι με τη νομική φύση του.
65. Επαναλαμβάνεται ότι σύμφωνα με τον περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Εκπαίδευσις Οδηγών) Νόμου του 1968 (Ν. 112/1968), κάθε πρόσωπο δικαιούται να εξασφαλίσει άδεια για τη λειτουργία Σχολής Εκπαίδευσης Οδηγών νοουμένου ότι το ΤΟΜ έχει πεισθεί ότι ο Διευθυντής της ή το νομικό πρόσωπο πληροί τα ακόλουθα κριτήρια: (1) κατέχει Πιστοποιητικό Καλού Χαρακτήρα, (2) έχει ασκήσει το επάγγελμα του εκπαιδευτή οδηγών κατά τα τελευταία τρία χρόνια σε κράτος μέλος της ΕΕ, ή απασχολεί διευθυντή της σχολής οδηγών που εργάστηκε ως εκπαιδευτής οδηγών κατά τα τελευταία τρία χρόνια σε κράτος μέλος της ΕΕ και (3) είναι άνω των 24 ετών.
66. Σημειώνεται πως τα μέλη των Συνδέσμων ΣΙΣΟΚ, ΠΑΣΕΣΟ και ΠΟΙΕΟ είναι είτε φυσικά είτε νομικά πρόσωπα (εταιρείες) τα οποία, όπως διαφαίνεται, παρέχουν υπηρεσίες εκμάθησης οδήγησης μηχανοκίνητου οχήματος και κατέχουν τη σχετική άδεια παροχής υπηρεσιών και λειτουργίας Σχολής Οδηγών. Συγκεκριμένα, με βάση το καταστατικό ίδρυσης του ΠΑΣΕΣΟ άρθρο 4 : «μέλη του Συνδέσμου γίνονται όλοι οι ιδιοκτήτες σχολής οδηγών που είναι καθαρά επαγγελματίες», άτομα δηλαδή που κατέχουν και προσκομίζουν με την αίτηση εγγραφής τους, έγκυρη άδεια λειτουργείας σχολής οδηγών η οποία εκδόθηκε από την Αρχή Αδειών. Ομοίως Μέλη του ΣΙΣΙΟΚ είναι οι Σχολές Οδηγών, αφού στο καταστατικό του ΣΙΣΟΚ, αναφέρεται πως μαζί με την υποβολή αίτησης εγγραφής είναι αναγκαία η επισύναψη αντιγράφου ή φωτοτυπίας εγκύρου άδειας λειτουργείας σχολής οδηγών η οποία εξεδόθη υπό της Αρχής Αδειών.[17] Από την άλλη σύμφωνα με το καταστατικό του ΠΟΙΕΟ τα μέλη χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες (α) Ενεργά, (β) Επίτιμα και (γ) Συνδρομητές. Τα Ενεργά μέλη αποτελούνται μόνο από Επαγγελματίες εκπαιδευτές, όπως επεξηγούνται και πιο πάνω, ενώ στις δυο άλλες κατηγορίες γίνονται δεκτά ως μέλη επιφανείς προσωπικότητες και φίλοι του Συνδέσμου[18]. Ως αναφέρθηκε από την Πρόεδρο του ΠΑΣΕΣΟ στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας, ο Σύνδεσμος δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τις εμπορικές επωνυμίες όλων των γραφείων των σχολών οδηγών που είναι μέλη, ήτοι δεν γνωρίζει πώς επαγγέλλονται, εάν δηλαδή είναι αυτοτελώς ή αν υπάρχει εταιρεία όπου εργοδοτούνται.
67. Συνεπώς, η Επιτροπή κρίνει πως τα μέλη των Συνδέσμων ΣΙΣΟΚ, ΠΑΣΕΣΟ και ΠΟΙΕΟ, είτε αυτά αφορούν Σχολές Οδηγών, είτε επαγγελματίες εκπαιδευτές (φυσικά ή νομικά πρόσωπα), μπορούν να χαρακτηριστούν ως επιχειρήσεις για σκοπούς εφαρμογής του Νόμου, καθώς προδήλως αναλαμβάνουν δραστηριότητες οικονομικής φύσης.
68. Σημειώνεται ότι στην έννοια της επιχείρησης σύμφωνα με το δίκαιο του ανταγωνισμού εμπίπτουν και οι ενώσεις των επιχειρήσεων στο μέτρο που ασκούν οικονομική δραστηριότητα[19] ή εφόσον έχουν αρμοδιότητα για την οργάνωση ή το συντονισμό της οικονομικής δραστηριότητας των μελών τους ή αν ο επαγγελματικός φορέας προβαίνει με αποφάσεις του στη θέσπιση ρυθμίσεων σχετικών με τη συμπεριφορά των ελεύθερων επαγγελματιών σε συγκεκριμένη αγορά παροχής υπηρεσιών[20]. Ακολουθεί σχετική ανάλυση:
6.1.1.1. Έννοια «ένωσης επιχειρήσεων»
69. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Νόμου: ««ένωση επιχειρήσεων» σημαίνει: εταιρεία, συνεταιρισμό, ένωση, σύλλογο, ίδρυμα ή σώμα προσώπων, με ή χωρίς νομική προσωπικότητα, που εκπροσωπεί τα εμπορικά συμφέροντα αυτόνομων επιχειρήσεων και λαμβάνει αποφάσεις ή συνάπτει συμφωνίες προς προώθηση των συμφερόντων αυτών».
70. Η «ένωση επιχειρήσεων» προϋποθέτει πλειονότητα επιχειρήσεων, οι οποίες συνδέονται µεταξύ τους µε οποιαδήποτε µορφή οργανωµένης συνεργασίας.[21] ∆εν απαιτείται η «ένωση επιχειρήσεων» να έχει νοµική προσωπικότητα,[22] ούτε ίδια εµπορική ή παραγωγική δραστηριότητα, προκειµένου να εµπίπτει στο άρθρο 3 του Νόμου,[23] αρκεί να εξυπηρετεί τα εµπορικά συµφέροντα των µελών της.[24] Μεταξύ άλλων, σωµατεία, ενώσεις, σύνδεσµοι, αγροτικοί συνεταιρισμοί θεωρούνται «ενώσεις επιχειρήσεων» ανεξάρτητα από τη νοµική τους µορφή, την άσκηση εκ µέρους τους οικονοµικής δραστηριότητας και κερδοσκοπικού ή µη σκοπού.[25] Εξάλλου, και οι σύλλογοι δύνανται να συνιστούν ενώσεις επιχειρήσεων κατά την έννοια του άρθρου 3 του Νόμου, καθώς σκοπός του εν λόγω άρθρου είναι να αποτρέψει το ενδεχόμενο μια τέτοια ένωση επιχειρήσεων σε οποιαδήποτε βαθμίδα να λειτουργεί ως πεδίο (forum) οικονομικών συνεννοήσεων µε αντι-ανταγωνιστικό χαρακτήρα μεταξύ των ενδιαφερομένων μελών.[26]
71. Επίσης, σύμφωνα με τη νομολογία, θα πρέπει να εξετάζεται αν και κατά πόσο µεταξύ των αρμοδιοτήτων και/ή εξουσιών ενός συνδέσμου, τα μέλη του οποίου συνιστούν επιχειρήσεις κατά το δίκαιο του ανταγωνισμού, περιλαμβάνεται και η οργάνωση ή ο συντονισμός της οικονομικής δραστηριότητας των µελών του ή αν ο εν λόγω σύνδεσμος λαμβάνει αποφάσεις αναφορικά με τη θέσπιση ρυθμίσεων σχετικών µε τη συμπεριφορά των μελών του σε συγκεκριμένη αγορά.[27]
(Α) ΠΑΣΕΣΟ
72. Στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας, ο Σύνδεσμος απέστειλε το πιστοποιητικό Εγγραφής Σωματείου και Καταστατικό ημερομηνίας 2/2/1989, καθώς και ανανεωμένο Καταστατικό ημερομηνίας 18/6/2019, στο οποίο καταγράφεται η νομική μορφή του συνδέσμου και ο σκοπός ίδρυσης του. Επίσης, απέστειλε τα Μέλη του Συνδέσμου μαζί με τα στοιχεία επικοινωνίας του και κατά πόσο λειτουργούν σχολή (χωρίς όμως να καταγράφεται η επωνυμία αυτής), ανά επαρχία. Στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας, επισημάνθηκε πως ο Σύνδεσμος έχει {…} μέλη από όλες τις επαρχίες
73. Κατά την ενώπιον της Επιτροπής Προφορική Διαδικασία δηλώθηκε ότι έχουν σταλεί δύο Καταστατικά με την ίδια ημερομηνία, αλλά το ένα έχει διορθώσεις και νέα σύνταξη και σφραγίδα παραλαβής από τον Έπαρχο Λεμεσού καθότι, κατά δήλωση της Προέδρου του Συνδέσμου ζητήθηκε από τον Έπαρχο να φέρει την πρώτη ημερομηνία και να σφραγιστεί με τη νέα ημερομηνία κατά τη λήψη. Επίσης, η Γραμματέας του Συνδέσμου ανέφερε ότι όταν ανέλαβε τα σχετικά καθήκοντα από τους προκατόχους της, ήταν ανύπαρκτη στον κλάδο και δεν της παρέδωσαν απολύτως τίποτε. Το παλιό καταστατικό για να διορθωθεί δεν το είχε κανείς, αλλά έπρεπε να αποταθεί σε συνάδελφο από τον Έπαρχο στη Λεμεσό να αποκτήσει αντίγραφο αυτού. Επιπρόσθετα, διευκρίνισε πως στο Καταστατικό καταγράφονται αρκετά ερωτηματικά καθότι διαφαίνεται να μην πληρούνται οι προδιαγραφές για την εγγραφή του Συνδέσμου και ότι η Επαρχιακή Διοίκηση Λεμεσού τους πρότεινε να εγγραφούν ως Σωματείο.
74. Εν προκειμένω, σημειώνεται πως σύμφωνα με το άρθρο 5 του καταστατικού του Συνδέσμου ΠΑΣΕΣΟ τα μέλη του οφείλουν να «συμμορφώνονται πλήρως με τις διατάξεις του παρόντος καταστατικού και των αποφάσεων των οργάνων του Συνδέσμου».
75. Σε ότι αφορά τον τρόπο λειτουργίας του Συνδέσμου, επισημαίνεται πως κατά την ενώπιον της Επιτροπής Προφορική Διαδικασία, αναφέρθηκε πως όταν ο Πρόεδρος του Συνδέσμου χρειάζεται να επικοινωνήσει με τα μέλη για συζήτηση προβλημάτων τα καλεί τηλεφωνικά και αν υπάρχει ανάγκη για συζήτηση με φυσική παρουσία, πραγματοποιείται συνάντηση σε μέρος που να βολεύει τα μέλη από όλες τις Επαρχίες χωρίς να τηρούνται πρακτικά. Επίσης, αναφέρθηκε ότι η συχνότητα των συνεδριάσεων είναι μια με δυο φορές το χρόνο λόγω αποστάσεως και επαρχιών και συνήθως γίνονται στο Ζύγι, στη Σκαρίνου ή αλλού αναλόγως πού θέλουν οι τρεις Σύνδεσμοι. Διευκρίνισε δε ότι οι συναντήσεις είθισται να πραγματοποιούνται βράδυ οπόταν οι μετακινήσεις είναι πιο δύσκολες.
76. Αναφορικά με τα έσοδα του Συνδέσμου, κατά την προαναφερθείσα Προφορική Διαδικασία διευκρινίστηκε ότι δεν υπάρχουν καθότι δεν επιβάλλεται οποιοδήποτε τέλος εγγραφής ούτε ετήσια συνδρομή. Επίσης σημειώθηκε πως οι Σύνδεσμοι δεν έχουν ταμείο και πως οι πληρωμές γίνονται με προσωπικά έξοδα των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, όπως έγινε και στην περίπτωση πρόσληψης του Δικηγόρου. Προς επίρρωση της θέσης αυτής, επισημάνθηκε πως στο σημείο «εγγραφή» και «συνδρομή» του Καταστατικού του Συνδέσμου υπάρχει κενό ακριβώς επειδή δεν υπάρχουν αυτά τα έσοδα. Ο δε εγγεγραμμένος στο Καταστατικό ταμίας δεν παρουσιάστηκε ποτέ σε μία συνάντηση του Συνδέσμου. Στη συναντήσεις του Συνδέσμου παρευρίσκονται συνήθως οι Πρόεδροι και η Γραμματέας.
77. Ως αναφέρθηκε από την Πρόεδρο του ΠΑΣΕΣΟ στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας, ο αριθμός των μελών του Συνδέσμου δεν είναι σταθερός. Ειδικότερα, επεσήμανε πως ορισμένα μέλη μπορεί να αποχωρήσουν και να ενταχθούν σε άλλο Σύνδεσμο, δεδομένου ότι δεν υπήρχε «γραφείο, ούτε συνδρομή». Ως αναφέρθηκε ανωτέρω, επεσήμανε επίσης, πως δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν τις εμπορικές επωνυμίες όλων των γραφείων των σχολών οδηγών που είναι μέλη τους, ήτοι δεν γνωρίζουν πώς επαγγέλλονται, εάν είναι αυτοτελώς ή αν έχουν εταιρεία.
78. Στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας, αναφέρθηκε από τους εκπροσώπους του ΠΑΣΕΣΟ ότι οι ιδιοκτήτες των σχολών δεν δείχνουν το ανάλογο ενδιαφέρον για εγγραφή στους Συνδέσμους, τους κάνουν αρνητική κριτική και τους επιρρίπτουν ευθύνες όταν υπάρχουν προβλήματα. Διευκρινίστηκε επίσης ότι οι Σύνδεσμοι παγκύπρια είναι τρεις και ότι το 80% εκπαιδευτών δεν είναι εγγεγραμμένοι στους εν λόγω Συνδέσμους. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε χαρακτηριστικά πως όταν προ πενταετίας εγγράφηκαν 200 νέοι εκπαιδευτές οχημάτων, κανείς τους δεν εντάχθηκε σε σύνδεσμο, αλλά έμειναν αυτόνομοι.
79. Ο Σύνδεσμος δήλωσε πως οι συνεδριάσεις του Συνδέσμου γίνονται μια με δυο φορές τον χρόνο. Επεσήμανε πως όταν ο Πρόεδρος χρειάζεται να επικοινωνήσει με τα μέλη για συζήτηση προβλημάτων τα καλεί τηλεφωνικά και αν υπάρχει ανάγκη για συζήτηση με φυσική παρουσία, πραγματοποιείται συνάντηση σε μέρος που να βολεύει τα μέλη από όλες τις Επαρχίες χωρίς όμως να τηρούνται πρακτικά. Επίσης ανέφερε πως δεν υπάρχουν ημερήσιες διατάξεις των τακτικών και έκτακτων συνελεύσεων. Επ’ αυτού ο Σύνδεσμος διευκρίνισε ότι δεν είχε αντιληφθεί την αναγκαιότητα τήρησης πρακτικών όπως προκύπτει από τις πρόνοιες του καταστατικού.
80. Εν προκειμένω, σύμφωνα με το άρθρο 5(1)(α) και (β): «δικαιώματα και υποχρεώσεις» του καταστατικού του Συνδέσμου ΠΑΣΕΣΟ τα μέλη του «έχουν το δικαίωμα να παίρνουν προσκλήσεις δια την σύγκλιση ή να τους γνωστοποιείται η σύγκλησις όλων των Παγκυπρίων και Επαρχιακών Συνελεύσεων και να παρευρίσκονται εις αυτάς». Επίσης βάση του άρθρου 5(2)(β) «υποχρεώσεις» έχουν ως υποχρέωση να παρευρίσκονται εις αυταί.
81. Το άρθρο 9 (2) με τίτλο «Παγκύπριαι Γενικαί Συνελεύσεις» αναφέρει ότι ο Σύνδεσμος «συνέρχεται εις Τακτικάς Συνελεύσεις μια φόρα το έτος και εις εκτάκτους τοι αυτάς, οποτεδήποτε ήθελεν θεωρηθεί σκόπιμον υπό του Διοικητικού Συμβουλίου». Το άρθρο 9(13) της ίδιας ενότητας αναφέρει την υποχρέωση του Συνδέσμου για τήρηση των πρακτικών «κατά τας Συνεδριάσεις των Γενικών Συνελεύσεων, τηρούνται σε ιδιαίτερο βιβλίο πρακτικών οι συζητήσεις και οι λαμβανόμενες αποφάσεις, τα οποία υπογράφονται από του προέδρου [..]» .
(Β) ΣΙΣΟΚ
82. Στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας, ο ΣΙΣΟΚ απέστειλε το πιστοποιητικό Εγγραφής Σωματείου, Καταστατικό και κατάλογο με τα Μέλη του Συνδέσμου μαζί με τα στοιχεία επικοινωνίας τους. Ο ΣΙΣΟΚ, δήλωσε πως σκοπός του Συνδέσμου είναι να υπερασπίζεται και να προωθεί τα συμφέροντα όλων των μελών του οι οποίοι είναι ιδιοκτήτες σχολών οδηγών και ασκούν το επάγγελμα του εκπαιδευτή οδηγών, ενώ δεν έχουν θεσπιστεί οποιοιδήποτε κανόνες συμπεριφοράς και δεοντολογίας των μελών μας. Ως ανέφερε, η συμπεριφορά και δεοντολογία των μελών πηγάζει μέσα από τις πρόνοιες του Ιδρυτικού και Καταστατικού μας εγγράφου.
83. Ο Σύνδεσμος, στο πλαίσιο των γραπτών του θέσεων ημερομηνίας 8/7/2021, στο πλαίσιο της διαδικασίας εξέτασης παράβασης του άρθρου 31(7) του Νόμου ως ίσχυε, ανέφερε πως όλοι οι εκπαιδευτές οδηγών έχουν δικαίωμα να εγγραφούν στο σύνδεσμο, εφόσον πληρώσουν τα τέλη εγγραφής, που είναι σήμερα 20 ευρώ, και πως δεν υπάρχει ετήσια συνδρομή για τα μέλη. Επίσης, στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας, ο Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου δήλωσε πως δεδομένου ότι ο Σύνδεσμος δεν διατηρεί γραφείο ή κτίριο, όταν υπάρχει ανάγκη για συνάντηση αυτή γίνεται σε ουδέτερο χώρο όπως ένα καφέ ή εστιατόριο.
84. Ως ανέφερε ο Σύνδεσμος, δεν υπάρχει καμία νομική υποχρέωση για τις σχολές οδηγών να ανήκουν σε κάποιο συγκεκριμένο σύνδεσμο. Φυσικά, ως επισημάνθηκε υπάρχουν κάποια οφέλη για να ενταχθεί μια σχολή οδηγών σε σύνδεσμο όπως είναι η σωστή και έγκυρη ενημέρωση για διάφορα θέματα που απασχολούν τον τομέα μας. Μέσα από τις συναντήσεις που γίνονται, κάθε μέλος έχει το δικαίωμα να εκφράσει την άποψη του ή τον προβληματισμό του για οποιοδήποτε θέμα επιθυμεί. Περαιτέρω, διευκρινίστηκε πως η συμπεριφορά και δεοντολογία των μελών πηγάζει μέσα από τις πρόνοιες του Ιδρυτικού και Καταστατικού εγγράφου.
85. Στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας, δηλώθηκε ότι οι νέοι εκπαιδευτές δεν ενδιαφέρονται να γραφτούν σε Συνδέσμους και μπορεί να γραφτούν σε έναν Σύνδεσμο και να μεταφερθούν την άλλη χρονιά σε άλλον. Επίσης, διευκρινίστηκε πως στους Συνδέσμους μπορεί να γραφτεί είτε εκπαιδευτής είτε Σχολή Οδηγών και πως οι περισσότεροι εγγεγραμμένοι είναι εκπαιδευτές ή έχουν εταιρεία μόνοι τους χωρίς υπαλλήλους. Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο Πρόεδρος του Συνδέσμου στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας, τα μέλη του Συνδέσμου είναι {…}, ενώ υπάρχουν και 100-200 εκπαιδευτές εκτός Συνδέσμου.
86. Ο Σύνδεσμος δήλωσε ότι γίνονται έκτακτες και τακτικές συναντήσεις των μελών του συνδέσμου, όταν θεωρείται αναγκαίο. Όλα τα μέλη ενημερώνονται τις προηγούμενες ημέρες για τη συνάντηση που θα ακολουθήσει. Συνήθως η ενημέρωση για τη συνάντηση γίνεται μέσω τηλεφωνικού μηνύματος ή τηλεφωνικής κλήσης. Οι αποφάσεις του Συνδέσμου λαμβάνονται κατά την πλειοψηφία των παρόντων μελών. Περαιτέρω, ο ΣΙΣΟΚ ανέφερε πως υπάρχει συνεργασία με τους του άλλους Συνδέσμους και γίνονται συναντήσεις μελών του ΣΙΣΟΚ με μέλη άλλων συνδέσμων για ανταλλαγή απόψεων. Επίσης, γίνονται κοινές συναντήσεις από όλους τους συνδέσμους με στελέχη του Τμήματος Οδικών Μεταφορών.
88. Τα προαναφερόμενα πρακτικά που επισυνάφθηκαν αφορούν χειρόγραφες και πρόχειρες σημειώσεις σε χαρτί, πρακτικά 9 συνεδριάσεων του Συνδέσμου που έλαβαν χώρα μεταξύ των ετών 2009 με 2019. Τα κυριότερα θέματα προς συζήτηση αφορούσαν την ομαλή λειτουργεία του Συνδέσμου, τις υπερωρίες και τα προβλήματα σχετικά με την ηλεκτρονική υποβολή αιτημάτων στο ΤΟΜ, κυρίως για την κράτηση ημερομηνίας εξέτασης. Πέραν των προβλημάτων συζητήθηκαν επίσης και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισης τους καθώς επίσης και θέματα παροχής ταυτότητας των μελών και ανανέωσης της εκπαιδευτικής τους αδείας.
89. Αξίζει να σημειωθεί πως σε τρεις συνεδριάσεις κατά τα έτη 2014, 2015 και 2017 τέθηκαν ως θέματα συζήτησης (α) {…} και (β) {…}.
90. Σύμφωνα με το άρθρο 6 του καταστατικού του Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ τα μέλη του οφείλουν να «συμμορφώνονται πλήρως με τις διατάξεις του παρόντος καταστατικού και των αποφάσεων των οργάνων του Συνδέσμου».
91. Σύμφωνα με το άρθρο 6 του καταστατικού του Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ τα μέλη του οφείλουν να «παρευρίσκονται εις τας παγκυπρίους και επαρχιακάς γενικάς συνελεύσεις». Με βάση το άρθρο 7 «Δικαιώματα μελών» κάθε μέλος «έχει το δικαίωμα να παίρνει προσκλήσεις δια την σύγκλησίν ή να του γνωστοποιείται η σύγκλισης όλων των Παγκύπριων Γενικών Συνελεύσεων και να παρευρίσκονται εις αυτάς».
92. Βάσει του Άρθρου 11 (2)(1) «οι Παγκύπριαι γενικαί Συνελεύσεις διακρίνονται εις τακτικές και έκτακτες και ταύτας συγκαλεί το διοικητικό συμβούλιο του συνδέσμου […] ο σύνδεσμος συνέρχεται εις τακτικάς συνελεύσεις μια φόρα το έτος και εις εκτάκτους τοι αυτάς, οποτεδήποτε ήθελεν θεωρηθεί σκόπιμο υπό του διοικητικού Συμβουλίου».
93. Σύμφωνα με τις πρόνοιες του Άρθρου 11 (12) «κατά τας Συνεδριάσεις των Γενικών Συνελεύσεων, τηρούνται εν ιδιαιτέρω βιβλίων πρακτικών οι συζητήσεις και οι λαμβανόμενες αποφάσεις, τα οποία υπογράφονται από του προέδρου[…]»
(Γ) ΠΟΙΕΟ
94. Ο Σύνδεσμος, στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας, απέστειλε το πιστοποιητικό Εγγραφής Σωματείου και Καταστατικό, στο οποίο καταγράφεται η νομική μορφή του συνδέσμου και ο σκοπός ίδρυσης του. Επίσης, απέστειλε τα Μέλη του Συνδέσμου μαζί με τα στοιχεία επικοινωνίας του και την περιοχή που εδρεύουν.
95. Σύμφωνα με τα όσα δηλώθηκαν στην ενώπιον της Επιτροπής Προφορική Διαδικασία, η διαχείριση του Συνδέσμου, η επικοινωνία και η αλληλογραφία γίνεται από έναν χώρο που ανήκει στον Πρόεδρο του Συνδέσμου με προσωπική του εργασία, εφόσον ο Σύνδεσμος δεν διαθέτει κάποιο οίκημα.
96. Ανέφερε ότι ο Σύνδεσμος λειτουργεί κατά τρόπο που είναι στο καλό συμφέρον των μελών και συναδέλφων. Ειδικότερα, υπάρχει επικοινωνία και ενημέρωση των μελών και συναδέλφων και ανταλλάσσονται απόψεις σχετικά με τα προβλήματα του κλάδου τους και γίνεται επίλυση αυτών με τα ανάλογα Τμήματα [του Κράτους]. Επισημάνθηκε περαιτέρω πως υπάρχει επικοινωνία και επαφή με τους άλλους συνδέσμους ή οργανισμούς που έχουν ίδιους ή παρόμοιους σκοπούς, ενώ συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα, σεμινάρια, συνέδρια και σε οποιεσδήποτε εκδηλώσεις που αφορούν εκπαιδευτές οδηγών.
97. Σε ότι αφορά τα έσοδα του Συνδέσμου αναφέρθηκε πως δεν υπάρχουν άλλα έσοδα εκτός από την εγγραφή και την ανανέωση της ετήσιας συνδρομής.
98. Ο Σύνδεσμος δήλωσε ότι οι νέοι εκπαιδευτές δεν ενδιαφέρονται να εντάσσονται σε Συνδέσμους. Τα Μέλη του Συνδέσμου είναι μεγαλύτεροι άνθρωποι ηλικιακά που ενδιαφέρονται για τις συνεδριάσεις του ΤΟΜ, τα νομοσχέδια στη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη διασφάλιση των συμφερόντων τους μέσω του Συνδέσμου. Επίσης, ανέφεραν πως το 90% των Μελών είναι αυτοτελώς εργαζόμενοι και μπορεί σε ένα γραφείο να συστεγάζονται και πέντε σχολές για να μοιράζονται τα έξοδα.
99. Ο Σύνδεσμος δήλωσε πως πραγματοποιούνται συνελεύσεις όποτε είναι αναγκαίο με σκοπό να παρθούν αποφάσεις ανάλογα με τα προβλήματα του επαγγέλματος, ενώ ανέφερε πως δεν κρατούνται πάντοτε πρακτικά. Ειδικότερα, αναφορικά με την τήρηση των πρακτικών των συνεδριάσεων, ο Σύνδεσμος βεβαίωσε την Επιτροπή ότι ο μοναδικός λόγος που δεν τηρήθηκαν πρακτικά είναι η άγνοια, η έλλειψη γνώσεων και η υποτίμηση της σημασίας της τήρησης των πρακτικών.
100. Σύμφωνα με το άρθρο 6 του καταστατικού του Συνδέσμου ΠΟΙΕΟ τα μέλη του οφείλουν να: «συμμορφώνονται με τις αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου και της Γενικής Συνέλευσης που είναι δεσμευτικές για τα μέλη».
101. Σύμφωνα με το άρθρο 5 (6) του καταστατικού του Συνδέσμου ΠΟΙΕΟ τα μέλη του έχουν το δικαίωμα μόνο να παρίστανται στις Γενικές Συνελεύσεις με συμβουλευτική ιδιότητα χωρίς δικαίωμα ψήφου.
102. Με βάση το άρθρο 12, η συνέλευση των μελών συνέρχεται κάθε χρόνο, κατά το μήνα Δεκέμβριο, σε τόπο και χρόνο που καθορίζεται από το διοικητικό συμβούλιο.
103. Βάσει του Άρθρου 18 «Καθήκοντα Γραμματέα Διοικητικού Συμβουλίου», ο γραμματέας έχει καθήκον να κρατάει τα πρακτικά του Δ.Σ.
Συμπεράσματα
104. Ως εκ των ανωτέρω, Μέλη των Συνδέσμων είναι εκπαιδευτές και/ή Σχολές οδηγών που ασκούν ως έχει αναλυθεί ανωτέρω οικονομικής φύσεως δραστηριότητες. Επίσης, σύμφωνα με τις παραπάνω πρόνοιες των Καταστατικών των ενώσεων επιχειρήσεων προκύπτει ότι οι Σύνδεσμοι ΣΙΣΟΚ, ΠΑΣΕΣΟ και ΠΟΙΕΟ προβαίνουν σε θέσπιση ρυθμίσεων αναφορικά με τη συμπεριφορά των μελών τους και λαμβάνουν αποφάσεις ή συνάπτουν συμφωνίες προς προώθηση των συμφερόντων τους με γνώμονα την προώθηση των οικονομικών δραστηριοτήτων των μελών τους. Επίσης, σύμφωνα με πρόνοιες των καταστατικών των Συνδέσμων οι αποφάσεις τους καθίστανται δεσμευτικές για τα μέλη τους..
105. Θα πρέπει φυσικά να σημειωθεί πως σύμφωνα με τα στοιχεία που προσκομίστηκαν στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας, η Επαρχιακή Διοίκηση είχε ζητήσει επικαιροποίηση των Καταστατικών Εγγράφων των Συνδέσμων προκειμένου να συνάδουν με τις πρόνοιες του περί Σωματείων και Ιδρυμάτων και για Άλλα Συναφή Θέματα Νόμου του 2017 (104(I)/2017) ως έχει τροποποιηθεί. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης εντός της ορισθείσας προθεσμίας οι Σύνδεσμοι θα διαγράφονταν από το σχετικό Μητρώο. Σύμφωνα με την επιστολή της Επαρχιακής Διοίκησης Λευκωσίας, ημερομηνίας 17/3/2021, ο Σύνδεσμος ΠΟΙΕΟ περιλαμβάνεται στον κατάλογο εγγεγραμμένων σωματείων του Εφόρου Λευκωσίας και είχε υποβάλει στις 30/12/2019 το τροποποιημένο καταστατικό έγγραφο του, το οποίο είχε εγκριθεί από την Επαρχιακή Διοίκηση. Επιπλέον, ως έχει αναφερθεί ανωτέρω, σύμφωνα με την επιστολή της Επαρχιακής Διοίκησης Λεμεσού, ημερομηνίας 9/3/2021, οι Σύνδεσμοι ΠΑΣΕΣΟ και ΣΙΣΟΚ εξακολουθούσαν να συμπεριλαμβάνονται στο Μητρώο Σωματείων/ Ιδρυμάτων Λεμεσού. Ειδικότερα, ο ΣΙΣΟΚ στις 18/10/2020 και ο ΠΑΣΕΣΟ στις 18/6/2019 είχαν καταθέσει στην Επαρχιακή Διοίκηση επικαιροποιημένα καταστατικά έγγραφα τα οποία τελούσαν υπό την έγκριση της τελευταίας.
106. Ακόμη όμως στην περίπτωση που οι Σύνδεσμοι δεν είναι πλέον εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Σωματείων υπενθυμίζεται ότι δεν απαιτείται η «ένωση επιχειρήσεων» να έχει νοµική προσωπικότητα,[28] ούτε ίδια εµπορική ή παραγωγική δραστηριότητα, προκειµένου να εµπίπτει στο άρθρο 3 του Νόμου,[29] αρκεί να εξυπηρετεί τα εµπορικά συµφέροντα των µελών της.[30] Μεταξύ άλλων, σωµατεία, ενώσεις, σύνδεσµοι, αγροτικοί συνεταιρισμοί θεωρούνται «ενώσεις επιχειρήσεων» ανεξάρτητα από τη νοµική τους µορφή, την άσκηση εκ µέρους τους οικονοµικής δραστηριότητας και κερδοσκοπικού ή µη σκοπού.[31]
107. Ως εκ των ανωτέρω, η Επιτροπή ομόφωνα καταλήγει ότι οι Σύνδεσμοι ΣΙΣΟΚ, ΠΑΣΕΣΟ και ΠΟΙΕΟ συνιστούν ενώσεις επιχειρήσεων για σκοπούς εξέτασης του άρθρου 3(1) του Νόμου και 101 της ΣΛΕΕ.
6.1.2. Η έννοια της συμφωνίας / σύμπραξης.
108. Για τους σκοπούς του άρθρου 3 του Νόμου, και αντιστοίχως του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ, θεωρείται ότι υφίσταται «συμφωνία» όταν οι συμβαλλόμενοι, ρητά ή σιωπηρά[32], εγκρίνουν από κοινού σχέδιο που καθορίζει τις κατευθυντήριες γραμμές της αμοιβαίας δράσης τους (ή αποχής από τη δράση) στην αγορά[33]. Αρκεί οι επιχειρήσεις να έχουν εκφράσει την κοινή τους βούληση να συμπεριφερθούν στην αγορά κατά καθορισμένο τρόπο.
109. Επομένως, η έννοια της συμφωνίας στηρίζεται στην ύπαρξη συμπτώσεως των βουλήσεων δύο τουλάχιστον μερών, της οποίας η μορφή εκδήλωσης δεν είναι σημαντική, εφόσον συνιστά πιστή έκφραση των βουλήσεων αυτών.[34]
110. Συμφωνίες που συνάπτει μια ένωση, είτε για λογαριασμό της είτε ως εκπρόσωπος των μελών της, με άλλη ένωση ή επιχείρηση ενδεχομένως να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 3 του Νόμου και 101 ΣΛΕΕ[35]. Οι συμφωνίες μεταξύ ενώσεων επιχειρήσεων δεν αποκλείονται από το πεδίο της απαγόρευσης.[36] Ακόμη και αν η ένωση δεν έχει ίδια εμπορική ή παραγωγική δραστηριότητα, η συμφωνία που συνάπτει με τρίτους καταλαμβάνεται καταρχήν από την απαγόρευση της παρ. 1, διότι η εν λόγω διάταξη έχει εφαρμογή στις ενώσεις κατά το μέτρο που η δραστηριότητά τους ή η δραστηριότητα των επιχειρήσεων που μετέχουν σε αυτές σκοπεί στην παραγωγή αποτελεσμάτων τα οποία επιδιώκει να καταστείλει το άρθρο αυτό.
111. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Νόμου: «Σύμπραξη» σημαίνει οποιαδήποτε τυπική ή άτυπη, γραπτή ή προφορική, εκτελεστή κατά νόμο ή μη, συμφωνία δύο ή περισσότερων επιχειρήσεων ή την εναρμονισμένη πρακτική δύο ή περισσοτέρων επιχειρήσεων ή την απόφαση ενώσεως επιχειρήσεων.
112. Η ύπαρξη δε μίας συμφωνίας μπορεί να προκύπτει άμεσα ή έμμεσα από τη συμπεριφορά των μερών. Περαιτέρω, ο καθορισμός εκ μέρους των συμμετεχουσών σε μία συνάντηση επιχειρήσεων των «κανόνων παιχνιδιού» για τη συμπεριφορά τους στην αγορά συνιστά «συμφωνία» κατά την έννοια των άρθρων 3 του Νόμου και 101 ΣΛΕΕ, ακόμα και αν δεν συνάφθηκε «τυπική συμφωνία», αλλά απλά εκφράστηκε η επιθυμία ή η ευχή να ακολουθηθεί η συγκεκριμένη συμπεριφορά[37]. Μία επιχείρηση που παρίσταται σε συσκέψεις με έκδηλο σκοπό αντιβαίνοντα προς τον ανταγωνισμό, εάν δεν διαχωρίσει δημοσίως τη θέση της από τα συμφωνηθέντα, θεωρείται και εκείνη συμβαλλόμενο μέρος, ακόμη και αν δεν συμμορφωθεί στην πράξη με τα αποτελέσματα των συνεννοήσεων.[38] Η έννοια της συμφωνίας μπορεί επίσης να εφαρμοστεί σε ατελείς συνεννοήσεις, καθώς και σε επιμέρους ή/και υπό όρους συμφωνίες στο πλαίσιο διαπραγμάτευσης, οι οποίες οδηγούν στην οριστική συμφωνία. Συναφώς, ο όρος «συμφωνία» μπορεί να εφαρμοστεί όχι μόνο σε ένα γενικό σχέδιο ή σε ρητά συμφωνηθέντες όρους, αλλά και στην υλοποίηση όσων έχουν συμφωνηθεί βάσει των ίδιων μηχανισμών και κατά την επιδίωξη του ίδιου κοινού σκοπού.
113. Η Επιτροπή σημειώνει πως το Δικαστηρίο στην απόφαση BNIC[39], σημείωσε ότι: «Πρέπει να προστεθεί ότι οι συμφωνίες που συνάπτονται μεταξύ δύο ομάδων επιχειρηματιών, όπως οι δύο ομάδες των αμπελουργών και των εμπόρων, πρέπει να θεωρούνται ως συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων ή ενώσεων επιχειρήσεων. Το γεγονός ότι οι ομάδες αυτές συνέρχονται στα πλαίσια οργανισμού όπως το BNIC, δεν εμποδίζει την υπαγωγή της συμφωνίας τους στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 85 της Συνθήκης.».
114. Σημειώνεται ότι η διάταξη του άρθρου 3 του Νόμου εξειδικεύει την έννοια της παρεμπόδισης, του περιορισμού και της νόθευσης του ανταγωνισμού και προνοεί ότι οι εν λόγω αντιανταγωνιστικές συνέπειες πρέπει να συνιστούν είτε αντικείμενο είτε αποτέλεσμα των κρινόμενων συμφωνιών.
115. Στην απόφαση της MasterCard[40], κρίθηκε ότι η κάθε Αρχή Ανταγωνισμού δεν εμποδίζεται να εξετάσει σε ορισμένες περιπτώσεις και τα δύο αυτά στοιχεία. Στην εν λόγω υπόθεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισήμανε την ύπαρξη στοιχείων που συνηγορούν υπέρ της υπάρξεως περιορισμού του ανταγωνισμού εξ αντικειμένου, εντούτοις στήριξε την ανάλυση της αποκλειστικώς επί των περιοριστικών αποτελεσμάτων για τον ανταγωνισμό των πολυμερών διατραπεζικών προμηθειών εντός της σχετικής αγοράς.
116. Στην περίπτωση του ανταγωνισμού κατ’ αντικείμενο εμπίπτουν οι συμπράξεις που πλήττουν τον ανταγωνισμό στον πυρήνα του. Πρόκειται δηλαδή για συμφωνίες ή πρακτικές που έχουν ως αντικείμενο κεντρικές παραμέτρους της επιχειρηματικής δράσης, όπως η τιμή, η παραγωγή, η πελατεία και η δράση στην αγορά. Αυτοί οι περιορισμοί είναι per se αντι-ανταγωνιστικοί, και τεκμαίρεται ότι έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία του ανταγωνισμού. Κατά τη νομολογία και σύμφωνα με την Gonsten και Grundig κατά Επιτροπής[41], όταν μια συμφωνία έχει ως αντικείμενό της τον περιορισμό του ανταγωνισμού, δε χρειάζεται να αποδειχτεί και το αποτέλεσμα στον ανταγωνισμό προκειμένου να εφαρμοστεί η διάταξη του άρθρου 101(1) ΣΛΕΕ[42]. Διαπιστώνεται περιορισμός του ανταγωνισμού κατ’ αντικείμενο, όταν ο στόχος της συμφωνίας, λαμβανομένων υπόψη των οικονομικών και νομικών συνθηκών, υπό τις οποίες υπεγράφη, καθώς και της συμπεριφοράς των μερών είναι εμφανώς ο περιορισμός του ανταγωνισμού στην κοινή αγορά. Για τη διάγνωση της παράβασης δεν απαιτείται αντι-ανταγωνιστική πρόθεση, αλλά, εφόσον το αντι-ανταγωνιστικό αποτέλεσμα είναι αντικειμενικά ενδεχόμενο, η σχετική πρακτική είναι απαγορευμένη[43].
117. Πέραν από το στόχο μιας σύμπραξης, η έννοια του περιορισμού του ανταγωνισμού κατ’ αντικείμενο προσανατολίζεται και σε πρακτικές οι οποίες από τη φύση τους έχουν τη δυνατότητα να περιορίσουν τον ανταγωνισμό. Αποφασιστικό κριτήριο είναι το αντικείμενο της συμφωνίας αυτής καθεαυτής, συμπεριλαμβανομένων των στόχων και του περιεχομένου αυτής[44]. Στην υπόθεση Glaxo Smith Kline Services Unlimited and others κατά Επιτροπής[45], το Δικαστήριο έκρινε ότι: «για να εκτιμηθεί ο επιζήμιος για τον ανταγωνισμό χαρακτήρας μιας συμφωνίας πρέπει να λαμβάνονται ιδίως υπόψη το περιεχόμενο των διατάξεών της, οι σκοποί τους οποίους αυτή επιδιώκει, καθώς και το οικονομικό και νομικό πλαίσιο στο οποίo αυτή εντάσσεται. Επιπλέον, έστω και αν η πρόθεση των μερών δεν αποτελεί αναγκαίο στοιχείο της εξακριβώσεως του περιοριστικού χαρακτήρα μιας συμφωνίας, τίποτε δεν εμποδίζει την Επιτροπή ή τα κοινοτικά δικαιοδοτικά όργανα να λαμβάνουν υπόψη την πρόθεση αυτή.».
118. Ο καθορισμός τιμών είναι από τις κλασικές περιπτώσεις απαγορευμένης σύμπραξης και μια συμφωνία καθορισμού τιμών από τη φύση της αποτελεί περιορισμό του ανταγωνισμού και μάλιστα την κυριότερη περίπτωση εξ αντικειμένου νοθεύσεως του ανταγωνισμού, καθότι η τιμή αποτελεί το κυριότερο πεδίο ανταγωνισμού.[46]
119. Από τη νομολογία προκύπτει ότι στην απαγορευτική διάταξη του άρθρου 3 του Νόμου, εμπίπτει όχι μόνο ο άμεσος καθορισμός τιμών αλλά και κάθε συμφωνία που άμεσα ή έμμεσα περιορίζει τον ανταγωνισμό των τιμών[47]. H απαγόρευση του άρθρου 3 του Νόμου καταλαμβάνει όχι μόνο τον άμεσο καθορισμό τιμών εν τη στενή έννοια του όρου, αλλά κάθε συμφωνία που αφορά παραμέτρους της τιμής, δηλαδή που μπορεί να έχει έμμεσες συνέπειες στην τιμή που τελικά χρεώνεται. Υπάρχουν πολλοί τρόποι καθορισμού τιμής, όπως ο καθορισμός κατώτερης τιμής ή ο ορισμός ποσοστού αύξησης ή ο καθορισμός του περιθωρίου κέρδους του διανομέα ή κλίμακας τιμών ή τιμών πλαισίων[48].
120. Εποµένως, ο όρος «τιµές» λαµβάνεται υπό ευρεία έννοια, περικλείοντας και τις εκπτώσεις, περιθώρια κέρδους, όρους πίστωσης, ακόµα και συστάσεις περί τιµών. Για τη διαπίστωση, εποµένως, άµεσου ή έµµεσου καθορισµού τιµών δεν απαιτείται - κατά την έννοια των ενωσιακών και εθνικών διατάξεων περί ανταγωνισµού - ούτε η ταύτιση τιµών, ούτε και η τυχόν οµοιόµορφη αύξηση ή αναπροσαρµογή τους. Ο άµεσος ή έµµεσος καθορισµός µιας τιµής, ακόµη και τιµής η οποία συνιστά απλώς και µόνο επιδιωκόµενο στόχο, επηρεάζει αρνητικά τον ανταγωνισµό διότι παρέχει σε όλους τους συµβαλλόµενους µιας σύµπραξης τη δυνατότητα να προβλέψουν µε εύλογη βεβαιότητα την πολιτική τιµών που θα ακολουθήσουν οι ανταγωνιστές τους[49].
121. Εκδηλώνοντας την κοινή πρόθεση να εφαρµόσουν ένα δεδοµένο επίπεδο τιµών για τα προϊόντα τους, οι συµµετέχουσες επιχειρήσεις παύουν να καθορίζουν αυτοτελώς την πολιτική που θα ακολουθήσουν στην αγορά, αντιστρατευόµενοι έτσι την αντίληψη που εµπεριέχεται στις εθνικές και ενωσιακές διατάξεις περί ανταγωνισµού.[50]
122. Συναφώς, η απαίτηση αυτονοµίας δράσης στην αγορά (που περικλείεται στις εθνικές και ενωσιακές διατάξεις περί ανταγωνισµού) δεν αποκλείει µεν το δικαίωµα των εταιρειών να προσαρµόζονται επιτηδείως στη διαπιστούµενη ή αναµενόµενη συµπεριφορά των ανταγωνιστών τους, πλην όµως αντιτίθεται αυστηρώς σε κάθε άµεση ή έµµεση επαφή µεταξύ των εταιρειών αυτών δυνάµενη, είτε να επηρεάσει τη συµπεριφορά ενός υφιστάµενου ή δυνητικού ανταγωνιστή στην αγορά, είτε να αποκαλύψει σε έναν ανταγωνιστή την τιµολογιακή πολιτική που η εταιρεία έχει αποφασίσει ή σκέπτεται να ακολουθήσει στην αγορά.[51]
123. Πρέπει να σημειωθεί ότι στην υπ’ αριθμ. 58/2010 απόφαση της Επιτροπής ημερομηνίας 22/10/2010, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, Αρχηγείο Αστυνομίας προέβη σε προκήρυξη προσφορών σχετικά με την προμήθεια 25 οχημάτων. Ο ΣΕΜΟ, έδωσε οδηγίες στα μέλη του μέσω εγκυκλίου/επιστολής να μην προχωρήσουν σε υποβολή προσφοράς στον εν λόγω διαγωνισμό, εκτός εάν η αρμόδια αρχή τροποποιούσε όρους του διαγωνισμού.
124. Η Επιτροπή έκρινε στη συγκεκριμένη υπόθεση ως εξής: «Η Επιτροπή θεωρεί ότι, σύμφωνα με τις απαντήσεις του ΣΕΜΟ και τα στοιχεία που δόθηκαν και βρίσκονται εντός του διοικητικού φακέλου της υπόθεσης, η απόφαση που πάρθηκε μέσω του Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΕΜΟ στις 18 Απριλίου 2007 και σχετικά απεστάλησαν επιστολές προς όλα τα μέλη του στις 27 Απριλίου 2007 και στις 10 Μαΐου 2007 με την προτροπή της μη συμμετοχής τους στους διαγωνισμούς της Αστυνομίας Κύπρου και κατ΄ αποτέλεσμα την προσωρινή αποβολή της καταγγέλλουσας εταιρείας από το Σύνδεσμο λόγω της συμμετοχής της σε έναν εκ των διαγωνισμών, γίνεται άμεσα φανερός ο περιορισμός ή/και η νόθευση του ανταγωνισμού καθώς εξ ορισμού το αντικείμενο της απόφασης του ΣΕΜΟ είναι περιοριστικό του ανταγωνισμού.
Η απόφαση του ΣΕΜΟ να προτρέψει τα μέλη του να μην συμμετέχουν στους διαγωνισμούς της Αστυνομίας Κύπρου με προσφορές έχει ως αντικείμενο τον περιορισμό του ανταγωνισμού στη σχετική αγορά και ο επηρεασμός του ανταγωνισμού είναι αισθητός καθώς η απόφαση του αυτή περιορίζει την ελεύθερη διάθεση στη σχετική αγορά, περιορίζει τον ανταγωνισμό μεταξύ των μελών του ΣΕΜΟ και αποκλείει την Αστυνομία Κύπρου από το δικαίωμα της καλύτερης ή/και απλώς της επιλογής του σχετικού προϊόντος προς ζημία της Αστυνομίας Κύπρου ως τελικού χρήστη/καταναλωτή των ζητούμενων προϊόντων. Περιπλέον, η απόφαση αυτή του ΣΕΜΟ είχε ως αποτέλεσμα περιοριστικό του ανταγωνισμού την αποβολή της καταγγέλλουσας εταιρείας από το Σύνδεσμο για δύο έτη, με μεταγενέστερή του απόφαση, λόγω της συμμετοχής της σε έναν από τους Διαγωνισμούς της Αστυνομίας Κύπρου.».
125. Η Επιτροπή στην ίδια απόφαση σημείωσε επίσης ότι: «Η παράνομη σύμπραξη, νοθεύει καταρχήν τον «εσωτερικό» ανταγωνισμό μεταξύ των εμπλεκομένων επιχειρήσεων ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσει και αντι-ανταγωνιστικά αποτελέσματα σε βάρος των τρίτων, ήτοι της Αστυνομίας Κύπρου, τα οποία όμως είναι επιβλαβή και προς το δημόσιο συμφέρον, δηλαδή, με την αύξηση της οικονομικής επιβάρυνσης του δημοσίου.».
126. Συμπερασματικά, στην εν λόγω απόφασή της η Επιτροπή έκρινε ότι εγκύκλιος ένωσης επιχειρήσεων με την οποία καλούνταν τα μέλη της ένωσης να μην υποβάλουν προσφορές σε διαγωνισμό επειδή η ένωση δεν συμφωνούσε με τους όρους αυτού, αποτέλεσε απόφαση που περιόριζε εξ αντικειμένου τον ανταγωνισμό.
6.1.3. Αξιολόγηση αναφορικά με την ύπαρξη «απόφασης ένωσης επιχειρήσεων»
127. Σημειώνεται ότι «απόφαση» ένωσης επιχειρήσεων αποτελεί κάθε έκφραση κοινής βούλησης της ένωσης μέσω κάποιας οργανωτικής δομής, η οποία αποβλέπει στην κοινή συμπεριφορά των µελών της, ανεξάρτητα από τη µορφή την οποία λαμβάνει, όπως εκείνες των κανονισμών, ρητρών καταστατικού, ρητρών συμβάσεων, οδηγιών, εγκυκλίων, απλών συστάσεων, εφόσον έχει καταρχήν χαρακτήρα υποχρεωτικό για τα µέλη ή/και προβλέπονται κυρώσεις σε περίπτωση µη εφαρμογής τους.[52] Απόφαση του οργάνου διοίκησης της εκάστοτε ένωσης θεωρείται νομικά δεσμευτική, εφόσον προβλέπεται στο καταστατικό της ότι οι αποφάσεις της δεσμεύουν τα µέλη.[53] Σημειώνεται ότι κατά πάγια νομολογία οποιαδήποτε συμφωνία συνάψει η ένωση επιχειρήσεων δύναται να θεωρηθεί ως απόφαση.[54]
128. Η απαγόρευση του άρθρου 3 του Νόμου εφαρμόζεται και σε περιπτώσεις που η απόφαση έχει το χαρακτήρα απλής σύστασης χωρίς δεσμευτικότητα, εφόσον αντανακλά εν τοις πράγµασι τη συλλογική βούληση των µελών της ένωσης να συντονίσουν τη δράση τους σε µια συγκεκριμένη αγορά, και εφόσον η συµµόρφωση των µελών µε αυτήν είναι ικανή να επιφέρει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στον ανταγωνισμό στη σχετική αγορά.[55] Στην περίπτωση αυτή, δεν απαιτείται η σύσταση να οδηγεί σε ομοιόμορφη συμπεριφορά προκειμένου να καθορισθεί ως απόφαση εμπίπτουσα στο άρθρο 3 του Νόμου.
129. Η υποχρεωτική ισχύς μιας σύστασης επομένως δεν συνάγεται από τον ρητό χαρακτηρισμό που της αποδίδεται από το όργανο που την εκδίδει, αλλά εξάγεται από την εξέταση σωρείας συγκλινουσών ενδείξεων που την πλαισιώνουν,[56] και που αφορούν τόσο τα πραγματικά γεγονότα που πλαισιώνουν το περιεχόμενο της σύστασης όσο και το νομικό και οικονομικό πρίσμα κάτω από το οποίο αυτές εκδίδονται. Η ανάγκη για ομοιόμορφη διασφάλιση των κανόνων του ανταγωνισμού, καθιστά, ως έχει επισημανθεί, την εξέταση του πλαισίου που τη διέπει επιβεβλημένη, και χωρίς αυτή να εξαρτάται από ενδεχόμενους περιορισμούς που προκύπτουν από αναφορές ή παραλείψεις στο καταστατικό μιας ένωσης επιχειρήσεων, ή από τους εθνικούς κανόνες του κράτους μέλους.[57]
130. Στην υπόθεση Verband[58], κατά την εξέταση της ισχύος σύστασης εκδοθείσας από τεχνική επιτροπή οι εξουσίες της οποίας περιορίζονταν σε διενέργεια μελετών προπαρασκευαστικού σταδίου (και που δυνάμει καταστατικού δεν εκτείνονταν σε εξουσία έκδοσης δεσμευτικών αποφάσεων), κρίθηκε ότι η επίδικη σύσταση αποτελούσε την επίσημη έκφραση της βούλησης της ενώσεως επιχειρήσεων καθότι, παρά τον προπαρασκευαστικό χαρακτήρα που υπείχε ως σύσταση προερχόμενη από όργανο το οποίο δεν ήταν ρητά δικαιοδοτημένο να εκδίδει δεσμευτικές αποφάσεις, είχε στην ουσία χαρακτήρα οριστικό. Καθοριστικοί παράγοντες προς την κατάληξη αυτή αποτέλεσαν το γεγονός ότι η επιτροπή διενεργούσε στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που καθόριζε του καταστατικό της αναιρεσιούσας ένωσης επιχειρήσεων, αλλά και το ότι είχε ακολουθηθεί η προβλεπόμενη δυνάμει του καταστατικού της ένωσης διαδικασία προς γνωστοποίηση της σύστασης αυτής στα μέλη του συνδέσμου κατόπιν έγκρισης από τα αρμόδια διευθυντικά όργανα.
131. Επισημαίνεται επίσης πως σύμφωνα με την απόφαση COMP/34579 Master Card MIF charges[59] ημερομηνίας 19/12/2007: «For there to be a decision it is not necessary that the members unanimously approve it or that each of them agrees on all aspects of a decision, but it’s sufficient that a decision is taken by the competent body within the association.”[60].
132. Η Επιτροπή σημειώνει πως σύμφωνα με τη ενωσιακή νομολογία προκειμένου να θεμελιωθεί η ύπαρξη αποφάσεως ενώσεως επιχειρήσεων, αρκεί η οποιαδήποτε πράξη της ένωσης να αποτελεί τη συνεπή έκφραση της βούλησης της ιδίας να συντονίσει τη συμπεριφορά των µελών της στην εν λόγω αγορά.[61] Η βούληση της εκάστοτε ένωσης επιχειρήσεων να επηρεάσει την πολιτική των µελών της στην αγορά δύναται να αποδειχθεί από σωρεία περιστατικών, όπως το ύφος και ο τρόπος διατύπωσης των κοινοποιούμενων στα µέλη συστάσεων και προτροπών, η σύνταξη προτύπων συμβάσεων µε αναφορά στις τιμές, ο τυχόν σύνδεσμος µε ρήτρα καταστατικού ή οποιουδήποτε άλλου δεσμευτικού κώδικα.[62] Συναφώς, οι συστάσεις µη δεσμευτικού χαρακτήρα της οποιασδήποτε ένωσης επιχειρήσεων αναφορικά µε τον περιορισμό, τον έλεγχο και τη διάθεση της παραγωγής εκ μέρους των µελών της απαγορεύονται. Αυτό μάλιστα ισχύει ακόμα και αν δεν τηρούνται εξ ολοκλήρου, στο βαθμό που επιτρέπουν στα µέλη της ένωσης να αναγνωρίζουν την πολιτική των ανταγωνιστών τους, επηρεάζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο αισθητά το επίπεδο ανταγωνισμού στη σχετική αγορά.[63]
133. Στην συγκεκριμένη υπόθεση, στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας καθώς και κατά την Προφορική Διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής δηλώθηκαν τα ακόλουθα από τους Συνδέσμους, αναφορικά με τις τιμές και τις χρεώσεις των Σχολών Οδηγών για τα μαθήματα εκμάθησης οδήγησης για σκοπούς έκδοσης σχετικής άδειας:
(Α) ΠΑΣΕΣΟ
134. Η Γραμματέας του ΠΑΣΕΣΟ στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας διευκρίνισε ότι μπορεί στις συναντήσεις των τριών Συνδέσμων να κρατούν μια κόλλα χαρτί για να καταγράφονται οι απόψεις τους για κάποια θέματα, όπως για παράδειγμα όταν ζήτησε η Βουλή των Αντιπροσώπων τις απόψεις τους για τα υποχρεωτικά μαθήματα.
135. Σύμφωνα με τις γραπτές παραστάσεις του Συνδέσμου ημερομηνίας 6/7/2021: «[…] στα προβλήματα αυτά που συζητούνται, σε καμία περίπτωση περιλαμβάνονται θέματα τιμολογιακής πολιτικής του κάθε μέλους μας. Η τιμολογιακή πολιτική του κάθε μέλους μας χωριστά, ήταν ελεύθερη επιλογή των μελών μας.».
136. Ο Σύνδεσμος δήλωσε πως δεν υπάρχουν ελάχιστες ή συγκεκριμένες χρεώσεις για τους εκπαιδευόμενους για απόκτηση άδειας οδήγησης, ενώ ανέφερε πως η βάση της υποχρεωτικής νομικής ασφάλισης του εξεταστή πηγάζει από το Νόμο αρ. 112/68, ως εκάστοτε τροποποιείται.
137. Σε ό,τι αφορά το κόστος που επωμίζεται ο μαθητής την ημέρα της εξέτασης, που ήταν και ένα από τα θέματα που εγέρθηκαν στο ανώνυμο παράπονο που προωθήθηκε στην Επιτροπή, ο ΠΑΣΕΣΟ, κατά την ενώπιον της Επιτροπής Προφορική Διαδικασία ανέφερε ότι σύμφωνα με το ΤΟΜ ουδεμίαν ευθύνη φέρει ο εξεταστής για οτιδήποτε συμβεί κατά την διάρκεια της εξέτασης. Επιπλέον, ο Πρόεδρος του ΠΑΣΕΣΟ, στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας ανέφερε σχετικά πως ένας μαθητευόμενος, είτε δεν ξέρει καθόλου να οδηγεί, είτε ήξερε ελάχιστα και με κάποια μαθήματα προετοιμάστηκε. Σε περίπτωση αυτοκινητικού δυστυχήματος κατά την ημέρα διεξαγωγής της πρακτικής εξέτασης, τότε ο εκπαιδευτής επωμίζεται τη ζημία διότι έφταιγε ο μαθητής του. Επειδή το ατύχημα θα οφείλεται σε σφάλμα του μαθητή θα πληρώσει μεν η ασφάλεια, αλλά θα επιβαρυνθεί επιπρόσθετα το ασφάλιστρο που πρέπει να καταβάλλει η σχολή ή ο εκπαιδευτής στην ασφαλιστική εταιρεία.
138. Πέραν των πιο πάνω, στο πλαίσιο της ενώπιον της Επιτροπής Προφορικής Διαδικασίας, οι εκπρόσωποι του ΠΑΣΕΣΟ, σχολιάζοντας τον τρόπο που κοστολογούνται τα μαθήματα και οι χρεώσεις δήλωσαν πως για να κρατηθεί μία ημερομηνία εξέτασης για ένα μαθητευόμενο, θα πρέπει να δηλωθεί αριθμός εγγραφής του οχήματος με το οποίο θα γίνει η πρακτική εξέταση. Συνεπώς, η σχολή οδηγών και ο εκπαιδευτής θα πρέπει εκ των προτέρων να διασφαλίσει πως υπάρχει αυτοκίνητο, το οποίο να γνωρίζει ο μαθητευόμενος να χειρίζεται, να είναι καθαρό, να έχει πιστοποιητικό τεχνικού ελέγχου (ΜΟΤ), να είναι ασφαλισμένο και γενικά να πληροί της προϋποθέσεις για να μπορεί να παρουσιαστεί για εξέταση.
139. Επιπρόσθετα, ο Πρόεδρος του ΠΑΣΕΣΟ κατά την ενώπιον της Επιτροπής Προφορική Διαδικασία είπε: «Αντιλαμβάνεστε ότι δεν είναι έτσι απλό, χρεώνουμε άλφα ή βήτα. Και ύστερα στην Πάφο τουλάχιστο που γνωρίζω εγώ, κάποιοι έβαλαν πάνω στα αυτοκίνητα τους. Μάθημα 15 ευρώ. Άλλο έβαλε μάθημα για φορτηγό 35 ευρώ, άλλος έβαλε εξέταση ογδόντα ευρώ. Αυτά τα πράγματα είναι ανάλογα με το τι δουλειά έχει ο καθένας. Δηλαδή ένας που δεν έχει δουλειά ή είναι λίγη η δουλειά του, που υπάρχει ο ανταγωνισμός, υποχρεωτικά θα ρίξει την τιμή για να πιάσει δουλειά, διαφορετικά δεν θα πιάσει δουλειά.». Επίσης συμπλήρωσε ότι κατά τη διάρκεια του μαθήματος: «…είμαι εγώ στο αυτοκίνητο μου και στην περίπτωση κινδύνου δεν θα αφήσω το μαθητή μου να προκαλέσει δυστύχημα. Ο εξεταστής όμως μπορεί να θέλει να του δώσει ευκαιρία μέχρι τη τελευταία στιγμή για να αποφύγει, διότι από τη στιγμή που κάνει παρέμβαση αυτόματα είναι αποτυχία και έτσι στη προσπάθεια να δώσουμε ευκαιρία στο μαθητή, πολλές φορές μας συνέβηκε να κάνουν ατύχημα, μέχρι εκεί μου οδήγησε καλά. Και δεν ήθελα να κάμω ούτε λεκτική, ούτε να επενέβω πρακτικά για να τους σταματήσω το αυτοκίνητο για να μην τον αδικήσω. Μας τυχαίνει καθημερινά τα βιώνουμε αυτά τα πράγματα.».
140. Η Γραμματέας του ΠΑΣΕΣΟ συμπλήρωσε επ’ αυτού πως ουδέποτε έγινε δυστύχημα, και να φταίει εν ώρα εκπαίδευσης το εκπαιδευτικό όχημα. Συνήθως δυστυχήματα συμβαίνουν στις διασταυρώσεις (στα σημεία ΑΛΤ) και στους κυκλικούς κόμβους. Όμως την ώρα της εξέτασης ο εξεταστής δεν ευθύνεται για το δυστύχημα και πράττει όπως κρίνει κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Αποτέλεσμα είναι καμιά φορά ο εκπαιδευτής να μείνει χωρίς αυτοκίνητο, που είναι το εργαλείο της δουλειάς. Γι’ αυτό ως δήλωσε η Γραμματέας του ΠΑΣΕΣΟ δεν είναι πως καταβάλλεται πρόσθετο ασφάλιστρο απλά η χρέωση αφορά την ενδεχόμενη ζημία που θα προκληθεί σε περίπτωση ατυχήματος κατά την ώρα της εξέτασης. Προς επιβεβαίωση αυτών έγινε περιγραφή από τη Γραμματέα και από τον Πρόεδρο του Συνδέσμου ατυχημάτων που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της εξέτασης.
(Β) ΣΙΣΟΚ
141. Ο Σύνδεσμος δήλωσε ότι υπάρχει χρέωση των μαθημάτων οδήγησης και χρέωση παρουσίασης για εξέτασης. Διευκρίνισε πως οι χρεώσεις των μαθημάτων και της παρουσίασης για εξετάσεις δεν είναι σταθερές, αλλά εξαρτώνται από την κάθε σχολή οδηγών ξεχωριστά. Τόνισε επίσης, ότι τις πιο πάνω χρεώσεις σε καμία περίπτωση δεν τις καθορίζει ο Σύνδεσμος, υπογραμμίζοντας πως δεν είναι υποχρεωτική η ανάρτηση τιμών και όρων μαθήματος σε κάθε σχολή οδηγών. Κάθε σχολή οδηγών έχει το δικαίωμα να καθορίζει τη δική της τιμή χρέωσης μαθημάτων αναλόγως.
142. Κατά την ενώπιον της Επιτροπής Προφορική Διαδικασία αναφέρθηκαν αναλυτικά:
«Επειδή υπάρχει τόσος ανταγωνισμός έξω, παλιά ήταν πιο λίγος ο ανταγωνισμός, τώρα τελευταία χρόνια έχουν βγει νέοι εκπαιδευτές και έχουμε μεγάλο ανταγωνισμό. Οι τιμές διαφέρουν. Μπορώ να πω ότι αρχίζουν από 10 (δέκα) έως 12 (δώδεκα) ευρώ το μάθημα και μπορεί να πάει μέχρι και 25 (εικοσιπέντε). Στις σπάνιες περιπτώσεις 30 (τριάντα) δεν ξέρω.
[…]
Το μάθημα κάποιοι το κάνουν διάρκειας μία ώρας, κάποιοι το κάνουν 50 λεπτά και άλλοι 45 λεπτά. Ανάλογα με τη Σχολή Οδηγών ποια είναι η πολιτική της. Τούτο όσον αφορά το μάθημα. Δεν έχει κάποια χρέωση το μάθημα.
[…]
Τώρα μιλούμε για το μικρό το σαλούν. Αν πάμε για φορτηγό, λεωφορείο η χρέωση του μαθήματος είναι πιο πολλή γιατί έχει παραπάνω έξοδα εδώ μπαίνουμε σε άλλη διαδικασία. Εδώ αρχίζει το μάθημα 30-35 (τριάντα-τριανταπέντε) ευρώ αρχίζει, τώρα ως που πάει, εξαρτάται από τον κάθε εκπαιδευτή.
[…]
Την ημέρα της εξέτασης υπάρχει μία χρέωση, αρχίζει από €80, άλλοι €100, άλλοι €120 και πάει το μάξιμουμ €150 ευρώ.
[…]
Περιλαμβάνει, όταν ένας εκπαιδευτής παίρνει ένα μαθητή για εξέταση πρέπει να τον παρουσιάσει, για να σας πω να καταλάβετε καλύτερα, αν πηγαίνει για εξέταση η ώρα 9:30 π.χ. έως η ώρα 9:00 συνήθως τους παρουσιάζουμε. Έχει ένα εικοσάλεπτο να ξεκουραστεί ο μαθητής. Παίρνουμε τον, του κάνουμε μάθημα μετά τον παίρνουμε εκεί να ξεκουραστεί λίγο και να παρουσιαστεί στην εξέταση του. Μετά από την εξέταση του, περίπου 10:15 τελειώνει η εξέταση πρέπει να τον συνοδεύσουμε να του εξηγήσουμε, να του βγάλουμε τις φωτογραφίες του, να του γεμίσουμε τις αιτήσεις του, να περιμένουμε στην σειρά αναμονής για να του τυπώσουμε την άδεια του, περίπου ανάλογα με το πόσο κόσμο θα έχει, τώρα ειδικά Λευκωσία, Λεμεσό είναι πάρα πολύς ο κόσμος. Σαν συγκεκριμένα εγώ προχθές απ΄ ότι θυμούμαι ετελείωσα η ώρα 11:35 από τούτη τη δουλειά.
[…]
Η ώρα 9:00. Μέχρι να τον πάρω σπίτι του ήθελα και 15 λεπτά περίπου να τον πάρω και 15 λεπτά να έρθω, αυτή η ώρα πρέπει να πληρωθούμε.»
143. Ειδική αναφορά έγινε στο κόστος των μεγάλων οχημάτων ως εξής:
«Κάθε χρόνο όλα τα εκπαιδευτικά πάνε επιθεώρηση. Αν βάλουμε μία νταλίκα να πάει επιθεώρηση κάτω από 1000 – 1500 ευρώ το χρόνο δεν τελειώνεις. Εγώ έτυχε να έχω όλα τα οχήματα.
[…]
Υπολογίστε ότι γράφονται τα χιλιόμετρα μιας τρέιλερ και μπορεί να κάνεις 500 χιλιόμετρα ένα χρόνο. Οι ασφάλειες τους, οι άδειες τους, οι φθορές τους που έχουν με τα λεφτά που χρεώνουμε τα 50 (πενήντα) ευρώ, υπολογίστε ότι 20 (είκοσι) ευρώ, απλά λέω τώρα έτσι για να έχετε μία εικόνα, 20 (είκοσι) με 25 (εικοσιπέντε) ευρώ πετρέλαιο την ώρα για να κάνεις το μάθημα. Τα 10 (δέκα) ευρώ πάντοτε είναι το ΦΠΑ. Είναι δηλωμένα διότι μπαίνοντας ο μαθητής μέσα κτυπά τη σχολή και τον εκπαιδευτή που τον παρουσιάζει. Υπολογίστε στο φόρο εισοδήματος και στο ΦΠΑ τούτα είναι δηλωμένα, δηλ. μπαίνοντας ο μαθητής με τα χαρτιά που του παίρνεις μέσα είναι δηλωμένος ότι, ο τάδε μαθητής ας πούμε, τον έφερε ο [Πρόεδρος] και γράφεται. Μου έτυχε να πληρώσω φορολογίες σαν εταιρεία, τις οποίες ο φόρος εισοδήματος δεν δέχεται κάτω από 16 (δεκαέξι) 17 (δεκαεπτά) μαθήματα τον έναν με το άλλον και μπορείτε να το διευκρινίσετε αυτό το πράγμα.»
144. Τέλος για τα μικρά οχήματα αναφέρθηκε:
«…Αν υπολογίσετε ότι ένας εκπαιδευτής ο οποίος πάει εκεί θα πληρωθεί, δεν έχει κανένα που δουλεύει δωρεάν, σημαίνει αν του πάρει 120 (εκατό είκοσι) 150 (εκατό πενήντα) σημαίνει φεύγουν 30 (τριάντα), 30 (τριάντα) για το ΦΠΑ εκτός ο φόρος εισοδήματος, καταλαβαίνετε ότι απομένουν 70 ευρώ (εβδομήντα) από τα 70 ευρώ δηλαδή είναι μηδαμινά πράγματα. Και τώρα δουλεύουμε για 20 ευρώ στη Λευκωσία, όχι όλοι….
[…]
Έχει που του κάμνει 45 λεπτά, του λέει το μάθημα μου εμένα είναι 45 λεπτά. Διότι δεν επιχορηγά η κυβέρνηση, παλιά επιχορηγούσε, ήταν αφορολόγητα, τώρα δυστυχώς δεν επιχορηγά. Όταν θέλει 8 ευρώ ένας εκπαιδευτής, συν οι κοινωνικές του ασφαλίσεις πάει 10 ευρώ, 3 ευρώ ΦΠΑ, 3 πετρέλαιο και σας λέω τώρα, δουλεύει με 20 ευρώ του μένουν 4 ευρώ το μάθημα, εάν για να αγοράσεις ένα αυτοκίνητο θέλεις 15,000 με 17,000 ευρώ, για να κάνεις ένα μάθημα, απλώς ρωτώ την Επιτροπή να μας πείτε εσείς. Δουλεύαμε 25 ευρώ το 2013 που έγινε η οικονομική καταστροφή το πήραμε στα 20 ευρώ και δυστυχώς αυτοί οι μικροί που μπαίνουν στο επάγγελμα ότι θέλουν κάνουν. Σου λέει ότι πιάσω και ότι τους κάμω. Αν πιάνει 15 ευρώ αφού δεν είναι δηλωμένος στο φόρο, δεν είναι στο ΦΠΑ, εμένα σαν εταιρεία δεν μπορώ να κάνω αυτό το πράγμα που θα έρθει και θα θέλω 10,000 ΦΠΑ. Διότι ο φόρος και το ΦΠΑ πιάνει κάθε χρόνο τους μαθητές που παρουσιάζεις. Δεν μπορείς να τους γελάσεις.».
145. Ο Σύνδεσμος δήλωσε ότι κατά την ημέρα διεξαγωγής της εξέτασης πρέπει να υπάρχει αναγκαστικά πιστοποιητικό ασφάλισης του εξεταστή από την σχολή οδηγών, διαφορετικά, δεν μπορεί να διεκπεραιωθεί η εξέταση οδήγησης.
(Γ) ΠΟΙΕΟ
146. Ο Σύνδεσμος ΠΟΙΕΟ δήλωσε πως δεν συζητήθηκε σε καμιά συνέλευση ή συνάντηση με τους άλλους συνδέσμους που είχε λάβει χώρα από το 2008 μέχρι 20/07/2020, οι τιμές των μαθημάτων, οι χρεώσεις κατά παρουσίαση του μαθητευόμενου στην εξέταση ή όροι παροχής μαθημάτων οδήγησης.
147. Κατά την ενώπιον της Επιτροπής Προφορική Διαδικασία αναφέρθηκε ότι κάθε σχολή προσφέρει πακέτα με τις υπηρεσίες της τα οποία αποφασίζονται «κατά το δοκούν». Ειδικότερα, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου ανέφερε πως πολλοί νέοι εκπαιδευτές που τώρα «μπαίνουν» στο επάγγελμα, θέλουν να χαμηλώσουν όσο πιο πολύ γίνεται τη τιμή: «για να μπουν με αυτό το τρόπο στο παζάρι». Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Συνδέσμου, για μια Σχολή Οδηγών που έχει ένα μεγάλο όνομα, οι χρεώσεις λαμβάνουν υπόψη το όνομα της, τη φήμη της, τα χρόνια υπηρεσίας, την εξυπηρέτηση που παρείχε τόσα χρόνια και οι επιτυχίες που είχε. Επίσης, σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Συνδέσμου, υπάρχουν νέες σχολές οδηγών οι οποίες παρέχουν πακέτα υπηρεσιών, π.χ. €300 για το σύνολο των μαθημάτων, χωρίς όμως να καθορίζονται αναλυτικά οι χρεώσεις.
148. Τέλος, ο Σύνδεσμος υποστήριξε πως οι χρεώσεις δεν είναι ομοιόμορφες και διαφέρουν από εκπαιδευτή σε εκπαιδευτή και από σχολή οδηγών σε σχολή οδηγών. Βάσει της υποχρεωτικής νομικής ασφάλισης του εξεταστή κατά τη διάρκεια της εξέτασης πρέπει να προσκομίζεται ειδική ασφάλεια για σκοπούς εξέτασης του υποψηφίου οδηγού, το πιστοποιητικό καταλληλόλητας του οχήματος (ΜΟΤ), εκπαιδευτική άδεια του εκπαιδευτή και η άδεια λειτουργίας της σχολής οδηγών.
(Δ) ΣΧΟΛΕΣ ΟΔΗΓΩΝ
149. Η Επιτροπή εξετάζοντας την παρούσα υπόθεση, διαπίστωσε πως στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας, η Υπηρεσία απέστειλε σε αριθμό Σχολών Οδηγών που δραστηριοποιούνται σε όλη την επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας και είναι εγγεγραμμένες στους τρεις συνδέσμους, ερωτηματολόγια με σκοπό τη λήψη όλων των αναγκαίων πληροφοριών που αφορούν στην τιμολογιακή πολιτική που εφαρμόζουν. Η Επιτροπή, επί τούτου, παρατηρεί πως σε απάντηση των ερωτημάτων που τους είχαν τεθεί από την Υπηρεσία, όλες οι Σχολές Οδηγών δήλωσαν ότι δε λαμβάνουν καμία καθοδήγηση από τους Συνδέσμους για τις χρεώσεις τους.
Συμπεράσματα επί της ύπαρξης αποφάσεων ένωσης επιχειρήσεων
150. Η Επιτροπή, εξετάζοντας όλα τα ενώπιον της στοιχεία και δεδομένα, παρατηρεί πως κρίνιε ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται από τους τρεις Συνδέσμων είναι δεσμευτικές προς τα Μέλη τους και μη εφαρμογή τους επιφέρει κυρώσεις. Παρόλα αυτά, η Επιτροπή αφού διεξήλθε του περιεχομένου του διοικητικού φακέλου της υπόθεσης, παρατηρεί πως από τα στοιχεία της προκαταρκτικής έρευνας της παρούσας αυτεπάγγελτης έρευνας, δεν έχει προκύψει από μέρους των Συνδέσμων ΠΟΙΕΟ και ΠΑΣΕΣΟ, οποιοδήποτε στοιχείο που να δεικνύει πρόθεση καθοδήγησης και συντονισμού των ενεργειών των μελών τους. Επί τούτου, η Επιτροπή επισημαίνει πως έχουν ελεγχθεί τα πρακτικά και οι σημειώσεις που αποστάλθηκαν από τους δυο Συνδέσμους, ενώ έχουν σταλεί ερωτηματολόγια σε Μέλη τους και δεν έχει προκύψει κάποιο στοιχείο και δήλωση που να δεικνύει πως σε οποιαδήποτε περίπτωση ενήργησαν με σκοπό το συντονισμό των μελών τους κατά τον καθορισμό της τιμολογιακής τους πολιτικής ή των όρων παροχής των μαθημάτων εκμάθησης οδήγησης.
151. Ακόμη από την προκαταρκτική έρευνας της παρούσας αυτεπάγγελτης έρευνας, δεν έχει εντοπιστεί κάποιο πρακτικό του Συνδέσμου που να κάνει αναφορά σε αυτόν. Επίσης, δεν έχουν εντοπιστεί στοιχεία που να δεικνύουν πως ο εν λόγω τιμοκατάλογος όντως κοινοποιήθηκε στα Μέλη του Συνδέσμου.
152. Η Επιτροπή επιπρόσθετα σημειώνει πως παρόλο που κατά τη διάρκεια της προκαταρκτικής έρευνας, παραλήφθηκε από ανώνυμη πηγή έγγραφο που φέρει τον τίτλο τιμοκατάλογος με τιμές σε ευρώ, που φέρεται να εκδόθηκε από τον Σύνδεσμο ΣΙΣΟΚ εντούτοις από τις απαντητικές επιστολές του Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ, ημερομηνίας 8/7/2021 και 28/7/2021 αντίστοιχα προς την Υπηρεσία, στα πλαίσια της παρούσας προκαταρτικής έρευνας, δεν φαίνεται να γίνεται οποιαδήποτε μνεία στον εν λόγω τιμοκατάλογο.
153. Επίσης διαπιστώνεται πως καμία σχετική αναφορά δεν γίνεται σε οποιαδήποτε από τις απαντητικές επιστολές των Σχολών Οδηγών που βρίσκονται στον Διοικητικό φάκελο της υπόθεσης. Αντιθέτως, από τα ενώπιον της Επιτροπή στοιχεία φαίνεται ότι όλες οι εν λόγω Σχολές και ιδίως αυτές που αποτελούν μέλη του Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ δεν έχουν λάβει κατά την υπό εξέταση χρονική περίοδο 2008-2020 οποιαδήποτε εν γένει ενημέρωση ή ανακοίνωση σχετικά με τις τιμές, χρεώσεις και όρους παροχής των μαθημάτων.
154. Επιπρόσθετα, η Επιτροπή αναφέρει ότι: «Όσον αφορά την αξία των διαφόρων αποδεικτικών στοιχείων, τονίζεται ότι το μόνο πρόσφορο κριτήριο προς εκτίμηση των προσκομιζομένων αποδείξεων έγκειται στην αξιοπιστία τους. Σύμφωνα με τους γενικούς κανόνες που διέπουν την απόδειξη, η αξιοπιστία και, συνεπώς, η αποδεικτική αξία ενός εγγράφου εξαρτάται από την προέλευσή του, τις περιστάσεις υπό τις οποίες καταρτίστηκε, τον αποδέκτη του και την αξιοπιστία του περιεχομένου του.»[64]
155. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή υπό το φως των γεγονότων και δεδομένων που συνθέτουν την παρούσα υπόθεση, και ελλείψει πρόσθετων στοιχείων, κρίνει πως από μόνο του το συγκεκριμένο έγγραφο δεν μπορεί να τεκμηριώσει ότι υπήρξε σύμπτωση δηλώσεων βουλήσεων μίας πλειοψηφίας επιχειρήσεων, ήτοι Σχολών - μελών του Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ, που είναι νομικά δεσμευτική και είχε σκοπό την έκδοση του συγκεκριμένου τιμοκαταλόγου. Πέραν αυτού, από τα ενώπιον της Επιτροπής στοιχεία και δεδομένα τα οποία, καμία εκ των Σχολών Οδηγών δεν φαίνεται να έλαβε τον εν λόγω τιμοκατάλογο σύμφωνα με όσα δήλωσαν κατά την προκαταρκτική έρευνα. Επίσης, στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας δεν έχει ανευρεθεί υπάρχει κάποιο γραπτό πρακτικό που να αποδεικνύει την λήψη της απόφασης σύμφωνα με την διαδικασία που ορίζει το Καταστατικό του Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ, ώστε να την καθιστά εν τοις πράγμασι υποχρεωτική για τα μέλη του, ούτε και διαφαίνεται άτυπη απόφαση εκ της εφαρμογής της. Σε κάθε περίπτωση, η Επιτροπή στο πλαίσιο της παρούσας υπόθεσης, εξέτασε κατά πόσο υφίστανται στοιχεία που να στοιχειοθετούν την ύπαρξη εναρμονισμένης πρακτικής από τις Σχολές μέλη του ΣΙΣΟΚ (ή/και παγκύπρια) με βάση τις τιμές τους ανά μάθημα οδήγησης και τις τιμές τους την ημέρα της εξέτασης.
156. Ως εκ των ανωτέρω, και στη βάση των ενώπιον της στοιχείων και δεδομένων, η Επιτροπή κρίνει πως δεν στοιχειοθετείται ύπαρξη αποφάσεων ένωσης επιχειρήσεων, από μέρους του ΠΑΣΕΣΟ, ΠΟΙΕ και ΣΙΣΟΚ.
6.1.4. Η έννοια της «εναρμονισμένης πρακτικής»
157. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Νόμου: «εναρμονισμένη πρακτική» σημαίνει μορφή συντονισμού μεταξύ επιχειρήσεων η οποία, χωρίς να έχει φθάσει στο στάδιο σύναψης συμφωνίας, αντικαθιστά συνειδητά τους κινδύνους ανταγωνισμού με μία πρακτική συνεργασίας μεταξύ των εν λόγω επιχειρήσεων·».
158. Όπως προκύπτει και από το γράμμα του Νόμου, η έννοια της εναρμονισμένης πρακτικής ενέχει, εκτός από τη συνεννόηση μεταξύ των εμπλεκομένων επιχειρήσεων και συμπεριφορά στην αγορά συνακόλουθη προς αυτή τη συνεννόηση, και αιτιώδη συνάφεια μεταξύ των δύο αυτών στοιχείων.[65].
159. Όσον αφορά το αντικειμενικό στοιχείο, σημειώνεται ότι κατά πάγια νομολογία ο συντονισμός της συμπεριφοράς των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων συνιστά την εξωτερίκευση της βούλησης των μερών για συνεργασία. Δεν απαιτείται να υπάρχουν πανομοιότυπες συμπεριφορές, αρκεί αυτές να είναι συνδυασμένες και ευθυγραμμισμένες[66]. Επίσης σύμφωνα με τη νομολογία, δεν απαιτείται η κατάρτιση πραγματικού σχεδίου στρατηγικής, αλλά αρκεί η απουσία αυτόνομου καθορισμού επιχειρηματικής συμπεριφοράς. [67]
160. Υπογραμμίζεται πως στις συμφωνίες/εναρμονισμένες πρακτικές με αντικείμενο τον περιορισμό του ανταγωνισμού περιλαμβάνονται και οι σχετικές με την κατανομή αγορών και τον καθορισμό των τιμών,[68] και αν το αντι-ανταγωνιστικό αποτέλεσμα είναι αντικειμενικά ενδεχόμενο, η σύμπραξη είναι απαγορευμένη, ακόμα και αν οι εμπλεκόμενες επιχειρήσεις δεν αποσκοπούν στο αποτέλεσμα αυτό.[69] Στην υπόθεση Hϋls[70] ξεκαθαρίστηκε ότι: «η εναρμονισμένη πρακτική απαγορεύεται, ασχέτως αποτελέσματος, άπαξ έχει αντίθετο στον ανταγωνισμό σκοπό».
161. Η Επιτροπή επί τούτου, κρίνει καθοδηγητικό το σύγγραμμα του Δ. Τζουγανάτου στο οποίο καταγράφονται τα ακόλουθα: «η συνδρομή του αντικειμενικού στοιχείου με την μορφή του παραλληλισμού συμπεριφοράς δεν μπορεί από μόνο του, και χωρίς την κατάφαση του υποκειμενικού στοιχείου, να οδηγήσει σε διαπίστωση εναρμονισμένης πρακτικής. Η παράλληλη συμπεριφορά μπορεί όμως να αποτελέσει σημαντική ένδειξη όταν καταλήγει σε όρους ανταγωνισμού που δεν ανταποκρίνονται στους φυσιολογικούς όρους της αγοράς, λαμβανομένης υπόψη της φύσης των προϊόντων, των χαρακτηριστικών των επιχειρήσεων και του όγκου της αγοράς[71]». [72]
162. Όσον αφορά το υποκειμενικό στοιχείο, σημειώνεται ότι: «ο συντονισμός της συμπεριφοράς πρέπει να αποτελεί εκδήλωση (αιτιατό) της βούλησης των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων προς εναρμόνιση, δηλ. της συνειδητής επιλογής τους να υποκαταστήσουν στην αβεβαιότητα της αυτόνομης δράσης, τη βεβαιότητα της συνεργασίας. Δεν απαιτείται να έχουν προβεί οι επιχειρήσεις στον από κοινού καθορισμό της μελλοντικής τους συμπεριφοράς, αρκεί να έχουν εξαλείψει την αβεβαιότητα ως προς τις μελλοντικές ενέργειές τους εντός της αγοράς[73]».[74]
163. Σημειώνεται ότι το υποκειμενικό στοιχείο συνίσταται στην εκδήλωση της βούλησης των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων για εναρμόνιση και έχει ως προϋπόθεση τη διαπίστωση αμοιβαίων επαφών μεταξύ τους.[75] Η έννοια της επαφής ερμηνεύεται με ευρύ τρόπο, καθώς σύμφωνα με τη νομολογία, η έννοια της επαφής περιλαμβάνει: «κάθε άμεση ή έμμεση επαφή μεταξύ των επιχειρηματιών, που έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα να επηρεάσει την συμπεριφορά στην αγορά ενός τωρινού ή δυνητικού ανταγωνιστού είτε να αποκαλύψει σ’ έναν τέτοιο ανταγωνιστή την συμπεριφορά που ένας επιχειρηματίας έχει αποφασίσει ή αντιμετωπίζει να τηρήσει ο ίδιος στην αγορά»[76].
164. Ως καταγράφεται στο σύγγραμμα του Δ. Τζουγανάτου, το κριτήριο που πρέπει να πληρούται είναι: «αυτό της αμοιβαιότητας, δηλαδή της διαπίστωσης αμφίπλευρης συνεννόησης και επικοινωνίας μεταξύ των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων» και «η συνδρομή της αμοιβαιότητας θα καταφάσκεται χωρίς μεγάλη δυσκολία, όταν το ένα μέρος εκδηλώνει στο άλλο την πρόθεση συνεργασίας (π.χ. με την αποκάλυψη μελλοντικών ενεργειών του στον ανταγωνιστή) και το άλλο μέρος αποδέχεται ακόμη και σιωπηρώς (π.χ. με τη στάση του στην αγορά). Μονομερής, λοιπόν, επαφή και επικοινωνία μπορεί να είναι κρίσιμη, αν από τις λοιπές συνθήκες προκύπτει ότι έγινε αντικείμενο συνειδητής αποδοχής και συμμόρφωσης».[77]
165. Υπογραμμίζεται ότι η σχέση αιτίου – αιτιατού που πρέπει να υπάρχει μεταξύ υποκειμενικού και αντικειμενικού στοιχείου τεκμαίρεται, όταν διαπιστωθεί η συνδρομή του πρώτου (βλ. σχετικά υπόθεση Hercules Chemicals[78]).
166. Το τεκμήριο αιτιώδους συνάφειας τυγχάνει εφαρμογής ακόμη κι αν η συνεννόηση προκύπτει από μία μόνο συνάντηση των επιχειρήσεων. Ως καταγράφεται στην απόφαση T-Mobile Netherlands: “61. Υπό τις περιστάσεις αυτές, πρέπει να θεωρηθεί ότι εκείνο που προέχει δεν είναι τόσο ο αριθμός των συσκέψεων μεταξύ των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων όσο το γεγονός αν η/οι επαφή/ές που έλαβαν χώρα παρέσχον στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να λάβουν υπόψη τις ανταλλαγείσες με τους ανταγωνιστές τους πληροφορίες προκειμένου να καθορίσουν τη συμπεριφορά τους στην οικεία αγορά και να υποκαταστήσουν συνειδητά με πρακτική συνεργασία μεταξύ τους τους κινδύνους του ανταγωνισμού. Αφης στιγμής μπορεί να αποδειχθεί ότι οι επιχειρήσεις αυτές κατέληξαν σε συνεννόηση και παρέμειναν ενεργές στην αγορά, δικαιολογείται να απαιτείται να προσκομίσουν την απόδειξη ότι η συνεννόηση αυτή δεν είχε ως συνέπεια τον επηρεασμό της συμπεριφοράς τους στην εν λόγω αγορά. 62. Υπό το φως των προηγηθεισών σκέψεων, στο τρίτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι, στον βαθμό που η μετέχουσα στη συνεννόηση επιχείρηση παραμένει δραστήρια στην οικεία αγορά, το τεκμήριο περί αιτιώδους συναφείας μεταξύ της συνεννοήσεως και της συμπεριφοράς της εν λόγω επιχειρήσεως στην αγορά εφαρμόζεται έστω και αν η συνεννόηση προκύπτει από μία και μόνο σύσκεψη των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων.” [79]
[…]
[Ε]ν προκειμένω η ύπαρξη εναρμονισμένης πρακτικής δεν αποτελεί τη μόνη βάσιμη εξήγηση για την παράλληλη συμπεριφορά. Πρώτον, το σύστημα των ανακοινώσεων των τιμών μπορεί να θεωρηθεί ως εύλογη συνέπεια αφενός του γεγονότος ότι η αγορά του χαρτοπολτού αποτελούσε αγορά εντός της οποίας συνάπτονταν μακροπρόθεσμες συμβάσεις και αφετέρου της ανάγκης των αγοραστών και των πωλητών να περιορίσουν τους εμπορικούς κινδύνους. Δεύτερον, το γεγονός ότι οι ημερομηνίες ανακοινώσεως των τιμών σχεδόν συνέπιπταν μπορεί να θεωρηθεί ως άμεση συνέπεια του υψηλού βαθμού διαφάνειας της αγοράς, η οποία δεν πρέπει οπωσδήποτε να χαρακτηριστεί τεχνητή. Τέλος, η παράλληλη εξέλιξη των τιμών εξηγείται ικανοποιητικά από την ύπαρξη ολιγοπωλιακών τάσεων στην αγορά και ιδιαίτερων περιστάσεων κατά τη διάρκεια ορισμένων περιόδων. Κατά συνέπεια, η παράλληλη συμπεριφορά που διαπίστωσε η Επιτροπή δεν αποτελεί απόδειξη εναρμονισμένης πρακτικής.»». [80]
168. Επομένως, πρέπει να εξετάζονται όλες οι πιθανές εναλλακτικές εξηγήσεις και να αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχει άλλη εξήγηση της παράλληλης συμπεριφοράς εκτός από τον ηθελημένο συντονισμό.
6.1.5. Αξιολόγηση αναφορικά με την ύπαρξη εναρμονισμένης πρακτικής
169. Εν πρώτοις σημειώνεται πως η εναρμονισμένη πρακτική είναι δυσκολότερο να αναπτυχθεί ή/και να διατηρηθεί όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που ανταγωνίζονται μεταξύ τους.
170. Αυτό έγκειται στο γεγονός πως όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων τόσο πιο δύσκολος είναι ο συντονισμός μεταξύ τους και η εποπτεία εφαρμογής της εναρμονισμένης πρακτικής, ιδιαίτερα όταν ο συντονισμός αυτός βασίζεται σε μία σιωπηρή κατανόηση των παραμέτρων της εναρμονισμένης συμπεριφοράς, όπως π.χ. η αναγνώριση ενός εστιακού σημείου για την τιμή. Ειδικότερα, σε μια ολιγοπωλιακή αγορά ευνοείται η ανάπτυξη εναρμονισμένων πρακτικών, διότι πρόκειται περί μιας αγοράς που απαρτίζεται από μικρό αριθμό επιχειρήσεων, τόσο μικρό βέβαια, ώστε ο κάθε ένας από αυτούς στη διαμόρφωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας του να είναι αναγκασμένος να λαμβάνει υπόψη την τρέχουσα συμπεριφορά των ανταγωνιστών του αλλά και τη μελλοντική τους αντίδραση απέναντι στη δική του συμπεριφορά[81].
171. Πέραν αυτού, τα μερίδια αγοράς μπορεί να επηρεάσουν την πιθανότητα μίας ομάδας επιχειρήσεων να αναπτύξει εναρμονισμένη πρακτική. Αν το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς εξυπηρετείται από ένα σχετικά μικρό αριθμό επιχειρήσεων, τότε αυτές οι επιχειρήσεις ενδεχομένως να είναι ικανές να συντονίσουν τη συμπεριφορά τους χωρίς να ενδιαφέρονται πολύ για τις πιθανές αντιδράσεις των υπολοίπων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη σχετική αγορά. Από την άλλη, αν οι επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε εναρμονισμένη πρακτική έχουν διαφορετικά μερίδια αγοράς, τότε η επιχείρηση με το μικρότερο μερίδιο αγοράς θα έχει ισχυρά κίνητρα να παρεκκλίνει από την εναρμονισμένη πρακτική λόγω των αυξημένων κερδών που θα αποκομίσει. Αυτό προϋποθέτει ότι η εν λόγω εταιρεία έχει τη δυναμικότητα και την ικανότητα να εξυπηρετήσει την αυξημένη ζήτηση. Επιπρόσθετα, μία μικρή επιχείρηση έχει συγκριτικά λιγότερα να χάσει από την αντίδραση των υπόλοιπων επιχειρήσεων, κάτι το οποίο κάνει την εναρμονισμένη πρακτική λιγότερο διατηρήσιμη (sustainable).
172. Από τα στοιχεία της προκαταρκτικής έρευνας διαφαίνεται πως στο τέλος του 2020, δραστηριοποιούνταν στην Κυπριακή Δημοκρατία 223 αδειούχες Σχολές Οδηγών. Συγκεκριμένα, 6 στην ελεύθερη επαρχία Αμμοχώστου, 39 στην επαρχία Λάρνακας, 78 στην επαρχία Λεμεσού, 83 στην επαρχία Λευκωσίας και 17 στην επαρχία της Πάφου:
Πίνακας 4
|
Επαρχία |
Αριθμός Σχολών |
|
ΑΜΜ |
6 |
|
Λ/ΚΑ |
39 |
|
Λ/ΣΟΣ |
78 |
|
Λ/ΣΙΑ |
83 |
|
ΠΑΦΟΣ |
17 |
|
TOTAL |
223 |
173. Από τα πιο πάνω, φαίνεται πως τόσο παγκύπρια όσο και ανά επαρχία δραστηριοποιείται ένας μεγάλος αριθμός σχολών οδηγών. Η μόνη επαρχία στην οποία δραστηριοποιείται μονοψήφιος αριθμός σχολών οδηγών είναι αυτή της ελεύθερης επαρχίας Αμμοχώστου, η οποία είναι η μικρότερη επαρχία καθότι σύμφωνα με τα στοιχεία τη απογραφής του πληθυσμού από την Στατιστική Υπηρεσία του Υπουργείου Οικονομικών, το 2011 σε αυτήν κατοικούν 46.629, άτομα, δηλαδή μόλις 5,5% του πληθυσμού της Κύπρου.[82]
174. Η Επιτροπή παρατηρεί πως στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας στάλθηκαν ερωτηματολόγια στον ΤΟΜ, στους τρεις υπό διερεύνηση Συνδέσμους Σχολών Οδηγών καθώς και σε εγγεγραμμένες Σχολές οδηγών, μέλη και των τριών πιο πάνω προαναφερόμενων Συνδέσμων, με σκοπό τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων και πληροφοριών αναφορικά με τη συμπεριφορά των Σχολών Οδηγών. Έχοντας υπόψη πως σύμφωνα με τα στοιχεία από το ΤΟΜ στο τέλος του 2020 δραστηριοποιούνταν στην Κυπριακή Δημοκρατία 223 αδειούχες Σχολές Οδηγών, στάλθηκαν ερωτηματολόγια σε 54 εγγεγραμμένες Σχολές οδηγών, που δραστηριοποιούνται σε όλη την επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συγκεκριμένα, στάλθηκαν ερωτηματολόγια σε {…} μέλη του ΣΙΣΟΚ, {…} μέλη του ΠΑΣΕΣΟ και σε {…} μέλη του ΠΟΙΕΟ. Σημειώνεται ότι {…} από τις ερωτηθείσες σχολές εκπαίδευσης οδηγών, είναι εγγεγραμμένες σε {…} Συνδέσμους ταυτόχρονα.
175. Ως αναφέρθηκε ανωτέρω, τα ερωτηματολόγια που στάλθηκαν καλύπτουν Σχολές Οδηγών που δραστηριοποιούνται σε ολόκληρη την σχετική γεωγραφική αγορά αφού έχουν σταλθεί σε σχολές που δραστηριοποιούνται σε όλες τις επαρχίες που ελέγχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Συγκεκριμένα, 21 από τις σχολές που έλαβαν ερωτηματολόγιο δραστηριοποιούνται στην επαρχία Λευκωσίας, 23 στην επαρχία Λεμεσού, 8 στην επαρχία Πάφου, 1 στην επαρχία Λάρνακας και μια 1 στην ελεύθερη επαρχία Αμμοχώστου, όπως φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα:
Πίνακας 5
|
ΕΠΑΡΧΙΑ |
Σχολές που έλαβαν ερωτηματολόγιο |
% |
|
NICOSIA |
21 |
39 |
|
LIMASSOL |
23 |
43 |
|
LARNACA |
1 |
2 |
|
FAMAGUSTA |
1 |
2 |
|
PAPHOS |
8 |
15 |
176. Λήφθηκαν 45 απαντήσεις αναφορικά με τη λειτουργία των Σχολών και την τιμολογιακή πολιτική τους. Ως αναφέρθηκε ανωτέρω, στόχος ήταν η συλλογή πληροφοριών από τις Σχολές Οδηγών και ειδικότερα ζητήθηκε σχετικός κατάλογος για τις χρεώσεις ανά μάθημα για όλες τις κατηγορίες άδειας οδήγησης (αυτοκίνητου, μοτοσυκλέτας, φορτηγού κ.ά.), καθώς επίσης και οι χρεώσεις και αλλά έξοδα που πιθανόν να προκύπτουν την μέρα της εξέτασης για την απόκτηση και έκδοση της άδειας οδήγησης.
177. Σύμφωνα με τις δηλώσεις των Συνδέσμων, ο ΠΑΣΕΣΟ έχει {…} μέλη-σχολές, η ΠΟΙΕΟ έχει {…} μέλη και ο ΣΙΣΟΚ έχει {…} μέλη-σχολές. Με βάση το σύνολο των εγγεγραμμένων σχολών στην Κύπρο, τα νούμερα αυτά ερμηνεύονται σε ποσοστά {…} %, {…} % και {…} % αντίστοιχα, τα οποία δείχνουν το ποσοστό των εταιρειών που συμμετέχουν σε κάθε Σύνδεσμο παγκύπρια. Μολονότι όλες οι Σχολές Οδηγών προσφέρουν τις ίδιες υπηρεσίες στην Κυπριακή Δημοκρατία, ο μεγάλος αριθμός των αδειούχων Σχολών που δραστηριοποιείται Παγκύπρια δεικνύει τη δυσκολία δημιουργίας κινήτρου εκδήλωσης εναρμονισμένης πρακτικής, η οποία δεν είναι δυνατό να διευκολυνθεί, αλλά ούτε και να διατηρηθεί, ακριβώς λόγω του μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων στην σχετική αγορά τόσο παγκύπρια όσο και ανά επαρχία.
178. Η Επιτροπή παρατηρεί επίσης πως τα μερίδια αγοράς μπορεί να επηρεάσουν την πιθανότητα μίας ομάδας επιχειρήσεων να αναπτύξει εναρμονισμένη πρακτική. Με άλλα λόγια, αν το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς εξυπηρετείται από ένα σχετικά μικρό αριθμό επιχειρήσεων, τότε αυτές οι επιχειρήσεις ενδεχομένως να είναι ικανές να συντονίσουν τη συμπεριφορά τους χωρίς να ενδιαφέρονται πολύ για τις πιθανές αντιδράσεις των υπολοίπων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη σχετική αγορά. Από την άλλη, αν οι επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε εναρμονισμένη πρακτική έχουν διαφορετικά μερίδια αγοράς, τότε η επιχείρηση με το μικρότερο μερίδιο αγοράς θα έχει ισχυρά κίνητρα να παρεκκλίνει από την εναρμονισμένη πρακτική λόγω των αυξημένων κερδών που θα αποκομίσει. Αυτό προϋποθέτει ότι η εν λόγω εταιρεία έχει τη δυναμικότητα και την ικανότητα να εξυπηρετήσει την αυξημένη ζήτηση. Επιπρόσθετα, μία μικρή επιχείρηση έχει συγκριτικά λιγότερα να χάσει από την αντίδραση των υπόλοιπων επιχειρήσεων, κάτι το οποίο κάνει την εναρμονισμένη πρακτική λιγότερο διατηρήσιμη.[83]
179. Σύμφωνα με τη νομολογία αλλά και την οικονομική θεωρία, η ασύμμετρη κατανομή των μεριδίων αγοράς δεν αποκλείει το ενδεχόμενο συντονισμού των ολιγοπωλητών. Αυτό που σύμφωνα με τη νομολογία έχει σημασία είναι εάν η ασυμμετρία στα μερίδια αγοράς συνεπάγεται ασυμμετρία στο κόστος και συνεπώς αποκλίνουσες απόψεις μεταξύ των ολιγοπωλητών αναφορικά με τις τιμές τις οποίες ο κάθε ολιγοπωλητής θα ήθελε να επικρατήσουν στην αγορά.[84] Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην υπόθεση Exxon/Mobil[85] σημείωσε ότι: «477. Symmetry of market shares between competitors is viewed as another factor which generally facilitates anticompetitive parallel behavior. This is mainly because such similarity can reflect similarity of costs between undertakings. Since costs strongly influence the price policy of an undertaking, the above described symmetries render price coordination easier. In some of the national markets reviewed by the Commission below, market shares are unevenly distributed among the various players.».
180. Από τα στοιχεία του διοικητικού φακέλου προκύπτει ότι στην υπό εξέταση αγορά παγκύπρια συμμετέχει ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, χωρίς ωστόσο μεγάλο μέρος αυτής να εξυπηρετείται από μικρό αριθμό επιχειρήσεων, οι οποίες θα ήταν και ικανές να συντονίσουν την αγορά. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία από το ΤΟΜ, για τα έτη 2008-2020, με βάση τον αριθμό εξετάσεων που πραγματοποίησε κάθε Σχολή, καμία δεν είχε μερίδιο μεγαλύτερο [5-10]%, σε κανένα από τα υπό διερεύνηση έτη. Συνεπώς η αγορά της παροχής μαθημάτων εκμάθησης οδήγησης δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια ολιγοπωλιακή αγορά στην οποία να δραστηριοποιείται μικρός αριθμός μεγάλων επιχειρήσεων, Πέραν αυτού, η αγορά της παροχής μαθημάτων εκμάθησης οδήγησης είναι κατακερματισμένη, με τις σχολές να διατηρούν πολύ μικρά μερίδια αγοράς.
181. Κατά τα έτη 2008-2020 διενεργήθηκαν συνολικά πάνω από 332.000 εξετάσεις για παροχή κανονικής/ μη μαθητικής άδειας οδήγησης παγκύπρια (Βλέπε Πίνακα 2). Οι μεγαλύτερες Σχολές Οδηγών διενεργούν πάνω από 300 εξετάσεις ετησίως. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΤΟΜ, οι μεγαλύτερες Σχολές παγκύπρια έχουν μερίδιο αγοράς μικρότερο μεταξύ 0 και 4.99% [0-5]% για το έτος 2020 όπως διαφαίνεται στον πιο κάτω Πίνακα.
Πίνακας 6
|
ΣΧΟΛΗ |
ΕΠΑΡΧΙΑ |
ΜΕΡΙΔΙΟ ΑΓΟΡΑΣ 2020 |
|
{…} |
ΛΕΥΚΩΣΙΑ |
[0-5]%
|
|
{…} |
ΛΑΡΝΑΚΑ |
[0-5]%
|
|
{…} |
ΠΑΦΟΣ |
[0-5]% |
|
{…} |
ΛΑΡΝΑΚΑ |
[0-5]% |
|
{…} |
ΛΕΥΚΩΣΙΑ |
[0-5]%
|
182. Εξετάστηκαν περαιτέρω τα μερίδια αγοράς των Σχολών Οδηγών ανά επαρχία για τα έτη 2017-2020, παρόλο που η γεωγραφική αγορά είναι ορισμένη παγκύπρια και από τα διαθέσιμα στοιχεία του ΤΟΜ[86], διαφαίνεται ότι ακόμα και στη στενότερη γεωγραφική περιφέρεια, καμία Σχολή δεν διαφαίνεται να κατείχε υψηλά μερίδια αγοράς, εφόσον καμία δεν έχει μερίδιο αγοράς άνω του 30%. Σχετικός είναι ο Πίνακας που ακολουθεί:
Πίνακας 7
|
ΕΤΟΣ |
ΕΠΑΡΧΙΑ |
ΜΕΡΙΔΙΟ ΑΓΟΡΑΣ ΩΣ % ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ |
ΣΧΟΛΗ |
|
2020 |
ΛΕΥΚΩΣΙΑ |
(10-20]% |
{…} |
|
ΛΕΜΕΣΟΣ |
(5-10]% |
{…} |
|
|
ΛΑΡΝΑΚΑ |
(10-20]% |
{…} |
|
|
ΠΑΦΟΣ |
(10-20]% |
{…} |
|
|
ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ |
(20-30]% |
{…} |
|
|
2019 |
ΛΕΥΚΩΣΙΑ |
(10-20]% |
{…} |
|
ΛΕΜΕΣΟΣ |
(5-10]% |
{…} |
|
|
ΛΑΡΝΑΚΑ |
(10-20]% |
{…} |
|
|
ΠΑΦΟΣ |
(10-20]% |
{…} |
|
|
ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ |
(20-30]% |
{…} |
|
|
2018 |
ΛΕΥΚΩΣΙΑ |
(5-10]% |
{…} |
|
ΛΕΜΕΣΟΣ |
(5-10]% |
{…} |
|
|
ΛΑΡΝΑΚΑ |
(10-20]% |
{…} |
|
|
ΠΑΦΟΣ |
(10-20]% |
{…} |
|
|
ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ |
(20-30]% |
{…} |
|
|
2017 |
ΛΕΥΚΩΣΙΑ |
(5-10]% |
{…} |
|
ΛΕΜΕΣΟΣ |
(5-10]% |
{…} |
|
|
ΛΑΡΝΑΚΑ |
(10-20]% |
{…} |
|
|
ΠΑΦΟΣ |
(10-20]% |
{…} |
|
|
ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ |
(20-30]% |
{…} |
183. Η Επιτροπή από τις απαντήσεις των Σχολών Οδηγών, που βρίσκονται στον Διοικητικό φάκελο της υπόθεσης, παρατηρεί ότι όλες οι Σχολές προσφέρουν μαθήματα κατηγορίας Β, εφόσον αυτή είναι και η δημοφιλέστερη κατηγορία για μαθήματα εκμάθησης οδήγησης, όπως προκύπτει και από τα προαναφερθέντα στοιχεία του ΤΟΜ σε σχέση με τις εξετάσεις που διενεργούνται ετήσια για την απόκτηση σχετικής άδειας.
184. Επίσης, από τις απαντήσεις των Σχολών Οδηγών, διαφαίνεται συνεργασία μεταξύ ορισμένων σχολών όσον αφορά την παροχή μαθημάτων οδήγησης φορτηγών και λεωφορείων, σχετικά με δανεισμό των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών οχημάτων. Ειδικότερα, αναφέρθηκε πως από την μια το υψηλό αποτρεπτικό κόστος απόκτησης και μετατροπής των σχετικών οχημάτων και από την άλλη η συνεχής αδράνεια τους λόγω περιορισμένης και μη συνεχιζόμενης χρήσης, καθιστά την εν λόγω υπηρεσία μη προσφερόμενη από όλες τις σχολές εκπαίδευσης οδηγών.
185. Επιπρόσθετα, η Επιτροπή διαπιστώνει πως μετά από έρευνα που έχει διενεργηθεί από την Υπηρεσία στην ιστοσελίδα του ΤΟΜ και στα έντυπα για αίτηση εξέτασης Ικανότητας εκπαιδευτή οδηγών[87] διαφαίνεται ότι ο αιτητής (ήτοι ο εκπαιδευτής), πρέπει να είναι κάτοχος άδειας οδηγού τουλάχιστον για 5 χρόνια για τον τύπο οχήματος για τον οποίο αιτείται να εξετασθεί, πράγμα που κάνει την εκπαίδευση συγκεκριμένων κατηγοριών οχημάτων όπως λεωφορείων και φορτηγών δύσκολο να προσφερθεί από τις σχολές οδηγών.
186. Από τις 45 σχολές που απάντησαν το ερωτηματολόγιο, μόνο οι 16 (ποσοστό 36%) απάντησαν ότι προσφέρουν μαθήματα εκπαίδευσης για την Κατηγορία Γ- Φορτηγά, και 14 (ποσοστό 31%) για την Κατηγορία Δ- Λεωφορεία. Σχετικά με την κατηγορία Α, μόνο οι 14 (ποσοστό 31%) απάντησαν ότι προσφέρουν μαθήματα εκπαίδευσης και ομοίως για την Κατηγορία Α1.
187. Στη βάση των πιο πάνω στοιχείων, η Επιτροπή έχει εστιάσει την εξέταση της στην ανάλυση της τιμής ανά ώρα μαθήματος και των εξόδων εξέτασης που αφορούν την «κατηγορία Β», καθότι αυτή αποτελεί τη δημοφιλέστερη άδεια οδήγησης που προσφέρουν όλες οι Σχολές Οδηγών, ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο προκύπτει οποιαδήποτε ομοιομορφία στις τιμές που μαζί με άλλα στοιχεία να οδηγεί στο συμπέρασμα περί της ύπαρξης εναρμονισμένης πρακτικής από μέρους των Σχολών Οδηγών.
188. Η Επιτροπή αφού έχει διεξέλθει του διοικητικού φακέλου της υπόθεσης διαπιστώνει πως, για τα έτη 2008 μέχρι και 2020, οι πλείστες χρεώσεις ανά μάθημα οδήγησης για την κατηγορία Β, κυμαίνονται γύρω στα 20 ευρώ την ώρα. Η ελάχιστη χρέωση/ minimum charge να είναι στα 10 ευρώ το μάθημα (έτος 2008) και η μεγαλύτερη/ maximum charge στα 29 ευρώ (έτος 2020), μεμονωμένες χρεώσεις και στις δυο περιπτώσεις. Η μέση (mean/ average) χρέωση να είναι τα 20 ευρώ την ώρα και η επικρατούσα (mode) χρέωση να είναι ξεκάθαρα τα 20 ευρώ ανά ώρα μαθήματος.[88]
189. Υπολογίζοντας τη μέση χρέωση ανά μάθημα ανά έτος από το 2008 μέχρι το 2020, έχει παρατηρηθεί μια ανοδική τάση στα έτη 2008 μέχρι και το 2012. Το 2012 μέχρι και το 2015 επήλθε μια μείωση ύψους 4% στο μέσο όρο χρέωσης (από τα 20,57 ευρώ κατέβηκε στα 19,77), μετά ακόμη μια μικρή αυξομείωση για τα επόμενα δυο έτη και από το 2017 μέχρι το 2020 παρατηρείται μια πιο σταθερή ανοδική πορεία. Ο μέσος ορός στα τελευταία χρόνια εξακολουθεί να είναι μεγαλύτερος από τα αρχικά χρόνια της έρευνας (2008-2010).
Γράφημα 2
190. Η έρευνα εστιάστηκε στα τελευταία τέσσερα υπό διερεύνηση έτη, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τιμές του 2008 δεν είναι συγκρίσιμες με τις τιμές του 2020, δεδομένων των αυξομειώσεων του πληθωρισμού και των μεταβολών του δείκτη τιμών καταναλωτή. Επιπρόσθετα, υπήρξαν αρκετοί εξωγενείς παράγοντες που επηρέασαν την κυπριακή οικονομία και τις επιχειρήσεις εντός αυτής, με αποτέλεσμα οι συνθήκες με βάση τις οποίες να δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις να είναι διαφορετικές και μεταβαλλόμενες από το 2008 έως το 2020. Την τετραετία 2017-2020, παρουσιάζεται σχετική σταθερότητα ώστε να επιτρέπει πιο αντικειμενικά, στατιστικά συγκρίσιμα στοιχεία προς ανάλυση.[89]
191. Ειδικότερα, η Επιτροπή σημείωσε πως ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή είναι οικονομικός δείκτης που καταρτίζεται για τη μέτρηση των διαχρονικών μεταβολών στις τιμές των καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών που αποκτώνται, χρησιμοποιούνται ή πληρώνονται από τα νοικοκυριά και τους τουρίστες εντός της οικονομικής επικράτειας της χώρας. Υπολογίζεται σύμφωνα με μια εναρμονισμένη προσέγγιση και μεθοδολογία όπως καθορίστηκαν από την Ε.Ε με μια σειρά σχετικών Κανονισμών. Το έτος βάσης από τον Ιανουάριο του 2006 μέχρι το Δεκέμβριο του 2015 ήταν το 2005. Από τον Ιανουάριο του 2016 έτος αναφοράς είναι το 2015. Η τιμοληψία διενεργείται μόνο στις αστικές περιοχές των επαρχιών Λευκωσίας, Λάρνακας, Λεμεσού και Πάφου σε 805 είδη και υπηρεσίες.[90]
|
Πίνακας 8: Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή |
|||||||
|
Ετήσια Μεταβολή % |
2010/2009 |
2013/2012 |
2014/2013 |
2015/2014 |
2017/2016 |
2018/2017 |
2019/2018 |
|
Γενικός Δείκτης |
2,6 |
0,4 |
-0,3 |
-1,6 |
0,7 |
0,8 |
0,6 |
192. Λαμβάνοντας υπόψη τις πιο πάνω τάσεις και συγκριτικά αποτελέσματα, στα τέσσερα τελευταία υπό διερεύνηση έτη 2017 μέχρι 2020, έχει παρατηρηθεί ότι η χρέωση των 20 ευρώ ανά ώρα μαθήματος ακολουθείται από το 60% περίπου των ερωτηθείσων Σχολών Οδηγών και από τις {…} μεγαλύτερες σχολές εκπαίδευσης.
193. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προσκομίστηκαν από τις Σχολές Οδηγών, εκπτώσεις συχνά δίνονταν σε συγγενείς και φίλους του εκπαιδευτή και σε αδέλφια. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως μια Σχολή Οδηγών αναφέρει: «οι τιμές είναι ενδεικτικές και όχι πάντοτε εφαρμόσιμες γιατί στις πλείστες περιπτώσεις όλοι οι μαθητές λαμβάνουν μια έκπτωση στο τέλος των μαθήματων τους, συνήθως 2 ή 3 μαθήματα δωρεάν».
194. Παραμένοντας εντός της πιο πάνω καθορισμένης τετραετίας, η Επιτροπή σημειώνει πως ένα ποσοστό 20% από τις ερωτηθείσες σχολές έχει εντοπιστεί να χρεώνει ένα με δυο ευρώ λιγότερα από την επικρατούσα τιμή των 20 ευρώ και ένα ποσοστό του 8% του ερωτηθέντος δείγματος φαίνεται να έχει χρέωση 25 ευρώ την ώρα ανά μάθημα οδήγησης.
195. Όσον αφορά τα έξοδα που καταβάλλονται κατά την ημέρα της εξέτασης, από τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας, διαπιστώνεται πως οι πλείστες χρεώσεις κυμαίνονται μεταξύ των 100 με 150 ευρώ. Ένα ποσοστό ύψους του 76% των ερωτηθεισών σχολών έχουν δώσει απαντήσεις που εμπίπτουν μέσα στο πιο πάνω προκαθορισμένο πλαίσιο. Με βάση τα στοιχεία των απαντήσεων, η μέση χρέωση έχει υπολογιστεί στα 116 ευρώ και η μέγιστη χρέωση σε καμία περίπτωση δεν υπερβαίνει τα 150 ευρώ. Η μέση χρέωση για τα έξοδα εξέτασης που χρεώνεται από τα μέλη του ΣΙΣΟΚ έχει υπολογιστεί στα 113 εύρω, για τον ΠΑΣΕΣΟ στα 112 ευρώ και για το ΠΟΙΕΟ στα 141 ευρώ.
196. Λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των εξετάσεων που έχουν πραγματοποιηθεί στα έτη 2017 μέχρι και 2020, παρατηρείται ότι οι μεγάλες σχολές, χρεώνουν τους μαθητές τους, για την μέρα αυτή της εξέτασης, 150 ευρώ. Από τις απαντήσεις εντοπίστηκαν και τρεις (3) σχολές με χαμηλότερες χρεώσεις (50 και 60 ευρώ).
197. Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι η χρέωση των 20 ευρώ ανά ώρα μαθήματος ακολουθείται από το μεγαλύτερο μέρος των Σχολών Οδηγών ενώ για την χρέωση την ημέρα της εξέτασης υπάρχει μεγαλύτερη διαφοροποίηση στις χρεώσεις χωρίς ξεκάθαρη τάση προς συγκεκριμένη τιμή, αφού η χρέωση των 150€ παρουσιάζεται στο 33% των περιπτώσεων και η χρέωση των 100€ στο 23% των περιπτώσεων, ενώ το υπόλοιπο 44% αφορά ποικίλες χρεώσεις.
198. Στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας, οι σχολές οδηγών ερωτήθηκαν για τους λόγους και για το ύψος της χρέωσης που αφορά στην ημέρα πραγματοποίησης της εξέτασης. Οι σχολές οδηγών επί τούτου ανέφεραν ότι για τον καθορισμό της προαναφερθείσας χρέωσης, συχνά λαμβάνονται υπόψη και οι πιο κάτω παράγοντες: ο φόρος προστιθέμενης αξίας, η παραχώρηση του εκπαιδευτικού οχήματος για την εξέταση, η ασφάλιση του οχήματος και των επιβατών, έξοδα παραστάσεων αφού «χάνονται» αρκετές ώρες και για τον εκπαιδευτή, μάθημα οδήγησης πριν την εξέταση, θεωρητική εκπαίδευση και μάθημα για τα σήματα και το κώδικα οδικής κυκλοφορίας, εκτέλεση διαδικασίας συμπεριλαμβανομένου και την συμπλήρωση αίτησης για έκδοση της άδειας οδήγησης, παραλαβή και μετάβαση του μαθητή στο δικό του χώρο συχνά από το σπίτι του, φθορές αυτοκινήτου, καύσιμα, μερίδιο κόστους κοινωνικών ασφαλίσεων του εκπαιδευτή και άδειας κυκλοφορίας του εκπαιδευτικού οχήματος.
199. Η Επιτροπή σημειώνει πως στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας υπό το φως των δηλώσεων που είχαν γίνει ενώπιον της Επιτροπής κατά τη διάρκεια της Προφορικής Διαδικασίας, πως το τέλος αυτό οφειλόταν εν μέρει σε έξοδα που επωμίζονται οι σχολές και εκπαιδευτές για σκοπούς ασφάλισης, στάλθηκαν ερωτηματολόγια σε ασφαλιστικές εταιρείες ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο υπάρχουν ειδικές χρεώσεις ή όροι στα ασφαλιστήρια συμβόλαια που αφορούν τις σχολές οδηγών. Από τις 17 ασφαλιστικές εταιρείες[91] που απέστειλαν απαντήσεις, κάποιες δεν προσφέρουν υπηρεσίες ασφάλισης οχημάτων των Σχολών οδηγών ή/και εκπαιδευτών οδήγησης. Αυτό είτε επειδή:
(α) η πιο πάνω ασφάλιση, δεν εμπίπτει στην υφιστάμενη Πολιτική Αποδοχής Κινδύνων της εταιρείας τους αφού παρεκκλίνει των επιθυμητών Κινδύνων Ασφάλισης, είτε
(β) δεν έχουν τέτοιους πελάτες.
200. Οι 10 ασφαλιστικές εταιρείες, το 60% δηλαδή των εταιρειών, έχουν απαντήσει ότι προσφέρουν στις σχολές εκπαίδευσης οδηγών, μόνο την Υποχρεωτική Ασφάλιση Οχημάτων Ευθύνης Έναντι Τρίτων όπως αυτή ορίζεται από την σχετική νομοθεσία και μόνο για Ιδιωτικά Οχήματα τύπου «saloon», χωρίς να υπάρχουν οποιεσδήποτε διαφοροποιήσεις στους όρους των συμβολαίων τους. Τα ασφάλιστρα και οι όροι δεν διαφέρουν εν σχέση με αυτούς που παρέχονται για οποιοδήποτέ άλλο ιδιωτικό saloon όχημα.
201. Εξαιρουμένου των πιο πάνω, η {…}, μέσω των απαντήσεων της δηλώνει ότι: «Η τιμολόγηση της για τις σχολές οδηγών και εκπαιδευτών οδήγησης αποτελείται από {…} για το συγκεκριμένο είδος επαγγέλματος». Συνεπώς, δηλώνει ότι χρεώνει {…} αφού θεωρεί την ασφάλεια σχολών οδηγών ως ασφάλεια υψηλότερου κινδύνου, πράγμα που διαφαίνεται και από την δήλωση ότι ανάλογα με το αποτέλεσμα της αξιολόγησης κίνδυνου η {…} μπορεί να προβεί σε οποιαδήποτε άλλη επιβάρυνση κριθεί απαραίτητη.
202. Η Επιτροπή αφού αξιολόγησε τα ενώπιον της στοιχεία και δεδομένα και ειδικότερα στη βάση των στοιχείων και απαντήσεων που προσκομίστηκαν από τις σχολές οδηγών, φαίνεται ότι η ασφάλιση του οχήματος, του εξεταζόμενου, του εκπαιδευτή και του εξεταστή είναι υποχρεωτική και ότι υπάρχει σχετική νομοθετική ρύθμιση από το 1986. Παρόλα αυτά, οι πλείστες σχολές δεν κάνουν λόγο για επιπρόσθετη χρέωση κατά την μέρα και ώρα της εξέτασης. Ομοίως, δε γίνεται λόγος για επιπρόσθετη χρέωση ούτε από τις ασφαλιστικές εταιρείες, σε αντίθεση με τα όσα δηλώθηκαν από τους Συνδέσμους. Επί τούτου, η Επιτροπή σημειώνει τις πρόνοιες του άρθρου 4 του περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Ασφάλιση Ευθύνης έναντι Τρίτου) Νόμου του 2000 (96(Ι)/2000). Επεξηγηματικά, αναφέρεται ότι δεν υπάρχει ρητή διάταξη για ασφάλιση του εξεταστή, αλλά υποχρέωση για κάλυψη οποιουδήποτε επιβαίνοντα στο όχημα (που κατά την εξέταση είναι ο εξεταστής).
203. Η Επιτροπή επί τούτου, καμία ασφαλιστική εταιρεία δεν παρέχει εξ ολοκλήρου ασφάλιση σε Σχολές Εκπαίδευσης οδηγών, για αυτό και περιορίζονται στην Ασφάλιση Έναντι Τρίτου. Σε περίπτωση ατυχήματος, οποιεσδήποτε ζημίες τρίτων καλύπτονται από την ασφαλιστική εταιρεία ενώ τις ζημίες στα εκπαιδευτικά οχήματα τις επωμίζονται οι εκπαιδευτές, ιδιόκτητες της σχολής.
204. Στο πλαίσιο αυτό συνεξετάστηκε επιστολή ημερομηνίας 23/03/2022 του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων, ΤΟΜ προς εγγεγραμμένη Σχολή εκπαίδευσης οδηγών, η οποία αφορούσε διευθέτηση εξέτασης για απόκτηση άδειας οδήγησης σε συγκεκριμένη ημερομηνία και ώρα και στην οποία γίνεται αναφορά σε ειδικό πιστοποιητικό ασφάλισης, επιπρόσθετο του πιστοποιητικού ασφάλισης του οχήματος. Συγκεκριμένα, στις σημειώσεις αναφέρεται ότι: «Κατά την εξέταση σας πρέπει απαραίτητα: Να παρουσιάσετε ειδικό πιστοποιητικό ασφάλισης το οποίο να σας καλύπτει για το σκοπό της εξέτασης. Σημειώνεται ότι το εν λόγω πιστοποιητικό ασφάλισης είναι επιπρόσθετο του πιστοποιητικού ασφάλισης που πρέπει να κατέχετε για την κατηγορία του οχήματος σας».
205. Ακόμη, η Επιτροπή σημειώνει πως σύμφωνα με το ΤΟΜ ο υποψήφιος οδηγός έχει τη δυνατότητα να επιλέξει να παρουσιαστεί στην εξέταση (πρακτική δοκιμασία) με δικό του όχημα, νοουμένου ότι καλύπτεται από ασφαλιστήριο έγγραφο που καλύπτει τρίτο πρόσωπο (τον εξεταστή). Τα εκπαιδευτικά οχήματα καλύπτονται από τέτοια ασφάλεια, για οδήγηση από μαθητευόμενο με άλλους επιβάτες. Για να γίνει ανάλογη ασφάλιση ενός ιδιόκτητου οχήματος, με το οποίο π.χ. θα μπορούσε ένας υποψήφιος να παρουσιαστεί για εξέταση χρειάζεται επιπρόσθετη ασφάλεια.
206. Συνεπώς, η Επιτροπή από τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί διαπιστώνει πως να υπάρχει πρόσθετη χρέωση την ημέρα της πρακτικής δοκιμασίας αναλόγως του οχήματος που χρησιμοποιείται και υπάρχει και πρόσθετο ρίσκο ζημιάς για τη Σχολή, εφόσον η ασφαλιστική κάλυψη, όπως διαφαίνεται από τα στοιχεία, είναι μόνο έναντι τρίτου.
207. Η Επιτροπή ακολούθως εστίασε την προσοχή της στην ανάλυση που πραγματοποιήθηκε αναφορικά με τις τιμές των μελών του ΣΙΣΟΚ, σε συνάρτηση με το έγγραφο που παραλήφθηκε και φέρεται ως τιμοκατάλογος. Ειδικότερα, η Επιτροπή σημείωσε πως σύμφωνα με το εν λόγω έγγραφο υποδεικνύεται ως χρέωση ανά μάθημα τα 25 ευρώ την ώρα και ως ενδεικτικό κόστος κατά την ημέρα διεξαγωγής της εξέτασης τα 125 ευρώ.
208. Ως εκ τούτου, έχει πραγματοποιηθεί έλεγχος των εγγεγραμμένων, σε αυτό τον σύνδεσμο, σχολών και από τις 22 ερωτηθείσες σχολές που αποτελούν Μέλη του ΣΙΣΟΚ που αντιστοιχεί στο {…} % των Μελών του Συνδέσμου, ελάχιστες έχουν ως χρέωση μαθήματος τα 25 ευρώ κατά τα έτη 2008-2020. Ειδικότερα, έχει διαπιστωθεί πως η επικρατούσα χρέωση από τα Μέλη του ΣΙΣΟΚ είναι τα 20 ευρώ ανά μάθημα, ήτοι χαμηλότερη κατά 20% από την ενδεικτική χρέωση που καταγράφεται στο εν λόγω έγγραφο και φέρει το όνομα του του ΣΙΣΟΚ. Περαιτέρω, από τα στοιχεία που συλλέχθηκαν, διαφαίνεται η καθαρή τάση των περισσοτέρων εκπαιδευτών να χρεώνουν περίπου 20 ευρώ ανά μάθημα, με μερικούς να μειώνουν ένα με δυο ευρώ τις χρεώσεις τους για σκοπούς ελκυστικής τιμολόγησης. Η διαφορά στην χρέωση όπως διαφάνηκε από αρκετές απαντήσεις, ενισχύεται εφόσον συχνά οι μαθητές δέχονται κάποια έκπτωση στο τέλος των μαθήματων ή τους προσφέρονται και κάποια δωρεάν μαθήματα οδήγησης.
209. Όσον αφορά τις απαντήσεις των εγγεγραμμένων σχολών σε αυτό τον Σύνδεσμο, αναφορικά με τη χρέωση κατά την ημέρα διεξαγωγής της εξέτασης, προκύπτει πως το ποσό που χρεώνει η πλειοψηφία των Σχολών Οδηγών - μέλη του Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ κυμαίνεται μεταξύ του ποσού των €100 έως €150. Ειδικότερα, μόνο μια από τις ερωτηθείσες σχολές φαίνεται να ακολουθεί την υπόδειξη αυτή του συνδέσμου, πέντε από τις σχολές χρεώνουν την μέγιστη χρέωση των 150 ευρώ και δύο 50 ευρώ[92]. Από τα πιο πάνω στατιστικά προκύπτει το συμπέρασμα ότι δεν ακολουθείται η υπόδειξη του Συνδέσμου.
210. Συνεπώς, από τα ανωτέρω στοιχεία, παρατηρείται πως δεν προκύπτει σύγκλιση στις χρεώσεις των Μελών του ΣΙΣΟΚ, ούτε ως προς τις χρεώσεις ανά μάθημα ούτε ως προς τη χρέωση κατά την ημερομηνία διεξαγωγής της εξέτασης, με αυτών που καταγράφονται στο έγγραφο /τιμοκατάλογο του ΣΙΣΟΚ στην πλειονότητα των χρεώσεων που εφαρμόζονται από τα μέλη του. Ειδικότερα, εξ όσων διαφαίνεται ανωτέρω, οι τιμές που εφαρμόζονται από τις Σχολές Οδηγών είναι χαμηλότερες.
211. Τέλος, πρόσθετα στα πιο πάνω, ερευνήθηκε κατά πόσο εφαρμόζονται όμοιοι όροι παροχής των μαθημάτων, με την επιβολή/προϋπόθεση διεξαγωγής ελάχιστου αριθμού μαθημάτων. Σε σχέση με το εν λόγω ζήτημα, η Επιτροπή παρατηρεί πως σύμφωνα με τις απαντήσεις του ΤΟΜ, μέχρι τα μέσα του 2020 δεν υπήρχε υποχρεωτικός ελάχιστος αριθμός μαθημάτων που έπρεπε να ολοκληρωθούν στην βάση του Περί Άδειας Οδήγησης Νόμου του 2001, πέραν αυτών που αναφέρονται στον Πίνακα 1, για να επιτραπεί στον υποψήφιο οδηγό να συμμετέχει στις σχετικές εξετάσεις άδειας οδήγησης.[93]
212. Σε σχέση με το εν λόγω θέμα, οι Σχολές Οδηγών δήλωσαν ότι κάθε περίπτωση που δεν ρυθμίζεται από την προαναφερόμενη Νομοθεσία εξετάζεται διαφορετικά και ότι ο αριθμός των μαθημάτων εξαρτάται από τις γνώσεις και τις επιδόσεις του κάθε μαθητή. Ειδικότερα, αναφέρθηκε ότι ο αριθμός των μαθημάτων διαφέρει ανάλογα με την ηλικία του εξεταζόμενου, καθότι οι νεαρότεροι μαθητές ανταποκρίνονται ταχύτερα και ενδεχομένως να έχουν κάνει εξάσκηση με τους γονείς τους, την προηγούμενη εμπειρία σε άλλες κατηγορίες αδειών, την ύπαρξη μαθητικής άδειας ή άδειας οδήγησης που εκδόθηκε σε άλλη χώρα, την εκμάθηση οδήγησης αυτόματου ή με ταχύτητες και άλλους παράγοντες. Συνεπώς, από τα στοιχεία του Διοικητικού Φακέλου, δεν προκύπτουν οποιαδήποτε στοιχεία που να δηλώνουν την ύπαρξη εναρμονισμένης συμπεριφοράς μεταξύ των Σχολών Οδηγών αναφορικά με τους όρους των προσφερόμενων μαθημάτων και ειδικότερα τον ελάχιστον αριθμό μαθημάτων που παρακολουθούν οι εξεταζόμενοι.
Συμπεράσματα αναφορικά με το ενδεχόμενο ύπαρξης εναρμονισμένης πρακτικής μεταξύ των Σχολών Οδηγών
213. Η Επιτροπή αφού εξέτασε ενδελεχώς τα όσα καταγράφονται στην έκθεση ευρημάτων της Υπηρεσίας, σε συνάρτηση με το περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου της υπόθεση, καταλήγει πως δεν διαφαίνεται, οποιαδήποτε συνδυασμένη και ευθυγραμμισμένη συμπεριφορά μεταξύ των Σχολών. Η Επιτροπή μέσα από τα στοιχεία της έρευνας παρατηρεί πως η αγορά της παροχής μαθημάτων εκμάθησης οδήγησης εντός της επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν είναι ολιγοπωλιακή, αλλά αντιθέτως δραστηριοποιείται στην αγορά ένας μεγάλος αριθμό Σχολών Οδηγών. Ως εκ τούτου, η εναρμονισμένη πρακτική είναι δυσκολότερο να αναπτυχθεί και να διατηρηθεί όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που ανταγωνίζονται μεταξύ τους, ιδιαίτερα όταν η αγορά, όπως η παρούσα, είναι κατακερματισμένη. Ως έχει αναφερθεί ανωτέρω καμία εκ των αδειούχων Σχολών δεν φαίνεται να έχει μερίδιο μερίδιο μεταξύ 4.0 και 9.99% [5-10]% παγκύπρια είτε μερίδιο μεγαλύτερο μεταξύ 30.0 και 39.99% [30-40]% εντός της επαρχίας της και επομένως εκλείπει το στοιχείο του κινήτρου για εκδήλωση εναρμονισμένης πρακτικής. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός πως λιγότερο από {…} % των Σχολών Οδηγών που δραστηριοποιείται στη Δημοκρατία, συμμετέχει στους υπό αναφορά Συνδέσμους.
214. Σύμφωνα με τις δηλώσεις των σχολών οδηγών, η κάθε επιχείρηση αποφασίζει για τη στρατηγική και τιμολογιακή πολιτική της, στη βάση του πελατολογίου της, του εκτιμώμενου απαιτούμενου χρόνου και του αναλαμβανόμενου ρίσκου που μπορεί να προκύπτει ανά περίπτωση. Ειδικότερα, η τιμή που η κάθε Σχολή χρεώνει είτε για τα μαθήματα οδήγησης είτε για την εξέταση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, οι οποίοι διαφέρουν κάθε φορά αναλόγως της ποσότητας των μαθημάτων ανά μαθητή (ο οποίος δεν είναι προκαθορισμένος), της τυχόν έκπτωσης που λαμβάνει κάποιο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο, του χρόνου που θα χρειαστεί στην εξέταση, αναλόγως του προσφερόμενου μαθήματος ή όχι πριν την πρακτική δοκιμασία, της έκδοσης των αδειών από τη Σχολή ή τον μαθητή, της ανάληψη ρίσκου αν χρησιμοποιείται ή όχι το όχημα της Σχολής στην πρακτική δοκιμασία, κ.ά.
215. Περαιτέρω, η Επιτροπή επισημαίνει ότι από τα ενώπιον της στοιχεία και δεδομένα δεν προκύπτει πως υπάρχει μεγάλη διαφάνεια στην τιμολόγηση των Σχολών Οδηγών, νοουμένου ότι δεν υπάρχει νομική υποχρέωση ανάρτησης των τιμών τους, ούτε και αποτελεί συνήθη πρακτική να τις αναρτούν είτε εντός της Σχολής Οδηγών ή του εκπαιδευτικού οχήματος, είτε στο διαδίκτυο.[94]
216. Η Επιτροπή για σκοπούς διαμόρφωσης της κρίσης της έλαβε υπόψη της τα όσα αναφέρθηκαν κατά την ενώπιον της Επιτροπής Προφορική Διαδικασία, στο πλαίσιο της οποία αναφέρθηκε από τον ΠΑΣΕΣΟ ότι η συχνότητα των συνεδριάσεων είναι μια με δυο φορές το χρόνο και ότι είθισται να πραγματοποιούνται βράδυ οπόταν οι μετακινήσεις είναι πιο δύσκολες. Οι δηλώσεις του ΠΑΣΕΣΟ, αντανακλώνται και στα όσα καταγράφονται στο Καταστατικό του ΠΑΣΕΣΟ, αφού στο άρθρο 9 (2) αναφέρεται ότι ο Σύνδεσμος «συνέρχεται εις Τακτικάς Συνελεύσεις μια φόρα το έτος και εις εκτάκτους τοι αυτάς, οποτεδήποτε ήθελεν θεωρηθεί σκόπιμον υπό του Διοικητικού Συμβουλίου». Σε σχέση με το ζήτημα αυτό, ο ΣΙΣΟΚ, κατά την υποβολή των συμπληρωματικών του θέσεων ημερομηνίας 28/7/2021 επεσύναψε πρακτικά 9 συνεδριάσεων του Συνδέσμου που έλαβαν χώρα σε δέκα χρόνια, δηλαδή μεταξύ των ετών 2009 με 2019. Συνεπώς, με βάση τα στοιχεία που έχει στην κατοχή της η Επιτροπή, διαπιστώνει πως οι συναντήσεις των μελών των υπό αναφορά Συνδέσμων δεν πραγματοποιούνται με μεγάλη συχνότητα κάτι που μειώνει την αλληλεπίδραση που έχουν μεταξύ του οι Σχολές Οδηγών, μέλη των υπό αναφορά Συνδέσμων.
217. Πέραν όμως αυτού, από την ανάλυση των τιμών που έχει διενεργηθεί παρατηρεί πως σε γενικές γραμμές οι τιμές των χρεώσεων ανά μάθημα δεν είναι ευμετάβλητες και παραμένουν σταθερές. Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως η πλειονότητα των Σχολών Οδηγών από το 2017 διατήρησε την τιμή της στα 20 ευρώ, και υπήρχαν μικρός αριθμός αυξήσεων. Ακόμη και στην στενότερη γεωγραφική περιοχή της μιας επαρχίας, παρατηρήθηκε πως οι αυξήσεις στις τιμές δεν παρασύρουν τις υπόλοιπες Σχολές να ακολουθήσουν.
218. Ακόμη, καμία όμως εκ των Σχολών Οδηγών δεν φαίνεται, σύμφωνα με την προκαταρτική έρευνα, να έλαβε τον υπό εξέταση τιμοκατάλογο του ΣΙΣΟΚ και/ή να τον εφάρμοσε σε οποιοδήποτε στάδιο και ούτε έχει ανευρεθεί κάποιο γραπτό πρακτικό που να αποδεικνύει την λήψη της απόφασης σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζει το Καταστατικό του Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ αλλά ούτε και οποιοδήποτε στοιχείο που να δεικνύει την λήψη άτυπης απόφασης. Επίσης, δεν έχουν εντοπιστεί στοιχεία που να δεικνύουν πως ο εν λόγω τιμοκατάλογος όντως κοινοποιήθηκε στα Μέλη του Συνδέσμου. Επιπλέον, δεν έχει προκύψει από μέρους των Συνδέσμων ΠΟΙΕΟ και ΠΑΣΕΣΟ, οποιοδήποτε στοιχείο που να δεικνύει πρόθεση ή/και καθοδήγηση και συντονισμού των ενεργειών των μελών τους και δη των χρεώσεων τους. Ομοίως, καμία σχετική αναφορά δεν γίνεται στις επιμέρους Σχολές Οδηγών οι οποίες έλαβαν σχετικά ερωτηματολόγια. Αντίθετα, σύμφωνα με τις δηλώσεις των Σχολών Οδηγών και ιδίως αυτές που αποτελούν μέλη του Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ δεν έχουν λάβει κατά την υπό εξέταση χρονική περίοδο, 2008-2020, οποιαδήποτε εν γένει ενημέρωση ή ανακοίνωση σχετικά με τις τιμές, χρεώσεις και όρους παροχής των μαθημάτων και δεν έχει εντοπιστεί κάποιο πρακτικό του Συνδέσμου που να κάνει αναφορά σε αυτόν.
219. Συνεκτιμώντας τις πιο πάνω αναλύσεις, τη νομολογία καθώς και όλα τα στοιχεία που βρίσκονται καταχωρισμένα στον Διοικητικό Φάκελο, η Επιτροπή θεωρεί πως οι χρεώσεις αναφορικά με τα μαθήματα οδήγησης αλλά και την πρακτική δοκιμασία δεν δεικνύουν συντονισμένη συμπεριφορά και πως οι χρεώσεις ανά μάθημα, ιδίως αυτών που αφορούν τα μηχανοκίνητα οχήματα κατηγορίας Β, δεν διαφαίνεται να είναι αποτέλεσμα σύμπτωσης βούλησης και συντονισμού, αλλά διαφόρων στοιχείων που λαμβάνονται υπόψη στον υπολογισμό του κόστους και κατ’ επέκταση της χρέωσης, τα οποία είναι σχετικά ομοιόμορφα, όπως είναι το είδος του εκπαιδευτικού οχήματος, το οποίο επιφέρει παρόμοιες χρεώσεις σε συντήρηση, άδεια και ασφάλεια, η διάρκεια του μαθήματος και το κόστος καυσίμων. Ως αναλύθηκε πιο πάνω, η ύπαρξη παράλληλης συμπεριφοράς δεν μπορεί να θεωρηθεί απόδειξη εναρμονισμένης πρακτικής παρά μόνο όταν η ύπαρξη εναρμονισμένης πρακτικής αποτελεί την μόνη βάσιμη εξήγηση για την συμπεριφορά αυτή.[95]
220. Ως εκ τούτου και λαμβάνοντας υπόψη ότι για την στοιχειοθέτηση εναρμονισμένης πρακτικής απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά αφενός το αντικειμενικό στοιχείο, ήτοι η ομοιόμορφη συμπεριφορά των επιχειρήσεων στην σχετική αγορά και αφετέρου το υποκειμενικό στοιχείο, ήτοι η βούληση για εναρμόνιση και κοινή δράση, η Επιτροπή κρίνει ότι δεν έχουν προκύψει τέτοια στοιχεία που να καταδεικνύουν πως ενδέχεται να υφίσταται εναρμονισμένη πρακτική μεταξύ των Σχολών Οδηγών, αλλά ούτε και μεταξύ των μελών του ΣΙΣΟΚ αναφορικά με τον καθορισμό των χρεώσεων των μαθημάτων για μηχανοκίνητα οχήματα κατηγορίας Β.
221. Συνακόλουθα, η Επιτροπή ομόφωνα αποφασίζει πως δεν προκύπτει εκ πρώτης όψεως παράβαση του άρθρου 3 του Νόμου είτε από μέρους των Σχολών Οδηγών είτε από μέρους των υπό αναφορά τριών Συνδέσμων.
223. Επιπλέον, δεδομένου πως η αγορά παροχής μαθημάτων οδήγησης δεν χαρακτηρίζεται με υψηλό βαθμό διαφάνειας, ούτε είναι ολιγοπωλιακή με υψηλό βαθμό συγκέντρωσης, αφού σε αυτή δραστηριοποιείται μεγάλος αριθμός Σχολών Οδηγών με κατακερματισμένα μερίδια αγοράς, καθώς και το γεγονός ότι οι Σχολές Οδηγών δεν είναι όλες μέλη Συνδέσμων (λιγότερο από {…} % των Σχολών Οδηγών που δραστηριοποιείται στη Δημοκρατία, συμμετέχει στους υπό αναφορά Συνδέσμους) και συνάμα έχοντας υπόψη πως πέραν του τιμοκαταλόγου του ΣΙΣΟΚ, ο οποίος δεν φαίνεται να εφαρμόζεται από μέλη αυτού, δεν έχει προκύψει κάποιο στοιχείο συντονισμού και συνεργασίας, η Επιτροπή ομόφωνα αποφασίζει πως δεν έχει στοιχειοθετηθεί η ύπαρξη εναρμονισμένης πρακτικής από μέρους των Σχολών Οδηγών που δραστηριοποιούνται εντός της επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά ούτε και μεταξύ των μελών του ΣΙΣΟΚ αναφορικά με την τιμή του μαθήματος και/ή την τιμή της εξέτασης της κατηγορίας Β μηχανοκίνητων οχημάτων και/ή των όρων των μαθημάτων στην σχετική αγορά κατά παράβαση του άρθρου 3(1) του Νόμου.
224. Υπό το φως των ανωτέρω, η Επιτροπή ομόφωνα αποφασίζει πως παρέλκει η εξέταση του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ δεδομένου ότι δεν έχει στοιχειοθετηθεί παράβαση του άρθρου 3(1) του Νόμου.
|
Πρόεδρος Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού |
_________________________ |
|
Άριστος Αριστείδου Παλούζας Μέλος Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού |
_________________________ |
|
Νεόφυτος Μαυρονικόλα Μέλος Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού |
_________________________ |
|
Μαντώ Παπαγεωργίου Μάτση Μέλος Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού |
_________________________ |
|
|
|
|
Ιωάννα Σαπίδου Μέλος Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού |
_________________________ |
[1] Στις 23/2/2022 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας και τέθηκε σε ισχύ ο περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμος του 2022 (Ν. 13(Ι)/2022) (εφεξής ο «Νόμος»), ο οποίος καταργεί τους περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμους του 2008 και 2014. Σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις του άρθρου 72(3) του Νόμου η διαδικασία διεκπεραίωσης υποθέσεων οι οποίες κατά την ημερομηνία έναρξης της ισχύος του εκκρεμούν ενώπιον της Επιτροπής εξετάζονται με βάση τις διατάξεις του εν λόγω Νόμου: «Με την επιφύλαξη των διατάξεων του εδαφίου (4), διαδικασία διεκπεραίωσης υποθέσεων, εξέτασης καταγγελιών και διενέργειας αυτεπάγγελτων ερευνών, περιλαμβανομένης της διαδικασίας λήψης προσωρινών μέτρων οι οποίες κατά την ημερομηνία έναρξης της ισχύος του παρόντος Νόμου εκκρεμούν ενώπιον της Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού που είχε ιδρυθεί δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 8 των περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμων του 2008 και 2014 θεωρούνται εκκρεμούσες ενώπιον της Επιτροπής και εξετάζονται με βάση τις διατάξεις του παρόντος Νόμου.».
[2] Σημειώνεται ότι για σκοπούς αναφοράς όπου γίνεται μνεία στο παρόν σημείωμα σε «Προφορική Διαδικασία» θα σημαίνει τη διαδικασία που έγινε ενώπιον της Επιτροπής στο πλαίσιο εξέταση της παράβασης του άρθρου 30(3) του Νόμου ως ίσχυε τότε από μέρους των Συνδέσμων αναφορικά με την παράλειψη παροχής πληροφοριών ή/και εκ προθέσεως ή εξ αμελείας παροχή ψευδών, ελλιπών, ανακριβών ή παραπλανητικών πληροφοριών.
[3] Σημειώνεται ότι με βάση τις απαντήσεις ημερ. 09/03/2021 και 17/03/2021 της Επαρχιακής Διοίκησης Λεμεσού και Λευκωσίας, τα εμπλεκόμενα μέρη κατά τον χρόνο λήψης της απάντησης εξακολουθούσαν να είναι εγγεγραμμένα στα Μητρώα Σωματείων του Εφόρου Σωματείων / Ιδρυμάτων Λεμεσού και Λευκωσίας.
[4] Ανακοίνωση της Επιτροπής όσον αφορά τον ορισμό της σχετικής αγοράς για τους σκοπούς του δικαίου του ανταγωνισμού. της Ένωσης C(2023) 6789-παρ. 12
[5] Βλ. απόφαση του (Δικαστηρίου της Ε.Ε ((ΕΕ, πρώην (ΕΚ) στις συνεκδ. υποθ. Consten and Grundig,56 & 58/64, της 13.7.1966, Συλλ. 299 & 342 και απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (Γενικό, πρώην ΠΕΚ) στην υπόθεση Volkswagen, T-62/98, της 6.7.2000, Συλλ. ΙΙ-2707, σκ. 230-231, στις συνεκδ. υποθέσεις Cimenteries CBR κ.α., Τ-25/95 κλπ, τη; 15.3.2000, Συλλ. ΙΙ-491, σκ. 833 & 1094. Βλ. ακόμη απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (Γενικού, πρώην ΠΕΚ) στις συνεκδ. υποθέσεις European Night Services, T-374/94 κλπ, της 15.9.1998, Συλλ. ΙΙ-3141, σκ. 93-95 & 105, , στην υπόθεση CMA CGM κ.α., Τ-213/00, της 19.3.2003, Συλλ. ΙΙ-913, σκ. 206, στις συνεκδ. υποθέσεις Brasserie Nationale, T-49/02 & 51/02, της 27.7.2005, Συλλ. ΙΙ-3033, σκ. 144.
[6] Βλ. ενδεικτικά αποφάσεις ΠΕΚ Τ-38/02 Groupe Danone κατά Επιτροπής, σκ. 99, και T-48/02 Brouwerij Haacht NV κατά Επιτροπής, σκ. 58 (καθώς και στη σχετική νομολογία που παραπέμπουν). Επίσης, βλ. απόφαση ΣτΕ 2780/2012, σκ. 4 και απόφαση ΕΑ 563/2013, σκ. 42.
* Οι αριθμοί και/ή τα στοιχεία που παραλείπονται/διαγράφονται και δεν εμφανίζονται τόσο σε αυτό το σημείο όσο και στη συνέχεια, καλύπτονται από επιχειρηματικό απόρρητο ή αφορούν πληροφορίες εμπιστευτικής φύσεως. Ενδεικτικό της απάλειψης είναι το σύμβολο {…}.
[7] Ανακοίνωση της Επιτροπής όσον αφορά τον ορισμό της σχετικής αγοράς για τους σκοπούς του κοινοτικού δικαίου ανταγωνισμού. 97/C 372/03, παρ. 8.
[8] Βλ. Απόφαση Δικαστηρίου στην υπόθεση C 27/76 United Brands Cο and United Brands Continental Bv κατά της Επιτροπής, Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1978, σελ 207, παρ. 44, Απόφαση Δικαστηρίου στην υπόθεση αριθ. 247/86 Alsatel κατά Novasam Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1988, σελ 5987, παρ. 15, Απόφαση T-83/91 Tetra Pak κατά Επιτροπής, παρ. 91, T-128/98 παρ. 140.
[9] Δημήτρης Τζουγανάτος, Δίκαιο του Ελεύθερου Ανταγωνισμού, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σελ. 242.
[10] Βλ. ενδεικτικά ΔΕΚ C-49/92, σκ. 112-114, 131, ΔΕΚ C-8/08, ό.π, σκ. 29 επ., καθώς και ΠΕΚ Τ-5-6/00 Nederlandse Federatieve Vereniging voor de Groothandel op Elektrotechnisch Gebied κατά Επιτροπής, Συλλ. 2003, ΙΙ-5768.
[11] Υπόθεση C-41/90, Hofner & Elsner v. Macrotron, [1991] ECR I-1979; Υπόθεση C-67/96 Albany International BV 21.9.1999; Υπόθεση 170/83, Hydrotherm v. Compact, [1984] ECR 2999.
[12] Ο.π.
[13] ΔΕΚ με αριθμ. C-118/85 Commission v. Italy [1987] Συλλ. Νομολ. 2599, παρ. 7, και C-35/96 Commission v. Italy (CNSD) [1998] Συλλ. Νομολ. I-03851 [εκτελωνιστές - Εθνικό Συμβούλιο Εκτελωνιστών Ιταλίας], παρ. 36, C-41/90 Höfner and Elser v. Macrotron [1991] Συλλ. Νομολ. I -1979, παρ. 21 [Δημόσια Υπηρεσία Ευρέσεως Εργασίας], C-244/94 Federation Francaise des Societes d’Assurance [1995], Συλλ. Νομολ. I-4013, παρ. 14 [Μη κερδοσκοπικός οργανισμός διαχείρισης ασφαλιστικού συστήματος].
[14] Βλ. αποφάσεις ΔΕΕ με αριθμ. C-118/85 Commission v. Italy [1987] Συλλ. Νομολ. 2599, παρ. 7, και C-35/96 Commission v. Italy (CNSD) [1998] Συλλ. Νομολ. I-03851 [εκτελωνιστές - Εθνικό Συμβούλιο Εκτελωνιστών Ιταλίας], παρ. 36, C-41/90 Höfner and Elser v. Macrotron [1991] Συλλ. Νομολ. I -1979, παρ. 21 [Δημόσια Υπηρεσία Ευρέσεως Εργασίας], C-244/94 Federation Francaise des Societes d’Assurance [1995], Συλλ. Νομολ. I-4013, παρ. 14 [Μη κερδοσκοπικός οργανισμός διαχείρισης ασφαλιστικού συστήματος].
[15] Υπέρ του τελευταίου σημείου λειτουργεί η διάταξη του άρθρου 7 του Νόμου, η οποία αναφέρεται ευθέως στις δημόσιες επιχειρήσεις και περιλαμβάνει αυτές ρητά στις ρυθμίσεις για τον ανταγωνισμό.
[16] Υπόθεση C-244/94 της 16.11.1995, Συλλ. 1995, 4022.
[17] Καταστατικό Συνδέσμου ΣΙΣΟΚ, άρθρο 5 .
[18] Καταστατικό Συνδέσμου ΠΟΙΕΟ , άρθρο 7
[19] Απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ημερομηνίας 23/7/2003, σχετικά με διαδικασία κατ' εφαρμογή του άρθρου 81 της συνθήκης ΕΚ και του άρθρου 53 της συμφωνίας για τον ΕΟΧ [COMP/C.2-37.398 — Κοινή πώληση των αποκλειστικών δικαιωμάτων μετάδοσης των αγώνων του κυπέλλου πρωταθλητριών της ευρωπαϊκής ένωσης ποδοσφαίρου (ΟΥΕΦΑ)], Επ. Εφημ. L 291/25 της 8.11.2003, σκ. 106
[20] Βλ. και απόφαση επαντ 545/2012 (βρεφικό γάλα – ασφ. μέτρα) – επικυρωθείσα από απόφαση ΔΕφΑθ 2/2014-, σκ. 39 με περαιτέρω παραπομπές.
[21] Βλ. υπόθ. Τ-23/09 Conseil national de l’Ordre des pharmaciens (CNOP), Conseil central de la section G de l’Ordre national des pharmaciens (CCG) κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σκ. 74, 76-77, στην οποία κρίθηκε ειδικά ο Εθνικός Σύλλογος Φαρµακοποιών της Γαλλίας ως ένωση επιχειρήσεων. Βλ. επίσης απόφαση Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού 505/VΙ/2010.
[22] Βλ. Μεταξύ άλλων υποθ. C-395/96 P και C-396/96 P Compagnie maritime belge transports SA, Compagnie maritime belge SA και Dafra-Lines A/S (CEWAL) κατά Επιτροπής Συλλογή 2000 σ. Ι- 01365, σκ. 144. Βλ. επίσης σχετικά και Λ. Κοτσίρη, Ευρωπαϊκό Εµπορικό ∆ίκαιο, 2003, σελ. 398-399.
[23] Βλ. συνεκδ. υποθ. Τ-25/95, Τ-26/95, Τ-30/95 έως Τ-32/95, Τ-34/95 έως Τ-39/95, Τ-42/95 έως Τ-46/95, Τ-48/95 έως Τ-65/95, Τ-68/95 έως Τ-71/95, Τ-87/95, Τ-88/95, Τ-103/95 και Τ-104/95, Cimenteries CBR SA κ.ά. κατά Επιτροπής, Συλλογή 2000 σ. ΙΙ-491, σκ. 1320.
[24] Βλ. Απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής 96/438/ΕΚ, FENEX, σκ. 31 και Alison Jones, EC Competition Law, 2011, σελ. 168 επ. Βλ. επίσης Cass. com., 07.07.2011, no 10-12.038, F-D, Conseil national de l’ordre des Chirurgiens-dentistes et alii : JurisData no 2011-011197.
[25] Βλ. ενδεικτικά υποθ. C- 209-215/78, Van Landewyck κατά Επιτροπής, σκ. 87-88, C-96επ/82, ΙΑΖ κατά Επιτροπής, σκ. 19-20 και C-246/86, Belasco κατά Επιτροπής, σκ. 2,65, απόφ. ∆ΕφΕθ 1001/2006 σκ. 16, 20 και απόφαση Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού 277/IV/2005, σελ. 28.
[26] Jones Alison, Sufrin Brenda, EC Competition Law, Oxford, 2nd Edition, 2004, σελ. 147.
[27] Βλ. μεταξύ άλλων απόφαση Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού 512/VI/2010, παρ. 108 επ. και τις εκεί παραποµπές. Βλ. επίσης υπόθ. C-309/99, Συλλ. Σελ. Ι-1577, σκ. 64-65, συνεκδ. αποφ. T-213/95 και T-18/96 SCK και FNK κατά Επιτροπής, σκ. 170, απόφ. Ευρωπαϊκής Επιτροπής 96/438/ΕΚ, FENEX, L 181/28, σκ. 41 και απόφαση Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού 292/IV/2005.
[28] Βλ. Μεταξύ άλλων υποθ. C-395/96 P και C-396/96 P Compagnie maritime belge transports SA, Compagnie maritime belge SA και Dafra-Lines A/S (CEWAL) κατά Επιτροπής Συλλογή 2000 σ. Ι- 01365, σκ. 144. Βλ. επίσης σχετικά και Λ. Κοτσίρη, Ευρωπαϊκό Εµπορικό ∆ίκαιο, 2003, σελ. 398-399.
[29] Βλ. συνεκδ. υποθ. Τ-25/95, Τ-26/95, Τ-30/95 έως Τ-32/95, Τ-34/95 έως Τ-39/95, Τ-42/95 έως Τ-46/95, Τ-48/95 έως Τ-65/95, Τ-68/95 έως Τ-71/95, Τ-87/95, Τ-88/95, Τ-103/95 και Τ-104/95, Cimenteries CBR SA κ.ά. κατά Επιτροπής, Συλλογή 2000 σ. ΙΙ-491, σκ. 1320.
[30] Βλ. Απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής 96/438/ΕΚ, FENEX, σκ. 31 και Alison Jones, EC Competition Law, 2011, σελ. 168 επ. Βλ. επίσης Cass. com., 07.07.2011, no 10-12.038, F-D, Conseil national de l’ordre des Chirurgiens-dentistes et alii : JurisData no 2011-011197.
[31] Βλ. ενδεικτικά υποθ. C- 209-215/78, Van Landewyck κατά Επιτροπής, σκ. 87-88, C-96επ/82, ΙΑΖ κατά Επιτροπής, σκ. 19-20 και C-246/86, Belasco κατά Επιτροπής, σκ. 2,65, απόφ. ∆ΕφΕθ 1001/2006 σκ. 16, 20 και απόφαση Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού 277/IV/2005, σελ. 28.
[32] Βλ. απόφαση Γενικού Δικαστηρίου, υποθ. Τ-35/92, John Deere κατά Επιτροπής, Συλλ. 1994, σελ. ΙΙ-957, σκ. 52, 66.
[33] Βλ. Ν. Ζευγώλη, Το καρτέλ στο Δίκαιο του Ανταγωνισμού, Νομική Βιβλιοθήκη, 2008, σελ. 35.
[34] Βλ. ενδεικτικά, ΔΕφΑθ 559/2010, σκ. 17, ΔΕφΑθ 906/2010, σκ. 7 και ΔΕφΑθ 2891/2009, σκ. 18, ΔΕφΑθ 1682/2009, σκ. 27, καθώς και την κοινοτική νομολογία στην οποία παραπέμπουν – ειδικότερα, Απόφαση ΔΕΚ C-41/69, Chemiefarma κατά Επιτροπής, σκ. 112, Απόφαση ΠΕΚ T- 41/96, Bayer κατά Επιτροπής, σκ. 67-69, και Απόφαση ΠΕΚ T-208/01, Volkswagen κατά Επιτροπής, σκ. 30-32]
[35] Απόφαση ΔΕΚ 30.1.1985, υπ. 123/83, BNIC, Συλλ. 1985, 391 σκέψεις 20 και 26
[36] Δίκαιο του Ελεύθερου Ανταγωνισμού, ό.π., παρ. 33, σελ. 221, με περαιτέρω παραπομπές στη νομολογία. Βλ. απόφαση ΠΕΚ της 15.9.200, υπόθεση Τ-25/95 κλπ., Cimenteries CBR, Συλλ. 2000, ΙΙ-491, σκ. 1325.
[37] [βλ. π.χ. Απόφαση ΔΕΚ C-204/00, Aalborg Portland κ.άλλοι. κατά Επιτροπής, σκ. 228-248, καθώς και ΔΕφΑθ 906/2010, σκ. 7, και ΔΕφΑθ 1682/2009, σκ. 27]
[38] βλ. π.χ. Απόφαση ΠΕΚ Τ-7/89 Hercules Chemicals κατά Επιτροπής, σκ. 232]. Εξάλλου, για να υπάρχει παράβαση, δεν είναι αναγκαίο να έχει εκ των προτέρων συμφωνηθεί από τους συμμετέχοντες ένα ολοκληρωμένο κοινό σχέδιο. Η έννοια της συμφωνίας κατά το άρθρο 101 παράγραφος 1 ΣΛΕΕ (και, αντιστοίχως, κατά το άρθρο 1 παράγραφος 1 του ν. 703/77)
[39] [39] ΔΕΚ απόφαση 30.1.1985, υπόθεση 123/83, BNIC , Συλλ 1985, 391, σκέψεις 20,26.
[40]Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου, Mastercard της 24ης Μαΐου 2012, T-111-08, σκ. 27.
[41]ΔΕΚ, υποθέσεις 56&58/64, Consten and Grundig κατά Επιτροπής, Συλλ. 1996, σελ. 299.
[42] Δημήτρης Τζουγανάτος, Δίκαιο του Ελεύθερου Ανταγωνισμού, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σελ. 250.
[43] Ibid. και βλ. C-209/07, Competition Authority κατά Beef Industry Development Society και Barry Brothers (Carrigmore) meats Ltd, Συλλ. 2008, Ι-8637, σελ. 21.
[44] Ibid.
[45]Τ-168/01, GlaxoSmithKline Services Unlimited and others κατά Επιτροπής, Συλλογή 2006.
[46] Βλέπε ΔΕΚ, υποθέσεις 56&58/64, Consten and Grundig κατά Επιτροπής, Συλλ. 1996, σελ. 299.
[47] Υπόθεση Τ- 8/72 Vereeningvan Cementshandelaren κατά Επιτροπής, Συλλογή τόμος 1972-1973, σ. 223.
[48] Ανακοίνωση της Ε.Ε. Κατευθυντήριες γραμμές για τους κάθετους περιορισμούς, (2010/C 130/01) παρ. 48.
[49] Bλ. ενδεικτικά Απόφαση του ∆ικαστηρίου της Ε.Ε 8/72, Vereeniging van Cementhandelaren, σκ. 21.
[50] Bλ. ενδεικτικά Απόφαση του Γενικού ∆ικαστηρίου T-311/94, BPB de Eendracht, σκ. 192.
[51] Βλ. ενδεικτικά Αποφάσεις του ∆ικαστηρίου της Ε.Ε C-48/69, ICI, σκ. 64, C-40/73, Suiker Unie, σκ.
173-174, καθώς και Αποφάσεις του Γενικού ∆ικαστηρίου Τ-202/98, Tate & Lyle, σκ. 56, και Τ-54/03, Lafarge, σκ. 461.
[52] Βλ. ενδεικτικά υπόθ. C-45/85 Verband der Sachversicherer κατά Επιτροπής, Συλλ. 1987, σ.00405, σκ. 28, συνεκδ. υποθ. T-213/95 και T-18/96 Stichting κατά Επιτροπής, Συλλ. 1997 σ.ΙΙ-01739, σκ. 157-164, συνεκ. αποφ. ∆ΕθΑθ 1026/2007, ∆ΕφΑθ 1027/2007, ∆ΕφΑθ 1001/2006, σκ. 16και ∆ΕφΑθ 1028/2007, σκ. 8, καθώς και απόφαση ΕΑ 292/IV/2005 υπό 3.2 και 4, , απόφαση Ε.Ε. 80/917/ΕΟΚ National Sulphuric Acid.
[53] Βλ. ενδεικτικά υπόθ. C-45/85 Verband der Sachversicherer κατά Επιτροπής, Συλλ. 1987, σ.00405, σκ. 28.
[54] Βλ. 8/72, Vereeniging van Cementhandelaren κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Συλλ. 1972-3, σ. 223, 209-215 & 218/78, ο.π., 71/74, Fruit- en Groentenimporthandel and Frubo κατά Επιτροπής, Συλλ. 1975,σ. 181, 45/85, Verband der Sachversicherer (VDS) κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Συλλ. 1987, σελ. 405.
[55] Βλ. ενδεικτικά υπόθ. C-96/82 ΙΑΖ κατά Επιτροπής, Συλλ. 1983, σελ. 3369, σκ. 20, συνεκδ. υποθ. C-209, 215 και 218/78, Heintz van Landewyck SARL κλπ. κατά Επιτροπής, Συλλ. 1980, σελ. 3125, σκ. 86.
[56] βλ C-45/85 Verband, σκ.26 και ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ ΣΚ.13 , 5/69, Volk, Rec. 1969, σ. 295, σκέψη 7.
[57] Γεν. Εισαγγελέας σκ.12
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?qid=1598709723520&uri=CELEX%3A61985CC0045
[58] Υπόθ. C-45/85 Verband der Sachversicherer κατά Επιτροπής, Συλλ. 1987, σ.00405, σκ. 28.
[60] ibid, παρ. 384.
[61] Βλ. ενδεικτικά αποφάσεις Γενικού ∆ικαστηρίου ΕΕ, υποθ. Τ-193/02 Piau κατά Επιτροπής Συλλ. 2005 σ. ΙΙ-209, σκ. 75, υποθ. Τ-325/01 DaimlerChrysler κατά Επιτροπής Συλλ. 2005 σ. II-3319, σκ. 210, απόφαση ∆ΕΕ, υποθ. 96/82 IAZ κατά Επιτροπής Συλλ. 1983 σ. 3369, σκ. 20, απόφαση Επιτροπής, 96/438/ΕΚ FENEX, ΕΕ 1996 L181/28, παρ. 32-41, 87/103/ΕΟΚ Italian Banks EE 1987 L43/51, παρ. 52-53, 80/257/ΕΟΚ Steel Stockholders EE 1980 L62/28, παρ. 34, 83/361/ΕΟΚ Vimpoltu EE 1983 L200/44, παρ. 48.
[62] Βλ. απόφαση Επιτροπής, 2005/8/ΕΚ Barême d’honoraires de l’Ordre des Architectes belges ΕΕ 2005 L4/10, παρ. 84 επ.
[63] Βλ. ενδεικτικά υπόθ. C- 96/82 IAZ κατά Επιτροπής, Συλλ. 1983 σ. 3369, σκ. 18-21, Τ-325/01
DaimlerChrysler κατά Επιτροπής, σκ. 210, υπόθ. 45/85 Verband der Sachversicherer (VDS) κατά Επιτροπής, Συλλ. 1987, σ. 405, σκ. 26-32, συνεκδ. υποθ. 209-215 και 218/78 Van Landewyck κατά Επιτροπής, παρ. 85-89, αποφάσεις Επιτροπής 2005/8/ΕΚ Barême d´honoraires de l´Ordre des Architectes belges, EE 2005 L4/10, σκ. 64.
[64] Υπόθεση Τ-110/07 Siemens AG κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σκέψη 54 (και παρατιθέμενη νομολογία)
[65] Aπόφαση T Mobile Netherlands κ.λπ., EU:C:2009:343, σκέψη 51 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία.
[66] Λ. Κοτσίρης σελ. 341, όπως αναφέρεται στο σύγγραμμα του Δ. Τζουγανάτου, Δίκαιο του Ελεύθερου Ανταγωνισμού, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013 (σελ.222)
[67] Υπόθεση 172/80 Gerhard Züchner κατά Bayerische Vereinsbank AG [1981], σκέψη 13.
[68]Βλ. ενδεικτικά Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - Κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή του άρθρου [101] παράγραφος 3 [ΣΛΕΕ], παρ. 21 και 23. Για τον καθορισμό τιμών βλ. ενδεικτικά και ΠΕΚ Τ-374/94, Τ-375/94, Τ-384/94 και Τ-388/94 European Night Services κ.λπ κατά Επιτροπής, Συλλ. 1998, ΙΙ-3146, σκ. 136. Για την κατανομή αγοράς/ πελατείας βλ. Βλ. ΔΕΚ 40/73, ό.π, ΔΕΚ 41/69 ACF Chemiefarma NV κατά Επιτροπής, Συλλ. 1970, σελ. 661. Βλ. επίσης ενδεικτικά αποφάσεις ΔΕΚ C-411/04P Mannesmannrohren-Werke κατά Επιτροπής, ΔΕΚ C-407/04P Dalmine κατά Επιτροπής, ΠΕΚ T-48/00 Corus UK κατά Επιτροπής, ΠΕΚ T-50/00 Dalmine κατά Επιτροπής, ΠΕΚ Τ-33/02 Brittania Alloys & Chemicals κατά Επιτροπής, ΠΕΚ Τ-64/02 Heubach κατά Επιτροπής, καθώς και απόφαση ΕΕ COMP/37.533 Χλωριούχος Χολίνη (επιβεβαιώθηκε ως προς το αντικείμενο της παράβασης σε ΠΕΚ 101/05, 111/05 BASF, UCB κατά Επιτροπής).
[69] Βλ. επίσης ΔΕΚ C-29/83 & 30/83, Compagnie Royale Asturienne des Mines SA and Rheinzing GMBH κατά Επιτροπής, Συλλ.1984, σελ. 1680.
[70] Υπόθεση C-199/2 Hϋls AG κατά Επιτροπής, [1999] ECR I-4287 I-4287, σκ.161.
[71] ICI εναντίον Επιτροπής, ECR 1972, σελ 103, σκέψη 66.
[72] Δημήτρης Τζουγανάτος, Το Δίκαιο του Ελεύθερου Ανταγωνισμού, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σελ. 221.
[73] Προτάσεις Γεν. Εισ. Darmon (Wood Pulp), παρ.172, T-25/95, Cimenteries CBR v Commission, σκέψη 1852.
[74] Δ. Τζουγανάτος, Το Δίκαιο του Ελεύθερου Ανταγωνισμού, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σελ.223.
[75] Απόφαση 793/2022 της Ελληνικής Αρχής Ανταγωνισμού - Λήψη απόφασης επί της υπ’ αριθ. πρωτ. οικ. 6663/8.7.2022 Εισήγησης Διευθέτησης, του Εισηγητή Ιωάννη Στεφάτου, σύμφωνα με το άρθρο 29α του ν. 3959/2011 και την υπ’ αρ. 704/2020 Απόφαση της Ολομέλειας της Επιτροπής Ανταγωνισμού (εφεξής και «Ε.Α.»), επί της αυτεπάγγελτης έρευνας της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού στη σχετική αγορά πορθμειακής σύνδεσης του λιμένα Ηγουμενίτσας με τη νήσο Κέρκυρα, για πιθανή παράβαση των διατάξεων του άρθρου 1 του Ν. 3959/2011 περί «Προστασίας του Ελεύθερου Ανταγωνισμού», όπως ισχύει και του άρθρου 101 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) σε συνέχεια των Προτάσεων Διευθέτησης Διαφοράς των εταιριών i) «ΛΕΥΚΙΜΜΗ ΛΑΪΝΣ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» (εφεξής καλούμενη «ΛΕΥΚΙΜΜΗ ΛΑΪΝΣ»), ii) «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ IV ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» (εφεξής καλούμενη «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ IV») και iii) «ΣΑΡΡΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» (εφεξής καλούμενη «ΣΑΡΡΗΣ» και από κοινού και οι τρεις καλούμενες οι «Εταιρίες»), σελ.18, παρ. 41.
[76] Βλ. ενδεικτικά ΔΕΚ C-40/73, Suiker Unie κατά Επιτροπής, Συλλ. 1975, σελ. 507, σκ. 174, ΔΕΚ C-199/92 P, Huls κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής Συλλ. 1999, Ι-4287, σκ. 160.
[77] Δ. Τζουγανάτος, Το Δίκαιο του Ελεύθερου Ανταγωνισμού, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σελ.224
[78] Υπόθεση Τ-7/89: Hercules Chemicals NV-SA κατά Επιτροπής Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, σκέψη 260.
[79] Υπόθεση C-8/08, T-Mobile Netherlands BV, KPN Mobile NV, Orange Nederland NV και Vodafone Libertel NV κατά Raad van bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, Απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα) της 4ης Ιουνίου 2009,σκέψη 61.
[80] Συνεκδ. υποθ. C-89/85, C-104/85, C-114/85, C-116/85 έως C-117/85 και C-125/85 έως C129/85, A. Ahlström Osakeyhtiö κ.ά. κατά Επιτροπής, Συλλ. 1993 σ. Ι-1307, παρ. 71 και 121.
[81] Δ. Τζουγανάτος, “Ολιγοπώλιο και συλλογική δεσπόζουσα θέση στο δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού”, Νομική βιβλιοθήκη, 2004, σελ. 18-19.
[83] Motta M., “Competition policy: Theory and practice”, Cambridge University Press, Edition 2005, p.147.
[84] Pilkington-Techinst/SIV (Case IV/M358), 1993, OJ L158/24, Airtours/First Choice (Case IV/M1524), 1999, OJ L931, MCIWorldCom/Sprint (Case COMP/M1741), 2000, OJ L300/1, Celanese/JV (Case COMP/M3506), 2003, OJ L38/47.
[85] Case IV/M.1383, Exxon/Mobil, Decision of 29/9/1999.
[86] Τα εν λόγω αποτελέσματα προέκυψαν από τα στοιχεία για τον αριθμό εξετάσεων ανά έτος που απέστειλε το ΤΟΜ στην Υπηρεσία και στα οποία υπάρχει όνομα/κωδικός και διεύθυνση Σχολής.
[88] Από τις
απαντήσεις των Σχολών Οδηγών στο ερωτηματολόγιο της Υπηρεσίας, έχει παρατηρηθεί
μεγάλο εύρος στον τρόπο χρέωσης των μαθημάτων εκπαίδευσης για τις κατηγορίες Α,
Α1, Γ και Δ, δηλαδή των κατηγοριών πέραν της κατηγορίας Β, που είναι η
δημοφιλέστερη. Οι περισσότερες απαντήσεις κάλυπταν ένα μεγάλο εύρος χρέωσης
(π.χ. 50-70 ευρώ για τις κατηγορίες Γ και Δ) και σε κάποιες περιπτώσεις είχαν
δοθεί τιμές πακέτων που συμπεριλάμβαναν όλο τον αριθμό μαθημάτων, χωρίς να
προσδιορίζεται η ποσότητα αυτών (π.χ. 100 ευρώ όλα μαζί για τις κατηγορίες Α
και Α1).
[89] Η Κύπρος σε αριθμούς, Έκδοση 2020 και Έκδοση 2015, Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου
[90] https://www.pio.gov.cy/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%B8%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%BF.html?id=33083#flat
[91] {…}.
[92] ibid.
[93] Η υποχρέωση για ελάχιστο αριθμό μαθημάτων στην κατηγορία Β προστέθηκε με τον Ο περί Άδειας Οδήγησης (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2020 (Ν. 160(I)/2020) Ε.Ε., Παρ.Ι(I), Αρ.4787, 27/11/2020
[94] Βλ ενδεικτικά: https://www.oneway.com.cy/en/, https://mariosgeorgiakoufalli.com/Home.html, https://halkos.com.cy/home/
[95] Συνεκδ. υποθ. C-89/85, C-104/85, C-114/85, C-116/85 έως C-117/85 και C-125/85 έως C129/85, A. Ahlström Osakeyhtiö κ.ά. κατά Επιτροπής, Συλλ. 1993 σ. Ι-1307, παρ. 71 και 121.