ΕΦΕΤΕΙΟ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

 

                            (Έφεση Κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 50/2021)

 

30 Απριλίου, 2025

 

     [ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΕΡΑΦΕΙΜ, ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]

 

ΛΟΥΗΣ ΧΑΤΖΗΧΡΙΣΤΟΥ

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΧΑΤΖΗΧΡΙΣΤΟΥ

 

                                                                                                           Εφεσείoντες,

v.

 

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ

1.   ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

                                          ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

2.   ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

                                                                                                          Εφεσίβλητης.  

--------------------

 Γ. Ζαχαρία (κα), για ΑΓΓΕΛΙΔΗ, ΙΩΑΝΝΙΔΗ, ΛΕΩΝΙΔΟΥ Δ.Ε.Π.Ε., για Εφεσείοντες.

Θ. Πιπερή (κα), για Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για Εφεσίβλητη.

Σ. Σάββα & Α. Μαυρικίου (κα), για ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ & ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ Δ.Ε.Π.Ε., για Ενδιαφερόμενο Μέρος.

--------------------

ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Δικαστή Δ. Λυσάνδρου.

-----------------------------

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ, Δ.: Την 21.11.2018, οι Εφεσείοντες καταχώρησαν ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου την Προσφυγή Αρ. 1779/2018 με το εξής αιτητικό:

«Α) Δήλωση του Δικαστηρίου ότι η άρνηση και/ή παράλειψη των Καθ’ων η Αίτηση και/ή του Διευθυντή Κτηνιατρικών Υπηρεσιών να θέσουν υπό τον αποκλειστικό τους έλεγχο με σκοπό την τελική διάθεση και/ή απομακρύνουν τα άγρια ζώα και/ή ζώα και/ή πτηνά από τον ζωολογικό κήπο «Melios Zoo Park» το οποίο [sic] διευθύνεται από τον Μενέλαο Μενελάου και εβρίσκεται στους Αγίους Τριμιθιάς, Κορίνθου 37, 2671, τεμάχια 844, 845, 846, 692 στο Φ/Σχ. 30/2&10 και στο κρατικό τεμάχιο γης με αρ. 750, Φ/Σχ. 30/2&10, εντός 3 μηνών από την λήψη της επιστολής ημερ. 22/06/2018 των Αιτητών είναι άκυρη και/ή παράνομη και ότι αυτό που είχε παραληφθεί θα έπρεπε να είχε εκτελεστεί.

Β) Διάταγμα με το οποίο να διατάσσονται εντός χρόνου που θα καθορίσει το Δικαστήριο από την επίδοση του, οι Καθ’ων η Αίτηση και/ή ο εκάστοτε Διευθυντής Κτηνιατρικών Υπηρεσιών να θέσουν υπό τον αποκλειστικό τους έλεγχο με σκοπό την τελική διάθεση και/ή να απομακρύνουν τα άγρια ζώα και/ή ζώα και/ή πτηνά που εβρίσκονται στο ζωολογικό πάρκο «Melios Zoo Park» το οποίο διευθύνεται από τον Μενέλαο Μενελάου και εβρίσκεται στους Αγίους Τριμιθιάς, Κορίνθου 37, 2671, τεμάχια 844, 845, 846, 692 στο Φ/Σχ. 30/2&10 και στο κρατικό τεμάχιο γης με αρ. 750, Φ/Σχ. 30/2&10.».

 

Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την Προσφυγή με το ακόλουθο σκεπτικό:

Πρώτον, αντικείμενο της Προσφυγής είναι η κατ’ ισχυρισμόν άρνηση ή/και παράλειψη του Αναπληρωτή Διευθυντή Κτηνιατρικών Υπηρεσιών (εφεξής «ο Διευθυντής») να εφαρμόσει τον Κανονισμό 20 των περί Προστασίας και Ευημερίας των Ζώων (Διατήρηση Άγριων Ζώων σε Ζωολογικούς Κήπους) Κανονισμών του 2002 (εφεξής «η Κ.Δ.Π. 81/2002») ή να θέσει υπό τον αποκλειστικό του έλεγχο με σκοπό την τελική διάθεση και απομάκρυνση των άγριων ζώων και πτηνών από τον ζωολογικό κήπο, εντός τριών μηνών από τη λήψη της επιστολής των Εφεσειόντων ημερ. 22.6.2018 (με την οποία κάλεσαν τον Διευθυντή να θέσει υπό τον αποκλειστικό του έλεγχο όλα τα ζώα με σκοπό την απομάκρυνσή τους από το ζωολογικό κήπο, του οποίου η άδεια λειτουργίας δεν είχε ανανεωθεί, ή/και την τελική τους διάθεση).

 

Δεύτερον, ο Κανονισμός 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002 δεν επιβάλλει στην αρμόδια αρχή υποχρέωση για ενέργεια, ώστε να εμφιλοχωρεί παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας η οποία να δύναται να προσβληθεί, δεδομένου ότι οι προθεσμίες που τίθενται στη Διοίκηση για να δυνηθεί να προβεί σε μια ενέργεια είναι ενδεικτικές, εκτός όπου ορίζεται διαφορετικά. 

 

Τρίτον, ο Κανονισμός 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002 εφαρμόζεται και στην (μεταξύ άλλων) περίπτωση της μη ανανέωσης άδειας λειτουργίας (όπως εν προκειμένω) και παρείχε εξουσία στον Διευθυντή να θέσει υπό τον αποκλειστικό έλεγχό του τα ζώα του ζωολογικού κήπου με σκοπό την απομάκρυνσή τους από τον χώρο και την τελική τους διάθεση.  Το δε περιεχόμενο της επιστολής του Διευθυντή ημερ. 31.7.2018 προς τους Εφεσείοντες (με το οποίο τους δήλωσε ότι ετοίμασε σχετικό πρόγραμμα ενεργειών για την υλοποίηση του οποίου ανέμενε την νομική καθοδήγηση της Νομικής Υπηρεσίας) καταδεικνύει ότι οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες ετοίμασαν σχετικό πρόγραμμα ενεργειών σε συνεννόηση με τη Νομική Υπηρεσία, οπότε δεν έμειναν αδρανείς, λαμβάνοντας υπόψη τον μεγάλο αριθμό των ζώων που πρέπει να διατεθούν.

 

Τέταρτον, από τον Κανονισμό 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002 δεν προκύπτει υποχρεωτική και δίχως άλλο ενέργεια των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών να θέσουν τα ζώα υπό τον αποκλειστικό τους έλεγχο και για πρακτικούς λόγους, λαμβάνοντας υπόψη την ποσότητα και κατηγορία των ζώων, ούτε εξάλλου οι Καθ’ ων η αίτηση αρνήθηκαν να προωθήσουν τα μέτρα που έχουν εξουσία να λάβουν. 

 

Ενόψει των ανωτέρω, το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε ότι η Προσφυγή ήταν αβάσιμη διότι δεν υφίστατο άρνηση οφειλόμενης ενέργειας.

 

Με τον ένα και μοναδικό λόγο έφεσής τους, οι Εφεσείοντες προβάλλουν την παρούσα κρίση ως εσφαλμένη.  Ενόψει της παραδοχής πως ο διευθύνων του ζωολογικού κήπου (εφεξής «το ενδιαφερόμενο μέρος») δεν συνεργαζόταν με τις αρμόδιες αρχές ή/και παρέλειπε να συμμορφωθεί με τις οδηγίες του Διευθυντή, ισχυρίζονται ότι ενεργοποιήθηκε η -βάσει του Κανονισμού 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002- υποχρέωση του τελευταίου να θέσει τα ζώα υπό την αποκλειστική του φύλαξη με σκοπό την τελική διάθεση και απομάκρυνσή τους.  Ο Διευθυντής δεν εκπλήρωσε αυτή την υποχρέωση, εξ ου και -κατά τους Εφεσείοντες- υφίσταται παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας, η οποία προσβλήθηκε βάσιμα με την Προσφυγή η οποία, κατά προέκταση, εσφαλμένα απορρίφθηκε πρωτόδικα.

 

Μετά την επιφύλαξη της απόφασής μας, επανανοίξαμε την υπόθεση και ζητήσαμε από τους διάδικους να τοποθετηθούν για την ύπαρξη ή μη εννόμου συμφέροντος από πλευράς Εφεσειόντων, ως προς την αιτούμενη θεραπεία της Προσφυγής τους σε συνδυασμό με την προώθηση των προβαλλόμενων λόγων ακύρωσης.

 

Η Εφεσίβλητη και το ενδιαφερόμενο μέρος διατείνονται ότι ουδείς έχει έννομο συμφέρον να απαιτεί την εκ του Διευθυντή λήψη μέτρων βάσει του Κανονισμού 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002.  Οι δε Εφεσείοντες  έχουν τη θέση πως, λόγω της γειτνίασής τους με τον ζωολογικό κήπο, επηρεάζονται από την οχληρία και δυσοσμία των ζώων η οποία προκαλείται από τη συσσώρευση μεγάλου αριθμού ζώων σε μικρό κατ’ αναλογία χώρο και από τη μη επαρκή συντήρησή τους. 

 

Το ζήτημα του εννόμου συμφέροντος είναι θέμα δημόσιας τάξης το οποίο μπορεί να εξεταστεί αυτεπάγγελτα από το Εφετείο (Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 47/18 Σπανού ν. Κκαϊλή, απόφαση Ανώτατου Δικαστηρίου ημερ. 11.1.2024).

 

Μάλιστα δε, η προϋπόθεση του έννομου συμφέροντος για εκδίκαση της προσφυγής εξετάζεται πριν από οτιδήποτε άλλο (Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 159/11 MARFIN INVESTMENT GROUP ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ ν. Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου, απόφαση Ανωτάτου Δικαστηρίου ημερ. 18.10.2017).

 

Το ίδιον, ενεστώς, έννομο συμφέρον, που τίθεται από το Άρθρο 146.2 του Συντάγματος ως προϋπόθεση για την άσκηση προσφυγής, συνίσταται στην άμεση προσβολή υφιστάμενου και νόμιμου συμφέροντος του προσφεύγοντα και ενδεχομένως τέτοιο να πληρούτο (από πλευράς των Εφεσειόντων) για την προσβολή της πολεοδομικής άδειας, της άδειας οικοδομής ή της άδειας λειτουργίας που χορηγήθηκε αρχικά για τη λειτουργία του ζωολογικού κήπου (Χαραλάμπους ν. Δημοκρατίας (1996) 3 Α.Α.Δ.73). 

 

Περαιτέρω, ο προσφεύγων πρέπει να έχει έννομο συμφέρον, όχι μόνο σε σχέση με την αιτούμενη θεραπεία της προσφυγής, αλλά και σε σχέση με τoυς προβληθέντες λόγους ακύρωσης (συνεκδικαζόμενες Εφέσεις κατά Απόφασης Διοικητικού  Δικαστηρίου Αρ. 27/23 και 29/23 (i-justice) Δημοκρατία και ν. Κοινοτικού Συμβουλίου Μιτσερού κ.ά. απόφαση Εφετείου ημερ. 23.1.2025).

 

Ως αναφέρεται στο σύγγραμμα των Α. Ράντου και Ε. Πρεβεδούρου «Η Αίτηση  Ακυρώσεως, το κύριο ένδικο βοήθημα του Διοικητικού Δικονομικού Δικαίου» (2023) Εκδόσεις Νομικής Βιβλιοθήκης, σελ. 239:

«[Για] να εξεταστεί ένας λόγος ακυρώσεως πρέπει  να προκαλεί η ενδεχόμενη παράβαση διατάξεων βλάβη στα συμφέροντα του αιτούντος, και μάλιστα στα συμφέροντα εκείνα από τα οποία αντλεί ο αιτών τη νομιμοποίηση για την αίτηση ακυρώσεως.  Πρέπει δηλαδή να υπάρχει μία σχέση μεταξύ του προβαλλόμενου εννόμου συμφέροντος και του προβαλλόμενου λόγου ακυρώσεως.».

Ελλείψει του απαιτούμενου εννόμου συμφέροντος, δεν υφίσταται δικαιοδοσία προς εξέταση της προσφυγής (Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 155/14 Χριστοδούλου ν. Πανεπιστημίου Κύπρου, απόφαση Ανωτάτου Δικαστηρίου ημερ. 17.3.2021), ακόμα δηλαδή και αν όντως βάσιμα η προσφυγή αιτιάται τη Διοίκηση για παρανομία.

 

 

Το εγειρόμενο, εν προκειμένω, ερώτημα είναι κατά πόσο οι Εφεσείοντες έχουν το απαιτούμενο έννομο συμφέρον για να προσβάλουν την κατ’ ισχυρισμό παράλειψη του Διευθυντή να θέσει -κατ’ επιταγήν του Κανονισμού 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002- υπό τον αποκλειστικό του έλεγχο τα ζώα του ζωολογικού κήπου, με σκοπό την τελική διάθεση ή/και απομάκρυνσή τους από τον ζωολογικό κήπο. 

 

Προς εξέταση αυτού του ζητήματος, πρέπει καταρχάς να εξεταστεί η σχετική νομοθετική διάταξη.  Συναφώς, ο Κανονισμός 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002 προβλέπει τα ακόλουθα:

 

«Κλείσιμο ζωολογικών κήπων.

20.-(1) Σε περίπτωση που κάτοχος άδειας λειτουργίας παραιτηθεί από την κατοχή άδειας λειτουργίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού 18 ή σε περίπτωση που ζωολογικός κήπος ή μέρος αυτού σφραγιστεί, δυνάμει επίδοσης της εκάστοτε προβλεπόμενης από τους παρόντες Κανονισμούς ειδοποίησης ή σε περίπτωση που η άδεια λειτουργίας δεν ανανεώνεται σύμφωνα με τον Κανονισμό 14, η αρμόδια αρχή δίδει οδηγίες στον κάτοχο της άδειας λειτουργίας ως προς τη μεταχείριση και τελική διάθεση των ζώων ή, αν κρίνει ότι δεν είναι σε θέση να συμμορφωθεί με τις οδηγίες, τότε θέτει υπό τον αποκλειστικό έλεγχο της τα ζώα, με σκοπό την τελική διάθεσή τους. (2) Οποιαδήποτε έξοδα ή δαπάνες προκύψουν για τη μεταχείριση των ζώων μέχρι την τελική διάθεσή τους θα βαρύνουν τον κάτοχο της άδειας λειτουργίας και μπορούν να διεκδικηθούν από την αρμόδια αρχή με αστική αγωγή εναντίον του κατόχου της άδειας λειτουργίας.».

 

Ο σκοπός του Κανονισμού 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002 είναι η προστασία των ζώων του ζωολογικού κήπου, ως δεικνύει, αφενός το Άρθρο 1 της Οδηγίας 1999/22/ΕΚ[1] με τη οποία η Κ.Δ.Π. 81/2002 εναρμονίζεται (ως η τελευταία δηλοί στο προοίμιό της) και, αφετέρου, το Άρθρο 3(1) των περί Προστασίας και Ευημερίας των Ζώων Νόμων (εφεξής «ο Νόμος 46(Ι) του 1994»), βάσει των οποίων Νόμων η Κ.Δ.Π. 81/2002 εκδόθηκε.  

 

Δεδομένου του άνωθεν σκοπού του Κανονισμού 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002, έχουμε την άποψη πως η κατ’ ισχυρισμόν οχληρία η οποία προκαλείται στους Εφεσείοντες λόγω της εκ του ενδιαφερόμενου μέρους μη επαρκούς συντήρησης των ζώων (όπως οι ίδιοι έθεσαν το ζήτημα στον Διευθυντή δια της επιστολής τους ημερ. 22.6.2018) δεν στοιχειοθετεί άμεση προσβολή του έννομού τους συμφέροντος για επιτυχή προώθηση της θεραπείας την οποία αιτήθηκαν διά της πρωτόδικης Αίτησης Ακύρωσής τους. 

 

Ως  υποδείχθηκε στην ΤΣΙΜΕΝΤΟΠΟΙΕΙΑ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΤΑΙΡΙΑ ΛΤΔ ν. Δημοκρατίας (2015) 3 Α.Α.Δ. 268,  το έμμεσο ή εξ αντανακλάσεως συμφέρον δεν επαρκεί προς καταχώρηση προσφυγής βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος, αλλά ούτε και προς εξέταση του κύριου λόγου ακύρωσης ο οποίος προβλήθηκε από τους Εφεσείοντες, που είναι η εκ του Διευθυντή παράβαση του Κανονισμού 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002.

 

Ενόψει των ανωτέρω, οι Εφεσείοντες δεν έχουν αποδείξει (ως βαρύνονται: συνεκδικαζόμενες Εφέσεις κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 107/2019, 108/2019 και 112/2019 Χριστιάνα Δημητρίου και Μαρίνα Δημητρίου ως Διαχειριστές της Περιουσίας του Εφεσείοντα/Ενδιαφερόμενου Προσώπου Ι. Δημητρίου ν. Λεωνίδου, απόφαση Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου ημερ. 23.10.2024) ίδιον ενεστώς συμφέρον υπό την έννοια ότι ο Διευθυντής οφείλει έναντί τους να θέσει τα ζώα υπό τον αποκλειστικό του έλεγχο με σκοπό την απομάκρυνσή τους ή/και την τελική τους διάθεση, ώστε αυτοί να νομιμοποιούνται να αιτιώνται τον Διευθυντή για παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας στη βάση του Κανονισμού 20 της Κ.Δ.Π. 81/2002.

 

Συνάγεται ότι η Προσφυγή είναι απορριπτέα για λόγο άλλο απ’ αυτόν για τον οποίο απορρίφθηκε από το πρωτόδικο Δικαστήριο, ήτοι επειδή είναι δικονομικά απαράδεκτη λόγω έλλειψης του απαιτούμενου εννόμου συμφέροντος από πλευράς των Εφεσειόντων ως προς τον λόγο ακύρωσης που προβλήθηκε.  Το σκεπτικό της εφεσιβαλλόμενης απόφασης παραμερίζεται, αλλά η απορριπτική της έκβαση διατηρείται, καθότι το Εφετείο δύναται να συμφωνήσει και επικυρώσει το πρωτόδικο αποτέλεσμα αντικαθιστώντας το σκεπτικό της πρωτόδικης κατάληξης (Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 57/18 Δημοκρατία ν. Μ.Ε. ΛΕΩΦΟΡΕΙΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΛΤΔ, απόφαση Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, ημερ. 9.2.2024).

 

Καταληκτική κρίση του Δικαστηρίου:

Η έφεση απορρίπτεται.

 

Επιδικάζεται το ποσό των 3000 ευρώ, ως κατ’ έφεση έξοδα, υπέρ της Εφεσίβλητης και κατά των Εφεσειόντων.

 

 

 

                                                         Α. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, Δ. 

                                                                                   

                                                          Γ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ, Δ.

 

                                                          Δ. ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ, Δ.