ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ‑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ.: Ε104/2024)
(i-justice)
17 Ιουνίου, 2025
[Δ. ΚΙΤΣΙΟΣ, Μ. ΑΜΠΙΖΑΣ, Μ. ΤΟΥΜΑΖΗ, Δ/στές]
P. J. B.,
Εφεσείοντας,
v.
Y. X.,
Εφεσίβλητη.
____________________
Α. Γεωργίου για Γεωργίου Κ. Κωνσταντίνου Δ.Ε.Π.Ε. και Φοίβος, Χρίστος Κληρίδης & Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε, για Εφεσείοντα.
Ε. Πιτσιλλίδου (κα) για Μιχαλάκη, Πιτσιλλίδου & Σία Δ.Ε.Π.Ε., για Εφεσίβλητη.
ΚΙΤΣΙΟΣ, Δ: Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη.
ΑΠΟΦΑΣΗ
ΚΙΤΣΙΟΣ, Δ.: Στο πλαίσιο αίτησης που καταχωρίστηκε, πρωτοδίκως, αναφορικά με τη γονική μέριμνα του ανήλικου S.B., παιδιού των διαδίκων, εκδόθηκε μονομερώς προσωρινό διάταγμα, στις 30.10.2023, με το οποίο καθορίστηκε ως τόπος διαμονής του ανήλικου ο εκάστοτε τόπος διαμονής του πατέρα στην Κύπρο. Καθορίστηκε, στη συνέχεια, χρονοδιάγραμμα εκδίκασης της ενδιάμεσης αίτησης, με βάση την οποία εκδόθηκε το προσωρινό διάταγμα, δεδομένου ότι η μητέρα του ανήλικου ήγειρε ένσταση. Ακολούθως, τον Δεκέμβριο του 2023, το ανήλικο παιδί των διαδίκων ταξίδεψε, με τη συγκατάθεση του πατέρα, στο χχχχχχ των Η.Π.Α., υπό την προϋπόθεση ότι θα επέστρεφε τον επόμενο μήνα στην Κύπρο, πλην όμως, ο ανήλικος δεν επέστρεψε από τότε. Εκκρεμούσε ταυτόχρονα και η εκδίκαση του προσωρινού διατάγματος, οπότε η μητέρα αποτάθηκε στο Οικογενειακό Δικαστήριο, με αίτηση της, ζητώντας την έκδοση διατάγματος με το οποίο να δίδεται άδεια και/ή προσαγωγή μαρτυρίας και/ή διεξαγωγή συνέντευξης του ανήλικου παιδιού των διαδίκων, που βρισκόταν στις Η.Π.Α., με εικονοτηλεδιάσκεψη, υπό όρους και προϋποθέσεις που θα έκρινε αναγκαίες το Οικογενειακό Δικαστήριο.
Η εν λόγω αίτηση προσέκρουσε στην ένσταση του πατέρα, ο οποίος εναντιώθηκε στην έγκριση τέτοιου αιτήματος. Το Οικογενειακό Δικαστήριο, κατόπιν ακροαματικής διαδικασίας, ενέκρινε την αίτηση της μητέρας και εξέδωσε, την 01.07.2024, σχετικό διάταγμα ως ακολούθως:
«Συνεπακόλουθα, εκδίδεται διάταγμα με το οποίο επιτρέπεται η προσαγωγή μαρτυρίας και η διεξαγωγή συνέντευξης του ανήλικου τέκνου των διαδίκων S.K.B., ο οποίος σήμερα διαμένει στις Η.Π.Α., μέσω εικονοτηλεδιάσκεψης, δια μέσω λογισμικού προγράμματος-πλατφόρμας ηλεκτρονικού υπολογιστή που θα καθοριστεί και σε ημερομηνία και ώρα που θα καθορίσει το Δικαστήριο μετά που θα ακούσει την διαθεσιμότητα των μερών και σύμφωνα με τους όρους και προϋποθέσεις που θα επιβάλει το Δικαστήριο, στα πλαίσια της πρακτικής που εφαρμόζεται σε συνεντεύξεις ανηλίκων και με τρόπο που να συνάδει με τις πρόνοιες του άρθρου 36(Α) του Κεφ. 9.
Νοείται ότι η πλευρά της Αιτήτριας καθίσταται υπεύθυνη για σκοπούς υλοποίησης των όρων που θα τεθούν από το Δικαστήριο για την διεξαγωγή της εικονοτηλεδιάσκεψης και όπως επωμιστεί όλα τα έξοδα που σχετίζονται με την εφαρμογή και εκτέλεση του παρόντος διατάγματος, εφόσον προκύψουν.
Δίδονται οδηγίες προς την Γραμματεία του Οικογενειακού Δικαστηρίου Πάφου όπως προβεί σε όλες εκείνες τις απαραίτητες ενέργειες σε συνεργασία με τους διαδίκους, τους συνηγόρους τους και τις αρμόδιες δικαστικές ή άλλες αρχές της Κύπρου και των Η.Π.Α. με στόχο την επιτυχή και αποτελεσματική διεξαγωγή της εικονοτηλεδιάσκεψης με το ανήλικο τέκνο των διαδίκων.»
Αποτελεί κοινό έδαφος ότι, παρά τα διαβήματα, εκ μέρους του Πρωτοκολλητείου του Οικογενειακού Δικαστηρίου, για εφαρμογή του πιο πάνω διατάγματος του Δικαστηρίου, το Δικαστήριο του χχχχχχ, στο οποίο είχε απευθυνθεί το Πρωτοκολλητείο, απάντησε πως δεν μπορούσε να βοηθήσει στην επίτευξη της συνέντευξης και, ουσιαστικά, υπέδειξε πως είναι υποχρέωση της μητέρας να βοηθήσει στην επίτευξη της. Κατά την εμφάνιση των συνηγόρων των διαδίκων στις 18.09.2024, μεσολαβούντων άλλων εμφανίσεων για παρεμφερή θέματα, η συνήγορος της μητέρας εισηγήθηκε ότι, έστω και αν υπήρξε άρνηση από πλευράς του Δικαστηρίου του χχχχχχ, η απόφαση του Οικογενειακού Δικαστηρίου θα έπρεπε να εφαρμοστεί. Ως εκ τούτου εισηγήθηκε, ως αναφέρει και το Δικαστήριο στο πρακτικό του ημερομηνίας 18.09.2024, τη διεξαγωγή τηλεδιάσκεψης στα γραφεία των συνηγόρων της μητέρας στις Η.Π.Α. σε συγκεκριμένη ημέρα και ώρα μέσω της εφαρμογής «zoom». Ο συνήγορος του πατέρα είχε διατυπώσει τη θέση πως, ενόψει της άρνησης του Δικαστηρίου του χχχχχχ, η συνέντευξη δεν μπορούσε πλέον να διεξαχθεί με εικονοτηλεδιάσκεψη, εκτός και αν τροποποιούνταν το διάταγμα, προκειμένου να τεθούν νέοι όροι για τη διεξαγωγή της συνέντευξης. Για ό,τι αξίζει, παρατηρούμε πως η συζήτηση για ερχομό του ανήλικου στην Κύπρο, συνδεόμενου με συμμετοχή του σε αγώνες κάποιου αθλήματος που τον αφορούσε, δεν οδήγησε σε επιτυχή κατάληξη.
Ακολούθως, την ίδια ημέρα 18.09.2024, το Οικογενειακό Δικαστήριο, στη βάση των δηλώσεων και τοποθετήσεων των συνηγόρων των διαδίκων, προχώρησε και αποδέχθηκε την εισήγηση της συνηγόρου της μητέρας, και δη όπως «διεξαχθεί η τηλεδιάσκεψη στον προαναφερόμενο χώρο όμως με παρουσία έξω από την αίθουσα, εκπροσώπου των δικηγόρων που εκπροσωπούν τον Αιτητή, ούτως ώστε να διασφαλισθεί ότι ο ανήλικος θα είναι μόνος του μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή χωρίς την παρουσία άλλων προσώπων». Το σχετικό πρακτικό, στο μέρος που αφορά την κρίση του πρωτόδικου Δικαστηρίου, έχει ως ακολούθως:
«Έχω ακούσει με προσοχή τις θέσεις των συνηγόρων των διαδίκων τις οποίες και έλαβα υπόψη μου. Ιδιαίτερα τον προβληματισμό της πλευράς του Αιτητή, ότι από τη στιγμή που δεν κατέστη δυνατή η διεκπεραίωση της τηλεδιάσκεψης στο Δικαστήριο του χχχχχχ, του χχχχχχ των Η.Π.Α. και στη βάση των όρων που έχει θέσει το Δικαστήριο και φαίνονται στα πρακτικά προηγούμενων δικασίμων, θεωρεί ότι δεν μπορούν να δοθούν νέοι όροι και άρα το θέμα λήγει εδώ και δεν μπορεί να διεξαχθεί η τηλεδιάσκεψη. Συμφωνώ με την εισήγηση του συνηγόρου του Αιτητή, ότι θα ήταν καλύτερα να διεξαχθεί η συνέντευξη με τον ανήλικο με τον ερχομό του από τις Η.Π.Α. με σκοπό να συνδυαστεί και με τη συμμετοχή του ανήλικου τέκνου των διαδίκων στην Ολυμπιακή Αναρρίχηση. Τούτο όμως προυποθέτει την σύμφωνη γνώμη και των δύο μερών και στην παρούσα προκύπτει ξεκάθαρα ότι δεν μπορεί να γίνει εφικτό τουλάχιστον στο επόμενο χρονικό διάστημα.
Λαμβάνοντας υπόψη τις θέσεις των δυο πλευρών κρίνω ότι πρέπει να διεξαχθεί η τηλεδιάσκεψη με όρους που θα θέσει το Δικαστήριο όπως ορθώς ορίζει και στην απόφασή του και θεωρώ ότι δεν τίθεται ζήτημα οποιασδήποτε παρερμηνείας ή μη εφαρμογής των όρων από τη στιγμή που το ίδιο το Δικαστήριο θα θέσει όρους και στις δύο πλευρές για να διεκπεραιωθεί η τηλεδιάσκεψη. Ενώπιον μου έχω μια εισήγηση η οποία είναι να διεξαχθεί η τηλεδιάσκεψη, ουσιαστικά στα γραφεία των συνηγόρων της Καθ' ης η Αίτηση στο χχχχχχχ, στο χχχχχχχ των Η.Π.Α. σε συγκεκριμένη ώρα και μέρα μέσω της εφαρμογής «zoom». Από τη στιγμή που υπάρχει ετοιμότητα από την πλευρά της Καθ' ης η Αίτηση και στη βάση της απόφασης, της 01/07/2024, με την οποία κατέστη υπεύθυνη για σκοπούς υλοποίησης των όρων για την διεξαγωγή της συνέντευξης και από τη στιγμή που η ίδια δεσμεύεται ότι θα καταβάλλει όλα τα απαιτούμενα έξοδα που σχετίζονται με την εφαρμογή και εκτέλεση του εν λόγω διατάγματος, θεωρώ ότι θα πρέπει να διεξαχθεί η τηλεδιάσκεψη στον προαναφερόμενο χώρο όμως με παρουσία έξω από την αίθουσα, εκπροσώπου των δικηγόρων που εκπροσωπούν τον Αιτητή, ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι ο ανήλικος θα είναι μόνος του μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή χωρίς την παρουσία άλλων προσώπων.
Η εισήγηση ως προς τα έξοδα; Για την αμεροληψία και ακεραιότητα της διαδικασίας;»
Ακολούθησαν τοποθετήσεις των συνηγόρων των διαδίκων αλλά και του Δικαστηρίου οι οποίες έχουν ως εξής:
«Κα Πιτσιλίδου: Εφόσον θα είναι παρών εκπρόσωπος του Αιτητή και θα είναι παρών και εκπρόσωπος της Καθ' ης η Αίτηση, θα μπει στην αίθουσα o ανήλικος μόνος του με έναν υπολογιστή και άρα θα γνωρίζουμε ότι θα είναι μόνος του. Είναι μια ώρα δρόμος, κύριε Πρόεδρε και την ενημερώσαμε.
Κος Γεωργίου: Πρέπει να δούμε πόσα θα θέλει την ώρα το γραφείο, κ.λ.π.
Κα Πιτσιλίδου: Συμφωνώ.
Δικαστήριο: Βασίζομαι σ' αυτά που είπατε. Θα εισηγηθώ σε 15 ημέρες από σήμερα, να οριστεί η παρούσα για να ξεκαθαρίσουν τα εν λόγω ζητήματα και να προγραμματιστεί το συντομότερο η συνέντευξη,
Κος Γεωργίου: Έχει εκδοθεί διάταγμα ημερ. 30/10/24, υπό αρ. 3 στο διατακτικό….(Διαβάζει…) Ζητούμε όπως ακυρωθεί όλη η παράγραφος 3.
Κα Πιστιλίδου: Συμφωνώ.
Δικαστήριο: Στη βάση των δηλώσεων των διαδίκων εκδίδεται διάταγμα με το οποίο ακυρώνεται ουσιαστικά η παράγραφος 3 του εκ δοθέντος διατάγματος ημερ. 30/10/23. Οι υπόλοιπες πρόνοιες του διατάγματος παραμένουν ως έχουν. Επιπροσθέτως ορίζω την Ενδιάμεση Αίτηση για Α.Δ.Ο. για να τοποθετηθούν οι συνήγοροι σχετικά με τη συνέντευξη με το ανήλικο στις 30/09/24 και ώρα 09:00 π.μ. και την Κυρίως Αίτηση για Οδηγίες κατά την ίδια ημέρα και ώρα. Τα έξοδα και στις δύο αιτήσεις να είναι στην πορεία.»
Ο εφεσείοντας – πατέρας του ανήλικου – καταχώρισε την παρούσα έφεση, ισχυριζόμενος ότι το Οικογενειακό Δικαστήριο, στις 18.09.2024, με την απόφαση του λειτούργησε καθ’ υπέρβαση και ελλείψει εξουσίας αφού η ενέργεια του να διαφοροποιήσει όρους του εκδοθέντος διατάγματος, ημερομηνίας 01.07.2024, συνιστά εκ των υστέρων μετατροπή ή επέμβαση στην απόφαση του (πρώτος λόγος έφεσης) και ότι με την απόφαση, ημερομηνίας 18.09.2024, παραβιάστηκε το δικαίωμα του εφεσείοντα σε δίκαιη δίκη (δεύτερος λόγος έφεσης).
Προκειμένου να αποφανθούμε επί του πρώτου λόγου έφεσης, κρίνουμε χρήσιμο να τοποθετηθούμε ξεχωριστά στα παράπονα που απαρτίζουν την αιτιολογία του λόγου έφεσης, τα οποία συνίστανται στο ότι το Οικογενειακό Δικαστήριο εσφαλμένα δεν επέβαλε αρχικά τους όρους ή τον τρόπο ή και το λογισμικό μέσω του οποίου θα διεξαγόταν η εικονοτηλεδιάσκεψη και στη συνέχεια, με δική του πρωτοβουλία, επέβαλε ή καθόρισε συγκεκριμένο λογισμικό.
Έχουμε αξιολογήσει τη θέση που προέβαλε ο εφεσείοντας. Φρονούμε πως το Οικογενειακό Δικαστήριο δεν υπερέβη τις εξουσίες του όταν κατά τις 18.09.2024 έθεσε νέους όρους για τη διεξαγωγή της συνέντευξης. Ήταν δεδομένο πως, εφόσον δεν υπήρχε συναίνεση εκ μέρους του Δικαστηρίου του χχχχχχ για παροχή διευκολύνσεων, η συνέντευξη, και κατ’ επέκταση η εφαρμογή του διατάγματος, δεν ήταν εφικτή. Προς αυτή την κατεύθυνση στράφηκε το Οικογενειακό Δικαστήριο και όχι βεβαίως με δική του πρωτοβουλία. Εν πάση περιπτώσει, και έτσι να ήταν δεν θα αποτελούσε μεμπτή ενέργεια. Σημασία έχει ότι, ως προκύπτει και από τα πρακτικά της δίκης, αφενός η εισήγηση για τροποποίηση του όρου που αφορούσε στον χώρο διεξαγωγής της συνέντευξης προήλθε από τη συνήγορο της εφεσίβλητης, ενώπιον του συνηγόρου του εφεσείοντα ο οποίος δεν προέβαλε οτιδήποτε άλλο ως εναλλακτική εισήγηση παρά μόνο ότι, εφόσον υπήρξε άρνηση από το Δικαστήριο του χχχχχχ, το διάταγμα ημερομηνίας 01.07.2024 είχε λήξει και έπρεπε να τροποποιηθεί. Αυτό έκανε όμως το Δικαστήριο, τροποποίησε τον όρο που ήταν ανεφάρμοστος, προκειμένου να εφαρμοστεί το διάταγμα, αφού άκουσε πρώτα και τις δύο πλευρές, υιοθετώντας την εισήγηση της δικηγόρου της εφεσίβλητης, έχοντας έγνοια για τη διασφάλιση της αντικειμενικότητας και της αμεροληψίας της διαδικασίας, θέτοντας σχετικό ερώτημα, και ο δικηγόρος του εφεσείοντα απάντησε «Πρέπει να δούμε πόσα θα θέλει την ώρα το γραφείο κλπ». Στη συνέχεια συμφώνησε και η δικηγόρος της εφεσίβλητης οπότε το Δικαστήριο έδωσε νέα ημερομηνία στις 30.10.2024 «… για να τοποθετηθούν οι συνήγοροι σχετικά με τη συνέντευξη με το ανήλικο …». Κοντολογίς, ό,τι εξάγεται από το σύνολο των στοιχείων που βρίσκονται ενώπιον μας, το Οικογενειακό Δικαστήριο, στις 18.09.2024, διαφοροποίησε τον όρο του διατάγματος που αφορούσε στον χώρο διεξαγωγής της συνέντευξης, η οποία θα διεξαγόταν μέσω της εφαρμογής «zoom» και εξ αιτίας αυτής της διαφοροποίησης έθεσε πρόσθετες διασφαλίσεις ώστε ο ανήλικος, ηλικίας 16 ετών, να είναι μόνος του στην αίθουσα κατά τον χρόνο της συνέντευξης. Δεν θεωρούμε ότι η επιλογή του Οικογενειακού Δικαστηρίου ήταν λανθασμένη. Εν πάση περιπτώσει, οτιδήποτε άλλο προωθείται από τον συνήγορο του εφεσείοντα το οποίο ρυθμίστηκε ή τέθηκε ως όρος στις 30.09.2024 δεν εξετάζεται αφού η εκκαλούμενη απόφαση αφορά σε ό,τι αποφασίστηκε στις 18.09.2024.
Ούτε το παράπονο του εφεσείοντα πως θα έπρεπε να καταχωριστεί γραπτή αίτηση, για την προαναφερόμενη τροποποίηση, γίνεται αποδεκτό. Δεν προνοείται σε οποιοδήποτε κανονισμό ή νόμο τέτοια προϋπόθεση.
Σημειώνουμε, ακόμη, πως από τα πρακτικά, ημερομηνίας 18.09.2024, δεν υπήρξε ένσταση όταν δόθηκε ο λόγος στον συνήγορο του εφεσείοντα, ως προς τον χώρο ή την εφαρμογή «zoom», αλλά ούτε και άλλη εισήγηση. Επιπλέον, ζητήματα που έχουν σχέση με την έγκριση του διατάγματος, και δη την άδεια για συνέντευξη, χωρίς να είναι στην Κύπρο ο ανήλικος, δεν φαίνεται να ηγέρθηκαν. Όσον αφορά στη θέση ότι ο ανήλικος ήθελε να έρθει στην Κύπρο αυτή δεν ήταν παραδεκτή ενώπιον του Οικογενειακού Δικαστηρίου. Ούτε ήταν, επίσης, παραδεκτό ότι είχαν αλλάξει κάποια δεδομένα. Συνεπώς, μάλλον θα έπρεπε εκ μέρους του εφεσείοντα να καταχωριστεί αίτηση για ακύρωση του διατάγματος ημερομηνίας 01.07.2024 στη βάση αυτών των θέσεων του.
Κρίνουμε ότι ουδόλως είναι επιτρεπτό να κριθεί ότι το Οικογενειακό Δικαστήριο, υπό τις περιστάσεις που είχε ενώπιον του, στις 18.09.2024 ανέτρεψε την απόφαση του – διάταγμα ημερομηνίας 01.07.2024, ως είναι η θέση του εφεσείοντα την οποία απορρίπτουμε.
Συνακόλουθα, κρίνουμε ότι ο πρώτος λόγος έφεσης είναι αβάσιμος.
Όσον αφορά στον δεύτερο λόγο έφεσης, ομοίως κρίνουμε ότι δεν παραβιάστηκε οποιοδήποτε δικαίωμα του εφεσείοντα ή ότι αυτός δεν είχε δίκαιη δίκη. Για την τροποποίηση των όρων του διατάγματος, ημερομηνίας 01.07.2024, ως ήταν το προφορικό αίτημα της μητέρας του ανήλικου, ο εφεσείοντας, μέσω του συνηγόρου του, τοποθετήθηκε, αξιολογήθηκαν οι θέσεις και των δύο πλευρών πριν το Οικογενειακό Δικαστήριο προβεί στην τροποποίηση του χώρου που θα διεξαγόταν η συνέντευξη, καθορίζοντας και το λογισμικό που θα χρησιμοποιούνταν. Με κάθε σεβασμό στην αντίθετη εισήγηση του συνηγόρου του εφεσείοντα, δεν αποδεχόμαστε ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος του εφεσείοντα για δίκαιη δίκη. Όσον αφορά στην υπόθεση ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΧΧ BRIDI ΑΠΟ ΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ, HABEAS CORPUS, Πολιτική Αίτηση Αρ. 56/2021, ημερομηνίας 20.07.2021, στην οποία έχουμε παραπεμφθεί, φρονούμε πως τα γεγονότα της είναι εντελώς διαφορετικά. Αφορούν σε διαδικασία φυγόδικου και επρόκειτο να δοθεί μαρτυρία από τον αμερικανό δικηγόρο του πλην όμως τέτοια μαρτυρία δεν δόθηκε, και το διάταγμα δεν εκτελέστηκε, επειδή το Δικαστήριο των Η.Π.Α. ενημέρωσε ότι αυτός δεν ήταν πρόθυμος να δώσει μαρτυρία μέσω εικονοτηλεδιάσκεψης από δικαστική αίθουσα ή από το γραφείο του Federal Prosecutor, αλλά ήταν πρόθυμος μόνο να καταθέσει μέσω τηλεφώνου ή εικονοτηλεδιάσκεψης από το σπίτι του. Δεν αποφασίστηκε όμως οτιδήποτε σχετικό με τροποποίηση του διατάγματος, αφού κάτι τέτοιο δεν είχε ζητηθεί. Δεν θεωρούμε, συνεπώς, ότι η εν λόγω υπόθεση βοηθά σε οτιδήποτε τις θέσεις του εφεσείοντα. Εν πάση περιπτώσει, στην προαναφερόμενη υπόθεση δεν κρίθηκε ότι επηρεάστηκε το δικαίωμα του εκεί αιτητή στη δίκαιη δίκη.
Συνακόλουθα, κρίνεται αβάσιμος και ο δεύτερος λόγος έφεσης.
Κατ’ επέκταση, η εκκαλούμενη απόφαση ημερομηνίας 18.09.2024 επικυρώνεται και η έφεση απορρίπτεται.
Επιδικάζονται €1.900,00 έξοδα, πλέον Φ.Π.Α., αν υπάρχει, προς όφελος της εφεσίβλητης και εναντίον του εφεσείοντα.
Δ. ΚΙΤΣΙΟΣ, Δ.
Μ. ΑΜΠΙΖΑΣ, Δ.
Μ. ΤΟΥΜΑΖΗ, Δ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο