ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Ποινική Έφεση Αρ.: 12/2022)
4 Σεπτεμβρίου 2025
[Χ.Β. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Ι. ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]
ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ
Εφεσείων
v.
ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ
Εφεσίβλητης
-----------------------------------------------------
Κ. Καλυφόμματος, για τον Εφεσείοντα
Β. Μπίσσας με Ν. Ζησίμου (κα), για Γενικόν Εισαγγελέα, για την Εφεσίβλητη
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Δ.: Η απόφαση είναι ομόφωνη και θα δοθεί από την Παπαδοπούλου, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.: Ο Εφεσείων αντιμετώπιζε πρωτοδίκως κατηγορία ότι δεν έφερε μάσκα προστασίας προσώπου σε χώρο που βρίσκονταν και διακινούνταν και άλλα πρόσωπα κατά παράβαση του Άρθρου 7 του περί Λοιμοκαθάρσεως Νόμου, Κεφ. 260 και του δυνάμει αυτού εκδοθέντος περί Λοιμοκαθάρσεως (Καθορισμός Μέτρων Παρεμπόδισης της Εξάπλωσης του Κορωνοϊού COVID-19) Διατάγματος (Αρ. 52) του 2020, Κ.Δ.Π. 520/20, (εφεξής «το Διάταγμα») που εξεδόθη από τον Υπουργό Υγείας για τον καθορισμό μέτρων για παρεμπόδιση της εξάπλωσης του κορωνοϊού.
Το Κατηγορητήριο επιδόθηκε δεόντως στον Εφεσείοντα, ο οποίος παρουσιάστηκε στο Δικαστήριο στις 28.6.2021 και δήλωσε μη παραδοχή. Η υπόθεση ορίστηκε για ακρόαση στις 8.12.2021. Λόγω μη εμφάνισης του Εφεσείοντος στο Δικαστήριο κατά την πιο πάνω δικάσιμο, το πρωτόδικο Δικαστήριο αποφάσισε δυνάμει του Άρθρου 89 του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου, Κεφ. 155 να προχωρήσει με την απόδειξη της κατηγορίας στην απουσία του, πράγμα που έγινε στις 10.12.2021. Αφού άκουσε μαρτυρία για τα γεγονότα, έκρινε ένοχο τον Εφεσείοντα και του επέβαλε πρόστιμο €900.
Με την Έφεση ο Εφεσείων ισχυρίζεται ότι η δίκη του διεξήχθη κατά παράβαση των αρχών της δίκαιης δίκης, της φυσικής δικαιοσύνης, των Άρθρων 12 και 30 του Συντάγματος και των Άρθρων 6 και 17 της ΕΣΔΑ (Λόγος Έφεσης 1) και ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν διερεύνησε ορθά και/ή επαρκώς το ζήτημα της παρουσίας του στο Δικαστήριο. Τρίτος Λόγος Έφεσης με τον οποίο αμφισβητείτο η εγκυρότητα των Διαταγμάτων του Υπουργού Υγείας αποσύρθηκε ενόψει των αποφασισθέντων στην Βαρνακίδης ν. Αστυνομίας, Ποιν. Έφ. 67/22, ημερ. 4.3.2024.
Στο πλαίσιο της Έφεσης τα πιο κάτω δηλώθηκαν ως παραδεκτά γεγονότα:
«1. Στις 28.6.2021 ήταν ορισμένη για απάντηση η ποινική υπόθεση 7296/21. Ο κατηγορούμενος / εφεσείοντας δήλωσε μη παραδοχή και η υπόθεση ορίστηκε την 8.12.2021 για ακρόαση.
2. Την 8.12.2021 και ώρα 10:00 ο κατηγορούμενος / εφεσείοντας βρισκόταν στον ευρύτερο χώρο του Δικαστηρίου, εκτός του κτιρίου 4 όπου βρίσκεται η δικαστική αίθουσα που εκδικαζόταν η ποινική υπόθεση του. Στην προσπάθεια του να εισέλθει εντός του κτιρίου 4, όπου δικάζονται οι ποινικές υποθέσεις της Επαρχίας Λευκωσίας, του ζητήθηκε safe pass από Αστυνομικό ο οποίος βρισκόταν στην είσοδο του κτιρίου 4, δηλαδή είτε πιστοποιητικό εμβολιασμού κατά της νόσου covid 19, είτε πιστοποιητικό νόσησης του, είτε εργαστηριακή εξέταση με αρνητικό αποτέλεσμα για τη νόσο covid-19. Ο κατηγορούμενος δεν είχε να παρουσιάσει οτιδήποτε από τα πιο πάνω με αποτέλεσμα να μην του επιτραπεί η είσοδος του στην βάση Διαταγμάτων του Υπουργού Υγείας.
3. Το Δικαστήριο επιλήφθηκε της υπόθεσης την ίδια ημέρα και ώρα 11:30 και κατόπιν εισήγησης της Κατηγορούσας Αρχής, όρισε την υπόθεση την 10.12.2021 για απόδειξη. Φωνάχθηκε τόσο ο αριθμός της υπόθεσης του όσο και ο κατηγορούμενος εντός της αίθουσας του Δικαστηρίου όσο και εκτός αυτής χωρίς ο κατηγορούμενος / εφεσείοντας να εισέλθει στην αίθουσα του δικαστηρίου εντός του κτιρίου 4.
4. Στις 10.12.2021 το Δικαστήριο προχώρησε και άκουσε την υπόθεση στην απουσία του κατηγορούμενου, αποφάσισε την ενοχή του και επέβαλε σε αυτόν ποινή €900 πρόστιμο».
Εν πρώτοις θα πρέπει να λεχθεί ότι από τα πιο πάνω παραδεκτά γεγονότα καταρρίπτονται τα όσα καταγράφονται στην αιτιολογία του δεύτερου Λόγου Έφεσης, ήτοι το ότι ο Εφεσείων «απλώς ‘φωνάχθηκε’ στον χώρο του Δικαστηρίου». Σαφώς δηλώνεται ότι τόσο ο Εφεσείων όσο και ο αριθμός της υπόθεσης φωνάχθηκαν «εντός της αίθουσας του Δικαστηρίου όσο και εκτός αυτής». Ο Εφεσείων γνώριζε την ώρα, τη μέρα και την αίθουσα στην οποία θα εκδικάζετο η υπόθεση του, αφού στις 28.6.2021 ο ορισμός της έγινε στην παρουσία του. Δεν συμφωνούμε, συνεπώς, ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο όφειλε να διερευνήσει με οποιονδήποτε περαιτέρω τρόπο εάν ο Εφεσείων ευρίσκετο στον χώρο του Δικαστηρίου.
Στρεφόμενοι στους ισχυρισμούς περί παραβίασης συνταγματικών δικαιωμάτων υπενθυμίζουμε την γνωστή αρχή ότι κάθε Νόμος έχει το τεκμήριο της Συνταγματικότητας, εκτός εάν ο φέρων το βάρος της απόδειξης καταδείξει το αντίθετο. Το βάρος αυτό εναποτίθεται στους ώμους αυτού που επικαλείται την αντισυνταγματικότητα, και καθορίζεται σε αυτό του πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας. Τα Δικαστήρια, αν είναι δυνατόν, θα ερμηνεύσουν τον Νόμο ώστε να τον εντάξουν μέσα στα πλαίσια του Συντάγματος (βλ. Investylia Ltd v. Ε. & Π. Λειβαδιώτης Λτδ (2004) 1 Α.Α.Δ. 1872, Νικολάου ν. Βασιλείου (1999) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1566, Πιτσιλλίδης κ.ά. ν. Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (2004) 3 Α.Α.Δ. 7, και Lapertas Fisheries Ltd κ.ά. v. Αστυνομίας (2002) 2 Α.Α.Δ. 335).
Μελετώντας το διάγραμμα του ευπαίδευτου συνηγόρου για τον Εφεσείοντα παρατηρούμε ότι στο πλαίσιο του πρώτου Λόγου Έφεσης έχει αναπτύξει επιχειρήματα τα οποία αφορούν στον τρίτο Λόγο Έφεσης. Κατ’ επέκταση τα επιχειρήματα αυτά, που αφορούν στη δυνατότητα εκχώρησης της εξουσίας έκδοσης Διαταγμάτων ή Κανονισμών από το Υπουργικό Συμβούλιο στον Υπουργό Υγείας, στη νομιμότητα της έκδοσης τέτοιων Διαταγμάτων ή Κανονισμών από τον Υπουργό Υγείας, στη δυνατότητα δημιουργίας αδικήματος με Κανονισμούς και στην υποχρέωση υποβολής Κανονισμών στη Βουλή των Αντιπροσώπων για έγκριση, δεν θα εξεταστούν ενόψει της απόσυρσης του τρίτου Λόγου Έφεσης. Εκ του περισσού ίσως, αναφέρουμε ότι τα πιο πάνω επιχειρήματα έχουν ήδη εξεταστεί και απορριφθεί στην Βαρνακίδης (πιο πάνω).
Κατά την επίμαχη ημερομηνία διεκπεραίωσης της υπόθεσης, στη βάση μεταγενέστερου Διατάγματος (Κ.Δ.Π. 497/21), η λειτουργία των Δικαστηρίων διέπετο από Οδηγίες του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Θέση του Εφεσείοντος αποτέλεσε ότι με την έκδοση των Οδηγιών από το Ανώτατο Δικαστήριο Κύπρου παραβιάστηκε το κατ’ ελάχιστον όρον δικαίωμα του να υπερασπίζεται τον εαυτό του αυτοπροσώπως που διασφαλίζεται από το Άρθρο 12 του Συντάγματος και του απαγορεύτηκε η πρόσβαση στη δικαιοσύνη που διασφαλίζεται από το Άρθρο 30 του Συντάγματος. Ισχυρίζεται ότι η δίκη με τον τρόπο που έγινε δεν ήταν «ούτε ανοικτή, ούτε δημόσια», οι δε λόγοι δημόσιας υγείας δεν περιλαμβάνονται σε αυτούς για τους οποίους μπορούν να περιοριστούν τα παρεχόμενα από το Άρθρο 30 δικαιώματα.
Έχοντας ως αφετηρία τα λεχθέντα στην Βαρνακίδης (πιο πάνω) προκύπτει ότι ο Υπουργός Υγείας νομιμοποιείτο να εκδώσει Διάταγμα με το οποίο να τίθενται μέτρα «…για τον περιορισμό της εξάπλωσης της ασθένειας του Κορωνοϊου COVID-19, την προστασία της δημόσιας υγείας, αλλά και την αποτροπή πιθανής κατάρρευσης του συστήματος υγείας από τη διασπορά του ιού…». Εξάλλου και ο ίδιος ο συνήγορος του Εφεσείοντος αναγνωρίζει ότι η λήψη κάποιων μέτρων για την αναχαίτιση της διασποράς του κορωνοϊού ήταν αναγκαία.
Στις 8.12.2021, ημερομηνία κατά την οποία ζητήθηκε το «safe pass» από τον Εφεσείοντα για είσοδο του στο Δικαστήριο, βρισκόταν σε ισχύ το περί Λοιμοκαθάρσεως (Καθορισμός Μέτρων για Παρεμπόδιση της Εξάπλωσης του Κορωνοϊού COVID-19) Διάταγμα (Αρ. 44) του 2021, Κ.Δ.Π. 497/21, που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 3.12.2021. Στην παρ. 14 αυτού προβλέπετο ότι η λειτουργία των Δικαστηρίων και των Πρωτοκολλητείων διέπεται από τις κατευθυντήριες οδηγίες που εκδίδονται από το Ανώτατο Δικαστήριο. Η ίδια πρόνοια υπήρχε στο Διάταγμα Αρ. 31 του 2021 που είχε εκδοθεί στις 19.7.2021 (Κ.Δ.Π. 314/21).
Στην υπόθεση Αναφορικά με αίτηση της Bank of Cyprus Public, Πολ. Έφ. 12/2021, ημερ. 6.4.2021, που επίσης αφορούσε σε Οδηγίες που εκδόθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο προς συμμόρφωση με τα Διατάγματα του Υπουργού Υγείας εν καιρώ κορωνοϊού, λέχθηκε ότι η εξουσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου να εκδίδει Οδηγίες προς τον Πρόεδρο και Δικαστές του Επαρχιακού Δικαστηρίου σε σχέση με τη δικαιοδοσία τους προκύπτει από το Άρθρο 22 του περί Δικαστηρίων Νόμου Ν.14/60.
Ασκώντας λοιπόν τη νόμιμη εξουσία του, το Ανώτατο Δικαστήριο εξέδωσε τις Οδηγίες αναφορικά με την είσοδο δικηγόρων και κοινού στους χώρους των Δικαστηρίων, οι οποίες εξακολουθούσαν να ισχύουν στις 8.12.2021, δεδομένου ότι ούτε η παρ. 14 του Διατάγματος Αρ. 31 (Κ.Δ.Π. 314/21) είχε καταργηθεί αλλά ούτε και οι συγκεκριμένες Οδηγίες του Ανωτάτου Δικαστηρίου είχαν ανακληθεί και προέβλεπαν :
«1. Να ζητείται για πρόσωπα ηλικίας 12 ετών και άνω, η προσκόμιση:
(Α) Αρνητικής εργαστηριακής εξέτασης ή εξέτασης ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου για την ασθένεια του COVID-19 με τη δειγματοληψία να έχει πραγματοποιηθεί εντός 72 ωρών, ή
(Β) Πιστοποιητικού εμβολιασμού για την ασθένεια του COVID-19 τουλάχιστον με τη μία δόση και νοουμένου ότι έχει παρέλθει διάστημα τριών εβδομάδων μετά την ημερομηνία εμβολιασμού, ή
(Γ) Αποδεικτικού στοιχείου αποδέσμευσης στις περιπτώσεις προσώπων που νόσησαν από την ασθένεια του COVID -19 και νοουμένου ότι δεν έχει παρέλθει διάστημα έξι μηνών από την ημερομηνία δειγματοληψίας της αρχικής τους θετικής διάγνωσης, ή
(Δ) Του Ψηφιακού Πιστοποιητικού COVID της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU Digital Covid Certificate)».
Επισημαίνουμε, όπως ανέφερε και ο ευπαίδευτος συνήγορος για την Εφεσίβλητη, ότι και στις 28.6.2021, που ο Εφεσείων είχε εμφανιστεί ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου, με ανάλογες Οδηγίες του Ανωτάτου Δικαστηρίου ζητείτο η επίδειξη «Safe Pass». Δεν αμφισβητείται και έτσι εκλαμβάνουμε και εμείς, στη βάση του τεκμηρίου της κανονικότητας, πως η πρόσβαση του εκείνη τη μέρα επετεύχθη νομότυπα.
Όπως λέχθηκε στην Fatsita v. Fatsita a.o. (1988) 1 C.L.R. 210 η διασφάλιση του δικαιώματος πρόσβασης στο Δικαστήριο δεν αποκλείει το δικαίωμα του νομοθέτη να προβλέψει ρύθμιση του εν λόγω δικαιώματος, νοουμένου ότι τέτοια ρύθμιση δεν είναι αυθαίρετη ή παράλογη και δεν επενεργεί ως περιορισμός του δικαιώματος πρόσβασης σε Δικαστήριο (βλ. και Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (2014) 3 Α.Α.Δ. 499).
Όπως αναφέρεται στο σύγγραμμα Law of the European Convention on Human Rights, των Harris, O’Boyle και Warbrick, 5η έκδοση, σελ. 405:
«Restrictions upon the right of access
The right is not an absolute one, Restrictions may be imposed or implied as the right of access ‘by its very nature calls for regulation by the state, which regulation may vary in time and place according to the needs and resources of the community and of individuals’. As indicated in Zubac v Croatia, when imposing restrictions, the state is allowed a ‘certain margin of appreciation’ but any restriction must not be such that ‘the very essence of the right is impaired’. In addition, a restriction must have ‘a legitimate aim’ and comply with the principle of proportionality, so that there is ‘a reasonable relationship of proportionality between the means employed and the aim sought to be achieved».
Η πανδημία του κορωνοϊού έφερε πρωτόγνωρα δεδομένα παγκοσμίως. Όπως περιγράφηκε στην απόφαση του Grand Chamber του ΕΔΔΑ στην Communaute Genevoise D’ Action Syndicale (CGAS) ν. Ελβετίας, Αρ. Αίτ. 21881/20, ημερ. 22.11.2023, έως τις 30.4.2020 περισσότερα από τρία εκατομμύρια κρούσματα μόλυνσης από κορωνοϊό είχαν επιβεβαιωθεί παγκοσμίως, καθώς και σχεδόν 220.000 θάνατοι. Η Κύπρος επηρεάστηκε σε βαθμό που οι ελεύθερες περιοχές είχαν κηρυχθεί ως μολυσμένες δυνάμει του περί Λοιμοκάθαρσης Νόμου, Κεφ. 260. Στο ισχύσαν από 3.12.21 Διάταγμα (Αρ. 44) αναφέρεται ότι στην Κύπρο:
«…από τις 23 Νοεμβρίου μέχρι τις 30 Νοεμβρίου 2021 καταγράφηκαν 3,265 θετικά περιστατικά COVID-19, ενώ ο μέσος όρος των νοσηλευόμενων καθημερινά κυμαίνεται μεταξύ 90 έως 115 ασθενείς την ημέρα και … κατά την πιο πάνω περίοδο καταγράφηκαν 8 θάνατοι ασθενών με τελική αιτία θανάτου την ασθένεια COVID-19, καθώς και … σε διάστημα τριών εβδομάδων ο αριθμός θετικών περιστατικών COVID-19 μεταξύ μαθητών και μαθητριών δημοτικού υπερδιπλασιάστηκε από 123 θετικά περιστατικά την εβδομάδα 30 Οκτωβρίου 2021 έως 5 Νοεμβρίου 2021, σε 427 θετικά περιστατικά την εβδομάδα 23 Νοεμβρίου 2021 έως 30 Νοεμβρίου 2021…».
Υπό το φως αυτών των δεδομένων είναι που πρέπει να τεθεί το ερώτημα κατά πόσον τα μέτρα που λήφθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο «…δεν ήταν αναγκαία σε μία δημοκρατική κοινωνία, αλλά ήταν δυσανάλογα προς τους θεμιτούς επιδιωκόμενους σκοπούς», όπως λέχθηκε στην Βαρνακίδης (πιο πάνω).
Η απάντηση είναι αρνητική. Η αναγκαιότητα της λήψης μέτρων δεν αμφισβητείται όπως καταγράφεται και πιο πάνω. Ούτε και θεωρούμε ότι το σωρευτικό αποτέλεσμα των μέτρων που εξέδωσε το Ανώτατο Δικαστήριο οδηγούσε καθ’ οιονδήποτε τρόπο σε αποστέρηση του δικαιώματος πρόσβασης στα Δικαστήρια και κατ’ επέκταση σε στέρηση του δικαιώματος του Εφεσείοντος να εμφανιστεί αυτοπροσώπως.
Ο Εφεσείων είχε επιλογή να προσκομίσει οποιοδήποτε από τα όσα προβλέπονταν στις Οδηγίες. Δεν υπήρχε οποιαδήποτε υποχρέωση αυτού για εμβολιασμό, αλλά μπορούσε να εξασφαλίσει απλώς το αναγκαίο πιστοποιητικό εξέτασης ανίχνευσης αντιγόνου. Αυτό εξάλλου επέβαλλε και η εξισορρόπηση του δικαιώματος του Εφεσείοντος να εισέλθει στην αίθουσα και να υπερασπιστεί εαυτόν αφενός, με το δικαίωμα των λοιπών παρευρισκομένων να προστατευθούν από τον θανατηφόρο ιό, αφετέρου. Επέλεξε να μην το πράξει και τούτο με πλήρη επίγνωση ότι αυτό θα συνεπήγετο μη εμφάνιση του στην υπόθεση στην οποία κατηγορείτο, παρά τις οδηγίες που είχαν δοθεί να είναι παρών.
Δεν βρίσκουμε, συνεπώς, έρεισμα στα παράπονα του Εφεσείοντος. Το πρωτόδικο Δικαστήριο άσκησε ορθά την εξουσία που του παρέχεται από το Άρθρο 89 του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου, Κεφ. 155 και προχώρησε στην εκδίκαση της υπόθεσης, εν όψει της ηθελημένης και ενσυνείδητης απουσίας του Εφεσείοντος.
Κατ’ επέκταση η Έφεση κρίνεται ανεδαφική και απορρίπτεται.
Χ.Β. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, Δ.
Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.
Ι. ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΟΥ, Δ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο