ΕΦΕΤΕΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ‑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ.: 89/2019)
26 Σεπτεμβρίου 2025
[Δ. ΚΙΤΣΙΟΣ, Μ. ΑΜΠΙΖΑΣ, Μ. ΤΟΥΜΑΖΗ, Δ/ΣΤΕΣ]
TRUST INTERNATIONAL INSURANCE COMPANY CYPRUS LTD,
Εφεσείοντες,
v.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΠΙΤΑΝΗ,
Εφεσιβλήτου.
___________________________
Μ. Κλεάνθους (κα) για Χαβιαράς & Φιλίππου Δ.Ε.Π.Ε, για τους Εφεσείοντες.
Χρ. Δημητριάδης για Κώστας Π. Δημητριάδης Δ.Ε.Π.Ε., για τον Εφεσίβλητο.
ΚΙΤΣΙΟΣ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από την Τουμαζή, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΤΟΥΜΑΖΗ, Δ.: Αντικείμενο της παρούσας έφεσης είναι η απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, ημερομηνίας 31.1.2019, με την οποία επιδικάστηκαν, ως γενικές αποζημιώσεις, €20.000,00 πλέον νόμιμο τόκο από 31.3.2016, και ως ειδικές αποζημιώσεις €1.671,40, ως είχαν συμφωνηθεί, πλέον νόμιμο τόκο από 11.10.2016, υπέρ του εφεσίβλητου και εναντίον των εφεσειόντων, συνεπεία τροχαίου δυστυχήματος που συνέβη στις 31.3.2016, κατά μήκος της Λεωφόρου Κέννεντυ, στη Λευκωσία. Το δυστύχημα συνέβη μεταξύ του οχήματος που οδηγούσε ο εφεσίβλητος και του οχήματος το οποίο οδηγούσε η ασφαλισμένη στους εφεσείοντες, οδηγός (ΜΥ1). Το πρωτόδικο Δικαστήριο, κατέληξε στο εύρημα πως η ΜΥ1 είχε πλήρη ευθύνη για την πρόκληση του δυστυχήματος. Επεδίκασε δε, εναντίον των εφεσειόντων, τα πιο πάνω ποσά αποζημίωσης.
Οι εφεσείοντες καταχώρισαν την υπό κρίση έφεση, προβάλλοντας τους ακόλουθους λόγους έφεσης: ότι το ποσό που επεδίκασε το Δικαστήριο ως γενικές αποζημιώσεις είναι έκδηλα υπερβολικό και/ή εκτός κάθε ορίου λογικής αποζημίωσης, στη βάση των σωματικών βλαβών που υπέστη ο εφεσίβλητος και ότι δεν αποτελεί εύλογη και δίκαιη, υπό τις περιστάσεις, αποζημίωση και ότι θα πρέπει να μειωθεί κατά πολύ (1ος λόγος), ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα απέδωσε αποκλειστική ευθύνη στην ΜΥ1 και εκτίμησε λανθασμένα την ενώπιον του μαρτυρία, μη καταλογίζοντας συντρέχουσα αμέλεια στον εφεσίβλητο, λόγω λανθασμένης αξιολόγησης της μαρτυρίας (2ος λόγος) και τέλος, ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο προέβη σε εσφαλμένη και/ή ανεπαρκή αξιολόγηση της μαρτυρίας και/ή δεν έλαβε υπόψη ουσιώδη στοιχεία της μαρτυρίας και/ή παρερμήνευσε τη μαρτυρία που είχε ενώπιον του και κατέληξε σε συμπεράσματα που δεν προκύπτουν από τα γεγονότα που είχε ενώπιον του (3ος λόγος). Σημειώνεται πως, στο περίγραμμα αγόρευσης των εφεσειόντων, αποσύρθηκαν οι λόγοι έφεσης 2 και 3, οι οποίοι αφορούσαν την ευθύνη και την αξιολόγηση της μαρτυρίας, συνεπώς, παρέμεινε προς εξέταση μόνο ο πρώτος λόγος έφεσης, με τον οποίο αμφισβητείται το ύψος των αποζημιώσεων, ως έκδηλα υπερβολικό.
Ο εφεσίβλητος, στη μαρτυρία του, ανέφερε ότι κατά το δυστύχημα ήταν 39 χρονών. Εργαζόταν ως ιδιωτικός υπάλληλος και ασχολείτο με έντονες αθλητικές δραστηριότητες. Μετά το δυστύχημα, την ίδια μέρα, εξετάστηκε από τον ιατρό Οδυσσέα Αθάνατο (ΜΕ3), λόγω πονοκεφάλων και ζαλάδων οι οποίοι επιδεινώνονταν, μετά από οποιανδήποτε κίνηση του κεφαλιού. Είχε, επίσης, πόνο στον αυχένα, ιδιαίτερα όταν κινούσε το κεφάλι του, στην οσφύ και στο δεξί πόδι, με παραισθησία (μούδιασμα), τόσο στον δεξιό μηρό, όσο και στη δεξιά κνήμη. Μετά από κλινικό και ακτινολογικό έλεγχο, ο ΜΕ3 του χορήγησε αναλγητική και αντιφλεγμονώδη φαρμακευτική θεραπεία, τοποθετήθηκε κολλάρο στον αυχένα του και του δόθηκε άδεια από την εργασία του, αρχικά για περίοδο 2 βδομάδων. Στις 27.4.2016, όταν η παραισθησία στο δεξιό κάτω άκρο έγινε εντονότερη, με αποτέλεσμα το αντανακλαστικό της επιγονατίδας του να επηρεαστεί, επισκέφθηκε εκ νέου τον ΜΕ3. Λόγω των νευρολογικών του συμπτωμάτων μετά το ατύχημα και λόγω παλαιότερου ιστορικού συμπτωμάτων σε σχέση με την οσφύ το 2014, ότε και υπεβλήθη σε μαγνητική τομογραφία (MRI), ημερομηνίας 8.9.2014, υποβλήθηκε σε νέο MRI για να συγκριθούν τα ευρήματα του με το παλαιότερο, ημερομηνίας 8.9.2014. Του συστήθηκε να παραμείνει εκτός εργασίας για άλλες δύο εβδομάδες και συνέχιση της φυσιοθεραπείας. Συνολικά, η αναρρωτική του άδεια ανήλθε στις έξι εβδομάδες και έκανε συνολικά είκοσι φυσιοθεραπείες. Στις 27.7.2016, επισκέφθηκε εκ νέου τον ΜΕ3, ο οποίος τον εξέτασε και εξέδωσε σχετικό ιατρικό πιστοποιητικό, ημερομηνίας 1.8.2016 (Τεκμήριο 1).
Οι φυσιοθεραπείες και η λήψη αγωγής βελτίωσαν την κατάσταση της υγείας του, αλλά, δεν οδήγησαν σε πλήρη αποθεραπεία. Ήταν η θέση του ότι συνέχισε να ταλαιπωρείται από πονοκεφάλους και να δυσκολεύεται με συγκεκριμένες κινήσεις του αυχένα και της οσφύος, συμπτώματα τα οποία γίνονταν εντονότερα μετά από φυσική κόπωση, παρατεταμένη οδήγηση και αλλαγές του καιρού και οδηγούσαν σε κρίσεις άλγους. Στις περιπτώσεις αυτές, έπινε αντιφλεγμονώδη και ξεκουράζετο. Προγενέστερα του δυστυχήματος, ασχολείτο με το τρέξιμο και είχε λάβει μέρος στον μαραθώνιο της Αθήνας το 2012, της Σλοβακίας το 2015 και της Πάφου το 2016, μία βδομάδα πριν από το επίδικο δυστύχημα, δραστηριότητα με την οποία δεν δύναται να ασχοληθεί, μετά τον τραυματισμό του. Ασχολείτο, επίσης, με τον χορό και άλλα σπορ, χόμπι και παιγνίδια. Εξήγησε δε ότι όταν το 2017 εργοδοτήθηκε στη Λεμεσό, λόγω της καθημερινής μετάβασης του με το αυτοκίνητο, είχε πρόβλημα με τη μέση του και έτσι σταμάτησε και αναγκάστηκε να ψάξει για δουλειά, εντός της επαρχίας Λευκωσίας.
Το Δικαστήριο είχε την ευκαιρία να ακούσει τη μαρτυρία ιατρών και από τις δύο πλευρές.
Η ιατρός-ακτινολόγος Ελένη Ηρακλέους (ΜΕ2), κατέθεσε πως συνέκρινε τα ευρήματα της σε σχέση με το MRI ημερομηνίας 12.5.2016 (Τεκμήριο 2) με το προηγούμενο MRI ημερομηνίας 8.9.2014 και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το φρέσκο δισκικό υλικό που παρουσίασε ο εφεσίβλητος στο MRI, ημερομηνίας 12.5.2016, μπορούσε να προκληθεί μόνο από αυξημένη πίεση στο σημείο, μυϊκό στρες ή απότομη κίνηση.
Ο ιατρός ΜΕ3, εξέδωσε ιατρικό πιστοποιητικό (Τεκμήριο 1), ημερομηνίας 1.8.2016, όπου αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
«Ο ανωτέρω ασθενής επεσκέφθη το ιατρείο μου στις 31.3.16 για ιατρική εξέταση και θεραπεία κακώσεων που υπέστη την ίδια μέρα όταν ενεπλάκη σε τροχαίο ατύχημα.
…………………………………………………………………………………………...
Κατά την κλινική μου εξέταση στις 31.3.16 ο ασθενής παρεπονείτο για τα πιο κάτω:
Κεφαλαλγία και ζαλάδες επιδεινούμενα με την κίνηση της κεφαλής.
Άλγος στον αυχένα με αντανάκλαση στην ωμοπλατιαία περιοχή.
Άλγος στην οσφύ με αντανάκλαση στο δεξιό πόδι.
Παραισθησία στον δεξιό μηρό και δεξιά κνήμη.
…………………………………………………………………………………………...
Στον ασθενή συνεστήθη αναλγητική και αντιφλεγμονώδη φαρμακευτική αγωγή και να φέρει κολάρο αυχένα. Του εδόθη άδεια για 2 εβδομάδες και επανεξέταση.
Στις 11.4.16 ο ασθενής επανεξετάσθη και ανέφερε ότι τα συμπτώματα από την οσφύ επιδεινώθηκαν.
Του συνεστήθη ανάπαυση και συνέχιση της φαρμακευτικής αγωγής.
Στις 27.4.16 ο ασθενής ανέπτυξε πιο έντονη παραισθησία στο δεξιό κάτω άκρο και το αντανακλαστικό της επιγονατίδας είχε επηρεαστεί.
Λόγω των νευρολογικών συμπτωμάτων ο ασθενής υπεβλήθη σε Μαγνητική Τομογραφία στις 12.5.16.
Λόγω παλαιότερου ιστορικού συμπτωμάτων από την οσφύ το 2014 και Μαγνητικής Τομογραφίας ημ. 8.9.14 εζητήθη η σύγκριση των ευρημάτων με νέο MRI.
Η έκθεση αναφέρει για το επίπεδο Ο4-5 τα εξής:
«Στο επίπεδο Ο4-5 παρουσιάζει ακόμα δεξιά οπισθοπλάγια προβολή δίσκου με περισσότερη υψηλή τάση στη σημερινή εξέταση που υποδουλώνει την παρουσία περισσότερου φρέσκου δισκικού υλικού που φράσει τον πρόσθιο (epidural) χώρο που προκαλεί πίεση στη δεξιά κατιούσα Ο5 νευρική ρίζα.»
Στον ασθενή συνεστήθη παραμονή κατ’ οίκον και συνέχιση φυσιοθεραπείας.
Παρέμεινε εκτός εργασίας για άλλες 2 εβδομάδες.
Ο ασθενής υπεβλήθη συνολικά σε 20 φυσιοθεραπείες.
Τα συμπτώματα σταδιακά εβελτιώθησαν και κατά την τελευταία ιατρική εξέταση παρουσίασε την πιο κάτω εικόνα.
Ο ασθενής παρέμεινε με αναρρωτική άδεια συνολικά 6 εβδομάδες.
Παρούσα κατάσταση 27.7.16
Η ασθενής παραπονείται για τα πιο κάτω:
Κατά διαστήματα κεφαλαλγία και ζαλάδες
Άλγος στον αυχένα μετά από κούραση, παρατεταμένη οδήγηση και στις αλλαγές του καιρού.
Μερικές φορές αναγκάζεται να φέρει το κολάρο αυχένα για ανακούφιση.
Παρουσιάζει άλγος στη θωρακική μοίρα του σπονδύλου.
Παρουσιάζει άλγος στην οσφύ κατά διαστήματα και μετά από φυσική φόρτιση.
…………………………………………………………………………………………...
Γνώμη
Ο κος Καπιτανής ενεπλάκη σε τροχαίο ατύχημα στις 31.3.16 σαν αποτέλεσμα του οποίου υπέστη ελαφρά εγκεφαλική διάσειση, θλάση αυχένα (whip lash injury) και οσφύος.
Ο ασθενής ταλαιπωρήθηκε σε μεγάλο βαθμό στις πρώτες εβδομάδες με σταδιακή βελτίωση των συμπτωμάτων με την πάροδο του χρόνου.
Η εγκεφαλική διάσειση προκάλεσε τα μεταδιασεισικά συμπτώματα κεφαλαλγίας και ζαλάδας που σταδιακά εβελτιώθησαν. Ο ασθενής εξακολουθεί κατά διαστήματα να έχει τα πιο πάνω συμπτώματα που αναμένεται να υποχωρήσουν με το χρόνο.
Η διάταση του αυχένα (whip lash injury) ήταν το αποτέλεσμα της απότομης κίνησης της κεφαλής ευρισκομένης σε αδράνεια. Τα μαλακά υποστηρικτικά σημεία της περιοχής υπέστησαν θλάση, με αποτέλεσμα να προκαλούν δυσκολία στις κινήσεις του αυχένα. Αναμένεται περαιτέρω βελτίωση των συμπτωμάτων αλλά κατά διαστήματα ο ασθενής θα έχει κρίσεις άλγους και δυσκαμψία μετά από φυσική κόπωση και αλλαγές του καιρού.
Πιθανόν να χρήζει φυσιοθεραπευτικής αγωγής.
Η θλάση στην οσφυϊκή μοίρα του σπονδύλου προκάλεσε στον ασθενή νευρολογική συμπτωματολογία δισκοπάθειας η οποία διαβεβαιώθηκε από την Μαγνητική Τομογραφία ημ. 12.5.16. Τα συμπτώματα του ασθενή εβελτιώθησαν σταδιακά αλλά κρίσεις άλγους και νευρολογικής συμπτωματολογίας είναι πιθανές στο μέλλον.
Λόγω της παρουσίασης δισκικού υλικού στην πορεία της νευρικής ρίζας Ο5 ο ασθενής είναι επιρρεπής για επιδείνωση της ισχιαλγίας και πρέπει να είναι προσεκτικός.
Τονίζεται ότι ο ασθενής προ του ατυχήματος δεν είχε καμία συμπτωματολογία δισκοπάθειας ή οσφυαλγίας και ασχολείτο με έντονες αθλητικές δραστηριότητες (Νοέμβριος 2014 έλαβε μέρος στο Μαραθώνα της Αθήνας, Οκτώβριος 2015 Μαραθώνας Σλοβακίας και Μάρτιος 2016 Μαραθώνας Πάφου).»
Ο ΜΕ3 ανέφερε ότι, μελετώντας το MRI του εφεσίβλητου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε προβολή υλικού, το οποίο πίεζε το νεύρο που, κατά τη θέση του, ήταν απότοκο του δυστυχήματος. Εξήγησε δε ότι από το παλαιότερο MRI ήταν φανερό ότι υπήρχε ρήξη δίσκου, ενώ το δεύτερο MRI έδινε ένδειξη νέου, φρέσκου υλικού, το οποίο ο ίδιος δεν μπορούσε να αποδώσει σε άλλο αίτιο, πέραν του δυστυχήματος. Σε ερώτηση για το πώς επηρεάζετο η ζωή του εφεσίβλητου, κατά την καθημερινότητά του, απάντησε πως η κάκωση που ο εφεσίβλητος υπέστη στην κάτω μοίρα της οσφύος εξακολουθούσε να υπάρχει και εφόσον το πόδι του δεν πήγαινε μέχρι πάνω πλήρως, αυτό σήμαινε ότι υπήρχε μια ευαίσθητη κατάσταση. Με κάθε αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης, η οποία δημιουργείτο, είτε με την επί μακρόν καθιστική στάση, ή το οδήγημα για πολλή ώρα, ή ακόμα και από την άρση μέτριου βάρους, μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της πίεσης στην περιοχή, με απότοκο τις κρίσεις άλγους. Ως ανέφερε ο ΜΕ3 για τον εφεσίβλητο: «…πρέπει να είναι προσεκτικός σε όλες τις δραστηριότητες». Οι αθλητικές δραστηριότητες στις οποίες ο εφεσίβλητος ανέφερε στον ίδιο ότι έκανε, και συγκεκριμένα η μαραθωνοδρομία, δεν θα μπορούσαν να συνεχιστούν, καθότι το νεύρο που είχε επηρεαστεί, πιέζετο με την αύξηση των δραστηριοτήτων και προκαλούσε περισσότερα συμπτώματα. Αντεξεταζόμενος σε ότι αφορούσε το προϋπάρχον πρόβλημα του εφεσίβλητου, ανέφερε ότι είναι σύνηθες για άτομα να έχουν προβολή του δίσκου χωρίς κανένα σύμπτωμα, και πως το γεγονός ότι ο εφεσίβλητος έτρεχε σε μαραθώνιους, πριν το δυστύχημα, ήταν ένα κριτήριο ότι η δισκοπάθεια του ήταν, τότε, ασυμπτωματική.
Ο ιατρός Αχιλλέας Περδίος (ΜΥ2), με εντολή των εφεσειόντων, εξέτασε τον εφεσίβλητο στις 24.5.2017 και εξέδωσε ιατρικό πιστοποιητικό, ημερομηνίας 26.5.2017 (Τεκμήριο 5), όπου ανέφερε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
«Κατά την εξέταση ανέφερε ότι περιοδικά εμφανίζει οσφυϊκό πόνο και δεξιά ισχιαλγία.
Διεπιστώθει οσφυϊκή δυσκαμψία και μέτριου βαθμού περιορισμό των οσφυϊκών κινήσεων.
……………………………………………………………………………………………
Μου παρουσίασε τις πιο κάτω απεικονιστικές εξετάσεις με τα ακόλουθα ευρήματα.
Μαγνητική Τομογραφία ημερομηνία 8/9/2014: Κήλη του 04-5 μεσοσπονδυλίου δίσκου δεξιά με πίεση επί της 05 ρίζας.
Πρόπτωση στο επίπεδο 01-2 και 02-3.
Αφυδάτωση των 01-2, 02-3, 04-5 και 05-11 μεσοσπονδύλιων δίσκων.
Μαγνητική Τομογραφία ημερομηνία 12/5/2016: Όπως και προηγούμενη με επιδείνωση της κήλης 04-5 δεξιά.
Συμπέρασμα: Ο κος Καπιτανής υπέστει θλάση μαλακών μορίων αυχένος και οσφύος κατά τον τραυματισμό του στις 31/3/2016. Η συμπτωματολογία της αυχεναλγίας έχει υποχωρήσει πλήρως.
Ο ασθενής έπασχε και πριν τον τραυματισμό από δισκοπάθεια στα επίπεδα 01-2, 02-3 και 04-5 καθώς και εκφύλιση - αφυδάτωση της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Είναι πιθανόν ο τραυματισμός στις 31/3/2016 να προκάλεσε επιδείνωση της κήλης 04-5 δεξιά.
Όπως αναφέρεται και στην βιβλιογραφία in such cases, the traumatic event is merely the precipitating factor for disc rupture, which was already «an accident waiting to happen».
Είμαι της άποψης ότι ο κος Καπιτανής σύμφωνα με την σημερινή του συμπτωματολογία δεν χρήζει χειρουργικής αντιμετώπισης.»
Ο ΜΥ2, στη μαρτυρία του, εξήγησε πως στο MRI του 2014, ο εφεσίβλητος παρουσίασε κήλη δίσκου και αφυδάτωση και εκφύλιση των μεσοσπονδύλιων δίσκων. Τα ίδια ευρήματα απεικονίζοντο και στη δεύτερη τομογραφία, δηλαδή παρουσιάζοντο εκφυλίσεις, με τη διαφορά ότι η κήλη στο επίπεδο Ο4-5 είχε επιδεινωθεί. Ισχυρίστηκε ότι επιδείνωση μπορούσε να συμβεί και με ένα τραυματισμό, ένα απλό βήξιμο ή φτάρνισμα ή μια απλή κίνηση και ότι αυτά θα μπορούσαν να προκαλέσουν επιδείνωση μιας ήδη προϋπάρχουσας εκφύλισης της κήλης δίσκου. Δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, αν η επιδείνωση προήλθε από τον τραυματισμό ή αν ήταν η φυσιολογική εξέλιξη της ηλιακής εξέλιξης του δίσκου. Επεξήγησε δε ότι όλοι οι δισκοπαθείς πρέπει να αποφεύγουν τις βαριές σωματικές εργασίες.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ως αξιόπιστη και αποδέχτηκε τη μαρτυρία του εφεσίβλητου, σε σχέση με την κατάσταση της υγείας του και πως αυτή επιδεινώθηκε μετά το δυστύχημα, ως επίσης και την ιατρική μαρτυρία των ΜΕ2 και ΜΕ3 και απέρριψε τη μαρτυρία που προσκομίστηκε για τους εφεσείοντες, συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής μαρτυρίας του ΜΥ2.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε, στη συνέχεια, στα ακόλουθα ευρήματα αναφορικά με τις σωματικές βλάβες του εφεσίβλητου:
«Από την ενώπιον του Δικαστηρίου αποδεκτή ιατρική μαρτυρία, καταλήγω στα πιο κάτω ευρήματα σε σχέση με τις σωματικές βλάβες που υπέστηκε ο Ενάγων.
Από το ατύχημα, ο Ενάγων, είχε υποστεί διάστρεμμα αυχένος (whiplash injury), εγκεφαλική διάσειση και θλάση οσφύος. Η εγκεφαλική διάσειση σύμφωνα με τη μαρτυρία του Δρ. Αθάνατου, η οποία έχει γίνει αποδεκτή, προκάλεσε μεταδιασεισικά συμπτώματα, κεφαλαλγίες και ζαλάδες που σταδιακά βελτιώθηκαν. Η διάταση του αυχένα, δημιουργήθηκε όταν υπήρχε θλάση των μαλακών μορίων, με αποτέλεσμα να προκαλούν δυσκολία στις κινήσεις του αυχένα για την οποία ο Ενάγων αναγκάστηκε να φορά κολλάρο ενώ απουσίασε συνολικά για περίοδο 6 εβδομάδων από την εργασία του. Η θλάση στην οσφυϊκή μοίρα του σπονδύλου προκάλεσε νευρολογική συμπτωματολογία δισκοπάθειας, η οποία επιβεβαιώθηκε από τη μαγνητική τομογραφία 12.5.16. Υπάρχει ενώπιον του Δικαστηρίου μαρτυρία ότι ο Ενάγων παρουσίασε προγενέστερα του ατυχήματος εκφυλιστικές αλλοιώσεις και περαιτέρω στο Ο4 – Ο 5, δεξιά κήλη η οποία όμως δεν φανέρωνε συμπτωματολογία και επέτρεπε στον Ενάγοντα να ασχολείται με την μαραθωνοδρομία χωρίς ενοχλήσεις.
Η εν λόγω κήλη επιδεινώθηκε μετά το ατύχημα στις 31.3.16 ενεργοποιώντας την συμπτωματολογία δισκοπάθειας και προκαλώντας πίεση στο νεύρο. Το αποτέλεσμα του τραυματισμού του Ενάγοντα στην οσφυϊκή μοίρα είναι η ύπαρξη κάμψης και δυσφορίας στην ακραία θέση, το σημείο Lasegue έχει απόκλιση 20 μοιρών στη δεξιά πλευρά, δηλαδή είναι θετικό στις 80 μοίρες δεξιά.
Η αλλαγή της κατάστασης της υγείας του είχε ως αποτέλεσμα ο Ενάγων να αναγκάζεται να είναι προσεκτικός ακόμα και στην καθημερινότητα του ενώ αποτελεί αποδεκτό γεγονός ότι η κατάσταση του Ενάγοντα δεν έχει θεραπεία και ο ίδιος κατά διαστήματα έχει κρίσεις άλγους και νευρολογική συμπτωματολογία.»
Το πρωτόδικο Δικαστήριο μνημόνευσε τις αποφάσεις στις οποίες αναφέρθηκαν οι δύο πλευρές στο θέμα των αποζημιώσεων και, στη συνέχεια, ανέφερε τα ακόλουθα:
«Θεωρώ ότι η παρούσα διακρίνεται από όλες ενόψει των συμπτωμάτων που παρουσίασε ο Ενάγων μετά το ατύχημα, της επιδείνωσης της κατάστασης που προϋπήρχε στην οσφύ αλλά ήταν ασυμπτωματική, της συνολικής ταλαιπωρίας που υπέστη και των μονίμων εξάρσεων και κρίσεων άλγους που θα έχει για το υπόλοιπο της ζωής του κατά την αλλαγή των καιρικών συνθηκών.
Η υπόθεση Αριστείδου -ν- Παυλίδου (1999) 1(Γ) Α.Α.Δ. 2153 μπορεί να αποτελέσει κατά την κρίση μου καλύτερη καθοδήγηση στην παρούσα, αφού αφορά τραυματισμό στη οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Ο τραυματισμός επιδείνωσε προϋπάρχουσα δισκοπάθεια και επέφερε κήλη του μεσοσπονδύλιου δίσκου μεταξύ του 0.4-0.5. Έγινε εγχείρηση και ο δίσκος αφαιρέθηκε. Είχε πρωτόδικα επιδικαστεί ποσό €8.543,01 (£5.000). Η απόφαση δεν εμπεριέχει τη θέση του Εφετείου αναφορικά με το ποια θα ήταν η ορθή και δίκαιη αποζημίωση, όπως ρητά καταγράφεται στην απόφαση, αφού το ζήτημα δεν εγειρόταν με την έφεση.
Έχοντας υπόψη τη συνολική εικόνα των βλαβών του Ενάγοντα ηλικίας 39 ετών κατά το χρόνο του τραυματισμού του και κατευθυνόμενη από την πιο πάνω απόφαση του Εφετείου, η διαφορά που προκύπτει με την οποία είναι το εύρος της προϋπάρχουσας κατάστασης του Ενάγοντα, που στην προκειμένη ήταν ασυμπτωματική αλλά και το γεγονός ότι ο Ενάγων στην παρούσα δεν χειρουργήθηκε, και συνεκτιμώντας τον πόνο και την ταλαιπωρία που ο Ενάγων υπέστηκε χωρίς να παραγνωρίζω την αλλαγή στον τρόπο ζωής του, αφού πλέον δεν μπορεί να ασχολείται με την μαραθωνοδρομία και με βάση την ενώπιων του Δικαστηρίου μαρτυρία θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός 
ακόμα και στην καθημερινότητα του συνυπολογίζοντας και τους υπόλοιπους τραυματισμούς του Ενάγοντα κατέληξα πως το ορθό και δίκαιο ποσό αποζημιώσεων για τον Ενάγοντα είναι αυτό των €20.000.»
Η κρίση του πρωτόδικου Δικαστηρίου, αναφορικά με την αξιοπιστία των ιατρών που κατέθεσαν στη δίκη, δεν αποτελεί αντικείμενο του εναπομείναντος, προς εξέταση, πρώτου λόγου έφεσης. Ως εκ τούτου, τα ευρήματα του Δικαστηρίου, στη βάση της κρίσης της αξιοπιστίας των ιατρών, παρέμειναν αδιαμφισβήτητα.
Το μόνο θέμα προς εξέταση, το οποίο προσβάλλεται με τον πρώτο λόγο έφεσης που ήγειραν οι εφεσείοντες, είναι το έκδηλα υπερβολικό, κατά τους ίδιους, επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων. Οι εφεσείοντες, στην αιτιολογία του πρώτου λόγου έφεσης, προέβαλαν πως το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα άντλησε καθοδήγηση από την απόφαση Αριστείδου v. Παυλίδου (1999) 1(Γ) 2153, αφού η εν λόγω απόφαση αφορούσε διαφορετικούς τραυματισμούς και/ή διαφορετικά δεδομένα και/ή πολύ πιο σοβαρούς τραυματισμούς, αλλά και μικρότερο ποσό αποζημίωσης. Σύμφωνα με τους εφεσείοντες, το ποσό των €20.000,00 στο οποίο κατέληξε το πρωτόδικο Δικαστήριο, στην εκκαλούμενη απόφαση, ήταν αυθαίρετο και/ή αναιτιολόγητο και/ή δεν καθορίζεται με σαφήνεια το σκεπτικό του Δικαστηρίου το οποίο οδήγησε στην επιδίκαση του ποσού αυτού. Περαιτέρω, προβάλλεται πως το Δικαστήριο υπερεκτίμησε τους τραυματισμούς του εφεσίβλητου. Στο περίγραμμα αγόρευσης τους, οι ευπαίδευτοι δικηγόροι των εφεσειόντων εισηγήθηκαν πως το επιδικασθέν ποσό αποζημίωσης θα πρέπει να μειωθεί στο ποσό των €8.000,00. Αντιθέτως, ο ευπαίδευτος δικηγόρος του εφεσίβλητου προέβαλε πως το επιδικασθέν ποσό αποζημίωσης ύψους €20.000,00 είναι εντός των αποδεκτών πλαισίων και σύμφωνο με τη νομολογία.
Έχει καθιερωθεί από τη νομολογία πως το Εφετείο δεν επεμβαίνει στη διακριτική ευχέρεια του πρωτόδικου Δικαστηρίου να καθορίζει το ύψος των αποζημιώσεων, εκτός αν η αποζημίωση που δόθηκε βασίστηκε σε λανθασμένες νομικές αρχές, ή είναι τόσο έκδηλα υπερβολική ή έκδηλα ανεπαρκής.
Όπως επανατονίστηκε στην Βενιαμίν ν. Μιχαήλ, Πολιτική Έφεση Αρ. 335/2016, ημερομηνίας 20.2.2025:
«Όπως έχει επανειλημμένα τονιστεί στη νομολογία, ο υπολογισμός των αποζημιώσεων συνιστά πρωταρχικό καθήκον του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Το Εφετείο δεν επεμβαίνει στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου όσον αφορά τις αποζημιώσεις, εκτός στην περίπτωση όπου πεισθεί ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο ενήργησε στη βάση λανθασμένων νομικών αρχών ή το ποσό των αποζημιώσεων είναι έκδηλα υπερβολικό ή έκδηλα ανεπαρκές, ούτως ώστε να καθίσταται εντελώς λανθασμένος ο υπολογισμός των αποζημιώσεων, στις οποίες δικαιούται ο Ενάγων (βλ. Ioannou v. Howard (1966) 1 C.L.R. 45, Φοινικαρίδης κ.ά. ν. Γεωργίου κ.ά. (1991) 1 Α.Α.Δ. 475 και Ζένιου ν. Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, Πολιτική Έφεση Αρ. 356/2012, ημερ. 7/11/2018, ECLI:CY:AD:2018:A482, ECLI:CY:AD:2018:A482). Το Εφετείο δεν επεμβαίνει ούτε και στην περίπτωση διαφωνίας του ως προς το ύψος του ποσού που επιδικάσθηκε κρίνοντας τούτο ως πρωτόδικο Δικαστήριο (βλ. Constantinou v. Evlambiou (1982) 1 C.L.R. 824 και Αποστολίδης ν. Ζουλή (2001) 1 Α.Α.Δ. 1695). Δεν είναι αρκετό να υπάρχει διαφορά γνώμης ή εκτίμησης. Για να επέμβει το Εφετείο η πλάστιγγα θα πρέπει να κλίνει βαριά κατά του ποσού που αμφισβητείται, είτε λόγω υπερβολής, είτε λόγω ανεπάρκειας».
Ως έχει, επίσης, νομολογηθεί, οι προηγούμενες αποφάσεις αναφορικά με τις αποζημιώσεις αποτελούν μόνο καθοδήγηση και δεν δεσμεύουν το Δικαστήριο, καθότι κάθε υπόθεση κρίνεται με βάση τα δικά της δεδομένα (Βλ. Ανδρέου v. Iacovou Brothers (Constructions) Ltd και άλλοι (2014) 1 Α.Α.Δ. 2851, Αλεξάνδρου ν. Κωνσταντίνου, Πολιτική Έφεση Αρ. 379/2019, σχ. με Πολιτική Έφεση Αρ. 380/2019, ημερομηνίας 15.9.2025).
Το πρωτόδικο Δικαστήριο επεσήμανε ότι ο σκοπός της επιδίκασης των αποζημιώσεων είναι να αποδοθεί δικαιοσύνη για την απώλεια, τη ζημιά, τη βλάβη, τον πόνο και την ταλαιπωρία που ο ενάγων υπέστη, χωρίς να εναποτίθεται υπέρμετρο βάρος στον αδικοπραγούντα (βλ. Ζένιου ν. Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, Πολιτική Έφεση Αρ. 356/2012, ημερομηνίας 7.11.2018, ECLI:CY:AD:2018:A482). Τόνισε, επίσης, τη σημασία που δίνεται στον ανθρώπινο πόνο και στη δυσχέρεια που προκαλεί ο τραυματισμός για σκοπούς υπολογισμού των αποζημιώσεων και στο ότι «η γενική τάση είναι να αυξάνεται το ποσό των αποζημιώσεων, σε μια προσπάθεια πιο δίκαιης αποτίμησης του πόνου, λαμβανομένης υπόψη της συνεχούς μείωσης της αξίας του χρήματος».
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, για τον καθορισμό των αποζημιώσεων, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, βασίστηκε στην απόφαση Αριστείδου v. Παυλίδου (ανωτέρω), στην οποία η εφεσίβλητη τραυματίστηκε σε τροχαίο το 1992 και διαπιστώθηκε ότι είχε υποστεί κήλη του μεσοσπονδύλιου δίσκου μεταξύ του 4ου και 5ου οσφυϊκού σπονδύλου, με αποτέλεσμα να παραλύσουν τα κάτω άκρα και να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση του δίσκου. Η εφεσίβλητη είχε υποστεί, το 1989, άλλο τραυματισμό στη σπονδυλική στήλη. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, βασιζόμενο στην αρχή ότι ο αδικοπραγών ευθύνεται και για την επιδείνωση προϋπάρχουσας κατάστασης, αφού βρίσκει το θύμα του όπως είναι, επιδίκασε υπό μορφή αποζημιώσεων, το ποσό των £5.000,00 (€8.543,00). Το Ανώτατο Δικαστήριο δέχθηκε το εύρημα του Δικαστηρίου ότι, ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης, η εφεσίβλητη υπέστη τη συγκεκριμένη κάκωση στη σπονδυλική στήλη και επεξήγησε πως ακόμα και αν η δισκοπάθεια που εκδηλώθηκε μετά το ατύχημα είχε τις ρίζες της στον προηγούμενο τραυματισμό, ισχύει η πιο πάνω νομική αρχή. Το Ανώτατο Δικαστήριο διευκρίνισε, επίσης, πως δεν εξέτασε κατά πόσο το ποσό που επιδικάστηκε ήταν δίκαιο υπό τις περιστάσεις, γιατί το ύψος του δεν αμφισβητήθηκε κατ’ έφεση.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, στην εκκαλούμενη απόφαση, παρόλο που επεσήμανε ότι το Ανώτατο Δικαστήριο στην Αριστείδου ν. Παυλίδου (ανωτέρω), δεν εξέτασε το κατά πόσο το ποσό των £5.000,00 που επιδικάστηκε ήταν δίκαιο, εφόσον δεν εφεσιβλήθηκε, εντούτοις «κατευθύνθηκε» όπως ανέφερε, «από την πιο πάνω απόφαση του Εφετείου». Η αναφορά αυτή του Δικαστηρίου δεν ήταν ορθή, εφόσον το ύψος των αποζημιώσεων δεν απασχόλησε το Ανώτατο Δικαστήριο. Εν πάση περιπτώσει, τα περιστατικά της πιο πάνω υπόθεσης ήταν σοβαρότερα, γεγονός που αναγνώρισε το πρωτόδικο Δικαστήριο, παρά ταύτα, όμως, τη θεώρησε καθοδηγητική.
Οι εφεσείοντες, μέσω των δικηγόρων τους, μας παρέπεμψαν στην Καλλή ν. Αγάθωνος, Πολιτική Έφεση Αρ. 327/2012, ημερομηνίας 25.9.2019, ECLI:CY:AD:2019:A389 όπου η μαγνητική τομογραφία που έγινε μετά το δυστύχημα, παρουσίαζε δεξιά κήλη του Ο5-Ι1 μεσοσπονδυλίου δίσκου, με μετατόπιση προς τα κάτω και πίεση επί της Ι1 ρίζας και ελαφρά κεντρική προβολή του Ο4-5 μεσοσπονδύλιου δίσκου, με σημεία αφυδάτωσης και των δύο δίσκων και εκφυλιστικές αλλοιώσεις. Ο εφεσείοντας παρουσίαζε ισχιαλγία, οσφυαλγία και δυσχέρεια στην κάμψη. Το Ανώτατο Δικαστήριο αύξησε τις γενικές αποζημιώσεις από €4.000,00 σε €10.000,00.
Οι εφεσείοντες μας παρέπεμψαν επίσης στην Χριστοφίνης ν. Φραντζή, Πολιτική Έφεση Αρ. 328/2011, ημερομηνίας 31.5.2017, ECLI:CY:AD:2017:A202, όπου το Ανώτατο Δικαστήριο ανέτρεψε πρωτόδικη απόφαση με την οποία επιδικάστηκε ποσό €10.000,00 για διάστρεμμα αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και μούδιασμα των άκρων, θλάση πρόσθιου θωρακικού τοιχώματος και μώλωπες στην περιοχή του στέρνου, μειώνοντας το ποσό των αποζημιώσεων σε €7.000,00.
Είναι εισήγηση των δικηγόρων των εφεσειόντων πως αφ’ ης στιγμής στην Καλλή ν. Αγάθωνος (ανωτέρω) και στην Χριστοφίνης ν. Φραντζή (ανωτέρω), για της ίδιας φύσης τραυματισμούς με την υπό κρίση υπόθεση, το Ανώτατο Δικαστήριο επενέβη, στη μεν πρώτη για να αυξήσει τις αποζημιώσεις από €4.000,00 σε €10.000,00 και στη δεύτερη για να τις περιορίσει από €10.000,00 σε €7.000,00, δεν μπορεί η εκκαλούμενη απόφαση να επιφέρει αποζημιώσεις πέραν των €10.000,00.
Η εισήγηση των δικηγόρων των εφεσειόντων ότι το επιδικασθέν ποσό αποζημιώσεων των €20.000,00 θα πρέπει να μειωθεί, μας βρίσκει σύμφωνους. Δεν παραγνωρίζουμε τα συμπτώματα που παρουσίασε ο εφεσίβλητος μετά το δυστύχημα και την επιδείνωση της κατάστασης που προϋπήρχε στην οσφύ, τον πόνο και την ταλαιπωρία που υπέστη και το ότι θα έχει σήμερα, ως κατάλοιπα, κρίσεις άλγους κατά το υπόλοιπο της ζωής του. Όμως αυτές οι κρίσεις άλγους παρουσιάζονται με την οδήγηση για πολλές ώρες, την επί μακράν καθιστική στάση, την άρση βάρους και την αλλαγή του καιρού, δεν είναι δηλαδή συνεχείς. Η μη δυνατότητα συμμετοχής σε μαραθώνιους δεν μπορεί να λεχθεί ότι επηρεάζει την καθημερινότητα του, λαμβάνουμε όμως υπόψη μας ότι είναι κάτι που στερείται μέχρι σήμερα και θα στερείται στο μέλλον. Σημειώνουμε, επίσης, ότι ο εφεσίβλητος επέστρεψε κανονικά στην εργασία του μετά από έξι εβδομάδες ανάπαυσης. Με αυτά τα δεδομένα, κρίνουμε ότι το ποσό των €20.000,00, ως γενικές αποζημιώσεις, είναι υπερβολικό και γι’ αυτό δικαιολογείται η παρέμβαση μας.
Κρίνουμε ότι το ποσό των €15.000,00 είναι δίκαιο και εύλογο, ως γενικές αποζημιώσεις, για τον πόνο και την ταλαιπωρία που ο εφεσίβλητος υπέστη και εξακολουθεί να υφίσταται, εξαιτίας του ατυχήματος.
Συνεπώς, ο πρώτος και μοναδικός λόγος έφεσης προς εξέταση επιτυγχάνει και το ποσό των €20.000,00, ως γενικές αποζημιώσεις, αντικαθίσταται με το ποσό των €15.000,00. Κατά τα λοιπά, η απόφαση παραμένει ως έχει.
Οι λόγοι έφεσης 2 και 3 απορρίπτονται ως αποσυρθέντες.
Επιδικάζονται έξοδα €2.500,00 πλέον Φ.Π.Α., εάν υπάρχει, υπέρ των εφεσειόντων και εναντίον του εφεσίβλητου.
Δ. ΚΙΤΣΙΟΣ, Δ.
Μ. ΑΜΠΙΖΑΣ, Δ.
Μ. ΤΟΥΜΑΖΗ, Δ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο