ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 180/2017)
7 Απριλίου, 2025
[ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, ΕΦΡΑΙΜ, Δ/στές]
ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΙΔΗΣ,
Εφεσείων
ν.
ΙΩΑΝΝΗ ΠΥΡΚΩΤΗ (ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ) ΛΤΔ
Εφεσίβλητης
_________________________
Μ. Αναστασίου για Ευαγόρας Αναστασίου και Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε., για τον Εφεσείοντα.
Θ. Κορφιώτης για Κούσιος Κορφιώτης Παπαχαραλάμπους Δ.Ε.Π.Ε., για την Εφεσίβλητη.
_________________________
ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.: Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη και θα δοθεί από τον Ιωαννίδη, Δ.
_________________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Δ.: Ο εφεσείων με αγωγή που καταχώρισε στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού, αξίωσε εναντίον της εφεσίβλητης, η οποία τον εργοδοτούσε ως εργάτη, αποζημιώσεις συνεπεία δυστυχήματος που υπέστη στις 24.3.2008, καθ΄ ον χρόνο αυτός εκτελούσε καθήκοντα που του είχαν ανατεθεί από αυτήν. Για τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες έλαβε χώρα το δυστύχημα, θα παραθέσουμε αυτολεξεί τα όσα ο εφεσείων είχε δικογραφήσει:
«4. Κατά ή περί την 24/3/08 και ενώ ο Ενάγοντας κατόπιν οδηγιών των Εναγομένων και/ή των αντιπροσώπων των και/ή των υπηρετών των χειριζόταν μηχάνημα κοπής ασφάλτου σε δρόμο του χωριού Βάσας της Επαρχίας Λεμεσού και ενώ το σταμάτησε τραβώντας και το ειδικό φρένο αυτού με σκοπό όπως τοποθετήσει νερό εντός της μηχανής του ως προβλέπεται από τη χρήση του, το εν λόγω μηχάνημα ένεκα της ανωφέρειας του δρόμου και της δημιουργούμενης από την χρήση αυτού λάσπης, κινήθηκε προς τα πίσω με αποτέλεσμα ο Ενάγοντας στην προσπάθεια του όπως συγκρατήσει αυτό, να γλιστρήσει και να πέσει στο δρόμο κάτω από το μηχάνημα και να υποστεί σοβαρές σωματικές βλάβες, ειδικές ζημιές, απώλειες και έξοδα.»
Ο εφεσείων καταλόγισε ευθύνη στην εφεσίβλητη αφού θεωρούσε πως το δυστύχημα οφειλόταν στην αποκλειστική αμέλεια της και/ή στην παράβαση των εκ του Νόμου και Κανονισμών απορρεόντων καθηκόντων της. Στο δικόγραφο του είχε παραθέσει αρκετές λεπτομέρειες σε σχέση με τα πιο πάνω, δεκατέσσερις τον αριθμό. Ήταν, μεταξύ άλλων, η δικογραφημένη θέση του πως:
«στ) Οι Εναγόμενοι ενώ γνώριζαν για τον ελλοχεύοντα κίνδυνο επέτρεψαν και/ή έδωσαν οδηγίες στον ενάγοντα να χρησιμοποιήσει τη μηχανή ήτοι δίσκο κοπής ασφάλτου μόνος του, ενώ γνώριζαν και/ή όφειλαν να γνωρίζουν ότι για την εν λόγω μηχανή χρειάζονται τουλάχιστο δύο εργάτες ένας για τον χειρισμό της μηχανής και ο άλλος να γεμίζει το ντεπόζιτο της με νερό».
Το δικόγραφο Yπεράσπισης ήταν ιδιαίτερα λακωνικό. Ουσιαστικά αυτό που η εφεσίβλητη είχε παραδεχθεί ήταν ότι στις 24.3.2008 εργοδοτούσε τον εφεσείοντα «ως εργάτη σε δρόμο του χωρίου Βάσα στη Λεμεσό», και τίποτε άλλο. Σε σχέση με το κατ΄ ισχυρισμόν δυστύχημα, φαίνεται να μην παραδέχθηκε πως έλαβε χώρα τέτοιο, αφού στο δικόγραφο της είχε απλώς αναφέρει πως στις 24.3.2008 ο εφεσείων «ισχυρίστηκε ότι είχε ατύχημα κατά τον χρόνο της εργοδότησης του». Άνευ βλάβης της πιο πάνω θέσης της, είχε δικογραφήσει πως «ο τυχόν τραυματισμός του Ενάγοντος, οφείλετο στην αμέλεια και/ή συντρέχουσα αμέλεια και/ή σε λόγους που οφείλοντο αποκλειστικά στον ίδιο». Ακολουθούν τέσσερεις λεπτομέρειες αμέλειας και/ή συντρέχουσας αμέλειας, οι οποίες ουσιαστικά επικεντρώνονται στη γενική και αόριστη θέση ότι ο εφεσείων ενήργησε απρόσεκτα και αδιαφόρησε για την ασφάλεια του.
Πριν από την ακροαματική διαδικασία της αγωγής, συμφωνήθηκαν οι αποζημιώσεις, οι οποίες καθορίστηκαν στο ποσό των €21.500 επί πλήρους ευθύνης. Έτσι η ακροαματική διαδικασία που ακολούθησε επικεντρώθηκε στο θέμα της ευθύνης. Ενώπιον μας συμφωνήθηκε ότι το ποσό αυτό, σε περίπτωση που ήθελε εκδοθεί απόφαση προς όφελος του εφεσείοντα, θα φέρει νόμιμο τόκο από τις 4.11.2016.
Ο εφεσείων ήταν ο πρώτος μάρτυρας, ενώ είχε καλέσει ως μάρτυρα και τον κ. Γιώργο Προκοπίου, Επιθεωρητή Εργασίας Πρώτης Τάξεως. Εκ μέρους της εφεσίβλητης είχε καταθέσει ως πρώτος μάρτυρας ο κ. Μιχαήλ Ανδρέου, Ασφαλιστικός Πράκτορας και ως δεύτερος μάρτυρας ο κ. Ιωάννης Πυρκώτης, Διευθυντής αυτής.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέθεσε και αξιολόγησε τη μαρτυρία που είχε τεθεί ενώπιον του. Για τον εφεσείοντα σημείωσε πως αυτός «σε γενικές γραμμές μου προξένησε καλή εντύπωση», για να προσθέσει πως «η θέση του για το πώς έγινε το ατύχημα, η οποία ήταν και η πεμπτουσία της μαρτυρίας του, αν και αμφισβητήθηκε έντονα στην αντεξέταση, κρίνω ότι δεν κατέρρευσε». Ωστόσο, σημείωσε πως «παρά την εν γένει αξιοπιστία του η μαρτυρία του ελέγχεται σε τρία σημεία». Θα αρκεστούμε να παραθέσουμε αυτολεξεί τα όσα κατέγραψε σε σχέση με το δεύτερο σημείο. «Το δεύτερο σημείο αφορά την αναφορά του σε σχέση με την ανωφέρεια του δρόμου η οποία δεν εξηγήθηκε σαφώς από τον ενάγοντα. Συγκεκριμένα δεν παρουσίασε καλή εικόνα του μεγέθους κλίσης της ανωφέρειας του δρόμου με αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνει αντιληπτό πως ακριβώς «έγειρε» το μηχάνημα. Δηλαδή αποδέχομαι ότι το μηχάνημα έγειρε ως ο ενάγοντας ισχυρίστηκε αλλά όχι ότι έγειρε ένεκα της ανωφέρειας του δρόμου.» Με δεδομένο ότι δεν αμφισβητείται από την εφεσίβλητη η μαρτυρία του εφεσείοντα σε σχέση με τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες αυτός τραυματίστηκε, δεν χρειάζεται να σχολιάσουμε την πιο πάνω προσέγγιση του πρωτόδικου Δικαστηρίου.
Αποδεκτή έκανε και τη μαρτυρία του Επιθεωρητή Εργασίας (Μ.Ε.2). Για τη μαρτυρία του Ασφαλιστικού Πράκτορα (Μ.Υ.1), σημείωσε πως αυτός του έκανε καλή εντύπωση και πως αποδέχεται τη μαρτυρία του «σε ό,τι αφορά τη διαδικασία που έκανε για να κοινοποιήσει το αίτημα του ενάγοντα στην Ασφάλεια των εναγομένων». Για τη μαρτυρία του Διευθυντή της εφεσίβλητης (Μ.Υ.2) σημείωσε πως αυτή «ελέγχεται σε ένα σημείο, αυτό της χρήσης του μηχανήματος σε κατωφέρεια και σε ότι αφορά τις αναφορές του επί του σημείου τούτου οι θέσεις του δεν γίνονται αποδεκτές στο βαθμό που αυτές διαφέρουν από τις θέσεις του Μ.Ε.2. Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η θέση του αυτή ότι το μηχάνημα κοπής χρησιμοποιείται μόνο σε κατωφέρεια. Με αυτή την επισήμανση αποδέχομαι τη μαρτυρία του Μ.Υ.2».
Στη βάση της μαρτυρίας που απεδέχθη, το πρωτόδικο Δικαστήριο διαπίστωσε τα ακόλουθα σε σχέση με τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες ο εφεσείων τραυματίστηκε καθ΄ ον χρόνο εκτελούσε εργασία που του είχε ανατεθεί από την εφεσίβλητη:
«Ο ενάγοντας - εργάτης στο επάγγελμα και ηλικίας σχεδόν 27 ετών κατά τον ουσιώδη χρόνο, βρισκόταν στην εργοδοσία της εναγόμενης εταιρείας, η οποία ασχολείται με οικοδομικές και κατασκευαστικές εργασίες. Στα πλαίσια των καθηκόντων του, ο ενάγοντας, στις 24/3/2008, εκτελούσε εργασίες σε δρόμο στο χωριό Βασα της Λεμεσού. Την εν λόγω ημέρα δεν είχε πάρει οδηγίες για την εργασία του αφού είχαν δοθεί από την προηγούμενη μέρα. Οι εργασίες που του ανατέθηκαν ήταν να ολοκληρώσει το κόψιμο της ασφάλτου, που είχε μείνει ημιτελές από προηγούμενη εργάσιμη μέρα αλλά και κάμει τα μπετά ενός φρεατίου. Ο ενάγοντας ήταν έμπειρος στην χρήση του μηχανήματος κοπής ασφάλτου. Ενώ εκτελούσε την εργασία κοπής ασφάλτου με το ειδικό μηχάνημα, σταμάτησε την χρήση του για να τοποθετήσει νερό στην μηχανή, κάτι που ήταν αναγκαίο και επιβεβλημένο για την χρήση του. Για να το ακινητοποιήσει έθεσε σε λειτουργία το ειδικό φρένο του μηχανήματος. Αμέσως μετά που έθεσε το φρένο σε λειτουργία, το μηχάνημα έγειρε προς τα πίσω και στην προσπάθεια του να το συγκρατήσει γλίστρησε και έπεσε στο δρόμο, κάτω από το μηχάνημα με αποτέλεσμα να τραυματιστεί. Ως αποτέλεσμα της πτώσης, ο ενάγοντας κτύπησε και υπέστηκε κάταγμα μετακαρπιαίου οστού στο αριστερό του χέρι.»
Με δεδομένο ότι η αξίωση φαίνεται να προωθήθηκε κατ΄ επίκληση του αστικού αδικήματος της αμέλειας, το πρωτόδικο Δικαστήριο αναφέρθηκε σε αυτό και στο καθήκον του εργοδότη να διατηρεί ασφαλές σύστημα εργασίας, παραπέμποντας, μεταξύ άλλων, στις υποθέσεις Ανάγνου ν. Alco Filters (Cyprus) Ltd (2002) 1(Β) A.A.Δ. 918 και Αλεξάνδρου ν. Θ. Κυριάκου & Υιοί Λτδ (1997) 1(Α) Α.Α.Δ. 506.
Αναφορά έκανε και στην αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της αμέλειας και του τραυματισμού, με παραπομπή στη Ράλλης Μακρίδης και Υιοί Λτδ ν. Λουκά (2003) 1(Α) Α.Α.Δ. 447, για να σημειώσει πως:
«Στην περίπτωση που εξετάζουμε, δεν έχει αποδειχθεί, και συμφωνώ με την θέση του κ. Κορφιώτη επί τούτου, η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του τραυματισμού του ενάγοντα και της αμέλειας ή της παράβασης του νόμιμου καθήκοντος των εναγόμενων. Έχω ήδη αποδεχτεί ότι ο τραυματισμός του ενάγοντα έγινε με τον τρόπο που τον περιέγραψε με την επισήμανση του θέματος της ανωφέρειας του δρόμου, δεν έχω όμως διαπιστώσει πως οφείλεται στους εναγόμενους.»
Το θέμα της αιτιώδους συνάφειας, δεν εξετάζεται γενικά και αφηρημένα αλλά με αναφορά σε συγκεκριμένη παράλειψη. Εν προκειμένω, το πρωτόδικο Δικαστήριο φαίνεται να καταλήγει πως η εφεσίβλητη υπήρξε αμελής αφού στη συνέχεια σημείωσε πως «Ο ενάγοντας απέτυχε να αποδείξει ότι η αμέλεια των εναγομένων να τον συνοδεύσει δεύτερος εργάτης επέφερε το ζημιογόνο γι΄ αυτόν αποτέλεσμα ….».
Ο εφεσείων, τη μαρτυρία του οποίου το πρωτόδικο Δικαστήριο απεδέχθη, είχε αναφέρει τα ακόλουθα, αντεξεταζόμενος, σε σχέση με την παράλειψη της εφεσίβλητης να υπάρχει και δεύτερο άτομο κατά τη χρήση του συγκεκριμένου μηχανήματος:
«Ε. Κάθε πόση ώρα αυτό το μηχάνημα θέλει ανεφοδιασμό με νερό;
Α. Εγώ δεν ξέρω. Όταν τελείωνε το νερό τότε γεμίζαμε ξανά.
Ε. Αυτό γινόταν κάθε λεπτό ή κάθε 5-10 λεπτά;
Α. Μπορεί να ήταν κάθε 10 λεπτά. Μπορεί κάθε 15 λεπτά.
Ε. Στις άλλες περιπτώσεις που το χρησιμοποίησες υπήρχε και δεύτερος υπάλληλος μαζί σου;
Α. Ναι, υπήρχε. Με βοηθούσε. Δύο άτομα, εμείς που κόβαμε. Πρέπει να είναι δύο άτομα.
Ε. Τι πρέπει να κάνει ο ένας και τι πρέπει να κάνει ο άλλος;
Α. Ο ένας κόβει με τη μηχανή και ο άλλος φέρνει το νερό. Όταν είναι ανηφόρα βοηθά ο δεύτερος για να την σπρώξουμε.
[…]
Ε. Γιατί να μην ξεκινήσεις από την πλευρά που θα είχες υπέρ του το κατήφορο;
Α. Αυτός μου είπε κόψε. Αυτός μου είπε ξεκίνα απ΄ εδώ.
Δικαστήριο: Όταν λέτε αυτός, σε ποιο αναφέρεστε;
Α. Στο αφεντικό μου. Γιαννάκης Πυρκώτης.
Ε. Εσύ ήξερες ότι αυτό δεν είναι ούτε εύκολο ούτε λογικό;
Α. Εγώ το πρωί όταν πήγαμε σε εκείνο το σημείο όταν μου είπε πήγαινε να κόψεις σε αυτό το σημείο του είπα είναι μαζί μου ο Αντρέας ο βοηθός ο οποίος εργάζετο όπως και εγώ. Για να πάμε μαζί να κόψουμε την άσφαλτο διότι υπάρχει ανηφόρα. Αυτός μου είπε ότι ο Αντρέας να ετοιμάσει τα μπετά. Και μου είπε πήγαινε μόνος σου να κόψεις.
[…]
Α. Αυτός μου είπε ξεκίνα απ΄ εδώ και πήγαινε εκεί, όταν εκφράζαμε την άποψη μας δεν μας άφηνε. Αυτός έλεγε ότι πρέπει έτσι να γίνει και όταν εμείς κάτι λέγαμε δεν μας άκουγε. Αυτός ήταν το αφεντικό.»
Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την αγωγή αφού έκρινε πως ο εφεσείων δεν απέδειξε την αιτιώδη συνάφεια. Όπως χαρακτηριστικά κατέγραψε «ο ενάγοντας απέτυχε να αποδείξει ότι η αμέλεια των εναγόμενων να τον συνοδεύσει δεύτερος εργάτης επέφερε το ζημιογόνο γι΄ αυτόν αποτέλεσμα και επιπλέον απέτυχε να αποδείξει την επικινδυνότητα της ανατεθείσας σε αυτόν εργασίας, αφού δεν προσκόμισε, ως όφειλε έχοντας το βάρος απόδειξης στους ώμους του, μαρτυρία σε σχέση με την κλίση της ανωφέρειας του δρόμου, η οποία να δικαιολογεί τη θέση του. Η δομή του δρόμου στον οποίο τραυματίστηκε ο ενάγοντας είναι θέμα πραγματικό και όφειλε ο ίδιος να το παρουσιάσει.»
Ο εφεσείων θεωρεί εσφαλμένη την πιο πάνω προσέγγιση, εξού και με τον πρώτο λόγο έφεσης, διατείνεται ότι:
«Το Πρωτόδικο Δικαστήριο λανθασμένα, παράνομα, παράτυπα και κατά παράβαση της κοινής λογικής ενώ θεωρεί ως παράλειψη την απουσία δεύτερου εργάτη προς βοήθεια του Εφεσείοντα, εντούτοις αυτοανατρέπει την παραδοχή αυτή με την αιτιολογία ότι ο Εφεσείοντας δεν τραυματίστηκε στην προσπάθεια του να ανεφοδιάσει το μηχάνημα με νερό αλλά στην προσπάθεια του να συγκρατήσει το μηχάνημα το οποίο ήγειρε.»
Στην αιτιολογία του πιο πάνω λόγου καταγράφονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
«Ενώ από την ενώπιον του Δικαστηρίου μαρτυρία η χρήση του μηχανήματος αυτού πρέπει να γίνεται από δύο άτομα ένας για να το οδηγεί και ένας για να το τροφοδοτεί με νερό, εντούτοις το Πρωτόδικο Δικαστήριο για να δικαιολογήσει τα λανθασμένα ευρήματα του αυθαίρετα καταλήγει ότι ο Εφεσείοντας τραυματίστηκε μετά που σταμάτησε το μηχάνημα παραλείποντας να αναφέρει ότι και το σταμάτημα αυτό προήλθε από την αναγκαιότητα για να μεταβεί ο Εφεσείοντας σε άλλο μέρος για προμήθεια νερού ως μέρος της ανατεθείσας σε αυτόν εργασίας.»
Ως γνωστό, η αιτιώδης συνάφεια είναι θέμα πραγματικό και αποφασίζεται με την κοινή λογική (Σύγγραμμα Αρτέμη & Ερωτοκρίτου, Αστικά Αδικήματα, Δίκαιο και Αποφάσεις, Τόμος 2, σελ. 23). Σε συμφωνία με τις θέσεις του ευπαίδευτου συνηγόρου του εφεσείοντα, βρίσκουμε πως ο εφεσείων συνέδεσε επαρκώς τον τραυματισμό του με τη συγκεκριμένη αμέλεια της εφεσίβλητης, και κατ΄ επέκταση απέδειξε την αιτιώδη συνάφεια (Μ. Haji κ.ά. ν. Adonis Baths Mavrokolimbos Waterfalls Limited κ.ά., Πολ. Έφεση Αρ. 192/2014, ημερ. 10.5.2022).
Όπως ορθά σημειώνει ο ευπαίδευτος συνήγορος, ο εφεσείων ακινητοποίησε το μηχάνημα θέτοντας σε λειτουργία το ειδικό φρένο του για να τοποθετήσει νερό σε αυτό, το οποίο είχε εξαντληθεί, αφού χωρίς νερό το μηχάνημα δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Με άλλα λόγια, ο εφεσείων προσπάθησε να διεκπεραιώσει και τη συγκεκριμένη εργασία, την οποία θα έπρεπε να είχε αναλάβει δεύτερο πρόσωπο που η εργοδότρια όφειλε να είχε για τη χρήση του μηχανήματος. Το δυστύχημα έγινε, όπως διαπίστωσε και το πρωτόδικο Δικαστήριο, «αμέσως μετά που έθεσε το φρένο σε λειτουργία, το μηχάνημα έγειρε προς τα πίσω και στην προσπάθεια του να το συγκρατήσει γλίστρησε και έπεσε στο δρόμο, κάτω από το μηχάνημα με αποτέλεσμα να τραυματιστεί».
Για το γεγονός ότι το μηχάνημα «έγειρε προς τα πίσω», δεν υπήρξε εκ μέρους της εφεσίβλητης, συγκεκριμένη δικογραφημένη θέση ότι ευθυνόταν ο ίδιος ο εφεσείων. Κατ΄ επέκταση, το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν θα μπορούσε να είχε καταλογίσει ευθύνη στον εφεσείοντα γι΄ αυτό το γεγονός, και ορθά δεν καταλόγισε. Την ευθύνη την είχε αποκλειστικά η εφεσίβλητη, η οποία δεν μερίμνησε, ως όφειλε, να υπάρχει και δεύτερο άτομο, το οποίο θα εφοδίαζε το μηχάνημα με νερό, με αποτέλεσμα, ως ελέχθη, ο εφεσείων να αναλάβει και αυτήν την εργασία, αφήνοντας το μηχάνημα, αφού προηγουμένως έθεσε σε λειτουργία το ειδικό φρένο του. Εάν υπήρχε και δεύτερο άτομο, ως ήταν η υποχρέωση της εργοδότριας εφεσίβλητης, ο εφεσείων θα εσυνέχιζε να κρατά το μηχάνημα και ως εκ τούτου αυτό «δεν θα έγερνε προς τα πίσω», και κατ΄ επέκταση αυτός δεν θα τραυματιζόταν.
Υπό το φως των πιο πάνω, δεν κρίνεται σκόπιμο να εξεταστεί η ορθότητα της προσέγγισης του πρωτόδικου Δικαστηρίου, ότι ο εφεσείων όφειλε να είχε προσκομίσει συγκεκριμένη μαρτυρία «σε σχέση με την κλίση της ανωφέρειας του δρόμου».
Ο πρώτος λόγος έφεσης κρίνεται βάσιμος.
Δεν χρειάζεται να εξεταστούν οι υπόλοιποι λόγοι έφεσης.
Η πρωτόδικη απόφαση, με την οποία απερρίφθη η αγωγή, παραμερίζεται. Η εφεσίβλητη κρίνεται εξ ολοκλήρου υπεύθυνη για το επίδικο δυστύχημα.
Εκδίδεται απόφαση υπέρ του εφεσείοντα και εναντίον της εφεσίβλητης για το ποσό των €21.500, με νόμιμο τόκο από τις 4.11.2016. Τα έξοδα της αγωγής επιδικάζονται προς όφελος του εφεσείοντα, όπως αυτά θα υπολογισθούν από τον Πρωτοκολλητή του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού και εγκριθούν από το οικείο Δικαστήριο.
Επιδικάζονται υπέρ του εφεσείοντα €3.500 έξοδα έφεσης, πλέον Φ.Π.Α., εάν υπάρχει.
Χ. ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.
Ι. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Δ.
Ε. ΕΦΡΑΙΜ, Δ.
/ΣΓεωργίου
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο