ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Πολιτική Έφεση Αρ. 224/17
22 Οκτωβρίου, 2025
[ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, ΕΦΡΑΙΜ, Δ/ΣΤΕΣ]
ΑΔΕΛΦΟΙ Α. & Π. ΑΝΔΡΕΟΥ ΛΤΔ
Εφεσείουσα,
ν.
ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΣΗΦ ΚΙΤΙΕΑ
Εφεσίβλητου.
..................
A. Ποιητής με Φ. Χατζηνικολή (κα), για Ανδρέας Π. Ποιητής & Σία Δ.Ε.Π.Ε., για την Εφεσείουσα.
Κ. Ευσταθίου, για Ευστάθιος Κ. Ευσταθίου Δ.Ε.Π.Ε., για τον Εφεσίβλητο.
.......................
ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Π.: Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη
και θα δοθεί από την Εφραίμ, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΕΦΡΑΙΜ, Δ.: Η παρούσα Έφεση στρέφεται εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λάρνακας με την οποία απερρίφθη η αξίωση της Εφεσείουσας για το ποσό των €15.000 πλέον τόκο, δυνάμει γραμματίου συνήθους τύπου ή ως οφειλόμενο υπόλοιπο λογαριασμού ή δυνάμει συμφωνίας για την κατασκευή ενός γεωκτηνοτροφικού μηχανήματος, μύλου, για τη φάρμα που διατηρούσε ο Εφεσίβλητος.
Ήταν ισχυρισμός της Εφεσείουσας ότι τα μέρη είχαν συμφωνήσει για την κατασκευή του μύλου για το ποσό των €24.500 πλέον 15% ΦΠΑ, ήτοι για το συνολικό ποσό των €28.232,50 και την εξόφληση αυτού ταυτόχρονα με την παράδοση. Στις 26.11.2009 ο Εφεσίβλητος κατέβαλε το ποσό των €9.890 σε μετρητά και εξέδωσε δύο μεταχρονολογημένες επιταγές για τα ποσά των €3.342,50 και €15.000, με ημερομηνία πληρωμής τις 15.1.2010 και τις 15.2.2010 αντίστοιχα. Παράλληλα, ο Εφεσίβλητος υπέγραψε γραμμάτιο για το ποσό των €15.000 πλέον τόκο προς 10% από την ημερομηνία υπογραφής του (26.11.2009) μέχρι εξοφλήσεως, ως εξασφάλιση. Την ίδια μέρα η Εφεσείουσα εξέδωσε τρεις ξεχωριστές αποδείξεις με συνεχόμενους αύξοντες αριθμούς για την πληρωμή των εν λόγω ποσών αντίστοιχα. Η επιταγή για το ποσό των €15.000 δεν τιμήθηκε, με αποτέλεσμα η Εφεσείουσα να αξιώνει το εν λόγω ποσό.
Ο Εφεσίβλητος αρνείτο ότι το αναφερόμενο έγγραφο ήταν γραμμάτιο συνήθους τύπου και ισχυρίστηκε ότι η συμφωνία μεταξύ των μερών ήταν για την κατασκευή του μύλου έναντι της τιμής των €15.000, πλην όμως η Εφεσείουσα δεν δικαιούται στην είσπραξη του ποσού καθότι ουδέποτε κατασκεύασε το μηχάνημα. Δέχεται την έκδοση της επιταγής των €15.000 και την υπογραφή του εγγράφου ημερ. 26.11.2009, πλην όμως ισχυρίζεται ότι ανακάλεσε την πληρωμή της εφόσον η Εφεσείουσα δεν κατασκεύασε το μηχάνημα.
Κατά την ακρόαση της υπόθεσης, κατέθεσαν ο διευθυντής και μέτοχος της Εφεσείουσας, Μ.Ε.1 και ο Εφεσίβλητος. Το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε ότι το γραμμάτιο δεν ήταν συνήθους τύπου. Αξιολογώντας τη μαρτυρία των δύο μαρτύρων, παρέθεσε τους λόγους για τους οποίους δεν πείστηκε για την αξιοπιστία και των δύο, εξού και κατέληξε στην εν λόγω απόφαση του.
Η Εφεσείουσα προσβάλλει την απόρριψη της απαίτησης της με τέσσερις λόγους έφεσης. Ο πρώτος λόγος αφορά στο ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα, με ενδιάμεση απόφαση του, δεν επέτρεψε την κατάθεση από τον Μ.Ε.1 του τιμολογίου το οποίο κατ’ ισχυρισμό είχε εκδοθεί από την Εφεσείουσα και υπεγράφη από τον Εφεσίβλητο. Με τον δεύτερο λόγο έφεσης προσβάλλεται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο προέβη σε λανθασμένη αξιολόγηση της μαρτυρίας του Μ.Ε.1 και παρέλειψε να εξετάσει την αξίωση της Εφεσείουσας με βάση την αδιαμφισβήτητη μαρτυρία. Ο τρίτος λόγος έφεσης αφορά στο ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε τη μαρτυρία του Μ.Ε.1 χωρίς επαρκή και βάσιμη αιτιολογία. Με τον τέταρτο λόγο προσβάλλεται ως εσφαλμένη η απόρριψη της αγωγής.
Κατά το αρχικό στάδιο της κυρίως εξέτασης του, ο Μ.Ε.1 αναφέρθηκε στη σύναψη της συμφωνίας μεταξύ των διαδίκων για την κατασκευή του μύλου, για την οποία η Εφεσείουσα εξέδωσε τιμολόγιο για το ποσό των €24.550 πλέον ΦΠΑ. Σύμφωνα πάντα με τον Μ.Ε.1, το τιμολόγιο υπεγράφη από τον Εφεσίβλητο και το πρωτότυπο παραδόθηκε σε αυτόν. Όταν επιχείρησε να το καταθέσει ως τεκμήριο, ηγέρθη ένσταση και το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν έκανε δεκτή την κατάθεση του για τον λόγο ότι δεν δικογραφείτο τέτοιος ισχυρισμός.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η αξίωση της Εφεσείουσας ήταν για «€15.000 ως υπόλοιπο λογαριασμού ή και χρέους ή και ως το υπόλοιπο αξίας συμφωνημένης ή και λογικής αμοιβής παραγγελθέντων μηχανημάτων ή και ως αποζημίωση για παράβαση συμφωνίας ή και εκ γραμματίου συνήθους τύπου ή/και άλλου γραμματίου ή/και καλού ή και ομολόγου ημερομηνίας 26.11.2009».
Επομένως η βάση αγωγής δεν περιλάμβανε αξίωση δυνάμει τιμολογίου, ούτε και υπήρχε ισχυρισμός στην έκθεση απαίτησης για έκδοση τιμολογίου.
Σύμφωνα με τη Δ.19 Θ.4 των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας, οι οποίοι ίσχυαν στην υπό κρίση περίπτωση, κάθε δικόγραφο θα πρέπει να περιλαμβάνει μόνο συνοπτική έκθεση των ουσιωδών γεγονότων στα οποία ο διάδικος στηρίζει την απαίτηση ή υπεράσπιση του και όχι τη μαρτυρία με την οποία προτίθεται να τα αποδείξει (βλ. Παγκύπριος Εταιρεία Αρτοποιών Λτδ. ν. Σαββίδη (1997) 1 Α.Α.Δ. 685).
Στην υπόθεση Palatino Developments Ltd v. Telectronics Communication Ltd (2002) 1(Β) Α.Α.Δ. 962, λέχθηκε ότι τα τιμολόγια δεν έχουν αυτοδύναμη αποδεικτική αξία αλλά θα πρέπει να συνεκτιμηθούν στο σύνολο της μαρτυρίας.
Το τιμολόγιο, στην υπό κρίση περίπτωση, αποτελούσε μαρτυρία προς υποστήριξη των ισχυρισμών και της θέσης της Εφεσείουσας ως προς τη σύναψη της συμφωνίας, το περιεχόμενο αυτής και την συμφωνηθείσα τιμή. Επομένως, αυτό μπορούσε και έπρεπε να γίνει δεκτό ως τεκμήριο, η αποδεικτική αξία του οποίου θα εκτιμάτο στο πλαίσιο αξιολόγησης του συνόλου της μαρτυρίας που είχε τεθεί ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Τέτοια προσέγγιση ακολουθήθηκε στις υποθέσεις SMT Shipmanagement & Transport Ltd v. Cyprus Trade & Tours Ltd (2003) 1(Α) Α.Α.Δ. 496, D & G Products Ltd v. Premixco Asphalting Company Ltd (1999) 1(Α) Α.Α.Δ. 263 και Navacho Sports Wear Ltd v. Parthenon Shirts (Exporters) Ltd (1998) 1(Β) Α.Α.Δ. 1140. Αυτές αφορούσαν αξίωση για υπόλοιπο λογαριασμού και κατά την ακρόαση έγινε δεκτή η κατάθεση των τιμολογίων.
Ως εκ τούτου, θεωρούμε εσφαλμένη την προσέγγιση του πρωτόδικου Δικαστηρίου να μην αποδεχθεί την κατάθεση του τιμολογίου ως τεκμηρίου.
Ο πρώτος λόγος έφεσης κρίνεται βάσιμος.
Ο δεύτερος και τρίτος λόγος έφεσης αφορούν στην αξιολόγηση της μαρτυρίας του Μ.Ε.1.
Είναι πάγια νομολογημένο ότι το Εφετείο επεμβαίνει μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις στον τρόπο αξιολόγησης της μαρτυρίας από το πρωτόδικο Δικαστήριο. Όπως έχει τονιστεί, μεταξύ άλλων, στην υπόθεση S.K. Masters Developments Ltd v. Κυρατζής κ.ά., Πολ. Έφ. Αρ. 49/2015, ημερ. 22.6.2023, ECLI:CY:AD:2023:A215, η αξιολόγηση της μαρτυρίας ανήκει στο πρωτόδικο Δικαστήριο το οποίο είχε την ευκαιρία να ακούσει τους μάρτυρες και να παρακολουθήσει τη συμπεριφορά τους στο εδώλιο του μάρτυρα. Το Εφετείο επεμβαίνει μόνο όταν τα ευρήματα αξιοπιστίας είναι εξ αντικειμένου ανυπόστατα, παράλογα ή αυθαίρετα. Περαιτέρω, το Εφετείο επεμβαίνει εκεί όπου τα ευρήματα γεγονότων δεν υποστηρίζονται από τη μαρτυρία που το πρωτόδικο Δικαστήριο έχει αποδεχθεί ως αξιόπιστη.
Στο πλαίσιο αξιολόγησης του Μ.Ε.1, η μαρτυρία του πως κατείχε ένα υπογεγραμμένο και από τις δύο πλευρές τιμολόγιο αποτελεί μαρτυρία η οποία θα έπρεπε να συνεκτιμηθεί στο πλαίσιο αξιολόγησης της μαρτυρίας του. Η απουσία αξιολόγησης αυτού του στοιχείου σαφώς και επηρεάζει την αξιολόγηση αυτού του μάρτυρα.
Από τη στιγμή που η αξιολόγηση του Μ.Ε.1 έγινε από το πρωτόδικο Δικαστήριο χωρίς να ληφθεί υπόψη το τιμολόγιο, τότε αυτό καθιστά την αξιολόγηση αυτού του μάρτυρα ακροσφαλή.
Επομένως, οι λόγοι έφεσης 2 και 3 κρίνονται επίσης βάσιμοι. Κατ’ επέκταση το ίδιο ισχύει και για τον τέταρτο λόγο έφεσης.
Με την επιτυχία των τριών πρώτων λόγων έφεσης, καθίσταται αναγκαία η εκ νέου αξιολόγηση του συνόλου της μαρτυρίας, η οποία θα περιλαμβάνει και το τιμολόγιο. Τέτοια αξιολόγηση δεν μπορεί να γίνει από το δευτεροβάθμιο Δικαστήριο, καθιστώντας έτσι την επανεκδίκαση ως τη μόνη επιλογή.
Ως εκ τούτου, η πρωτόδικη απόφαση όσον αφορά την απόρριψη της απαίτησης παραμερίζεται. Εκδίδεται διαταγή για επανεκδίκαση μόνο της απαίτησης της Εφεσείουσας από άλλο Δικαστή, κατά προτεραιότητα. Τα έξοδα της πρωτόδικης διαδικασίας να ακολουθήσουν το αποτέλεσμα της επανεκδίκασης.
€2.500 έξοδα Έφεσης, πλέον ΦΠΑ αν υπάρχει, επιδικάζονται υπέρ της Εφεσείουσας και εναντίον του Εφεσίβλητου.
Χ. ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.
Ι. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Δ.
Ε. ΕΦΡΑΙΜ, Δ.
/κβπ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο