ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
(Υπόθεση αρ. 1449/2021)
30 Απριλίου 2025
[ΓΑΒΡΙΗΛ, Δ.Δ.Δ.]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ AΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
Α. Κ.
Αιτήτρια
v.
ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ
Καθ’ ων η αίτηση.
……………………………
Έλενα Θεμιστοκλέους, για Δημήτριος Α. Παυλίδης και Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε., για την αιτήτρια.
Παντελής Κωνσταντίνου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους καθ’ ων η αίτηση.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΓΑΒΡΙΗΛ, Δ.Δ.Δ.: Η αιτήτρια καταχώρησε την υπό εκδίκαση προσφυγή, αξιώνοντας από το Δικαστήριο την ακόλουθη θεραπεία:-
«Δήλωση και/ή Απόφαση και/ή Διάταγμα του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι η πράξη και/ή απόφαση των Καθ’ ων η Αίτηση ημερομηνίας 14.9.2021 με την οποία απέρριψαν, την Ένσταση της Αιτήτριας κατά της απόφασης για απόρριψη της αίτησης για παροχή ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και η οποία γνωστοποιήθηκε στην Αιτήτρια στις κατά ή περί την 12.10.2021, είναι άκυρη και/ή παράνομη και/ή στερείται οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος».
Όπως περιγράφεται στην Ένσταση, κατά τον ουσιώδη χρόνο, η αιτήτρια, ηλικίας 37, είναι άτομο με σοβαρή κινητική και μέτρια άλλη σωματική αναπηρία, όπως αυτή αξιολογήθηκε από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρία, στις 16.7.2021, ήτοι μετά την υποβολή, προς την Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας, της επίδικης αίτησης. Είναι άγαμη μητέρα ενός ανήλικου τέκνου, 13 ετών και διαμένει στη Λευκωσία.
Στις 25.11.2019 υπέβαλε αίτηση στην Υπηρεσία για παροχή ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Όπως δήλωσε στην υποβληθείσα αίτηση, λαμβάνει διατροφή από τον πατέρα του ανήλικου τέκνου της, όπως επίσης είναι λήπτρια επιδόματος μονογεϊκής οικογένειας και επιδόματος τέκνου. Η Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας, με επιστολή της ημερομηνίας 29.7.2020, ζήτησε από την αιτήτρια όπως προσκομίσει αποδείξεις για την διατροφή που λαμβάνει, όπως εκθέσει τους λόγους που η ίδια δεν καταβάλλει εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων κι όπως δηλώσει τους πόρους διαβίωσης και πληρωμής του ενοικίου, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι δεν εργάζεται, όπως η ίδια έχει δηλώσει.
Η αιτήτρια γνωστοποίησε στην Υπηρεσία τα πρόσθετα αυτά στοιχεία κι η αίτηση της θεωρήθηκε συμπληρωμένη από τον Δεκέμβριο του 2020. Όπως αναφέρεται στην επιστολή ημερομηνίας 28.4.2021, η αίτηση εγκρίθηκε από 1.1.2021 για το ποσό των €400,09.
Στις 4.6.2021, η αιτήτρια υπέβαλε ένσταση προς την Υπουργό Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, σε σχέση με το ύψος του εγκριθέντος ποσού, το οποίο θεωρούσε ως μη ικανοποιητικό. Η υποβληθείσα ένσταση εξετάστηκε από Λειτουργό Κοινωνικών Ασφαλίσεων, την οποία η Υπουργός Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων εξουσιοδότησε στις 13.10.2020, προκειμένου να εξετάζει και να αποφασίζει επί των ενστάσεων που υποβάλλονται, δυνάμει του άρθρου 32 του περί Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και Γενικότερα περί Κοινωνικών Παροχών Νόμου του 2014, Ν. 109(Ι)/2014, ως αυτός έχει τροποποιηθεί, η οποία και απορρίφθηκε στις 3.9.2021.
Η απορριπτική απόφαση επί της υποβληθείσας ενστάσεως, γνωστοποιήθηκε στην αιτήτρια με την επιστολή ημερομηνίας 14.9.2021, το περιεχόμενο της οποίας παραθέτω, κατωτέρω, αυτούσιο:-
«2. Σύμφωνα με το άρθρο 12(1) του περί Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και Γενικότερα περί Κοινωνικών Παροχών Νόμου, το εισόδημα περιλαμβάνει τα μηνιαία εισοδήματα του αιτητή ή/και δικαιούχου και όλων των μελών της οικογενειακής μονάδας, κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησης ή/και κατά την ημερομηνία καταβολής του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, στα οποία περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων εισόδημα από εργασία, διατροφή, επιδόματα και παροχές. Σε περίπτωση που τα εισοδήματα που αναφέρονται στο άρθρο 12(1) καταβάλλονται εφάπαξ, καταμερίζονται σε περίοδο 12 μηνών.
3. Σύμφωνα με το άρθρο 5(3) του Νόμου, αιτητής καθίσταται δικαιούχος εφόσον πληρούνται οι διατάξεις της Νομοθεσίας και το μηνιαίο εισόδημα όπως ορίζεται και υπολογίζεται στο άρθρο 12 είναι μικρότερο από το άθροισμα:
(α) των μηνιαίων ποσών που ορίζονται και υπολογίζονται με βάση τους Κ.Δ.Π. 338/2014 που εκδίδονται δυνάμει της παραγράφου (α) του άρθρου 38 αναφορικά με το ελάχιστο καλάθι διαβίωσης, ή και
(β) των μηνιαίων ποσών που ορίζονται και υπολογίζονται με βάση τους Κ.Δ.Π. 339/2014 που εκδίδονται δυνάμει της παραγράφου (β) του άρθρου 38 αναφορικά με την παροχής στέγασης.
4. Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Νόμου, το μηνιαίο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα το οποίο παρέχεται σε δικαιούχο είναι η διαφορά του συνολικού μηνιαίου ποσού του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, όπως ορίζεται στο άρθρο 7 και του συνολικού μηνιαίου ποσού του εισοδήματος του δικαιούχου με βάση το άρθρο 12.
5. Το ελάχιστο καλάθι διαβίωσης για την οικογενειακή σας μονάδα, υπολογίζεται σύμφωνα με τους σχετικούς Κανονισμούς 338/2014 στα €624 μηνιαίως.
6. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία τα εισοδήματα της οικογενειακής σας μονάδας υπολογίζονται συνολικά, με βάση τις πρόνοιες της Νομοθεσίας, σε €183,55 ποσό το οποίο αφορά λήψη εισοδήματος από επίδομα τέκνου και επίδομα μονογονεϊκής οικογένειας. Ως εκ τούτου, η διαφορά του ύψους των εισοδημάτων σας από το ελάχιστο καλάθι διαβίωσης που έχει υπολογιστεί για την οικογενειακή σας μονάδα ανέρχεται σε €400,29.
7. Με βάση τα πιο πάνω και δεδομένου ότι δεν έχετε υποβάλει οποιοδήποτε παραστατικό που να διαφοροποιεί τα πιο πάνω δεδομένα, αφού λήφθηκαν υπόψη όλα τα στοιχεία που τέθηκαν με την ένσταση, αποφασίσθηκε η απόρριψή της.
8. Σημειώνεται ότι τα ανωτέρω στοιχεία αφορούν τον μήνα κατά τον οποίο υποβάλετε την ένσταση σας, ήτοι το Μάιο 2021. Το εισόδημα υπολογίζεται κάθε μήνα με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία και ανάλογα με το ύψος του, μεταβάλλεται και το ποσό που παρέχεται ως Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα».
Η νομιμότητα της πιο πάνω διοικητικής απόφασης, συνιστά το αντικείμενο της υπό εκδίκαση προσφυγής.
Προς ακύρωση της προσβαλλόμενης απόφασης, η ευπαίδευτη συνήγορος της αιτήτριας, καταχώρησε πολυσέλιδη γραπτή αγόρευση. Παρέθεσε σε αυτήν, υπό τίτλους μόνον, τους λόγους ακύρωσης που προωθούνται, παραθέτοντας εκτενή αποσπάσματα από νομολογία και συγγράμματα, χωρίς όμως να γίνεται υπαγωγή των γεγονότων της παρούσας σε υπόθεσης σε αυτά και χωρίς να εξειδικεύονται οι λόγοι ακύρωσης που εν τέλει προωθούνται.
Στους πολύ γενικά προβαλλόμενους ισχυρισμούς, περιλαμβάνεται η θέση πως, στην ανάλυση παροχής ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για τον Σεπτέμβριο του 2021, το ελάχιστο καλάθι διαβίωσης για την οικογενειακή μονάδα της αιτήτριας, καθορίστηκε στο ποσό των €992,38 και όχι στο ποσό των €624, ποσό το οποίο καθορίστηκε χωρίς να επεξηγείται ο τρόπος υπολογισμού του. Διατείνεται πως εσφαλμένα λήφθηκαν υπόψη, ως εισόδημα, το επίδομα τέκνου και το επίδομα μονογεϊκής οικογένειας, τα οποία αποτελούν κρατική χορηγία και βοήθεια και δεν αποτελούν πηγή εισοδήματος. Επίσης, κατά τις εισηγήσεις της, η προσβαλλόμενη απόφαση είναι αναιτιολόγητη και δεν περιέχονται σε αυτήν τα στοιχεία τα οποία λήφθηκαν υπόψη για τον υπολογισμό των αναγκών της οικογένειάς της. Υπό τίτλο και πάλιν, μόνον, γίνεται αναφορά σε λήψη της διοικητικής απόφασης από αναρμόδιο όργανο.
Υποστηρικτική της νομιμότητας της προσβαλλόμενης απόφασης, υπήρξε η θέση και εισήγηση του ευπαιδεύτου συνηγόρου της Δημοκρατίας. Με αναφορά στις διατάξεις των άρθρων 8 και 12 του σχετικού Νόμου, Ν. 109(Ι)/2014 ως αυτός ίσχυε κατά τον ουσιώδη χρόνο, αλλά και στις διατάξεις των περί Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και Γενικότερα περί Κοινωνικών Παροχών Νόμου (Ελάχιστο Καλάθι Διαβίωσης) Κανονισμών του 2014, Κ.Δ.Π. 338/2014, υποστήριξε πως ορθά καθορίστηκε το ελάχιστο καλάθι διαβίωσης, αφαιρουμένων των ποσών των εισοδημάτων της οικογενειακής μονάδας της αιτήτριας, ήτοι του επιδόματος τέκνου και μονογεϊκής οικογένειας, ενώ υπέβαλε πως ορθά και νόμιμα εκδόθηκε η επίδικη διοικητική απόφαση.
Έχω ήδη αναφερθεί στην γενικότητα προβολής των λόγων ακύρωσης της προσβαλλόμενης διοικητικής αποφάσεως, τόσο στην αίτηση ακυρώσεως, όσο και στην γραπτή αγόρευση, γενικότητα που έρχεται σε αντίθεση με τις απαιτήσεις του Κανονισμού 7 του Διαδικαστικού Κανονισμού του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου 1962, σύμφωνα με τον οποίο «Έκαστος διάδικος δέον διά των εγγράφων προτάσεων αυτού να εκθέτη τα νομικά σημεία επί των οποίων στηρίζεται, αιτιολογών ταύτα πλήρως».
Η αιτιολόγηση των νομικών σημείων είναι απαραίτητη, εφόσον οποιαδήποτε αοριστία ή ασάφεια επηρεάζει αναπόφευκτα την ορθότητα της νομικής βάσης με αποτέλεσμα να είναι ανεπίδεκτη δικαστικής εκτίμησης (Δημοκρατία ν. Shalaeva (2010) 3 Α.Α.Δ. 598). Όπως έχει νομολογηθεί σε σωρεία αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου, δεν είναι αποδεκτή παρέκκλιση από τη ρητή επιταγή του Κανονισμού 7, ενώ η δικογραφία αποτελεί το μέσο προσδιορισμού των επίδικων θεμάτων. Οι τελικές αγορεύσεις που υποβάλλονται, μετά την επιθεώρηση των φακέλων, εξειδικεύουν και συγκεκριμενοποιούν τα επίδικα θέματα, τα οποία προσδιορίζονται στην αίτηση ακυρώσεως, που καλείται το δικαστήριο να επιλύσει (Δημοκρατία ν. Κουκουρή (1993) 3 Α.Α.Δ. 598, Γιασουμής ν. Δημοκρατίας (2005) 3 Α.Α.Δ. 27, Κολοκάσης ν. Δημοκρατίας (2010) 3 Α.Α.Δ. 23, Α.Ε. 95/12 Χριστοδουλίδης ν. Πανεπιστημίου Κύπρου, ημερομηνίας 6.7.2018, Α.Ε. 33/2013, Mehmet ν. Δημοκρατίας, ημερομηνίας 14.3.2019).
Παρά την πιο πάνω διαπίστωση, θα προχωρήσω για σκοπούς πληρότητας, στην εξέταση των πιο πάνω αναφερόμενων λόγων, όπως αυτοί έχουν, εν τέλει, παρατεθεί.
Προσβαλλόμενη με την παρούσα προσφυγή, είναι η απορριπτική απόφαση επί της ένστασης που η αιτήτρια υπέβαλε, σε σχέση με το εγκριθέν ποσό του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, το οποίο, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των καθ’ ων η αίτηση, θα πρέπει να ανέρχεται στο ποσό των €400,09.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 7 του Ν. 109(Ι)/2014, ως αυτός ίσχυε κατά τον ουσιώδη χρόνο, το μηνιαίο ποσό που δύναται να παραχωρηθεί προς δικαιούχο πρόσωπο, υπολογίζεται βάσει των Κανονισμών που εκδίδονται δυνάμει του άρθρου 38 του Νόμου, σε σχέση με το ελάχιστο καλάθι διαβίωσης, την παροχή στέγασης και τα μηνιαία ποσά που χορηγούνται, δύνανται να αξιολογούνται κάθε δύο έτη.
Επίσης, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 8, το μηνιαίο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα που παρέχεται σε δικαιούχο πρόσωπο, είναι η διαφορά του συνολικού μηνιαίου ποσού του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, ως αυτό υπολογίζεται κατά το άρθρο 7 και του συνολικού μηνιαίου ποσού του εισοδήματος του δικαιούχου, βάσει του άρθρου 12 του Νόμου.
Στις διατάξεις του άρθρου 12, καθορίζεται η έννοια του εισοδήματος και ειδικότερα, προνοείται πως περιλαμβάνονται σε αυτό εισοδήματα από εργασία, διατροφή, χορηγία ή και επίδομα, βοήθημα ή παροχή ή άλλη κοινωνική παροχή, εισόδημα από συνταξιοδοτικό σχέδιο ή ταμείο ή ασφαλιστικό ή επαγγελματικό σχέδιο, οποιοδήποτε εισόδημα από κινητή ή ακίνητη ιδιοκτησία ή χρηματοοικονομικά στοιχεία. Στο εδάφιο (2) του ίδιου άρθρου, καθορίζονται ρητώς ποια επιδόματα δεν περιλαμβάνονται στην έννοια του εισοδήματος. Σύμφωνα με τον Κανονισμό 3 της Κ.Δ.Π. 338/2014, το μηνιαίο ποσό του ελάχιστου καλαθιού διαβίωσης για ένα πρόσωπο, ορίζεται στο ποσό των €480.
Όπως αναφέρεται και στην προσβαλλόμενη απόφαση, για τους σκοπούς της οικογενειακής μονάδας της αιτήτριας και κατ’ εφαρμογή των Κανονισμών 3 και 4(β) της Κ.Δ.Π. 338/2014, το ελάχιστο καλάθι διαβίωσης, καθορίστηκε στο ποσό των €624 λαμβανομένου υπόψη και του ανήλικου τέκνου της αιτήτριας που κατά τον ουσιώδη χρόνο ήταν κάτω των 14 ετών.
Εφαρμόζοντας τα όσα προνοούνται στο άρθρο 12(1)(δ) του Νόμου, ήτοι την συμπερίληψη επί του συνολικού μηνιαίου ποσού εισοδήματος του επιδόματος τέκνου και επιδόματος μονογονεϊκής οικογένειας, τα οποία δεν εξαιρούνται του εισοδήματος, κατά τα όσα ορίζονται στο εδάφιο (2) του ίδιου άρθρου, κρίνεται πως ορθά και σύμφωνα με τις σχετικές νομοθετικές διατάξεις, υπολογίστηκε το ποσό του μηνιαίου ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στο ποσό των €400,29.
Τούτο προκύπτει από τη συνδυαστική εφαρμογή των προαναφερθέντων νομοθετικών διατάξεων και ορθώς αφαιρέθηκαν τα επιδόματα που η αιτήτρια λαμβάνει - συνολικού ύψους €223,91 - από το ελάχιστο καλάθι διαβίωσης, το οποίο επίσης νομίμως καθορίστηκε στο ποσό των €624, με αποτέλεσμα τον καθορισμό του ποσού του μηνιαίου ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, να ανέρχεται σε €400,29.
Δεν προσκομίστηκε οτιδήποτε ενώπιον του Δικαστηρίου που να υποστηρίζει τη θέση της, πως η ανάλυση παροχής ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για τον μήνα Σεπτέμβριο του 2021 υπήρξε υψηλότερη σε σχέση με την εδώ καθορισθείσα. Εν πάση περιπτώσει, όπως αναφέρεται και στην προσβαλλόμενη απόφαση, τα στοιχεία που λήφθηκαν υπόψη κατά την εξέταση της ένστασης που υπέβαλε, αφορούν τον μήνα κατά τον οποίο υποβλήθηκε η ένσταση, ήτοι τον μήνα Μάιο του 2021, ενώ όπως επίσης γνωστοποιήθηκε στην αιτήτρια, το εισόδημα υπολογίζεται κάθε μήνα, βάσει των διαθέσιμων από την Υπηρεσία στοιχείων και αναλόγως του ύψους του, καθορίζεται και το ποσό του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος που θα καταβληθεί στον εκάστοτε δικαιούχο.
Είναι η αιτήτρια που έχει και το βάρος απόδειξης του ισχυρισμού της περί ύπαρξης πλάνης της διοίκησης ως προς τον καθορισμό του ποσού για το ελάχιστο καλάθι διαβίωσης, όπως επίσης και του εισοδήματός της, ενώ δεν προσκόμισε κανένα στοιχείο που να υποστηρίζει τις θέσεις της, είτε να καταδεικνύεται η ύπαρξη είτε πλάνης, είτε ελλιπούς διερεύνησης των ενώπιον της Υπηρεσίας δεδομένων και στοιχείων.
Από την άλλη, η αιτιολογία κρίνεται πως είναι δοσμένη με πλήρη επάρκεια, αφού περιέχονται στο σώμα της, πλήρεις λεπτομέρειες που επιτρέπουν στην αιτήτρια να γνωρίζει τους λόγους απόρριψης της υποβληθείσας ενστάσεως και παράλληλα, επιτρέπεται στο Δικαστήριο η άσκηση δικαστικού ελέγχου. Παρατηρώ πως στην προσβαλλόμενη απόφαση, πέραν της παράθεσης των σχετικών νομοθετικών διατάξεων, γίνεται και υπαγωγή τους στα συγκεκριμένα δεδομένα των εισοδημάτων της αιτήτριας.
Επιπροσθέτως, εντοπίζω στο ερυθρό 103 του Τεκμηρίου 1, την εξέταση των λόγων της ένστασης που υπέβαλε η αιτήτρια. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην εν λόγω έκθεση γεγονότων - η οποία τέθηκε υπόψη του προσώπου που εξέτασε την ένσταση, ήτοι προσώπου το οποίο ρητώς εξουσιοδότησε η Υπουργός Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στις 13.10.2020, προς εξέταση και έκδοση απόφασης, σε σχέση με ενστάσεις που υποβάλλονται κατά το άρθρο 32 του Νόμου – έγινε διερεύνηση των εισοδημάτων της αιτήτριας κατά τον χρόνο υποβολής της ένστασης και διαπιστώθηκε πως δεν υπήρξε οποιαδήποτε αλλαγή σε σχέση με το εισόδημα το οποίο είχε αρχικώς υπολογιστεί, προκειμένου να ανευρεθεί το ποσό που θα της χορηγηθεί ως ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, ούτε και προσκομίστηκε εκ μέρους της, οποιοδήποτε παραστατικό που να διαφοροποιούσε τα πιο πάνω αναφερόμενα δεδομένα.
Στη βάση των πιο πάνω, κρίνεται πως ορθά και νόμιμα εκδόθηκε η προσβαλλόμενη διοικητική απόφαση και κάθε περί του αντιθέτου ισχυρισμός, απορρίπτεται ως αβάσιμος.
Για τους πιο πάνω λόγους, η προσφυγή απορρίπτεται με €1.800 έξοδα εναντίον της αιτήτριας. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται, δυνάμει του Άρθρου 146.4(α) του Συντάγματος.
Γαβριήλ, Δ.Δ.Δ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο