ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
Υπόθεση Αρ. 2133/2023
9 Απριλίου, 2025
[ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, ΔΔΔ.]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΧΡΙΣΤΟΣ M. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Δ.Ε.Π.Ε.
Αιτήτρια,
v.
ΑΡΧΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ ΚΥΠΡΟΥ
Καθ' ης η Αίτηση.
__________________
Ι. Κοτζίαπασιη (κα), για Χρίστος Μ. Τριανταφυλλίδης Δ.Ε.Π.Ε., Αιτήτρια.
Κ. Κότροφος, για Δρ. Ανδρέας Ποιητής και Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε., δικηγόροι για την Καθ' ης η αίτηση.
___________________
ΑΠΟΦΑΣΗ
Λ. Ν. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, ΔΔΔ.: Η αιτήτρια δικηγορική εταιρεία, με την παρούσα προσφυγή, προσβάλει την «απόφαση της Καθ' ης η Αίτηση, η οποία κοινοποιήθηκε στους Αιτητές στις 15 Δεκεμβρίου 2023 και με την οποία αποφάσισε να απορρίψει και να αποκλείσει την πρόσφορα των Αιτητών και να κατακυρώσει το διαγωνισμό «Παροχή Υπηρεσιών Νομικού Συμβούλου» (Αρ. Διαγωνισμού 03/2023) στη δικηγορική εταιρεία Δρ. Ανδρέας Ποιητής και Συνεργάτες ΔΕΠΕ (Ενδιαφερόμενο Μέρος) και αντί των Αιτητών.».
Ως προκύπτει από τα σχετικά έγγραφα του διοικητικού φακέλου ο οποίος έχει κατατεθεί στο Δικαστήριο, τα γεγονότα που αφορούν την παρούσα υπόθεση έχουν ως εξής:
Η Καθ' ης η Αίτηση Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, αποτελεί μετ’ ονομασία του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου, και διέπεται από τον περί Πρόληψης της Χρήσης και Διάδοσης Ναρκωτικών και Άλλων Εξαρτησιογόνων Ουσιών (Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου) Νόμο του 2017 (164(I)/2017).
Η Καθ' ης η Αίτηση, στις 5/10/2023 εξέδωσε πρόσκληση για την υποβολή προσφορών για αγορά νομικών υπηρεσιών (Διαγωνισμός υπ' αρ. 3/2023), η οποία δημοσιεύθηκε στο Ηλεκτρονικό Σύστημα Σύναψης Συμβάσεων (e-procurement) με τίτλο «Παροχή Υπηρεσιών Νομικού Συμβούλου» για την περίοδο 1/11/2023 – 1/11/2025 με προοπτική ανανέωσης για επιπρόσθετη περίοδο δύο (2) ετών, με κριτήριο ανάθεσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομικής άποψη προσφορά, βάσει της σχέσης τιμής - ποιότητας, με βαρύτητα 70% τιμή, έναντι 30% ποιότητα.
Στην πρόσκληση αυτή ανταποκρίθηκαν έξι δικηγορικά γραφεία μεταξύ των οποίων η Αιτήτρια και η επιτυχούσα δικηγορική εταιρεία. Ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Αρχής, με τη βοήθεια δύο «Λειτουργών αποσφράγισης του Διαγωνισμού», προέβη στις 10/11/2023 στην αξιολόγηση των Προσφορών όσον αφορά τις «Προϋποθέσεις Συμμετοχής», τη «Τεχνική Προσφορά / ποιοτικά κριτήρια» και την «Οικονομική Προσφορά. Κατά την αξιολόγηση των προσφορών, κρίθηκε ότι, από τους έξι προφοροδότες οι πέντε δικηγορικές εταιρείες, μεταξύ των οποίων η Αιτήτρια και η επιτυχούσα, πληρούσαν τους όρους και τις προδιαγραφές του διαγωνισμού.
Όλες οι ενέργειες οι οποίες διεξήχθησαν από την Καθ' ης η Αίτηση μέχρι το στάδιο αξιολόγησης των προσφορών και την υποβολή εισήγησης στο Διοικητικό Συμβούλιο, καταγράφονται αναλυτικά στο «Σημείωμα» με ημερομηνία 15/11/2023, το οποίο υπέβαλε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Αρχής στους «Πρόεδρο ΑΑΕΚ και ΔΣ / Επιτροπή Προσφορών» στις 20/11/2023.
Το σημείωμα το οποίο συνέταξε ο Λογιστικός Λειτουργός της Καθ' ης η Αίτηση με ημερ. 15/11/2023 (Ερυθρούν 14), απευθύνεται μέσω του Εκτελεστικού Διευθυντή προς τους «Πρόεδρο ΑΑΕΚ και ΔΣ / Επιτροπή Προσφορών», και όπου, υπό τον τίτλο «Εισήγηση Υπηρεσίας», γίνεται εισήγηση το Δ.Σ. να κατακυρώσει την εν λόγω προσφορά στη δικηγορική εταιρεία Δρ. Ανδρέας Ποιητής και Συνεργάτες ΔΕΠΕ, για την περίοδο 1/11/2023 – 1/11/2025 με προοπτική ανανέωσης για επιπρόσθετη περίοδο δύο (2) ετών, για το συνολικό ποσό των €8700 (€4350 ανά διετία) μη συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ.
Ως αιτιολογία στο εν λόγω σημείωμα καταγράφονται τα εξής:
«Σημειώνεται ότι επειδή στο αρχικό έντυπο προσφορών που δημοσιεύθηκε περιλαμβανόταν έντυπο οικονομικής προσφοράς για τιμή ανά έτος αντί ανά διετία, κάτι που διορθώθηκε στη πορεία, 2 γραφεία είχαν υποβάλει τιμή στο αρχικό έντυπο (…. και ….). Επίσης το γραφείο Χρίστος Μ. Τριανταφυλλίδης ΔΕΠΕ κατέθεσε ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά (€1000 ανά έτος). Για αυτούς τους λόγους ζητήθηκε από όλα τα γραφεία να επιβεβαιώσουν την οικονομική τους προσφορά. Όλα τα γραφεία απάντησαν επιβεβαιώνοντας τη τιμή που σημειώνεται πιο πάνω.
Με βάση τον οδηγό βέλτιστων πρακτικών του Γενικού Λογιστηρίου σχετικά με την αξιολόγηση οικονομικών σημειώνεται ως ειδική αιτία απόρριψης προσφοράς, όταν πρόκειται για υπηρεσίες, η περίπτωση υποβολής ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς. Συγκεκριμένα στον σχετικό οδηγό αναφέρεται ότι:
«Ειδικοί λόγοι απόρριψης που μπορεί να προκύψουν σε αυτό το βήμα της διαδικασίας, πέραν από τους ενδεικτικά αναφερόμενους στην προηγούμενη παράγραφο, είναι:
(…)
Σε όλες τις περιπτώσεις συμβάσεων, η διαπίστωση ότι σε κάποια προσφορά η προτεινόμενη τιμή εμφανίζεται ασυνήθιστα χαμηλή.»
Ως οφείλαμε σε αυτή την περίπτωση ζητήσαμε διευκρίνηση κατά την οποία η σχετική προσφορά επιβεβαιώθηκε.
Ως εκ τούτου γίνεται εισήγηση όπως το Διοικητικό Συμβούλιο κατακυρώσει την προσφορά για την Παροχή Υπηρεσιών Νομικού Συμβούλου για την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου για την περίοδο 1/11/2023 – 1/11/2025 με προοπτική ανανέωσης για επιπρόσθετη περίοδο δύο (2) ετών (ΑΑΔ03/2023) στη δεύτερη χαμηλότερη προσφορά της Δρ. Ανδρέας Ποιητής και Συνεργάτες ΔΕΠΕ για το συνολικό ποσό των €8700 (€4350 ανά διετία) μη συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ.».
Το Δικαστήριο εντοπίζει ως Ερυθρούν 13 στο διοικητικό φάκελο ο οποίος έχει κατατεθεί ενώπιον του και «Σημείωμα» με ημερ. 10/11/2023 το οποίο επίσης συνέταξε ο Λογιστικός Λειτουργός της Καθ' ης η Αίτηση, στο οποίο γίνεται επίκληση στη γραπτή αγόρευση της Αιτήτριας. Το εν λόγω έγγραφο το οποίο απευθύνεται μέσω του Εκτελεστικού Διευθυντή προς τους «Πρόεδρο ΑΑΕΚ και ΔΣ / Επιτροπή Προσφορών», και όπου, υπό τον τίτλο «Εισήγηση Υπηρεσίας», εισηγείται κατακύρωση της εν λόγω προσφοράς στην Αιτήτρια, για το συνολικό ποσό των €4000 (€2000 ανά διετία) μη συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ. Ωστόσο, το εν λόγω έγγραφο ουδέποτε απεστάλη στον Πρόεδρο και το Δ.Σ. της Αρχής, ούτε στην Επιτροπή Προσφορών, αφού ακολούθησε η σύνταξη του προαναφερθέντος σημειώματος με ημερομηνία 15/11/2023. Αυτό, ήτοι το σημείωμα ημερ. 15/11/2023, υπέβαλε ο Εκτελεστικός Διευθυντής στο Δ.Σ. στις 20/11/2023, αφού το απέστειλε προηγουμένως στα τρία Μέλη της Επιτροπής Προσφορών με την αναφορά «Παρακαλώ για τις απόψεις/ παρατηρήσεις σας για να πάει στο ΔΣ».
Στα πρακτικά του Δ.Σ. της Καθ' ης η Αίτηση της συνεδρίας ημερομηνίας 22/11/2023, όπου εξετάστηκε το θέμα «6. Κατακύρωση προσφορών υπηρεσιών Νομικού Συμβούλου» καταγράφονται τα ακόλουθα (η έμφαση του Δικαστηρίου):
«Ο Εκτελεστικός Διευθυντής ενημέρωσε το ΔΣ ότι σύμφωνα με την εκτίμηση του η χαμηλότερη προσφορά εμπίπτει στο πλαίσιο της ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς και ως εκ τούτου απευθύνθηκε ερώτηση προς όλους τους προσφοροδότες για την επιβεβαίωση της οικονομικής τους προσφοράς στην οποία απάντησαν όλοι θετικά. Ενημέρωσε επίσης ότι στη προκήρυξη που έγινε αναφέρεται ρητώς ότι η ΑΑΕΚ δεν υποχρεούται να επιλέξει την χαμηλότερη οικονομική προσφορά.
Το Μέλους του ΔΣ κα Μχχχχχχχχχχχχ ανέφερε ότι από τη στιγμή που στο γραφείο του κ. Τριανταφυλλίδη εργάζεται σύζυγος υπαλλήλου της Διεύθυνσης της Αρχής για σκοπούς διαφύλαξης της αμεροληψίας τόσο της Αρχής όσο και του ίδιου του γραφείου, θα ήταν πιο συνετό να μη ληφθεί υπόψη η συγκεκριμένη προσφορά.
Τα μέλη ψήφισαν ως εξής:
Επιλογή της δεύτερης χαμηλότερης προσφοράς από το γραφείο Δρ. Ανδρέας Ποιητής & Σία ΔΕΠΕ για σκοπούς διαφύλαξης της αμεροληψίας της Αρχής :
(Ψήφισαν 6 μέλη τα ονόματα των οποίων αναγράφονται ονομαστικά στο πρακτικό)
Επιλογή της χαμηλότερης προσφοράς από το γραφείο Χρίστος Μ. Τριανταφυλλίδης ΔΕΠΕ :
(Ψήφισαν 3 μέλη τα ονόματα των οποίων αναγράφονται ονομαστικά στο πρακτικό, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου της Αρχής)
Ως εκ τούτου, το ΔΣ αποφάσισε όπως επιλέξει για τις υπηρεσίες νομικού συμβούλου το γραφείο Δρ. Ανδρέας Ποιητής & Σία ΔΕΠΕ.»
Η Καθ' ης η Αίτηση, κοινοποίησε την απόφαση της στην Αιτήτρια με επιστολή της ημερομηνίας 13/12/2023, όπου αναφέρεται και η αιτιολογία της απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου, ως ακολούθως (η έμφαση του Δικαστηρίου):
«Αναφορικά με το πιο πάνω θέμα, επιθυμώ να σας ευχαριστήσω για τη συμμετοχή σας στον πιο πάνω διαγωνισμό και να σας πληροφορήσω ότι η προσφορά σας έχει αποκλειστεί με γνώμονα τη διαφύλαξη της αμεροληψίας και της διαφάνειας τόσο της Αρχής όσο και του γραφείου σας, εφόσον στο γραφείο σας εργοδοτείται σύζυγος μέλους της Διεύθυνσης της Αρχής.
Η σύμβαση ανατέθηκε σύμφωνα με την απόφαση του αρμόδιου οργάνου της Αναθέτουσας Αρχής στη δικηγορική εταιρεία Δρ. Ανδρέας Ποιητής & Σία ΔΕΠΕ για το ποσό των τεσσάρων χιλιάδων τριακοσίων πενήντα ευρώ (€4350) μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α. ανά διετία.»
Η σύμβαση της Καθ' ης η αίτηση με την επιτυχούσα υπεγράφη στις 13/12/2023.
Η δικηγόρος της Αιτήτριας, με τον πρώτο λόγο ακύρωσης που αναπτύσσει στη γραπτή της αγόρευση ισχυρίζεται ότι, η προσβαλλόμενη απόφαση πάσχει καθότι, είναι προϊόν πλάνης και/ή εσφαλμένης ερμηνείας κατά παράβαση των όρων των εγγράφων του διαγωνισμού και/ή λήφθηκε χωρίς την διενέργεια επαρκούς έρευνας από το Διοικητικό Συμβούλιο και/ή λήφθηκε αυθαίρετα με πάσχουσα αιτιολογία. Ακόμα, με τον δεύτερο λόγο ακύρωσης τον οποίο προωθεί με τη γραπτή της αγόρευση, η Αιτήτρια προβάλλει τον ισχυρισμό ότι, η Καθ' ης η Αίτηση ενήργησε καταχρηστικά, ενάντια στο Νόμο, παραβιάζοντας τις γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου, ειδικότερα την αρχή της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης. Επί τούτου του σημείου, επιχειρηματολογεί ως προς την διαδικασία που ακολουθήθηκε, και ειδικότερα ότι o διοικητικός φάκελος δεν είναι πλήρης και ότι η Καθ' ης η Αίτηση είτε εν γνώση της και σκόπιμα αποκρύπτει στοιχεία και πρακτικά συνεδριών τόσο του Δ.Σ. όσο και της Επιτροπής Προσφορών, είτε δεν ακολουθήθηκαν οι ορθές διαδικασίες που θα έπρεπε να ακολουθηθούν βάσει του Νόμου. Ειδικότερα, η Αιτήτρια επιχειρηματολογεί ότι ο διοικητικός φάκελος δεν είναι πλήρης, διότι, παρά το ότι είχαν ζητηθεί απόψεις της Επιτροπής Προσφορών σε σχέση με σημείωμα του Εκτελεστικού Διευθυντή προκειμένου να σταλεί το σημείωμα στο Δ.Σ. της Αρχής, οι απόψεις αυτές δεν εντοπίζονται στον διοικητικό φάκελο, ούτε και οποιαδήποτε σχετικά πρακτικά της λειτουργίας της.
Αντίθετα, η θέση της Καθ’ ης η αίτηση είναι ότι, ουδόλως ευσταθούν οι πιο πάνω ισχυρισμοί και θα πρέπει να απορριφθούν από το Δικαστήριο. Σχετικά αναπτύσσει τα επιχειρήματα της ως εξής.
Επί του πρώτου λόγου τον οποίο προωθεί η Αιτήτρια, ο ευπαίδευτος δικηγόρος της Αρχής τονίζει καταρχήν ότι, η Καθ' ης η Αίτηση, βάσει των όρων του διαγωνισμού, δεν υποχρεούτο να αποδεχθεί την χαμηλότερη προσφορά. Εν τούτοις αναγνωρίζει ότι, η εισήγηση του Εκτελεστικού Διευθυντή ότι η Αιτήτρια υπέβαλε «ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά» δεν είχε υιοθετηθεί ως ο λόγος απόρριψης της προσφοράς από το Δ.Σ. της Αρχής. Ακριβώς γίνεται αποδεκτό ότι, ο λόγος αποκλεισμού της προσφοράς της Αιτήτριας, παρά το γεγονός πως η προσφορά της Αιτήτριας ήταν η χαμηλότερη, ήταν ακριβώς επειδή η Καθ' ης η αίτηση έλαβε υπόψη της ότι στα γραφεία της εργάζεται ως προϊστάμενος ο σύζυγος μιας δικηγόρου η οποία εργάζεται στο γραφείο της Αιτήτριας. Αυτό συνδέθηκε από το αποφασίζον όργανο με απειλή κατά της «αμεροληψίας τόσο της Αρχής όσο και του ίδιου του γραφείου». Τόσο στο κείμενο της Ένστασης της Καθ' ης η αίτηση όσο και στη γραπτή αγόρευση του δικηγόρου της Αρχής, αλλά και στο στάδιο των Διευκρινήσεων ενώπιον του Δικαστηρίου, γίνεται κατ΄επανάληψη αναφορά ότι η προάσπιση των αρχών της καλής πίστης και της αμεροληψίας, που επιβάλλει ότι ένα διοικητικό όργανο πρέπει και να είναι, αλλά και να φαίνεται αμερόληπτο, ήταν ο λόγος που η Καθ' ης η αίτηση απέρριψε την προσφορά της Αιτήτριας. Επί του επιχειρήματος τούτου, ήτοι της προάσπισης της αμεροληψίας, αναλώνεται το μεγαλύτερο μέρος της επιχειρηματολογίας της Καθ΄ης η Αίτηση, θέση η οποία τονίστηκε έντονα και κατά το στάδιο των Διευκρινήσεων. Ακόμα, υποστηρίζεται επί του συγκεκριμένου λόγου ακύρωσης ότι, η Αρχή δικαιολογημένα έλαβε υπόψη το πιο πάνω γεγονός, αφού η συμφωνία παροχής υπηρεσιών, όπως δημοσιεύθηκε στην προκήρυξη, περιλάμβανε ειδική πρόνοια στο Άρθρο 12 για την σύγκρουση συμφερόντων, που θα μπορούσε να προκύψει ως αποτέλεσμα οικογενειακών, μεταξύ άλλων, δεσμών, η οποία άπτεται του θέματος αυτού.
Αναφορικά με τον δεύτερο λόγο ακύρωσης τον οποίο προωθεί η Αιτήτρια, ο δικηγόρος της Καθ' ης η αίτηση υποστηρίζει ότι η διαδικασία η οποία ακολουθήθηκε ήταν η νόμιμη, ενώ υποδεικνύει ότι, η τήρηση άρτιων πρακτικών και η μη πληρότητα του διοικητικού φακέλου είναι δύο εντελώς διαφορετικά ζητήματα, αφού ο φάκελος μπορεί να είναι πλήρης, ακόμη και όταν τα πρακτικά δεν είναι άρτια. Σε κάθε περίπτωση αναφέρει ότι, η εν λόγω Επιτροπή Προσφορών δεν ασκεί διοικητική εξουσία αλλά ο ρόλος της ήταν προφανώς υποβοηθητικός προς το Δ.Σ. της Αρχής. Ως εκ τούτου, δεν υπήρχε υποχρέωση τήρησης πρακτικών ή παρουσίαση άλλων εγγράφων που την αφορούν, ενώ πλήρη και λεπτομερή πρακτικά ελήφθησαν κατά τη συνεδρίαση του Δ.Σ. τα οποία περιλαμβάνονται στο διοικητικό φάκελο.
Τέλος, υποστηρίζει η Καθ' ης η αίτηση ότι, δεδομένης της υπογραφής της συμφωνίας στις 13.12.2023, «η προσφυγή παρέμεινε χωρίς αντικείμενο».
Το Δικαστήριο, εν πρώτοις, θα εξετάσει τη θέση των δικηγόρων της Καθ’ ης η Αίτηση ότι δεδομένης της υπογραφής της σύμβαση της Καθ' ης η αίτηση με το Ενδιαφερόμενο Μέρος στις 13/12/2023, η παρούσα Προσφυγή παρέμεινε χωρίς αντικείμενο. Η εν λόγω θέση, τυγχάνει σχολιασμού στην απαντητική γραπτή αγόρευση της Αιτήτριας. Όπως εύστοχα παρατηρείται, παρά την υπογραφή της σύμβασης με την επιτυχούσα δικηγορική εταιρεία, η Αιτήτρια διατηρεί το έννομο της συμφέρον να προωθεί την παρούσα, εφόσον προκαλείται ζημιά από την απόφαση για μη επιλογής της δικής της προσφοράς από την Καθ' ης η Αίτηση. Στη βάση του άρθρου 146.6 του Συντάγματος, μόνο σε περίπτωση ακυρωτικής απόφασης θα τεκμηριωνόταν και η τυχόν αξίωση της Αιτήτριας για αποζημίωση. Συνεπώς, η συνέχιση της παρούσας δικαστικής διαδικασίας είναι νομικώς επιβεβλημένη, ούτως ώστε να το Δικαστήριο να αποφασίσει για τη νομιμότητα της προσβαλλόμενης πράξης και η θέση αυτή της Καθ' ης η αίτηση απορρίπτεται.
Στη συνέχεια, εξετάζω τον δεύτερο λόγο ακύρωσης, ήτοι ότι o διοικητικός φάκελος δεν είναι πλήρης και δεν ακολουθήθηκαν οι ορθές διαδικασίες που θα έπρεπε να ακολουθηθούν βάσει του Νόμου. Συγκεκριμένα, η Αιτήτρια επιχειρηματολογεί ότι ο διοικητικός φάκελος δεν είναι πλήρης, διότι, παρά το ότι είχαν ζητηθεί απόψεις της Επιτροπής Προσφορών σε σχέση με το «Σημείωμα» του Εκτελεστικού Διευθυντή προκειμένου να σταλεί το σημείωμα αυτό στο Δ.Σ. της Αρχής, οι απόψεις αυτές δεν εντοπίζονται στον διοικητικό φάκελο, ενώ ούτε εντοπίζονται οιαδήποτε πρακτικά της Επιτροπής Προσφορών.
Το Δικαστήριο επί του συγκεκριμένου λόγου, σημειώνει ότι ο διοικητικός φάκελος περιλαμβάνει το πρακτικό της συνεδρίασης του Δ.Σ. κατά την οποίαν ελήφθη η προσβαλλόμενη απόφαση, το ουσιώδες μέρος του οποίου καταγράφεται και στη παρούσα απόφαση. Αναφορικά με τη δραστηριότητα της Επιτροπής Προσφορών, η οποία απαρτίζεται από τρία Μέλη του Δ.Σ., το Δικαστήριο επιβεβαιώνει ότι σε αυτά ο Εκτελεστικός Διευθυντής απέστειλε στις 20/11/2023, την τελική εισήγηση του, με την αναφορά «Παρακαλώ για τις απόψεις/ παρατηρήσεις σας για να πάει στο ΔΣ». Η ίδια αυτή εισήγηση υπεβλήθη από τον Εκτελεστικό Διευθυντή ενώπιον του Δ.Σ. στις 22/11/2023, οπότε και ελήφθη η προσβαλλόμενη απόφαση.
Εξετάζοντας το θέμα, θα συμφωνήσω με τον ευπαίδευτο δικηγόρο της Καθ' ης η Αίτηση ότι, ο ρόλος της περί ου ο λόγος Επιτροπής Προσφορών, ήταν υποβοηθητικός προς το αποφασίζων όργανο, δηλαδή το Διοικητικό Συμβούλιο της Καθ' ης η Αίτηση.
Επί τούτου του σημείου, ήτοι την μη συμπερίληψη στον διοικητικό φάκελο πρακτικών ή επικοινωνίας της Επιτροπής Προσφορών, σημειώνω σχετικά ότι, στην Θεμιστού ν. Δημοκρατίας (2016) 3 Α.Α.Δ. 616, ECLI:CY:AD:2016:C557, Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 59/2011, εξετάστηκε ισχυρισμός για μη τήρηση πρακτικών από την εκεί Επιτροπή Μελέτης Ενστάσεων. Εξετάζοντας αντίστοιχο ζήτημα, η σύνθεση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ως Εφετείου, αποφάσισε ότι, η δημιουργία της επιτροπής εκείνης αποτελούσε εσωτερικό διοικητικό μέτρο προς υποβοήθηση του Υπουργού στη λήψη της αντίστοιχης εκτελεστής πράξης και επομένως η σύσταση και συγκρότηση της δεν μπορούσε να ενταχθεί σε επιταγή εκ του νόμου. Η ύπαρξη της επιτροπής και η συμβουλευτική της συμμετοχή δεν την ανήγαγε σε όργανο αρμοδιότητας, αλλά ούτε σε συλλογικό όργανο που θα έπρεπε να διέπεται από τις επιταγές του νόμου και της νομολογίας ως προς τον τρόπο λειτουργίας της. Η τελική απόφαση ήταν άλλου οργάνου και η συμβουλευτική υφή των εισηγήσεων της επιτροπής, μαζί με τη μη ύπαρξη επιταγής εκ του νόμου για τη συμμετοχή της, δεν οδηγούσε σε ακυρότητα τη διαδικασία λόγω της μη εφαρμογής αυστηρού τύπου στις συνεδριάσεις της. Με αναφορά στην Ράφτης ν. Κυπριακή Δημοκρατία κ.ά. (2002) 3 Α.Α.Δ. 345, αναφέρθηκε πως εκείνο που εν τέλει έχει σημασία είναι η ύπαρξη αιτιολογίας στην πράξη του αποφασίζοντος οργάνου.
Στη παρούσα περίπτωση, αποφασιστική αρμοδιότητα είχε το Διοικητικό Συμβούλιο της Καθ' ης η Αίτηση, στο οποίο ο Εκτελεστικός Διευθυντής υπέβαλε το αναλυτικό του «Σημείωμα» το οποίο ουσιαστικά αποτελούσε έκθεση αξιολόγησης των προσφορών, έγγραφο το οποίο προηγουμένως απέστειλε στα τρία Μέλη του Δ.Σ. με την αναφορά «Παρακαλώ για τις απόψεις/ παρατηρήσεις σας για να πάει στο ΔΣ». Η εισήγηση αυτή εναπόκειτο στο αποφασίζον όργανο να την υιοθετήσει ή όχι. Το Δικαστήριο δεν συμφωνεί ότι η Αρχή «είτε εν γνώση της και σκόπιμα αποκρύπτει στοιχεία και πρακτικά συνεδριών είτε δεν ακολουθήθηκαν ουδέποτε οι σωστές διαδικασίες που θα έπρεπε να ακολουθηθούν βάσει του Νόμου», ως διατείνεται η Αιτήτρια. Αντίθετα, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι, το «Σημείωμα» του Εκτελεστικού Διευθυντή με την διαδικασία που ακολούθησε στην αξιολόγηση των προφορών, αλλά και την τελική του εισήγηση, ήταν λεπτομερές και πλήρες και ουσιαστικά περιείχε ό,τι θα αναμενόταν να περιλαμβάνεται σε άρτια πρακτικά. Το περιεχόμενο του συγκεκριμένου εγγράφου είναι τέτοιο που παρέχει στο Δικαστήριο όλα τα εχέγγυα για να ασκήσει τον αναθεωρητικό του έλεγχο ως προς τη διαδικασία που ακολουθήθηκε μέχρι το στάδιο της υποβολής της εισήγησης στο Δ.Σ. για λήψη απόφασης. Υπό τις περιστάσεις της υπόθεσης κρίνω ότι, η απουσία των τυχόν παρατηρήσεων των τριών αυτών Μελών της Επιτροπής Προσφορών, τα οποία ούτως ή άλλως συμμετείχαν και κατά την συνεδρίαση του Δ.Σ. ως Μέλη του αποφασίζοντος οργάνου, ουδόλως επηρεάζει την νομιμότητα της διαδικασίας που προηγήθηκε και ούτε θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακυρότητα τη μετέπειτα απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου. Ως εκ τούτου, ο λόγος αυτός δεν ευσταθεί και απορρίπτεται.
Ακολούθως, το Δικαστήριο θα εξετάσει τον κύριο λόγο ακύρωσης ο οποίος προωθείται από την Αιτήτρια και εστιάζεται στην αιτιολογία της προσβαλλόμενης πράξης ήτοι ότι, «η προσβαλλόμενη απόφαση πάσχει καθότι, είναι προϊόν πλάνης και/ή εσφαλμένης ερμηνείας κατά παράβαση των όρων των εγγράφων του διαγωνισμού και/ή λήφθηκε χωρίς την διενέργεια επαρκούς έρευνας από το Διοικητικό Συμβούλιο και/ή λήφθηκε αυθαίρετα με πάσχουσα αιτιολογία».
Καταρχήν, διαπιστώνεται από το Δικαστήριο ότι, ο λόγος για τον οποίο λήφθηκε η παρούσα απόφαση δεν είναι η διαπίστωση του Εκτελεστικού Διευθυντή, ως και η «Εισήγηση» του ότι στην προσφορά της Αιτήτριας εμφανίζεται ασυνήθιστα χαμηλή προτεινόμενη τιμή, δεδομένο που γίνεται αποδεκτό και από τους δικηγόρους της Καθ’ ης η Αίτηση. Ο μοναδικός λόγος δια τον οποίο η προσφορά της Αιτήτριας έχει απορριφθεί, καταγράφεται στο σχετικό πρακτικό της συνεδρίας του Δ.Σ. της Αρχής, όπως και στην επιστολή η οποία απεστάλη στη Αιτήτρια στις 13/12/2023, και ήταν ότι η Καθ' ης η αίτηση έλαβε υπόψη της ότι στα γραφεία της εργάζεται ως προϊστάμενος ο σύζυγος μιας δικηγόρου που εργάζεται στο γραφείο της Αιτήτριας. Η ύπαρξης αυτής της συζυγικής σχέσης μεταξύ υπαλλήλου ενός προσφοροδότη και υπαλλήλου της Αρχής, κρίθηκε ότι, δημιουργεί από μόνη της κατάσταση σύγκρουσης συμφέροντος και αποτελούσε λόγο αποκλεισμού της προσφοράς της Αιτήτριας.
Μελετώντας ωστόσο προσεκτικά το περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου, το Δικαστήριο δεν εντοπίζει στα έγγραφα της διοικητικής διαδικασίας οιαδήποτε συγκεκριμένη αναφορά στην αναφερόμενη συζυγική σχέση μεταξύ υπαλλήλου της Αιτήτριας και ενός υπαλλήλου της Αρχής. Δε διευκρινίζεται ποια είναι τα πρόσωπα αυτά, και πολύ περισσότερο ποιες θέσεις κατέχουν ή καθήκοντα εκτελούν τα οποία ενδεχομένως να αποτελούσαν απειλή για την αμεροληψίας τόσο της Αρχής όσο και του ίδιου του γραφείου σε ενδεχόμενη κατακύρωση της προσφοράς στην Αιτήτρια.
Η μόνη αναφορά η οποία εντοπίζεται μέσα στα πλαίσια της διοικητικής διαδικασίας η οποία οδήγησε στην έκδοση της προσβαλλόμενης πράξης, είναι η τοποθέτηση του Μέλους του Δ.Σ. κας Μχχχχχχχχχχχχ η οποία καταγράφεται στο πρακτικό της συνεδρίασης ημερ. 22/11/2023 ότι, «από τη στιγμή που στο γραφείο του κ. Τριανταφυλλίδη εργάζεται σύζυγος υπαλλήλου της Διεύθυνσης της Αρχής για σκοπούς διαφύλαξης της αμεροληψίας τόσο της Αρχής όσο και του ίδιου του γραφείου, θα ήταν πιο συνετό να μη ληφθεί υπόψη η συγκεκριμένη προσφορά.».
Προς απάντηση αυτής της θέσης, άλλο Μέλους του ΔΣ ανέφερε ότι έχει επιφυλάξεις κατά πόσο τεκμηριώνεται μια τέτοια απόφαση, ενώ ακολούθως πραγματοποιήθηκε ψηφοφορία όπου έξι Μέλη, στο σύνολο εννέα Μελών του Δ.Σ., ψήφισαν υπέρ της «Επιλογή της δεύτερης χαμηλότερης προσφοράς από το γραφείο Δρ. Ανδρέας Ποιητής & Σία ΔΕΠΕ για σκοπούς διαφύλαξης της αμεροληψίας της Αρχής», με αποτέλεσμα να ληφθεί η προσβαλλόμενη απόφαση.
Οι όποιες αναφορές, αφορούν στα πρόσωπα αυτά, έγιναν μέσω των αγορεύσεων των πλευρών. Όπως αντιλαμβάνεται το Δικαστήριο, από τις γενικές αυτές αναφορές στις αγορεύσεις των δικηγόρων, το ένα πρόσωπο αφορά δικηγόρο στο γραφείο της Αιτήτριας η οποία δεν περιλαμβάνεται στην Ομάδα Έργου η οποία υπεβλήθη στα έγγραφα της προσφοράς της Αιτήτριας, ενώ ως προς τον σύζυγο - υπάλληλο/ διευθυντικό στέλεχος της Αρχής δεν γίνεται καμία διευκρίνηση για τη θέση την οποία αυτός κατέχει ή τα καθήκοντα που εκτελεί, τα οποία ενδεχομένως να αποτελούσαν απειλή για την αμεροληψία του εργοδότη του.
Σε κάθε περίπτωση, τα γεγονότα, τα οποία στοιχειοθετούν τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου να επιληφθεί της προσφυγής και τα επίδικα θέματα προσδιορίζονται στη δικογραφία (Βασιλείου ν. Δήμου Παραλιμνίου, Υπόθεση Αρ. 1061/94, 30/6/95 Βαρνάβας Νικολάου και Υιοί Λτδ., ν. Δημοκρατίας, Υπόθεση Αρ. 380/94, 31/8/95 και Κυριακίδης και άλλος ν. Δημοκρατίας, Υποθέσεις Αρ. 212/95 και 259/951 31/1/97) και οι γραπτές αγορεύσεις ουδόλως αποτελούν μέσο προσαγωγής μαρτυρίας ή διεύρυνσης των επίδικων θεμάτων. Συνεπώς, τα γεγονότα στα οποία αναφέρονται μέσω των αγορεύσεων των πλευρών και τα οποία δεν υποστηρίζονται από το περιεχόμενο των διοικητικών φακέλων, δεν μπορούν να ληφθούν υπόψιν από το Δικαστήριο.
Η νομολογία είναι πάγια και σαφής. Όπως επαναλήφθηκε στην Dome Investments Ltd v. Συμβουλίου Βελτιώσεως Αγίας Νάπας κ.α. (1989) 3 ΑΑΔ 741:
«…Η άσκηση δικαστικού ελέγχου προϋποθέτει την προσκόμιση της απόφασης και του φακέλου της υπόθεσης. Χωρίς τα στοιχεία αυτά η άσκηση δικαστικού ελέγχου είναι αδύνατη. Η κατάθεση τους από τη Διοίκηση αποτελεί απόρροια της συνταγματικής υποχρέωσης της Διοίκησης για υποταγή στο δικαστικό έλεγχο που καθιερώνει το Σύνταγμα. Η παράλειψη της Διοίκησης να καταθέσει το φάκελο και τα στοιχεία που συνθέτουν την απόφαση, έχει ως αναπόφευκτη συνέπεια την ακύρωση της πράξης. Όχι μόνο όταν ελλείπουν τα στοιχεία, αλλά και όταν υπάρχει αβεβαιότητα ως προς το πλαίσιο και τις συνθήκες λήψης της διοικητικής απόφασης η ακύρωση είναι αναπόφευκτη. Η τήρηση πρακτικών και η καταγραφή των ουσιωδών γεγονότων που περιστοιχίζουν τη λήψη της διοικητικής απόφασης αποτελούν υποχρέωση της Διοίκησης που επιβάλλουν οι κανόνες της χρηστής διοίκησης. (Βλ. μεταξύ άλλων, Ierides ν. Republic (1980) 3 C.L.R. 165, και Angelidou and Others v. Republic (1982) 3 C.L.R. 520). Κάθε παρέκκλιση συνιστά κατάχρηση της διοικητικής αρμοδιότητας που πρέπει να ασκείται σύννομα και βάσει των κανόνων της χρηστής διοίκησης.»
Αναφέροντας τα πιο πάνω, καταλήγω ότι, στη βάση του λεκτικού της προσβαλλόμενης απόφασης και το περιεχόμενο του φακέλου δεν παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να αντιληφθεί στη βάση ποιων στοιχείων κατέληξε το Δ.Σ. της Καθ’ ης η Αίτηση στην, κατά πλειοψηφία, απόφαση του. Το ενδεχόμενο γεγονός της ύπαρξης συζυγικής σχέσης μεταξύ υπαλλήλων ενός προσφοροδότη και της Αρχής δεν δημιουργεί από μόνη της κατάσταση σύγκρουσης συμφέροντος η οποία να αποτελεί λόγο αποκλεισμού της προσφοράς του συγκεκριμένου προσφοροδότη, από τη στιγμή που δεν υπάρχει οποιοσδήποτε όρος στον διαγωνισμό που να απαγορεύει τη σχέση αυτή.
Παρά την διαπίστωση μου αυτή, η οποία καθορίζει και το αποτέλεσμα της παρούσας προσφυγής, θα συνεχίσω ως προς την επιχειρηματολογία που αφορά τον πρώτο λόγο ακύρωσης, στο σχολιασμό και της θέσης του κ.Κότροφου ότι, την απόφαση επιβάλει και η ειδική πρόνοια για την σύγκρουση συμφερόντων, στο Άρθρο 12 της Σύμβασης την οποία υπέγραψε ο επιτυχόν προσφοροδότης.
Παραθέτω το ακριβές κείμενο του συγκεκριμένου άρθρου της Συμφωνίας Παροχής Νομικών Υπηρεσιών, το οποίο επικαλείται ο δικηγόρος της Καθ’ ης η Αίτηση.
«ΑΡΘΡΟ 12: ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ
1. Ο νομικός σύμβουλος θα λαμβάνει σε όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αποτροπή ή τερματισμό οποιασδήποτε κατάστασης που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την απρόσκοπτη και αντικειμενική εκτέλεση της Συμφωνίας. Μια τέτοια σύγκρουση συμφερόντων θα μπορούσε να προκύψει, ενδεικτικά, ως αποτέλεσμα οικονομικού συμφέροντος, ιδιάζουσας σχέσης, οικογενειακών, πολιτικών ή συναισθηματικών δεσμών ή οποιασδήποτε άλλης συναφούς σύνδεσης ή κοινού συμφέροντος.»
Όπως ορθά παρατηρεί και η δικηγόρος της Αιτήτριας, παρά τη θέση της Καθ' ης η Αίτηση, το προβαλλόμενο Άρθρο 12 δεν αποτελεί όρο του διαγωνισμού, αλλά πρόκειται για άρθρο στη Συμφωνία Παροχή Νομικών Υπηρεσιών. Πρόκειται δηλαδή για συμβατικό όρο που διέπει τις συμβατικές υποχρεώσεις του αναδόχου και τα συμβατικά δικαιώματα που υπέχει η αναθέτουσα αρχή κατά τη διάρκεια υλοποίησης της συμβάσης, με εναρκτήριο χρόνο την υπογραφή της συμβάσης. Εν προκειμένω, οι διατάξεις του συγκεκριμένου άρθρου διέπουν αποκλειστικά την εφαρμογή και εκτέλεση της συμβάσης και αποσκοπούν στην εκ μέρους του αναδόχου λήψη μέτρων για αποτροπή ή τερματισμό της ανά περίπτωση κατάστασης που πιθανόν να προκύψει μελλοντικά και ενδεχομένως θα οδηγούσε στην σύγκρουση συμφέροντος. Σε κάθε περίπτωση, δεν έγινε από την Αρχή επίκληση του Άρθρου 12 της Συμφωνίας ούτως ώστε να δικαιολογήσει την απόφασή της, αλλά αυτή γίνεται από τον δικηγόρο στα πλαίσια της αγόρευσης του προς το Δικαστήριο.
To Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο στην πολύ πρόσφατη απόφαση του στις 3 Απριλίου, 2025 στην Έφεση Κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 128/20, 1. THE VEGETABLE PRODUCERS AND EXPORTERS LTD 2. DENMAN ENERGY LTD ν. ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ, υπενθύμισε τις αρχές της νομολογίας αναφορικά με την αιτιολογία μιας διοικητικής πράξεως, ως εξής:
«Αναφορικά με το θέμα της αιτιολογίας παραθέτουμε τις σχετικές νομολογιακές αρχές όπως έχουν εκφραστεί στη Φράγκου ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ.270:
«Αιτιολογία μιας διοικητικής πράξεως αποτελεί την έκθεση των πραγματικών και νομικών λόγων που οδήγησαν τη διοίκηση στην απόφαση της καθώς και παράθεση των κριτηρίων βάσει των οποίων άσκησε η διοίκηση τη διακριτική της ευχέρεια. Η ανάγκη της αιτιολογίας των ατομικών διοικητικών πράξεων απορρέει από την έννοια του κράτους δικαίου. Εκ της φύσεως τους αιτιολογητέες είναι όλες οι πράξεις των οποίων ο έλεγχος είναι αδύνατος ή ατελής χωρίς την αναφορά των λόγων που τις στηρίζουν. Γενικά, αιτιολογία που δεν παρέχει στον δικαστή τα απαραίτητα ειδικά και συγκεκριμένα στοιχεία για την διακρίβωση της νομιμότητας της διοικητικής πράξης ή είναι τόσο αόριστη και ασαφής ώστε να καθιστά ανέφικτο τον δικαστικό έλεγχο, δεν είναι νόμιμη και οδηγεί στην ακύρωση της πράξης (Βλ. Κυριακίδης κ.ά. v. Δημοκρατίας (1995) 3 Α.Α.Δ. 298, Δημοκρατία v. Χατζηγεωργίου (1994) 3 Α.Α.Δ. 574 και Δαγτόγλου, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 3η έκδοση, 1992, παρα. 636, 646 και 647).
Τότε μόνον είναι νομίμως και επαρκώς αιτιολογημένη η διοικητική πράξη όταν παρέχεται στον ακυρωτικό δικαστή η δυνατότης να αντιληφθή επί τη βάσει ποιών στοιχείων κατέληξε η Διοίκηση στο συμπέρασμα που έγινε δεκτό (Βλ. Ιωάννη Σαρμά, Η Συνταγματική και Διοικητική Νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, σελ. 130).
Το κατά πόσο μια διοικητική πράξη είναι αιτιολογημένη ή όχι εξαρτάται από τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά της
(Βλ. Πισσάς v. Δημοκρατίας (1974) 3 Α.Α.Δ. 476).»
Ως αναφέρθηκε στην Evzonas Hotel Co Ltd (ανωτέρω), «η δε επάρκεια της αιτιολογίας προκύπτει ως άμεση απόρροια τήρησης εύλογων κριτηρίων και της αρχής της αναλογικότητας ως προϋπόθεση πως υφίσταται άσκηση χρηστής Διοίκησης».
Όπως έχω επεξηγήσει ανωτέρω, προκύπτει ότι δεν παρέχεται η δυνατότητα στο παρόν Δικαστήριο, δεδομένης της προσβαλλόμενης απόφασης και του περιεχόμενο του φακέλου, να αντιληφθεί στη βάση ποιων στοιχείων κατέληξε η Διοίκηση στην απόφαση της. Συνακόλουθα, ο πρώτος λόγος ακύρωσης επιτυγχάνει και η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται.
Η παρούσα προσφυγή επιτυγχάνει, με έξοδα €1800 πλέον ΦΠΑ υπέρ της Αιτήτριας και εναντίον της Καθ’ ης η αίτηση.
Λ. Ν. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, ΔΔΔ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο