ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

Υπόθεση αρ. 1913/18

27 Αυγούστου, 2025

[Α. ΖΕΡΒΟΥ, Δ.Δ.Δ.]

Αναφορικά με τα Άρθρα 23 και 146 του Συντάγματος.

 

Μεταξύ:

Κ. Μ.,

ΥΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΤΟΥ Λ. Π. Μ. Η ΟΠΟΙΑ ΑΠΕΒΙΩΣΕ

Αιτητής,

ΚΑΙ

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΔΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΚΑΙ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΥΔΑΤΩΝ

Καθ’ ων η αίτηση.

------------

Π. Κλεοβούλου, για τον αιτητή.

Θ. Χατζηλούκα, Δικηγόρος, για Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους καθ’ ων η αίτηση.

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

Α. ΖΕΡΒΟΥ, Δ.Δ.Δ.: Ο αιτητής καταχώρισε στις 21.12.2018 την παρούσα προσφυγή, αξιώνοντας από το Δικαστήριο την ακόλουθη θεραπεία:

 

«Α. Δήλωση του Δικαστηρίου ότι η Διοικητική πράξη 797 ημερομηνίας 26.05.1995 και το διάταγμα απαλλοτρίωσης, το οποίο απαλλοτριώνει την όλη έκταση των Ακινήτων με αριθμό εγγραφής 6518, 6519, 6520 είναι άκυρη.

Β. Οιανδήποτε άλλη και/ή περαιτέρω θεραπεία την οποία το Δικαστήριο ήθελε θεωρήσει εύλογη και δίκαιη υπό τις περιστάσεις.

Γ. Τα έξοδα.».

 

Τα ουσιώδη για την παρούσα προσφυγή γεγονότα έχουν σε συντομία ως ακολούθως:

 

Με σχετικό διάταγμα απαλλοτρίωσης, το οποίο δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 16.11.1990, απαλλοτριώθηκε μέρος των επίδικων 3 τεμαχίων, ιδιοκτησίας της αποβιώσασας, για τις ανάγκες κατασκευής του έργου «Σχέδιο Νοτίου Αγωγού – Εκτροπή Ροής ποταμού Διαρίζου», ως περιγράφεται στη σχετική Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης που είχε προηγουμένως δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα. Η αποβιώσασα αποζημιώθηκε για την εν λόγω απαλλοτρίωση στο πλαίσιο Παραπομπής ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Πάφου.

 

Ακολούθως, κρίθηκε αναγκαία η απαλλοτρίωση επιπρόσθετης ακίνητης ιδιοκτησίας ώστε το μικρό φράγμα εκτροπής του ποταμού Διαρίζου, το οποίο προβλεπόταν στην αρχική μελέτη, να αντικατασταθεί με αποθηκευτικό φράγμα.

 

Για τον σκοπό αυτό, δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας ημερομηνίας 26.05.1995 η διοικητική πράξη αρ. 797, ήτοι νέα Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης για τους σκοπούς κατασκευής του φράγματος Αρμίνου στον ποταμό Διαρίζο.  Η εν λόγω Γνωστοποίηση διελάμβανε την περιγραφή και λεπτομέρειες της ακίνητης ιδιοκτησίας που ήταν αναγκαία για την υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης και στην οποία συμπεριλαμβανόταν και το υπόλοιπο μέρος των 3 επίδικων τεμαχίων της αποβιώσασας.  Ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Απαλλοτριούσα Αρχή, με επιστολή ημερομηνίας 05.06.1995, ενημέρωσε για την έκδοση της εν λόγω Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης του Προέδρους των Χωρητικών Αρχών των επηρεαζόμενων ακινήτων, αποστέλλοντας τα σχετικά χωρομετρικά σχέδια ώστε αυτά να αναρτηθούν σε περίοπτο μέρος σε κάθε χωριό, για να λάβουν γνώση οποιαδήποτε ενδιαφερόμενα πρόσωπα και να υποβάλουν τυχόν ένσταση εναντίον της σκοπούμενης απαλλοτρίωσης.

 

Ακολούθως, στις 20.10.1995, δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας σχετικό διάταγμα απαλλοτρίωσης, με αρ. 1366.

 

Με επιστολή, ημερομηνίας 22.03.1996, ο Διευθυντής του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας απέστειλε στην αποβιώσασα προσφορά για αποζημίωση για την επίδικη απαλλοτρίωση, χωρίς όμως οποιαδήποτε ανταπόκριση, με την πληρωμή της καταβλητέας αποζημίωσης να εκκρεμεί (τουλάχιστον μέχρι τον χρόνο επιφύλαξης της απόφασης στην παρούσα προσφυγή).

Ως ο αιτητής διατείνεται με την προσφυγή του, μετά τον θάνατο το 2016 της μητέρας του και ιδιοκτήτριας των απαλλοτριωθέντων ακινήτων, στο πλαίσιο διαχείρισης της περιουσίας της, ο ίδιος πληροφορήθηκε στις 17.10.2018 μέσω τηλεομοιότυπου από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας για την επίδικη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης με την οποία ολόκληρη η έκταση των επίδικων ακινήτων απαλλοτριώθηκε.  Συγκεκριμένα, στον αιτητή απεστάλη αντίγραφο της επιστολής του Διευθυντή του Τμήματος, ημερομηνίας 22.03.1996 για τον καθορισμό της καταβλητέας αποζημίωσης και τότε έλαβε για πρώτη φορά γνώση της επίδικης απαλλοτρίωσης, την οποία αμφισβητεί με την παρούσα προσφυγή.  Ως λόγους ακύρωσης προωθεί τους ισχυρισμούς ότι η προσβαλλόμενη απόφαση ουδέποτε κοινοποιήθηκε στην ίδια την αποβιώσασα, γεγονός το οποίο συνιστά, κατά την εισήγηση, παράβαση ουσιώδους τύπου που καθιστά την πράξη ακυρωτέα και εν πάση περιπτώσει αναιτιολόγητη.  Επιπλέον, είναι η θέση του αιτητή ότι η παράλειψη της Διοίκησης να γνωστοποιήσει στην αποβιώσασα την επίδικη απαλλοτρίωση, της αποστέρησε το δικαίωμα αναφοράς και/ή προσφυγής και συνεπώς τον φυσικό της δικαστή.  Η εν λόγω δε παράλειψη είναι, κατά τον αιτητή, προϊόν κατάχρησης εξουσίας και παραβιάζει τις αρχές της καλής πίστης και του κράτους δικαίου.  Επισημαίνοντας, τέλος, ότι η απαλλοτριωθείσα ακίνητη ιδιοκτησία εξακολουθεί να είναι εγγεγραμμένη επ’ ονόματι της αποβιώσασας, ο αιτητής υποβάλλει ότι η επίδικη απαλλοτρίωση καθίσταται απρόσφορη.

 

Ο ευπαίδευτος δικηγόρος των καθ’ ων η αίτηση υποστηρίζει τη νομιμότητα της επίδικης απαλλοτρίωσης, στη βάση του ισχύοντος κατά τον χρόνο εκείνο νομοθετικού πλαισίου και εγείρει προδικαστικώς ζήτημα παραδεκτού της παρούσας προσφυγής.  Ειδικότερα, εγείρει προδικαστικές ενστάσεις καταρχάς ότι η προσφυγή έχει καταχωριστεί εκπρόθεσμα και κατά δεύτερον ότι αυτή απαράδεκτα στρέφεται κατά της Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης, η οποία δεν αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη.  Εν πάση δε περιπτώσει, είναι η θέση του κ. Χατζηλούκα ότι ο αιτητής, ως προς την ουσία της υπόθεσης, δεν προωθεί οποιονδήποτε λόγο ακύρωσης που να προσδίδει πλημμέλεια στην επίδικη απαλλοτρίωση.

 

Αξιολογώντας κατά προτεραιότητα τις εγερθείσες προδικαστικές ενστάσεις, διαπιστώνω ότι πράγματι στο αιτητικό της προσφυγής περιγράφεται μόνο η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης, δημοσιευθείσα στις 26.05.1995 ως Διοικητική πράξη 797, πλην όμως στο αιτητικό ρητώς περιλαμβάνεται και η αναφορά ότι επιζητείται δήλωση του Δικαστηρίου που να κηρύσσει άκυρο «και το διάταγμα απαλλοτρίωσης».  Ως εκ τούτου, παρά τη μη αναφορά στο αιτητικό στην ημερομηνία δημοσίευσης του επίδικου Διατάγματος Απαλλοτρίωσης, αποδέχομαι ότι η επιδίωξη του αιτητή ήταν να αμφισβητήσει τη νομιμότητα και του εν λόγω διατάγματος και όχι μόνο της Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης, η οποία ορθά ο κ. Χατζηλούκα υποβάλλει ότι δεν αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη αλλά εκδήλωση πρόθεσης για τη λήψη εκτελεστής απόφασης σε μελλοντικό στάδιο με την έκδοση Διατάγματος Απαλλοτρίωσης (Σταυρίδη κ.ά. ν Δημοκρατίας (1992) 3 ΑΑΔ 303).  Ως εκ τούτου, η προδικαστική ένσταση ως προς τη φύση της προσβαλλόμενης απόφασης απορρίπτεται.

 

Με βάση, όμως το ισχύον κατά τον ουσιώδη χρόνο νομοθετικό καθεστώς αλλά και τα γεγονότα της παρούσας υπόθεσης, καταλήγω, αποδεχόμενη τη σχετική προδικαστική ένσταση, ότι η προσφυγή έχει καταχωριστεί εκπρόθεσμα.

 

Ειδικότερα, απορρίπτοντας τους ισχυρισμούς των αιτητών ότι οι καθ’ ων η αίτηση, κατά παράβαση της αρχής της νομιμότητας και εφαρμόζοντας έκνομη τακτική και μεθοδεύσεις, παρέλειψαν να κοινοποιήσουν προσωπικά στην αιτήτρια την επίδικη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης, διαπιστώνω ότι οι καθ’ ων η αίτηση ενήργησαν σύμφωνα με τις ισχύουσες κατά τον χρόνο εκείνο πρόνοιες των άρθρων 4 και 6 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου (Ν.15/1962), που διελάμβαναν τα ακόλουθα:

 

4.—(1) Οσάκις καθίσταται αναγκαία η απαλλοτρίωσις ιδιοκτησίας διά δηµοσίαν ωφέλειαν, η απαλλοτριούσα αρχή προβαίνει εις την δηµοσίευσιν γνωστοποιήσεως περί την σκοπουµένην απαλλοτρίωσιν (εν τω παρόντι Νόµω αναφεροµένην ως «γνωστοποίησις απαλλοτριώσεως») εν τω τύπω τω εκτεθειµένω εις το Παράρτηµα του παρόντος Νόµου, ήτις δηµοσιεύεται εν τη επισήµω εφηµερίδι της ∆ηµοκρατίας, διαλαµβάνει περιγραφήν της απαλλοτριωθησοµένης ιδιοκτησίας, καθορίζει σαφώς τον σκοπόν και τους λόγους της απαλλοτριώσεως και καλεί άπαντα τα εις την τοιαύτην ιδιοκτησίαν ενδιαφερόµενα πρόσωπα όπως υποβάλωσιν εις την τοιαύτην αρχήν εντός του εν ταύτη ειδικώς καθοριζοµένου χρόνου, όστις δεν δύναται να είναι βραχύτερος των δύο εβδοµάδων από της ηµεροµηνίας της δηµοσιεύσεως, οιανδήποτε ένστασιν ήθελον εγείρει περί την τοιαύτην απαλλοτρίωσιν:

[…]

6.—(1) Άµα τη παρόδω της εν τη γνωστοποιήσει απαλλοτριώσεως καθοριζοµένης προθεσµίας, η απαλλοτριούσα αρχή ή οσάκις απαλλοτριούσα αρχή είναι η ∆ηµοκρατία, ο αρµόδιος Υπουργός, προβαίνει το ταχύτερον δυνατόν εις την εξέτασιν οιωνδήποτε ενστάσεων κατά της απαλλοτριώσεως αίτινες ήθελον υποβληθή διαρκούσης της ως είρηται προθεσµίας, και, εκτός εάν η τοιαύτη αρχή είναι δηµοτική αρχή ή Κοινοτική Συνέλευσις, τας διαβιβάζει εις το Υπουργικόν Συµβούλιον οµού µετά τοιούτων παρατηρήσεων και υποδείξεων ως η απαλλοτριούσα αρχή ή, αναλόγως της περιπτώσεως, ο αρµόδιος Υπουργός, ήθελε κρίνει καταλλήλους.

(2) Οσάκις, λαµβανοµένων υπ’ όψιν απασών εν γένει των περιστάσεων, κρίνεται σκόπιµος η απαλλοτρίωσις της ιδιοκτησίας εις ην αφορά η γνωστοποίησις απαλλοτριώσεως διά τους εν ταύτη καθωρισµένους σκοπούς, κηρύττεται, τηρουµένων των διατάξεων του Συντάγµατος και του παρόντος Νόµου, διά διατάγµατος (εν τω παρόντι Νόµω αναφεροµένου ως «διάταγµα απαλλοτριώσεως») δηµοσιευοµένου εν τη επισήµω εφηµερίδι της ∆ηµοκρατίας :

[…]».

 

Ορθώς επισημαίνει ο ευπαίδευτος δικηγόρος των καθ’ ων η αίτηση πως η πρόνοια για επίδοση αντιγράφου της δημοσιευθείσας γνωστοποίησης απαλλοτρίωσης σε κάθε ενδιαφερόμενο μέρος τέθηκε στον νόμο αργότερα από τον ουσιώδη για την παρούσα προσφυγή χρόνο και συγκεκριμένα με τον τροποποιητικό νόμο Ν.135(Ι)/1999, ο οποίος αντικατέστησε το άρθρο 4 του Ν.15/1962, ώστε πλέον αυτό διαλαμβάνει τα ακόλουθα:

 

4.-(1) Σε περίπτωση που καταστεί αναγκαία η απαλλοτρίωση ιδιοκτησίας για δημόσια ωφέλεια, η Απαλλοτριώνουσα Αρχή:

 

(α) προβαίνει στη δημοσίευση γνωστοποίησης για τη σκοπούμενη απαλλοτρίωση (που στον παρόντα Νόμο θα αναφέρεται ως 'γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης') σύμφωνα με τον τύπο που εκτίθεται στο Παράρτημα του παρόντος Νόμου στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας·

 

(β) μεριμνά επίσης για την επίδοση αντιγράφου της δημοσιευθείσας γνωστοποίησης απαλλοτρίωσης στο κάθε ενδιαφερόμενο μέρος. Εκεί όπου καθίσταται αδύνατη η επίδοση λόγω μη ανεύρεσης οποιουδήποτε επηρεαζόμενου μέρους και η τοπική αρχή επιβεβαιώσει ότι έγινε κάθε δυνατή προσπάθεια προς την κατεύθυνση αυτή, δημοσιεύεται προς τούτο η σχετική γνωστοποίηση, με αναφορά στη δημοσίευση της γνωστοποίησης απαλλοτρίωσης στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας και περιλαμβάνει περιγραφή της ιδιοκτησίας που θα απαλλοτριωθεί και καθορίζει σαφώς το σκοπό και τους λόγους της απαλλοτρίωσης, σε δύο τουλάχιστον καθημερινές εφημερίδες που κυκλοφορούν στην επαρχία όπου βρίσκεται η ακίνητη ιδιοκτησία και η γνωστοποίηση θεωρείται επιδοθείσα.

[…]».

Εν προκειμένω, ο αιτητής χαρακτηρίζει μεν το γεγονός της μη επίδοσης αντιγράφου της επίδικης Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης στην αποβιώσασα ως αντίθετης στο Σύνταγμα, πλην όμως παρέλειψε να δικογραφήσει δεόντως τυχόν ισχυρισμό για αντισυνταγματικότητα του άρθρου 4 του Ν.15/1962, ως αυτό ίσχυε κατά τον ουσιώδη για την παρούσα προσφυγή χρόνο.

 

Στην πολύ πρόσφατη απόφαση Αργυρούλα Δημητριάδου ν Δημοκρατίας, ΕΔΔ αρ. 178/20, ημερ. 12.06.2025, το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο^[1] επικύρωσε ως ορθή την παραπομπή του πρωτόδικου Δικαστηρίου σε σχετική νομολογία ως προς την ανάγκη επακριβούς προσδιορισμού του σχετικού άρθρου ενός νόμου, το οποίο, κατ’ ισχυρισμό, προσκρούει σε συγκεκριμένα Άρθρα του Συντάγματος (The Improvement Board of Eylenjia v. Constantinou (1967) 1 C.L.R. 167., Παστελλάς v. Δημοκρατίας, Α.Ε. 54/2013, ημερ. 19.9.2017) και επιπρόσθετα επεσήμανε τα ακόλουθα:

 

 

«Διαχρονικά, η θέση της νομολογίας, αλλά και οι Κανονισμοί του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 1962, επιτάσσουν όπως, ζητήματα συνταγματικότητας Άρθρων του υπό εξέταση Νόμου, πρέπει να προσδιορίζονται με επάρκεια και σαφήνεια. Τούτο καθίσταται αναγκαίο για να εξειδικεύονται τα ζητήματα που χρήζουν εξέτασης και επίλυσης. Γενικόλογες και αόριστες αναφορές δεν προσφέρουν το αναγκαίο υπόβαθρο, επί του οποίου να μπορεί να βασιστεί η ανάπτυξη και η συναφής επιχειρηματολογία, αλλά ούτε και η εξειδίκευση του δικανικού συλλογισμού.».

 

Εν πάση δε περιπτώσει, σε συμφωνία με τον κ. Χατζηλούκα, διαπιστώνω ότι η αποβιώσασα, έστω κι αν δεν έλαβε γνώση της επίδικης Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης με τη δημοσίευσή της στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, έλαβε πλήρη γνώση αυτής με την επιστολή του Διευθυντή του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, ημερομηνίας 22.03.1996 και την προσφορά σχετικής αποζημίωσης για την απαλλοτρίωση.  Επισημαίνοντας ότι ο αιτητής δεν αμφισβητεί την παραλαβή της εν λόγω επιστολής από την αποβιώσασα, διαπιστώνω ότι από το περιεχόμενο της επιστολής η αποβιώσασα είχε πλήρη γνώση της προσβαλλόμενης απόφασης, εφόσον θα μπορούσε να

διαγνώσει με βεβαιότητα και ακρίβεια την υλική ζημιά που υφίσταται (Γεωργίου ν. Δήμου Λάρνακας (Αρ. 1) (1998) 3 Α.Α.Δ. 197).  Συγκεκριμένα, στην επιστολή αναφέρονται ο αριθμός και η ημερομηνία δημοσίευσης της επίδικης Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης, ο σκοπός της απαλλοτρίωσης και πλήρεις λεπτομέρειες των επίδικων απαλλοτριωθέντων ακινήτων (Φ/Σχ, αρ. τεμαχίου, χωριό, είδος ακίνητης ιδιοκτησίας, έκταση, μερίδιο και η προσφερθείσα αποζημίωση).

 

Αναφορικώς με τη θέση του ευπαιδεύτου δικηγόρου του αιτητή ότι η εν λόγω επιστολή θα μπορούσε εύλογα να προκαλέσει σύγχυση στην αποβιώσασα, λόγω του προχωρημένου της ηλικίας της και της εκκρεμούσας, κατά τον χρόνο εκείνο, καταβολής αποζημίωσης για την πρώτη απαλλοτρίωση, θα πρέπει να υπομνησθεί ότι δυνάμει του Άρθρου 146.3 του Συντάγματος η προθεσμία για την καταχώριση προσφυγής είναι επιτακτική και ανατρεπτική (Γεώργιος Ιακώβου ν Δημοκρατίας, ΕΔΔ αρ. 63/20, ημερ. 24.01.2025).  Με την τήρησή της κατοχυρώνεται, μεταξύ άλλων, η απρόσκοπτη λειτουργία της διοίκησης, αφού τίθενται χρονικά όρια στη δυνατότητα αμφισβήτησης της νομιμότητας των διοικητικών πράξεων.  Η δε επάρκεια της γνώσης, που επιτρέπει στον ενδιαφερόμενο να διαγνώσει με βεβαιότητα τη ζημία που υφίσταται από την πράξη και του παρέχει την ευκαιρία να προσφύγει στο Δικαστήριο προς έλεγχό της, κρίνεται αντικειμενικά κατά περίπτωση, στη βάση του συνόλου των περιστατικών της κάθε υπόθεσης (Δημοκρατία ν The Cyprus Phassouri Plantations Co Public ltd κ.ά., Αναθ. Έφεση αρ. 31/11, ημερ. 26.04.2018, ECLI:CY:AD:2018:C201, Χρίστου Μαυροκορδάτου ν ΚΟΑΠ, ΕΔΔ αρ. 165/2019, 23.04.2024).

 

Συνακόλουθα, η προσφυγή απορρίπτεται ως εκπρόθεσμη με €1.700 έξοδα υπέρ των καθ’ ων η αίτηση και εναντίον του αιτητή.

 

 

Α. ΖΕΡΒΟΥ, Δ.Δ.Δ.