ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
(Υπόθεση αρ. 462/2021)
8 Αυγούστου 2025
[ΓΑΒΡΙΗΛ, Δ.Δ.Δ.]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ AΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
Ν. Α.
Αιτήτρια,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ
Καθ’ ων η αίτηση.
……………………………
Λουκιάνα Μουσκή, για Αργεντούλα Ιωάννου Δ.Ε.Π.Ε., για την αιτήτρια.
Αθανασία Α. Αχιλλέως, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους καθ’ ων η αίτηση.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΓΑΒΡΙΗΛ, Δ.Δ.Δ.: Με την προσφυγή της, η αιτήτρια αξιώνει από το Δικαστήριο, ακύρωση της απόφασης της Υπηρεσίας Χορηγιών και Επιδομάτων, ημερομηνίας 26.1.2021, με την οποία ζητείται η επιστροφή του ποσού των €11.029,88 ήτοι ποσό που αναλογεί στους 70/120 μήνες της ειδικής χορηγίας που παραχωρήθηκε στην αιτήτρια για την αγορά κατοικίας / διαμερίσματος.
Στις 15.7.2009, η αιτήτρια υπέβαλε αίτηση στην Υπηρεσία Χορηγιών και Επιδομάτων του Υπουργείου Οικονομικών, για παραχώρηση χορηγίας για την αγορά διαμερίσματος δύο υπνοδωματίων στην Λεμεσό, κατοικία η οποία θα χρησιμοποιείτο αποκλειστικά ως η κύρια και μόνιμη της κατοικία. Κατά τον χρόνο που υπεβλήθη η εν λόγω αίτηση, η αιτήτρια ήταν έγγαμο πρόσωπο και για την υποβολή της αίτησης, υπέγραψε υπεύθυνη δήλωση και ο τότε σύζυγός της, δηλώνοντας πως δεν του ανήκει οποιαδήποτε άλλη κατοικία η οποία χρησιμοποιείται ως κύριος και μόνιμος χώρος διαμονής.
Η αίτηση εγκρίθηκε. Με επιστολή ημερομηνίας 12.8.2009, στάλθηκε επιταγή επ’ ονόματι της αιτήτριας για το ποσό των €18.908,37 ενώ αναφέρθηκαν παράλληλα και οι βασικοί όροι της νομοθεσίας που θα πρέπει να τηρούνται. Ειδικότερα, της γνωστοποιήθηκε, ανάμεσα σε άλλα, πως η ειδική χορηγία της παραχωρείται υπό τον όρο ότι η κατοικία θα χρησιμοποιείται ως κύριος και μόνιμος χώρος διαμονής για τα επόμενα 10 χρόνια, χωρίς τη δυνατότητα ενοικίασης σε τρίτους ή χρήσης της για οποιοδήποτε άλλο σκοπό. Παράλληλα, ενημερώθηκε πως σε περίπτωση παύσης χρήσης της ως ανωτέρω, θα πρέπει εντός 30 ημερών από την εν λόγω ημερομηνία, να ενημερώσει τον Υπουργό Οικονομικών και να διευθετήσει την επιστροφή του ποσού που αναλογεί στο υπόλοιπο της περιόδου των 10 χρόνων. Επισημάνθηκε, επίσης, η εξαίρεση που προβλέπει η νομοθεσία, πως αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση που η κατοικία θα μεταβιβαστεί σε τέκνο του δικαιούχου ή σε περίπτωση θανάτου του δικαιούχου.
Έκτοτε δεν υπήρξε οποιαδήποτε ενημέρωση της Υπηρεσίας από την αιτήτρια, παρά μόνον στις 17.12.2020, όπου λήφθηκε ηλεκτρονικό μήνυμα από τον πρώην, πλέον, σύζυγό της, ο οποίος επιθυμούσε να λάβει βεβαίωση από την Υπηρεσία για σκοπούς υποβολής της στον Έφορο Φορολογίας για λήψη μειωμένου συντελεστή Φ.Π.Α. για την απόκτηση νέας κατοικίας με την νέα του, πλέον, σύζυγο. Στο ηλεκτρονικό μήνυμα του πρώην συζύγου της αιτήτριας, είχε αποσταλεί κατάσταση λογαριασμού ρεύματος για το επίδικο διαμέρισμα, για την περίοδο από 29.1.2009 μέχρι 30.8.2013, επ’ ονόματί του.
Ενόψει του περιεχομένου της επιστολής, ακολούθησε έρευνα από την Υπηρεσία, όπου διαπιστώθηκε πως το διαμέρισμα για το οποίο παραχωρήθηκε η χορηγία, μεταβιβάστηκε στις 28.3.2019 από την αιτήτρια και τον πρώην της σύζυγο, σε τρίτο πρόσωπο. Ακολούθησε η αποστολή της επιστολής ημερομηνίας 28.12.2020, με την οποία η Υπηρεσία ζητούσε την υποβολή πρόσθετων στοιχείων, προκειμένου να εξεταστεί η τήρηση των όρων και προϋποθέσεων, βάσει των οποίων της παραχωρήθηκε το ποσό της χορηγίας.
Η αιτήτρια με την επιστολή της ημερομηνίας 12.1.2021, αναφέρθηκε στις προσωπικές συνθήκες για τις οποίες η ίδια αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το διαμέρισμα και ειδικότερα, στον χωρισμό της και μετακόμιση της ίδιας και των δύο ανήλικων τέκνων της στους γονείς της, για λόγους οικονομικούς, αλλά και φροντίδας των παιδιών της. Πως ο σύζυγος της βρέθηκε στη φυλακή για χρέη της επιχείρησης που διατηρούσε και ότι το διαμέρισμα παρέμεινε κλειστό. Ως προς την κατάσταση λογαριασμού ρεύματος, παρέπεμψε την Υπηρεσία σε κατάσταση λογαριασμού ρεύματος που απεστάλη από τον πρώην σύζυγό της.
Με επιστολή ημερομηνίας 26.1.2021, η Υπηρεσία Χορηγιών και Επιδομάτων, γνωστοποίησε στην αιτήτρια την εδώ προσβαλλόμενη απόφαση, το περιεχόμενο της οποίας παραθέτω:-
«[…] Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω και εφόσον, όπως έχετε δηλώσει στην επιστολή σας, ημερ. 12.1.2021, υπήρξε τερματισμός της διαμονής σας στο υποστατικό για το οποίο παραχωρήθηκε η χορηγία, προκύπτει υποχρέωση για επιστροφή μέρους της χορηγίας, το οποίο αναλογεί στο ποσοστό της χρονικής περιόδου των δέκα ετών που αυτή δεν χρησιμοποιήθηκε για σκοπούς ιδιοκατοίκησης. Διευκρινίζεται ότι σύμφωνα με τα άρθρα 8 και 9 του Νόμου, υπολογισμού [sic] της περιόδου των δέκα ετών που οι αιτητές είναι υποχρεωμένοι να διαμένουν στην κατοικία για την οποία λαμβάνουν την ειδική χορηγία, άρχεται από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης, η οποία στην περίπτωσή σας είναι η 15.7.2009.
5.(α) Με βάση τα πιο πάνω και σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία (κατάσταση λογαριασμού ρεύματος), προκύπτει ότι θα πιστωθείτε με το ποσό χορηγίας που αναλογεί στο χρονικό διάστημα από τον Ιούλιο του 2009, οπότε υποβλήθηκε η αίτηση μέχρι τον Αύγουστο του 2013 (50/120), δηλαδή με το ποσό των €7.878,49.
(β) Ως εκ τούτου, θα πρέπει να επιστραφεί το ποσό που αναλογεί στους 70/120 μήνες, που η κατοικία δε χρησιμοποιήθηκε για σκοπούς ιδιοκατοίκησης, δηλαδή το ποσό των €11.029,88.
6. Υπό το φως των πιο πάνω, αναμένουμε την εφάπαξ επιστροφή του ποσού των €11.029,88 […]».
Η αιτήτρια απέστειλε επιστολή προς τον Υπουργό Οικονομικών, ημερομηνίας 19.3.2021, ζητώντας επανεξέταση της απόφασης που της γνωστοποιήθηκε. Ειδικότερα, ανέφερε πως στο εν λόγω διαμέρισμα διέμενε με τον πρώην σύζυγο της και τα τέκνα τους, μέχρι την οριστική διάσταση και διαζύγιο περί τις 23.9.2013, ότι ουδέποτε αποξένωσαν το διαμέρισμα, ούτε το ενοικίασαν και πως παρέμεινε κλειστό μέχρι την επίλυση των περιουσιακών τους διαφορών και την εν τέλει πώληση του το έτος 2019 προς εξόφληση του δανείου στην Τράπεζα. Επισυνάφθηκε κατάσταση λογαριασμού ρεύματος από την ΑΗΚ, επί της οποίας παρατίθετο ενυπόγραφη χειρόγραφη σημείωση πως το ηλεκτρικό ρεύμα «παρέμεινε αποσυνδεδεμένο από το δίκτυο της ΑΗΚ μέχρι τις 15/4/2019». Έγινε επίσης αναφορά σε δυστύχημα που είχε η ίδια στην Πράγα κατά το έτος 2015, υποβάλλοντας πως ως μονογονιός και μητέρα δύο ανήλικων τέκνων αδυνατούσε να καταβάλει το εν λόγω ποσό, ζητώντας από τον Υπουργό Οικονομικών επανεξέταση και απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής του.
Το υποβληθέν αίτημα έτυχε εξέτασης, με αποτέλεσμα την αποστολή της επιστολής ημερομηνίας 29.4.2021, το περιεχόμενο της οποίας παραθέτω αυτούσιο:-
«Έχω οδηγίες να αναφερθώ στη σχετική με το πιο πάνω θέμα επιστολή σας, ημερ. 19.3.2021, προς τον Υπουργό Οικονομικών, το περιεχόμενο της οποίας έχει σημειωθεί και είμαι δεόντως εξουσιοδοτημένη από τον Υπουργό Οικονομικών, όπως επισημάνω τα ακόλουθα:
2.(α) Οι πρόνοιες της σχετικής Νομοθεσίας (Νόμος 91(Ι)/2006), σας έχουν επεξηγηθεί με τις ταυτάριθμες επιστολές της Υπηρεσίας Χορηγιών και Επιδομάτων (ΥΧΕ), ημερ. 28.12.2020 και 26.1.2021.
(β) Ταυτόχρονα, σημειώνεται ότι η διακοπή της διαμονής στο υποστατικό για το οποίο παραχωρήθηκε η χορηγία αποτελεί πραγματικό και παραδεκτό γεγονός. Ωστόσο, η νομοθεσία δεν προβλέπει εξαιρέσεις από την επιστροφή της χορηγίας, εκτός σε περιπτώσεις θανάτου του δικαιούχου ή μεταβίβασης της κατοικίας σε τέκνο του. Επιπρόσθετα, ο Νόμος δεν διακρίνει/εξετάζει τους λόγους για τους οποίους ο δικαιούχος διακόπτει τη διαμονή του. Συνεπώς, η επιστροφή του ποσού των €11.029,88, ζητήθηκε από την ΥΧΕ κατ΄εφαρμογή των προνοιών του Νόμου και ως εκ [sic] η απαλλαγή από την επιστροφή του δεν είναι εφικτή.
3. Υπό το φως των πιο πάνω και λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο της επιστολής σας, ημερ. 19.3.2021, έχει αποφασιστεί στα πλαίσια της διακριτικής μας ευχέρειας, όπως η επιστροφή του ποσού των €11.029,88 διευθετηθεί σε τριάντα έξι (36) μηνιαίες δόσεις ύψους €306,38 έκαστη, με έναρξη τον Ιούνιο του 2021. Οι δόσεις θα πρέπει να καταβάλλονται την πρώτη εκάστου μηνός με περίοδο χάριτος επτά (7) ημέρες […]».
Η προσφυγή καταχωρήθηκε στις 11.5.2021 και όπως προαναφέρθηκε, προσβαλλόμενη είναι η αρχική απόφαση της Υπηρεσίας Χορηγιών και Επιδομάτων του Υπουργείου Οικονομικών, ημερομηνίας 26.1.2021, την οποία όπως ισχυρίζεται η αιτήτρια, έλαβε στις 26.2.2021, ζήτημα το οποίο δεν αμφισβητήθηκε από τους καθ’ ων η αίτηση.
Το γεγονός της άσκησης της προσφυγής κατά της αρχικής απόφασης της Υπηρεσίας, προκάλεσε την έγερση, εκ μέρους της ευπαιδεύτου συνηγόρου της Δημοκρατίας, ζητήματος παραδεκτού της προσβαλλόμενης απόφασης. Κατά τις εισηγήσεις της, η εδώ προσβαλλόμενη απόφαση ημερομηνίας 26.1.2021 απώλεσε την εκτελεστότητα της και ενσωματώθηκε στην μεταγενεστέρως εκδοθείσα απόφαση επί της ιεραρχικής προσφυγής, απόφαση ημερομηνίας 29.4.2021, η οποία αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη, μη προσβληθείσα.
Επ΄αυτού, η προσέγγιση της ευπαιδεύτου συνηγόρου της αιτήτριας, υπήρξε διαφορετική. Διατείνεται πως η εκδοθείσα απόφαση του Υπουργού Οικονομικών, αποτελεί βεβαιωτική μη εκτελεστή διοικητική πράξη. Κατά τις εισηγήσεις, οι διατάξεις του άρθρου 11 του Ν. 91(Ι)/2006, αναφορά στις οποίες θα ακολουθήσει στη συνέχεια, δεν θεσμοθετούν διαδικασία ένστασης ή ιεραρχικής προσφυγής και πως το αίτημα της ημερομηνίας 19.3.2021 προς τον Υπουργό, συνιστούσε μία άτυπη έκκληση προς ανθρωπιστική εξέταση του αιτήματός της.
Απορρίπτοντας τις πιο πάνω θέσεις της αιτήτριας, η ευπαίδευτη συνήγορος της Δημοκρατίας, πέραν της έγερσης του ζητήματος που αφορά στην έλλειψη εκτελεστότητας της προσβαλλόμενης διοικητικής απόφασης, υπό το δόγμα της έγερσης ισχυρισμών μετ’ εννόμου συμφέροντος, υποστήριξε πως η ελεύθερη και ανεπιφύλακτη υπογραφή εγγράφων, της στερεί το έννομο συμφέρον να προωθήσει ισχυρισμούς ως προς την ευθύνη της για επιστροφή του ποσού της χορηγίας που αυτή έλαβε, τονίζοντας παράλληλα πως η επιταγή εκδόθηκε στο όνομά της, δικαιούχος της οποίας ήταν η ίδια. Τόνισε τις μόνες εξαιρέσεις του Νόμου, που καθορίζονται στο άρθρο 9 εξαντλητικά, προς πλήρη υποστήριξη της έρευνας που προηγήθηκε προς έκδοση της επίδικης απόφασης.
Σε ό,τι αφορά την εξέταση της εγερθείσας προδικαστικής ένστασης, κρίνεται απαραίτητη η παράθεση των προνοιών του άρθρου 11 του Ν. 91(Ι)/2006:-
«11. Ο Υπουργός Οικονομικών είναι αρμόδιος για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος Νόμου, κέκτηται δε εξουσίας να επιλύει οποιαδήποτε διαφορά αναφύεται σε σχέση µε την εφαρμογή των διατάξεών του ή να διασαφηνίζει οποιαδήποτε σημεία αυτού, τα οποία δυνατό να εμπεριέχουν ασάφειες».
Η αιτήτρια έκανε χρήση των διατάξεων αυτών, ζητώντας από τον Υπουργό Οικονομικών επανεξέταση της απόφασης ημερομηνίας 29.4.2021. Προκειμένου να αποφασιστεί η φύση της εκδοθείσας διοικητικής απόφασης ημερομηνίας 29.4.2021, ήτοι το κατά πόσον σε αυτήν έχει ή όχι ενσωματωθεί η προγενεστέρως εκδοθείσα - και εδώ προσβαλλόμενη - απόφαση του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Οικονομικών ημερομηνίας 26.1.2021, θα πρέπει να εξεταστεί η φύση των εξουσιών που δίδονται από την ίδια την νομοθεσία προς τον Υπουργό Οικονομικών, δια του άρθρου 11 του Νόμου.
Στον Υπουργό Οικονομικών δίδεται αρμοδιότητα για εφαρμογή των προνοιών του Νόμου, αναφορικά με οποιαδήποτε διαφορά αναφύεται σε σχέση με την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου ή για αποσαφήνιση οποιωνδήποτε σημείων εμπεριέχουν ασάφειες, ως αναφέρεται και στον πλαγιότιτλο του άρθρου 11.
Σημειώνεται πρόσθετα, πως δεν τάσσεται ούτε προθεσμία, ούτε τίθενται οι προϋποθέσεις, ούτε κι οι εξουσίες του Υπουργού Οικονομικών κατά την υποβολή και εξέταση αυτών των διαφορών. Επιπρόσθετα, κρίνεται σημαντικό να αναφερθεί πως δεν εντοπίζεται στο σύνολο της σχετικής νομοθεσίας Ν. 91(Ι)/2006 οποιαδήποτε αναφορά στην Υπηρεσία Χορηγιών και Επιδομάτων, ως το αρμόδιο όργανο λήψης απόφασης εντός των νομοθετικών πλαισίων, ενώ αξιοσημείωτο παραμένει το γεγονός πως και η αρχικώς εκδοθείσα απόφαση ημερομηνίας 26.1.2021, εκδόθηκε από τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Οικονομικών.
Έχοντας κατά νου τις πιο πάνω παρατηρήσεις, καταλήγω πως δια των διατάξεων του άρθρου 11 του Νόμου, θεσπίζεται δυνατότητα για υποβολή απλής διοικητικής προσφυγής από τον διοικούμενο που έχει υποστεί βλάβη των έννομων συμφερόντων του, από ατομική διοικητική πράξη, ενώπιον της αρχής που την έχει εκδώσει, ήτοι του Υπουργείου Οικονομικών, έχοντας την έννοια της αίτησης θεραπείας.
Στο σύγγραμμα του Ε.Π. Σπηλιωτόπουλου «Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου» Τόμος 1, 15η έκδοση, 2017, σελ. 227-228, αναφέρονται τα εξής:-
«Οι διοικητικές προσφυγές, σύμφωνα με τον ΚΔΔ/σίας, μπορούν να διακριθούν συστηματικά σε τρεις κατηγορίες: α) τις απλές, β) τις ειδικές και γ) τις ενδικοφανείς.
Η απλή διοικητική προσφυγή (άρθρο 24) υποβάλλεται, εάν δεν προβλέπεται ειδική διοικητική ή ενδικοφανής προσφυγή, από τον διοικούμενο που έχει υποστεί υλική ή ηθική βλάβη των έννομων συμφερόντων του από ατομική διοικητική πράξη, στην αρχή που εξέδωσε την πράξη ή στην ιεραρχικώς προϊστάμενή της αρχή· λέγεται δε αντιστοίχως αίτηση θεραπείας ή ιεραρχική προσφυγή και έχει ως αντικείμενο την ανάκληση ή την τροποποίησή της ή (στην ιεραρχική προσφυγή) την ακύρωσή της για λόγους νομιμότητας. Το διοικητικό όργανο, στο οποίο υποβάλλεται η προσφυγή, μπορεί να επανεξετάσει την υπόθεση από την άποψη και της νομιμότητας και της ουσίας, οφείλει δε να γνωστοποιήσει στον ενδιαφερόμενο την απόφασή του μέσα σε προθεσμία 30 ημερών, εκτός εάν από ειδικές διατάξεις προβλέπεται διαφορετική προθεσμία […]. Για την υποβολή των απλών διοικητικών προσφυγών δεν τάσσεται ορισμένη προθεσμία, εκτός εάν υπάρχει αντίθετη νομοθετική ρύθμιση. Εφόσον προβλέπεται ενδικοφανής προσφυγή δεν χωρεί υποβολή αίτησης Θεραπείας (ΣΕ 612/2013).
Στοιχεία της έννοιας της ειδικής διοικητικής προσφυγής (άρθρο 25) είναι τα εξής: i) προβλέπεται από ειδικές διατάξεις, οι οποίες καθορίζουν την αρχή στην οποία ασκείται […] καθώς και ορισμένη προθεσμία και τυχόν άλλες προϋποθέσεις για την άσκησή της και ii) επιτρέπει μόνον τον έλεγχο της νομιμότητας της προσβαλλόμενης πράξης, δηλαδή των νομικών πλημμελειών της […].
Η υποβολή της αίτηση θεραπείας και της απλής διοικητικής προσφυγής είναι δυνητική (ΣΕ 3715/2013), διακόπτει δε την προθεσμία για την άσκηση των ένδικων βοηθημάτων της αίτησης ακυρώσεως και της προσφυγής, εφόσον βεβαίως έγινε μέσα στην προθεσμία αυτήν (κατωτ. αριθ. 472).
Οι πράξεις που εκδίδονται επί απλών διοικητικών προσφυγών δεν έχουν εκτελεστό χαρακτήρα, εάν το διοικητικό όργανο εμμένει απλώς στην πράξη που προσβλήθηκε, αλλά είναι "βεβαιωτικές" πράξεις (ανωτ. αριθ. 108 και κατωτ. αριθ. 482), εκτός εάν εκδόθηκαν μετά από νέα ουσιαστική έρευνα της υπόθεσης (ΣΕ 3643/1987, 259/2011, 2858/2016), οπότε ενσωματώνονται σ’ αυτές οι προσβληθείσες πράξεις). Αντιθέτως, οι πράξεις αυτές έχουν εκτελεστό χαρακτήρα, δηλαδή, είναι διοικητικές πράξεις, εάν ανακαλούν ή τροποποιούν την πράξη (ΣΕ 259/2011), οπότε ενσωματώνονται σε αυτή οι προσβληθείσες πράξεις. Όμως, δεν επιτρέπεται η χειροτέρευση της θέσης του διοικούμενου ΣΕ 2542/1996). Επίσης έχουν εκτελεστό χαρακτήρα οι πράξεις που εκδίδονται επί απλής διοικητικής προσφυγής, όταν δέχονται την προσφυγή και ακυρώνουν εν όλω ή εν μέρει την πράξη που προσβλήθηκε»[1].
Λαμβανομένου υπόψη πως ουδέν νεότερο τέθηκε υπόψιν του Υπουργού Οικονομικών από την αιτήτρια και δεν υπήρξε νέα έρευνα της υπόθεσης, καταλήγω, σε συμφωνία με τις θέσεις της αιτήτριας, πως η εκδοθείσα απόφαση ημερομηνίας 29.4.2021, δεν συνιστά εκτελεστή διοικητική πράξη, αλλά πράξη βεβαιωτική της απόφασης του Υπουργείου Οικονομικών ημερομηνίας 26.1.2021.
Αποτέλεσε εξαρχής θέση των καθ’ ων η αίτηση πως η αιτήτρια όφειλε να επιστρέψει το ποσό των €11.029,88. Το ποσό αυτό επιβεβαιώθηκε εκ νέου με την επιστολή ημερομηνίας 29.4.2021. Το γεγονός πως καθορίστηκε η επιστροφή του ποσού αυτού, σε 36 μηνιαίες δόσεις, δεν αποτελεί τροποποίηση της απόφασης, αλλά συνιστά τρόπο είσπραξης του από το κράτος. Δεδομένης, συνεπώς, της απορριπτικής κατάληξης του αιτήματος ημερομηνίας 19.3.2021, η εκδοθείσα απόφαση ημερομηνίας 29.4.2021, δεν αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη, αλλά συνιστά πράξη βεβαιωτική της επίδικης απόφασης ημερομηνίας 26.1.2021.
Για τους λόγους που έχουν αναφερθεί, η προδικαστική ένσταση απορρίπτεται, ως αβάσιμη.
Αποτέλεσε βασική θέση της αιτήτριας πως η όποια απαίτηση θα έπρεπε να στρέφεται και εναντίον του πρώην συζύγου της, ως συνδικαιούχου της χορηγίας, λαμβανομένου υπόψη πως και ο ίδιος υπέγραψε υπεύθυνη δήλωση πως δεν του ανήκει οποιαδήποτε άλλη κατοικία, η οποία να χρησιμοποιείται ως κύριος και μόνιμος χώρος διαμονής.
Η δυνατότητα προσώπου να καταστεί δικαιούχο προς λήψη χορηγίας για την απόκτηση κατοικίας, ρυθμίζεται στις διατάξεις του περί Ειδικής Χορηγίας (Αγορά ή Ανέγερση Κατοικίας) Νόμου του 2006, Ν. 91(Ι)/2006, ως ίσχυε κατά τον ουσιώδη χρόνο, τις οποίες παραθέτω κατωτέρω:-
«6. Για τους σκοπούς του παρόντος Νόμου, δικαιούχος είναι κάθε φυσικό πρόσωπο, το οποίο-
(α) έχει συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του κατά την ημερομηνία που συμπληρώνει την αίτηση για παραχώρηση της χορηγίας·
(β) είναι πολίτης της Δημοκρατίας ή οποιουδήποτε άλλου κράτους µέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι μόνιμα εγκατεστημένος στη Δημοκρατία·
(γ) δεν έχει οποιαδήποτε άλλη κατοικία στη Δημοκρατία, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 2.
7. Έγγαμο πρόσωπο, δύναται να υποβάλει αίτηση για την παροχή χορηγίας για απόκτηση μίας µόνο κατοικίας:
Νοείται ότι όταν υποβάλλεται υπεύθυνη δήλωση από έγγαμο πρόσωπο, σύμφωνα µε το άρθρο 5(4), πρέπει ταυτόχρονα να υποβάλλεται και υπεύθυνη δήλωση του/της συζύγου ότι δεν έχει στην ιδιοκτησία του/της οποιαδήποτε άλλη κατοικία, σύμφωνα µε την παράγραφο (γ) του άρθρου 6.
[…]
9. Τηρουμένων των διατάξεων του άρθρου 8, σε περίπτωση που ο δικαιούχος παύσει να χρησιμοποιεί την κατοικία ως κύριο και μόνιμο χώρο διαμονής πριν από την πάροδο δέκα ετών οφείλει, εντός τριάντα ημερών από την ημερομηνία που έχει παύσει να τη χρησιμοποιεί ως κύριο και μόνιμο χώρο διαμονής, να επιστρέψει το ποσό της χορηγίας που αναλογεί στο ποσοστό της χρονικής περιόδου για την οποία δεν έχει χρησιμοποιήσει την κατοικία για σκοπούς ιδιοκατοίκησης ή να το συμψηφίσει μετά από αίτησή του µε οποιοδήποτε άλλο ποσό χορηγίας, το οποίο δικαιούται, σύμφωνα µε τις διατάξεις του παρόντος Νόμου:
Νοείται ότι, το παρόν άρθρο δεν τυγχάνει εφαρμογής σε περίπτωση θανάτου του δικαιούχου ή σε περίπτωση μεταβίβασης της κατοικίας από το δικαιούχο σε οποιοδήποτε τέκνο του, ανεξαρτήτως της ηλικίας αυτού […]»[2].
Επίσης, με την Κ.Δ.Π. 196/2006, καθορίστηκε το Έντυπο για την υποβολή αίτησης για λήψη της χορηγίας, στη βάση των νομοθετικών διατάξεων.
Κατά τα αναφερόμενα στις σχετικές νομοθετικές διατάξεις, καθώς επίσης και στα όσα περιέχονται στις διατάξεις του άρθρου 5 του Νόμου, η αίτηση υποβάλλεται σε σχέση με κατοικίες για τις οποίες κατατέθηκε δεόντως συμπληρωμένη αίτηση για έκδοση πολεοδομικής άδειας μετά την 1.5.2004, από οποιοδήποτε φυσικό πρόσωπο που διαμένει μόνιμα στη Δημοκρατία και είναι άνω των 18 ετών και αφορά σε κατοικίες των οποίων το συνολικό εμβαδόν δεν υπερβαίνει τα 250 τ.μ.
Την αίτηση, εν προκειμένω, υπέβαλε η αιτήτρια, υπογράφοντας υπεύθυνη δήλωση ως προς την χρήση της κατοικίας, ως τον κύριο και μόνιμο χώρο διαμονής της, καθώς και δέσμευση πως σε περίπτωση που παύσει να την χρησιμοποιεί ως πιο πάνω, πριν από την πάροδο 10 ετών, θα πρέπει να επιστρέψει την αναλογία του ποσού στον Υπουργό Οικονομικών. Η αίτηση υπεβλήθη από την ίδια την αιτήτρια, η οποία και δεσμεύτηκε ενυπογράφως ως προς τις δύο κύριες της υποχρεώσεις, ήτοι να χρησιμοποιεί την κατοικία ως τον κύριο και μόνιμο χώρο διαμονής της και σε περίπτωση που παύσει αυτή η χρήση πριν την πάροδο 10 ετών, να επιστρέψει την αναλογία του ποσού. Η δέσμευση δόθηκε από την αιτήτρια. Ο σύζυγος, ο οποίος δεν ήταν ο αιτητής, δεν δεσμεύτηκε ενυπογράφως για τις συνέπειες μη τήρησης των προϋποθέσεων του Νόμου, αλλά μόνον ως προς το ότι δεν είναι ιδιοκτήτης άλλης κατοικίας που να την χρησιμοποιεί ως μόνιμο και κύριο χώρο διαμονής.
Συνεπώς, δεν μπορώ να συμφωνήσω με την εισήγηση πως ο πρώην σύζυγος της αιτήτριας θα έπρεπε να είναι συνοφειλέτης. Ούτε συμφωνώ με την εισήγηση πως δεν υπήρξε εκ μέρους της αιτήτριας πρόθεση για μετακίνηση από την κύρια κατοικία, στην κατοικία των γονέων της, αλλά ούτε και κέρδος, αφού η κατοικία ήταν κλειστή και δεν ενοικιαζόταν. Ο σκοπός, η πρόθεση ή η βούληση και γενικότερα, η υποκειμενική συμπεριφορά του δικαιούχου, δεν αποτελούν εκ του Νόμου στοιχεία προς εξέταση από τον Υπουργό Οικονομικών, ούτε τίθεται τέτοια προϋπόθεση για την επιβολή της υποχρέωσης επιστροφής του ποσού που λήφθηκε ως χορηγία, σε περίπτωση μη πλήρωσης της αντικειμενικής προϋπόθεσης της παύσης χρήσης της κατοικίας, ως τον κύριο και μόνιμο χώρο διαμονής του εν λόγω προσώπου. Ούτε αποτελούσε στοιχείο που θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη, ούτε και αποτελούσε κριτήριο η έγγαμη σχέση του δικαιούχου προσώπου με τρίτο πρόσωπο. Δικαιούχος ήταν και είναι η αιτήτρια και όχι ο σύζυγος και συνεπώς, οι υποχρεώσεις που απορρέουν εκ του Νόμου, βαρύνουν την ίδια προσωπικά.
Εξάλλου, οι μοναδικές εξαιρέσεις που θέτει η ίδια η νομοθεσία για την απαλλαγή από την επιστροφή της χορηγίας, σε περίπτωση που παύσει η χρήση της ως κύριου χώρου διαμονής πριν την πάροδο των 10 ετών, ως αυτές αναφέρονται στο άρθρο 9 του Νόμου, δεν εφαρμόζονταν στην περίπτωση της αιτήτριας.
Δεν συμφωνώ ούτε με τις θέσεις της ευπαιδεύτου συνηγόρου της αιτήτριας πως δεν προηγήθηκε της επίδικης απόφασης δέουσα έρευνα. Μετά την λήψη του περιεχομένου του ηλεκτρονικού μηνύματος του πρώην συζύγου της αιτήτριας, ακολούθησε διερεύνηση από την Υπηρεσία Χορηγιών και Επιδομάτων, με την εξασφάλιση πληροφοριών από την Κυβερνητική Αποθήκη Πληροφοριών και από το Τμήμα Φορολογίας, από τις οποίες διαπιστώθηκε πως η κατοικία για την οποία παραχωρήθηκε η χορηγία, μεταβιβάστηκε σε τρίτο πρόσωπο στις 28.3.2019. Προς περαιτέρω εξέταση των περιστάσεων και προς επιβεβαίωση της χρήσης της κατοικίας, η Υπηρεσία ζήτησε από την αιτήτρια με την επιστολή της ημερομηνίας 28.12.2020 την υποβολή πρόσθετων στοιχείων (λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος, υδατοπρομήθειας).
Εφόσον συλλέγονται όλα τα απαραίτητα στοιχεία, δεδομένα και γεγονότα που είναι εφικτό υπό τις περιστάσεις να αναζητηθούν, η έρευνα είναι πλήρης (Δημοκρατία ν. Κοινότητας Πυργών (1996) 3 Α.Α.Δ. 503, Κυριάκου ν. Δημοκρατίας (2001) 4 Α.Α.Δ. 211). Η έκταση, ο τρόπος και η διαδικασία έρευνας ποικίλει ανάλογα με το υπό εξέταση αντικείμενο. Στην προκείμενη περίπτωση, η έρευνα που διεξήγαγε η Υπηρεσία, κρίνεται ως επαρκής και πλήρης, αφού έχουν συλλεχθεί από αυτήν, όλα τα απαραίτητα στοιχεία, δεδομένα και γεγονότα που ήταν εφικτό υπό τις περιστάσεις να αναζητηθούν, ενώ στην προσβαλλόμενη απόφαση δίδονται με ευκρίνεια και επάρκεια όλοι οι λόγοι για τους οποίους ζητείται η επιστροφή της αναλογίας 70/120 του ποσού της χορηγίας που παραχωρήθηκε στην αιτήτρια.
Δεν βρίσκω να ευσταθεί ούτε ο ισχυρισμός της αιτήτριας περί παράβασης ουσιώδους τύπου, ως προς την μη αναφορά στα μέσα θεραπείας που είχε στα χέρια της η αιτήτρια, κατά τα όσα ορίζονται στο άρθρο 5 του Ν. 158(Ι)/1999. Η αιτήτρια καταχώρησε εμπρόθεσμα προσφυγή, κατά της απόφασης ημερομηνίας 26.1.2021 και δεν υπήρξε, ως εκ τούτου, κανένας επηρεασμός των δικαιωμάτων της, αφού τέθηκαν σε αυτήν όλοι οι ισχυρισμοί που θα μπορούσε να θέσει, αξιώνοντας την ακύρωση της επίδικης απόφασης (Ε.Δ.Δ. 107/2020, Kuzichava κ.ά. ν. Ιατρικού Συμβουλίου Κύπρου, ημερομηνίας 1.2.2022).
Ομοίως, απορριπτέοι κρίνονται και οι ισχυρισμοί της αιτήτριας περί παράβασης των διατάξεων της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη κάθε Μορφής Διάκρισης σε βάρος της Γυναίκας και της Σύμβασης της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδιοικογενειακής Βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης). Όπως πολύ ορθά παρατηρεί η ευπαίδευτη συνήγορος της Δημοκρατίας, καμία αναφορά επί τούτου προηγήθηκε στα νομικά σημεία της αίτησης ακυρώσεως.
Αποτελεί πάγια θέση της νομολογίας μας, πως τα επίδικα θέματα προσδιορίζονται από τη δικογραφία και ότι η προφορική ή γραπτή αγόρευση δεν αποτελεί δικόγραφο, αλλά ούτε και αποδεικτικό μέσο. Οι γραπτές αγορεύσεις θα πρέπει να περιορίζονται στους λόγους ακύρωσης που περιέχονται στα νομικά σημεία της προσφυγής και πως οποιαδήποτε παράλειψη, αοριστία ή ασάφεια σε σχέση με αυτά, κατά παράβαση της αναγκαιότητας τήρησης των προνοιών του Κανονισμού 7 του περί του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 1962, έχει ως συνέπεια την μη εξέταση τους από το Δικαστήριο (Βασιλείου ν. Δήμου Παραλιμνίου (1995) 4 Α.Α.Δ. 1275, Latomia Estate Ltd. v. Δημοκρατίας (2001) 3 Α.Α.Δ. 672, Δημοκρατία ν. Ευγενίου (2005) 3 Α.Α.Δ. 257 Δημοκρατία ν. Shalaeva (2010) 3 Α.Α.Δ. 598, Α.Ε. 156/12 Haghilo ν. Δημοκρατίας, ημερομηνίας 27.2.2018, Α.Ε. 95/2012, Χριστοδουλίδης ν. Πανεπιστημίου Κύπρου, ημερομηνίας 6.7.2018, Ε.Δ.Δ. 136/2020 Κυπριακή Ομοσπονδία Ερασιτεχνικού Αθλητισμού Στίβου ν. Δημοκρατίας, ημερομηνίας 3.4.2025, Ε.Δ.Δ. 128/2020 The Vegetable Producers and Exporters Ltd κ.ά. ν. Δημοκρατίας, ημερομηνίας 3.4.2025).
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα πιο πάνω, καταλήγω πως οι καθ’ ων η αίτηση ενήργησαν καλόπιστα, εξετάζοντας όλες τις πτυχές της υπόθεσης, εφαρμόζοντας τις πρόνοιες της νομοθεσίας και παρέχοντας σαφή αιτιολογία για την κατάληξη αναζήτησης από την αιτήτρια της αναλογίας του ποσού που οφείλει αυτή να επιστρέψει.
Η δε προσβαλλόμενη απόφαση κρίνεται ως νόμιμη και εύλογη υπό το φως των πιο πάνω στοιχείων και δεδομένων.
Η προσφυγή απορρίπτεται με €1.800 έξοδα εναντίον της αιτήτριας. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται, δυνάμει του Άρθρου 146.4(α) του Συντάγματος.
Γαβριήλ, Δ.Δ.Δ.
[1] Η έμφαση προστέθηκε από το Δικαστήριο.
[2] Η έμφαση προστέθηκε από το Δικαστήριο.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο