Α. S. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω της Προϊσταμένου Υπηρεσίας Ασύλου, Υπόθεση Αρ.: 2626/2023, 30/5/2025
print
Τίτλος:
Α. S. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω της Προϊσταμένου Υπηρεσίας Ασύλου, Υπόθεση Αρ.: 2626/2023, 30/5/2025

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 

Υπόθεση Αρ.: 2626/2023

 

30 Mαΐου, 2025

 

[Κ. Κ. Κλεάνθους, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.]

 

Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος 

Μεταξύ:

 Α. S.

Αιτητού

 

και 

 

Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω της  Προϊσταμένου Υπηρεσίας Ασύλου

 

Καθ' ων η αίτηση

 ......... 

Γ. Βασιλόπουλος, Δικηγόρος για τον Αιτητή

 

Χ. Δημητρίου (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ' ων η αίτηση

 

Ρ. Ευαγγέλου (κ.), για πιστή διερμηνεία από την ελληνική στην αγγλική και αντίστροφα

S. Mohamed (κα) για πιστή διερμηνεία από τα σομαλικά στα αγγλικά και αντίστροφα

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η 

Κ. Κ. Κλεάνθους, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.: Ο Αιτητής με την παρούσα προσφυγή αιτείται την έκδοση απόφασης από το παρόν Δικαστήριο με την οποία να κηρύσσεται άκυρη, παράνομη, αντισυνταγματική και στερημένη οποιουδήποτε νομικού αποτελέσματος η απόφαση των Καθ' ων η αίτηση ημερομηνίας 23.6.2023 με την οποία απορρίφθηκε το αίτημά του για διεθνή προστασία, καθώς κρίθηκε ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις των άρθρων 3 και 19 των περί Προσφύγων Νόμων του 2000 έως 2022 (στο εξής: ο περί Προσφύγων Νόμος). Περαιτέρω, ο Αιτητής ζητεί απόφαση του παρόντος Δικαστηρίου με τη οποία να αναγνωρίζει στον Αιτητή το καθεστώς του πρόσφυγα, ή εναλλακτικώς το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας.

 

Γεγονότα

1.             Τα γεγονότα της υπόθεσης έχουν ως ακολούθως: Ο Αιτητής κατάγεται από τη Σομαλία. Εγκατέλειψε την χώρα καταγωγής του, κατά δήλωσή του, περί τον Νοέμβριο του 2021 και στη συνέχεια εισήλθε παράνομα στη Δημοκρατία περί τις 7.12.2021. Περί τις 15.2.2022, υπέβαλε αίτηση διεθνούς προστασίας. Ακολούθησε αξιολόγηση της ευαλωτότητας του Αιτητή. Στις 15.2.2023, πραγματοποιήθηκε συνέντευξη του Αιτητή από λειτουργό, ο οποίος υπέβαλε Έκθεση/Εισήγηση προς τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Ασύλου (στο εξής: Προϊστάμενος) για απόρριψη της αίτησής του. Η Εισήγηση εγκρίθηκε από τον Προϊστάμενο στις 23.06.2023. Η εν λόγω απορριπτική απόφαση, η οποία κοινοποιήθηκε στον Αιτητή στις 20.07.2023, αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας προσφυγής.

 

Νομικοί Ισχυρισμοί

 

2.             Εισαγωγικώς επισημαίνεται ότι ο Αιτητής προβάλλει απαραδέκτως στο πλαίσιο της γραπτής του αγόρευσης ισχυρισμό περί παράβασης του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013 , για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα («Κανονισμός του Δουβλίνου»), υποστηρίζοντας ότι οι Καθ’ ων η αίτηση δεν εφάρμοσαν δεόντως τις προβλεπόμενες σε αυτόν διαδικασίες με σκοπό την μεταφορά του στη Σουηδία. Ωστόσο, εκ προοιμίου παρατηρείται ότι ο εν λόγω ισχυρισμός είναι απαράδεκτος για πολλούς λόγους. Καταρχάς, σύμφωνα με το εισαγωγικό δικόγραφο αντικείμενο της παρούσας διαδικασίας είναι αποκλειστικά η απορριπτική απόφαση επί της αιτήσεως του Αιτητή για διεθνή προστασίας. Το Δικαστήριο δεν μπορεί να εξετάσει πράξη η οποία δεν προσβάλλεται (αρχή της διάθεσης του αντικειμένου της δίκης) ((βλ. σχετικά Ε. Σπηλιωτόπουλος, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου Τόμος ΙΙ, 15η έκδοση, σελ.45), συνεπεία της αρχής της ελεύθερης διάθεσης του αντικειμένου της δίκης (βλ. σχετικά και Πρεβεδούρου Ε., Σκοποί και γενικές αρχές διοικητικής δίκης, 12 Οκτωβρίου 2020, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα της ιδίας)[1]  Πέραν τούτου, στο εισαγωγικό δικόγραφο της διαδικασίας ουδεμία αναφορά γίνεται περί του εν λόγω ισχυρισμού αλλά αναπτύσσεται για πρώτη φορά απαραδέκτως στο πλαίσιο της γραπτής αγόρευσης του Αιτητή [Βλ. Α.Ε. Αρ. 156/2012, Mustafa Haghilo v. Γενικού Διευθυντή Υπουργείου Εσωτερικών, ημερ. 27/2/2018, Α.Ε. Αρ. 95/2012, Χριστοδουλίδης ν. Πανεπιστημίου Κύπρου, ημερ. 6.7.2018]. Τέλος, παρά τα ανωτέρω συμπεράσματα κρίνεται σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι η μη μεταφορά του Αιτητή σε άλλο κράτος μέλος κατ’ εφαρμογή του Κανονισμού του Δουβλίνου δεν αποτελεί πράξη που εμπίπτει στη δικαιοδοσίας του παρόντος Δικαστηρίου δυνάμει του άρθρου 11 των περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμων του 2018 έως (Αρ. 2) του 2023 (στο εξής: o περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμος). Μόνο η απόφαση μεταφοράς, η οποία αναφέρεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 27 του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013, δύναται να αποτελέσει αντικείμενο προσφυγής ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου. Είναι δε εξίσου κρίσιμη η επισήμανση ότι η μη κίνηση της διαδικασίας αναδοχής δυνάμει του Κανονισμού του Δουβλίνου δυνάμει του άρθρου 27 και η εφαρμογή της ρήτρας του άρθρου 17, δεν αποτελούν καταρχήν αντικείμενο δικαστικής αμφισβήτησης, καθώς επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια του κράτους μέλους. Ούτε και αντίθετα, η μη ενεργοποίηση της διακριτικής ευχέρειας του κράτους μέλους  και η απόφαση του να μην εξετάσει το ίδιο μία αίτηση ασύλου δυνάμει του άρθρου 17, όπου υπεύθυνο κράτος είναι άλλο σύμφωνα με τα κριτήρια του Κανονισμού Δουβλίνου, επιβάλλεται κατά το ενωσιακό δίκαιο να αποτελέσει αντικείμενο δικαστικής εξέτασης (Βλ. συναφώς και mutatis mutandis Απόφαση του ΔΕΕ της 18ης Απριλίου 2024, C‑359/22, AHY κατά Minister for Justice, ECLI:EU:C:2024:334, σκέψεις 32 έως 46).  Ούτε και η εσωτερική έννομη τάξη αναγνωρίζει ένα τέτοιο ένδικο μέσο. Παρέλκει υπό το φως των ανωτέρω, οποιοσδήποτε περαιτέρω σχολιασμός των όσων τα μέρη καταγράφουν σχετικά με αυτόν τον ισχυρισμό στις αγορεύσεις τους.

 

3.             Κατόπιν, ο Αιτητής δια του συνηγόρου του διατείνεται ότι κατά την εξέταση του αιτήματος του απέτυχαν οι Καθ’ ων η Αίτηση να εφαρμόσουν τις διατάξεις του άρθρου 10 και 18 του περί Προσφύγων Νόμου, καθώς και των σχετικών κατευθυντήριων γραμμών της Ύπατης Αρμοστείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες αναφορικά με την εξέταση των αιτημάτων ασύλου των παιδιών. Ειδικότερα, κατά την διεξαγωγή της συνέντευξης καθώς και κατά την αξιολόγηση των ισχυρισμών του Αιτητή δεν λήφθηκε υπόψη η ανηλικότητα του και το βέλτιστο συμφέρον του ως ανήλικος. Ακολούθως, ο συνήγορος του Αιτητή με αναφορά σε συγκεκριμένα σημεία της συνέντευξης του, υποστηρίζει πως ο τελευταίος υπήρξε λεπτομερής στις απαντήσεις του και σε περίπτωση που ο αρμόδιος λειτουργός δεν ικανοποιείτο με αυτές όφειλε να προβεί σε διευκρινιστικές ερωτήσεις και ο παρών κηδεμόνας του να τον υποβοηθά στη διαδικασία.  Θεωρεί δε ότι οι Καθ’ ων η Αίτηση δεν διεξήγαγαν την απαραίτητη υπό τις περιστάσεις έρευνα και δεν αιτιολόγησαν την απόφαση τους, αφιέρωσαν ελάχιστο χρόνο στην συνέντευξη σε σχέση με τα όσα είχε αναφέρει ο Αιτητής, ενώ όφειλαν να πληροφορήσουν τον Αιτητή αναφορικά με τους λόγους για τους οποίους αναγνωρίζεται καθεστώς διεθνούς προστασίας, σε αντιδιαστολή με τους λόγους μετανάστευσης με οικονομικά κίνητρα. Επιπρόσθετα, προωθείται η θέση ότι ο Προϊστάμενος δεν εξετάζει το αίτημα του Αιτητή να τύχει συμπληρωματικής προστασίας και προς υποστήριξη του αιτήματος του παρέθεσε πηγές πληροφόρησης αναφορικά με την κατάσταση ασφαλείας στην Mogadishu.

 

4.             Τέλος, ο συνήγορος του Αιτητή υποστηρίζει ότι το πρόσωπο που έλαβε την απόφαση ήταν αναρμόδιο καθ’ ότι ο λειτουργός ασκών καθήκοντα Προϊσταμένου της Υπηρεσίας Ασύλου, κατά τον κρίσιμο χρόνο της ληφθείσας απόφασης, δεν ήταν εξουσιοδοτημένος από τον υφιστάμενο Υπουργό Εσωτερικών, αλλά από τον προηγούμενο.

 

5.             Από την πλευρά τους οι Καθ’ ων η Αίτηση υπεραμύνονται της προσβαλλόμενης απόφασης. Ως προς την ουσία των ισχυρισμών του Αιτητή, οι Καθ’ ων η Αίτηση υποστηρίζουν ότι έχουν διενεργήσει την δέουσα αξιολόγηση των ισχυρισμών του Αιτητή και δεόντως κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις αναγνώρισης του καθεστώτος του πρόσφυγα ένεκα της έλλειψης ευλογοφάνειας και μη ικανοποιητικών αναφορών του Αιτητή. Ως προς το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας, απαντούν με αναφορά στην ανάλυση που γίνεται στα ερυθρά 122 – 116 και υποστηρίζουν ότι ο Αιτητής δύναται να επιστρέψει στην Mogadishu.

 

6.             Προς αντίκρουση των ισχυρισμών του Αιτητή οι Καθ’ ων η Αίτηση απαντούν ως εξής: Περί της παραβίασης του άρθρου 10 του περί Προσφύγων Νόμου, οι Καθ’ ων η Αίτηση ισχυρίζονται ότι εφόσον ο Αιτητής έχει πλέον συμπληρώσει το 18ο της ηλικίας του, δεν θα πρέπει να ληφθεί υπόψη. Αναφέρουν, επίσης, οι Καθ’ ων η Αίτηση ότι σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, ο Αιτητής αντιμετωπίστηκε ως ανήλικος και παραχωρήθηκαν σε αυτόν όλα τα ωφελήματα απορρίπτοντας την θέση ότι η διαδικασία δεν διεξήχθη με γνώμονα την ανηλικότητα του Αιτητή. Επιπρόσθετα, επισημαίνουν ότι ο Αιτητής είχε δηλώσει ότι κατανοούσε όλα όσα του αναφέρθηκαν, είχε καλή ψυχολογική κατάσταση και οι απαντήσεις του χαρακτηρίζονταν από συνοχή για να τονίσουν ότι δεν υπήρχε λόγος διακοπής της συνέντευξης, ενώ όπως διαφαίνεται από τα πρακτικά της συνέντευξης ο Αιτητής είχε ενημερωθεί πλήρως για το νόημα και τις συνέπειες αυτής.

 

7.             Περαιτέρω, με αναφορά στην έκθεση – εισήγηση των Καθ’ ων η Αίτηση, η συνήγορος τους προωθεί τα συμπεράσματα περί έλλειψης εσωτερικής αξιοπιστίας, με αποτέλεσμα οι ισχυρισμοί του Αιτητή να παραμένουν ατεκμηρίωτοι, ασαφείς και ανεπαρκείς. Περαιτέρω, παραπέμποντας στην έκθεση – εισήγηση, οι Καθ’ ων η Αίτηση υποβάλλουν ότι η κατάληξη περί μη αναγνώρισης του Αιτητή σε οποιοδήποτε από τα καθεστώτα διεθνούς προστασίας ήταν ορθή και ήταν αποτέλεσμα δέουσας, υπό τις περιστάσεις, έρευνας.

 

8.             Κατά την ακρόαση της υπόθεσης, ο συνήγορος του Αιτητή υιοθέτησε τις θέσεις του. Έτι περαιτέρω, υποστηρίζει πως ο Αιτητής ουδέποτε ερωτήθηκε σχετικά με την φυλή του και δήλωσε πως ανήκει στην μειοψηφική φυλή Gabooye, τα μέλη της οποίας υφίστανται διακρίσεις και δεν μπορούν να εργαστούν σε κυβερνητικές θέσεις, όπως ο στρατός και η αστυνομία.

 

Το νομικό πλαίσιο

9.             Η Σύμβαση περί του καθεστώτος των προσφύγων, η οποία υπογράφηκε στη Γενεύη στις 28 Ιουλίου 1951 και τέθηκε σε ισχύ στις 22 Απριλίου 1954 [Recueil des traités des Nations unies, τόμος 189, σ. 150, αριθ. 2545 (1954)], όπως συμπληρώθηκε με το Πρωτόκολλο περί του καθεστώτος των προσφύγων, το οποίο συνήφθη στη Νέα Υόρκη στις 31 Ιανουαρίου 1967 και τέθηκε σε ισχύ στις 4 Οκτωβρίου 1967 (στο εξής: Σύμβαση της Γενεύης), ορίζει, στο άρθρο 1, τμήμα Α, σημείο 2, πρώτο εδάφιο, ότι ο όρος «πρόσφυγας» εφαρμόζεται επί παντός προσώπου το οποίο, «συνεπεία δικαιολογημένου φόβου διώξεως λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητος, κοινωνικής τάξεως ή πολιτικών πεποιθήσεων, ευρίσκεται εκτός της χώρας της οποίας έχει την ιθαγένεια και δεν δύναται ή, λόγω του φόβου τούτου, δεν επιθυμεί να απολαύη της προστασίας της χώρας ταύτης».

 

10.             Ο Κανονισμός 2 των περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας του Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Διαδικαστικών Κανονισμών του 2019 έχει ως ακολούθως:

«Ο Διαδικαστικός Κανονισμός του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου 1962, και οι περί της Λειτουργίας του Διοικητικού Δικαστηρίου Διαδικαστικοί Κανονισμοί (Αρ.1) Διαδικαστικοί Κανονισμοί του 2015, τυγχάνουν εφαρμογής σε όλες τις προσφυγές που καταχωρούνται στο Διοικητικό Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας  από 18.6.2019, με τις αναγκαίες τροποποιήσεις που αναφέρονται στη συνέχεια και κατ΄ ανάλογη εφαρμογή των δικονομικών κανόνων και πρακτικής που ακολουθούνται και εφαρμόζονται στις ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου προσφυγές εκτός αν ήθελε άλλως ορίσει το Δικαστήριο.».

11.             Το άρθρο 11 των περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμων του 2018 και 2020 (στο εξής: o περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμος) καθορίζει τη δικαιοδοσία του παρόντος Δικαστηρίου.

 

12.             Το άρθρο 3 του περί Προσφύγων Νόμου καθορίζει τις προϋποθέσεις αναγνώρισης προσώπου ως πρόσφυγα.

 

13.             Το άρθρο 9ΚΔ του ιδίου νόμου, το οποίο τιτλοφορείται «Αξιολόγηση των ειδικών αναγκών υποδοχής και διαδικαστικών αναγκών των ευάλωτων προσώπων» καθορίζει τις διαδικαστικές εγγυήσεις των ευάλωτων αιτούντων άσυλο.

 

14.             Το άρθρο 10 του περί Προσφύγων Νόμου, το οποίο τιτλοφορείται «Ασυνόδευτοι ανήλικοι αιτητές» καθορίζει ειδικώς τις διαδικαστικές εγγυήσεις υπέρ των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτούντων άσυλο.

 

15.             Το άρθρο 19 του περί Προσφύγων Νόμου καθορίζει τις προϋποθέσεις αναγνώρισης καθεστώτος συμπληρωματικής προστασίας.

 

Κατάληξη

16.              Εκ προοιμίου, επισημαίνω ότι η περίμετρος των ζητημάτων που έχει δικαιοδοσία να εξετάσει το παρόν Δικαστήριο καθορίζονται και σε αυτή την περίπτωση καταρχήν από τα δικόγραφα των διαδίκων. Μόνη εξαίρεση αποτελούν οι λόγοι ακύρωσης που άπτονται ζητημάτων δημοσίας τάξεως, τα οποία δύναται το Δικαστήριο να εξετάσει και αυτεπαγγέλτως κάτω και πάλι από συγκεκριμένες προϋποθέσεις [Βλ. «Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου», Επαμεινώνδας Π. Σπηλιωτόπουλος, 14ης Έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, σ. 260 και «Εισηγήσεις Διοικητικού Δικονομικού Δικαίου, Χαράλαμπος Χρυσανθάκης, 2η Έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, σ. 247»].

 

17.             Η αναγκαιότητα έγερσης των λόγων ακύρωσης με ευκρίνεια και λεπτομέρεια είναι θεμελιώδους σημασίας διαφορετικά το Δικαστήριο δεν νομιμοποιείται να τα εξετάσει αυτεπαγγέλτως, έστω και εάν έχουν εγερθεί με την αγόρευση [Βλ. Δημοκρατία ν. Shalaeva (2010) 3 Α.Α.Δ. 598, Δημοκρατία ν. Κουκκουρή (1993) 3 Α.Α.Δ. 598, Δημοκρατία ν. Σπύρου (2007) 3 Α.Α.Δ. 533 και Χατζηχάννας ν. Δημοκρατίας (Αρ. 2) (2009) 3 Α.Α.Δ. 655]. 

 

18.             Επισημαίνεται συγκεκριμένα ότι το ζήτημα που εγείρεται αναφορικά με την κατ’ ισχυρισμό αναρμοδιότητα του διοικητικού οργάνου, παρά το γεγονός ότι δεν δικογραφείται δεόντως στο πλαίσιο του εισαγωγικού δικογράφου της παρούσας διαδικασίας, εντούτοις ως θέμα δημοσίας τάξεως, δύναται να εξεταστεί και αυτεπαγγέλτως από το παρόν Δικαστήριο.

 

19.             Εν προκειμένω, θα προχωρήσω στην εξέταση αυτού του εγειρόμενου λόγου προσφυγής, καθώς έχω ενώπιόν μου όλα τα ουσιώδη στοιχεία. Ο ισχυρισμός του Αιτητή περί έκδοσης της απόφασης από αναρμόδιο πρόσωπο, εδράζεται στην τοποθέτηση ότι δυνάμει νέας εξουσιοδότησης του νέου Υπουργού, ο κ. Α.Α. δεν ήταν πλέον αρμόδιος για την έκδοση αποφάσεων επί αιτήσεων διεθνούς προστασίας, αλλά έτεροι λειτουργοί.

 

20.             Παρά ταύτα παρατηρείται, με βάση τα στοιχεία του διοικητικού φακέλου, ότι ο κ. Α.Α., ο φορέας του διοικητικού οργάνου κατά τον ουσιώδη χρόνο και κατά την έκδοσης της επίδικης απόφασης στις 23.6.2023, ήταν ήδη εξουσιοδοτημένος προς τούτο με εξουσιοδότηση ημερομηνίας 9.6.2022 (ερυθρό 142 του διοικητικού φακέλου). Η εξουσιοδότηση σε μεταγενέστερο χρόνο και άλλων λειτουργών από τον νέο Υπουργό δυνάμει του άρθρου 2 του περί Προσφύγων Νόμου, του 17(4) του περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου (Ν. 158 (Ι)/1999) και του περί Εκχωρήσεως της Εvασκήσεως τωv Εξoυσιώv τωv Απoρρεoυσώv εκ τιvός Νόμoυ τoυ 1962, δεν οδηγεί σε σιωπηρή ανάκληση προηγούμενων εξουσιοδοτήσεων άνευ ετέρου και ιδίως της εξουσιοδότησης του κ. Α.Α, ούτε κάτι τέτοιο συνάγεται από το περιεχόμενο των εν λόγω εξουσιοδοτήσεων. Επιπλέον, δεν προκύπτει από πουθενά ότι η μεταβολή στο φορέα του ενός οργάνου καθιστά ανίσχυρες τις αποφάσεις του προκάτοχου φορέα. Αντίθετη προσέγγιση θα οδηγούσε σε παράλογα αποτελέσματα εις βάρος της εύρυθμης και αδιάλειπτης λειτουργίας του κράτους (αρχή της συνέχειας της διοίκησης). Καμία ρητή νομοθετική διάταξη, δεσμευτική νομολογία ή αρχή του διοικητικού δικαίου εντοπίζεται που να ανατρέπει την ανωτέρω ερμηνευτική προσέγγιση και την ανωτέρω αρχή της συνέχειας της διοίκησης. Επισημαίνεται δε ότι η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας στην οποία παραπέμπει ο Αιτητής στη γραπτή του αγόρευση δεν έχει προσαχθεί ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου ως μαρτυρία, καθώς δεν αποτελεί πηγή δικαίου της ημεδαπής έννομης τάξης και σε κάθε περίπτωση δεν είναι δεσμευτική (Βλ. Πολιτική Αίτηση Αρ. 81/2020, ημερ. 30.7.2020, ECLI:CY:AD:2020:D278). Επιπλέον, το ζήτημα της εξουσιοδότησης σε έτερη έννομη τάξη και η συναφής νομολογία δεν μπορεί να εξετάζεται εκτός του συναφούς κανονιστικού πλαισίου που ισχύει στο εν λόγω κράτος, κάτι το οποίο βεβαίως δεν αποτελεί υποχρέωση του παρόντος Δικαστηρίου να το πράξει αλλά του διαδίκου που το επικαλείται. Ως εκ τούτου, οι ανωτέρω αναφορές του Αιτητή δεν μπορούν να ανατρέψουν τα ανωτέρω συμπεράσματα του παρόντος Δικαστηρίου στη βάση των εθνικών νομοθετικών διατάξεων και εφαρμοστέων αρχών.  Όλως επικουρικώς και για λόγους πληρότητας, στο σημείο αυτό οφείλω να επισημάνω ότι ουδόλως επηρεάζει το εν λόγω εύρημα του Δικαστηρίου το γεγονός ότι οι μεταγενέστερες εξουσιοδοτήσεις και άλλων λειτουργών που υπάρχουν εντός του διοικητικού φακέλου έχουν δοθεί από τον νέο Υπουργό Εσωτερικών, ενώ η επίδικη εξουσιοδότηση ημερομηνίας 9.6.2022 είχε δοθεί από τον προηγούμενο Υπουργό Εσωτερικών, κύριο Νίκο Νουρή. 

 

21.             Ακολούθως, επισημαίνεται ότι δυνάμει του εδαφίου (4) του άρθρου 17 του περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου, Ν. 158 (Ι)/1999, όταν ο νόμος αναθέτει την άσκηση μιας εξουσίας σε ένα όργανο, το όργανο αυτό δεν μπορεί να μεταβιβάσει ολικά ή μερικά την εξουσία του αυτή σε άλλο όργανο, χωρίς να υπάρχει ρητή διάταξη του νόμου που να το επιτρέπει.

 

22.             Δυνάμει του ερμηνευτικού άρθρου 2 του περί Προσφύγων Νόμου, το οποίο παρατίθεται ανωτέρω, Προϊστάμενος με την έννοια του εν λόγω άρθρου, και άρα πρόσωπο το οποίο έχει, μεταξύ άλλων, και εξουσία να εκδίδει απορριπτικές αποφάσεις επί αιτήσεων ασύλου, είναι και οποιοσδήποτε αρμόδιος λειτουργός της Υπηρεσίας Ασύλου που εξουσιοδοτείται από τον Υπουργό, για να ασκεί όλες ή οποιεσδήποτε από τις εξουσίες ή να εκτελεί όλα ή οποιαδήποτε από τα καθήκοντα του Προϊσταμένου, περιλαμβανομένης και της έκδοσης αποφάσεων επί αιτημάτων διεθνούς προστασίας. Ως εκ τούτου, υπάρχει ρητή πρόνοια στον περί Προσφύγων Νόμων, η οποία επιτρέπει την εκχώρηση των εξουσιών του Προϊσταμένου (Βλ. Απόφαση στην. Α.Ε. αρ. 2115, Ανδρούλλας Ζηνοβίου ν Κυπριακής Δημοκρατίας, ημερ. 2.10.1997, (1997) 3 Α.Α.Δ 385).

 

23.             Ο Υπουργός Εσωτερικών με εξουσιοδότησή του ημερομηνίας 9.6.2022, εξουσιοδότησε τον κ. Α. Α. να εκδίδει αποφάσεις επί αιτήσεων διεθνούς προστασίας.  Η επίδικη πράξη εκδόθηκε στις 23.6.2023. Ως εκ τούτου, προκύπτει ότι κατά τον κρίσιμο ουσιώδη χρόνο, ο κ. Α.Α. ήταν δεόντως εξουσιοδοτημένος για την έκδοση της επίδικης απόφασης. Ο Αιτητής δεν έχει κατορθώσει να ανατρέψει το τεκμήριο νομιμότητας το οποίο περιβάλλει την εξουσιοδότηση προς τον κ. Α. Α..

 

24.             Ως προς τους λοιπούς ισχυρισμούς που εγείρονται, είναι κρίσιμο και απαραίτητο να καταστεί εκ προοιμίου αντιληπτό ότι η δικαιοδοσία του παρόντος δικαστηρίου διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στο λυσιτελές της προβολής των λόγων προσφυγής. Ειδικότερα, το παρόν Δικαστήριο ως δικαστήριο ουσίας δικάζει την υπόθεση που άγεται ενώπιον του εξ υπαρχής, κατά το νόμο και κατά την ουσία, δεν περιορίζεται μόνο στην εξέταση της διαδικασίας και των στοιχείων κρίσης της διοικητικής αρχής που εξέδωσε την προσβαλλόμενη πράξη, αλλά προχωρεί παραπέρα και εξετάζει και την ουσιαστική ορθότητα της επίδικης πράξης de novo και ex nunc, επαναξιολογώντας τα ενώπιόν του δεδομένα (Βλ. Aπόφαση του ΔΕΕ της 3ης Απριλίου 2025, C‑283/24 [Barouk], B. F. κατά Κυπριακής Δημοκρατίας, ECLI:EU:C:2025:236, Έφεση κατά Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Aρ. 107/2023, Δημοκρατία ν. Q.B.T., απόφαση ημερ. 11.2.2025, Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Αρ. 17/2021 Janelidze ν. Δημοκρατίας, απόφαση ημερ. 21.9.2021· Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Αρ. 35/2023 Lubangamu ν. Δημοκρατίας, απόφαση ημερ. 5.12.2024). Ο Αιτητής αναμένεται να προβάλει, στο πλαίσιο της διοικητικής ή και της παρούσας δικαστικής διαδικασίας, τέτοιους συγκεκριμένους και ειδικούς ισχυρισμούς, οι οποίοι εν δυνάμει θα δικαιολογούσαν την υπαγωγή του στο καθεστώς διεθνούς προστασίας. Η πιο πάνω ανάλυση λόγω της έκτασης της δικαιοδοσίας του παρόντος Δικαστηρίου καθιστά αλυσιτελή την προβολή υποπεριπτώσεων λόγων προσφυγής π.χ. έλλειψη δέουσας έρευνας και αιτιολογίας, πλάνη, ορισμένες διαδικαστικές πλημμέλειες κατά την έκδοση της επίδικης πράξης. Εν προκειμένω, ο Αιτητής εκπροσωπούμενος και δια συνηγόρου, έχει την ευκαιρία να εκθέσει τους ισχυρισμούς του και να λάβει όλα τα δέοντα δικονομικά μέσα προς τεκμηρίωσή τους [Βλ. «Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου», Επαμεινώνδας Π. Σπηλιωτόπουλος, 14ης Έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, σ. 260, υποσημ. 72, «Εισηγήσεις Διοικητικού Δικονομικού Δικαίου, Χαράλαμπος Χρυσανθάκης, 2η Έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ. 247 και Π.Δ. Δαγτόγλου, (Διοικητικό Δικονομικό Δίκαιο), σελ. 552]. Ως αλυσιτελής χαρακτηρίζεται ο λόγος προσφυγής, ο οποίος ακόμα και αν γίνει δεκτός δεν πρόκειται να οδηγήσει σε ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης [Βλ. Η προβολή ισχυρισμών στις διοικητικές διαφορές ουσίας, Α. Αθ. Αρχοντάκη, Νομική Βιβλιοθήκη, σ. 100]

 

25.             Συναφές εν προκειμένω είναι το άρθρο 16 του περί Προσφύγων Νόμου και ειδικότερα τα εδάφια (2) και (3) αυτού. Από τις εν λόγω διατάξεις απορρέει καταρχάς η υποχρέωση του αιτητή να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια προς τεκμηρίωση της αίτησης ασύλου του. Σύμφωνα με πάγια νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Βλ. ενδεικτικώς, Υπόθ. Αρ. 1721/2011, Ηοοman & Mahiab Khanbabaie vAναθεωρητικής Αρχής Προσφύγων, ημερ. 30.6.2016, ECLI:CY:AD:2016:D320και αποτελεί υποχρέωση του αιτητή ασύλου να επικαλεστεί έστω και χωρίς να προσκομίσει τυπικά αποδεικτικά στοιχεία, συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά που του προκαλούν κατά τρόπο αντικειμενικώς αιτιολογημένο, φόβο δίωξης στη χώρα του για έναν από τους λόγους που αναφέρει το άρθρο 3 του περί Προσφύγων Νόμου (Βλ. επίσης νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, αποφάσεις αρ. 1093/2008, 817/2009 και 459/2010). Εν συνεχεία ωστόσο, λόγω ακριβώς της δυσχέρειας των αιτητών ασύλου να τεκμηριώσουν με συγκεκριμένα στοιχεία την αίτησή τους, γεννάται υποχρέωση της διοίκησης να συνδράμει τον εκάστοτε αιτητή σε αυτήν την προσπάθεια προβολής και τεκμηρίωσης των ισχυρισμών του (Βλ. Εγχειρίδιο για τις Διαδικασίες και τα Κριτήρια Καθορισμού του Καθεστώτος των Προσφύγων της Υπάτης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών παρ. 195 επ., Βλ. επίσης αναφορικά με την ενεργό συνεργασία Απόφαση του ΔΕΕ της 22ας Νοεμβρίου 2012, Υπόθεση C‑277/11, M. M., ECLI:EU:C:2012:744, σκέψεις 63 έως 68).

 

 

26.             Ειδικώς ως προς τις λοιπές διαδικαστικής φύσεως πλημμέλειες τις οποίες επικαλείται ο Αιτητής, επαναλαμβάνεται ότι εγείρονται αλυσιτελώς για τους λόγους που ανέφερα ανωτέρω και οι οποίοι συνδέονται με τη δικαιοδοσία του παρόντος Δικαστηρίου. Αλυσιτελώς, συγκεκριμένα, προβάλλει ο Αιτητής ελλείψεις κατά το στάδιο της συνέντευξης και των προσώπων που συμμετείχαν στη διαδικασία από πλευράς της διοίκησης, καθώς και σε αυτή την περίπτωση δεν κατορθώνει να καταδείξει τη ζημία που κατ' ισχυρισμό έχει υποστεί και κυρίως τι ισχυρισμούς και ποιες επισημάνσεις θα προσέθετε, οι οποίες επιπλέον θα ήταν ικανές να ανέτρεπαν το αποτέλεσμα της επίδικης πράξης. Οι διαδικαστικές πλημμέλειες που υποδεικνύει, άπτονται της ικανότητας του Αιτητή να εκθέσει διεξοδικά τους λόγους της αίτησής του. Εν προκειμένω, ο Αιτητής δεν επεξηγεί με ποιο τρόπο η ακολουθηθείσα διαδικασία επηρέασε αυτή τη δυνατότητα και το κυριότερο, λαμβάνοντας υπόψη τη δυνατότητα να εκθέσει εκ νέου τις θέσεις του ενώπιον του Δικαστηρίου, γιατί αυτή η κατ' ισχυρισμό παράλειψη είναι καταλυτικής φύσεως σε σχέση με το  δικαίωμά του να εκθέσει διεξοδικά τις θέσεις του. Ο Αιτητής παρατηρώ ότι δεν προβάλλει οποιοδήποτε νέο ισχυρισμό στο πλαίσιο της παρούσας διαδικασίας, τον οποίο δεν μπόρεσε να προβάλει εξαιτίας των κατ' ισχυρισμό παραλείψεων της διοίκησης. Αντίθετα, παρατηρώ ότι προσυπογράφει το πρακτικό της συνέντευξης και ότι κατανόησε πλήρως τα διαμειφθέντα. Επιπλέον, ως προς την ουσία του αιτήματός του, δεν προσθέτει οτιδήποτε πέραν των όσων ανέφερε κατά το στάδιο της συνέντευξης, αλλά τουναντίον στηρίζεται εν πολλοίς στις εκεί δηλώσεις του.

 

27.             Προχωρώντας στην εξέταση της ουσίας των ισχυρισμών του Αιτητή, σημειώνεται ότι κατά την καταγραφή της αίτησής του, ο Αιτητής δήλωσε πως εγκατέλειψε την χώρα καταγωγής του εξαιτίας της κατάστασης ασφαλείας, της απουσίας εκπαίδευσης και επειδή ο πατέρας του δολοφονήθηκε ενώπιον του.

 

28.             Κατόπιν στις 30.3.2022 πραγματοποιήθηκε συνέντευξη ευαλωτότητας του Αιτητή (να σημειωθεί ότι ο Αιτητής δήλωσε ότι γεννήθηκε τον Ιούνιο του 2005 ενώ η συνέντευξή του πραγματοποιήθηκε στις 15.2.2023, όντας ακόμα ανήλικος). Εκεί δήλωσε ότι η Al Shaabab τον απήγαγε και τον βασάνισε περί το 2020 επειδή ο πατέρας του όφειλε χρήματα στην οργάνωση. Καταγράφηκε στην εν λόγω συνέντευξη ότι ο Αιτητής φέρει σημάδια στο σώμα του από αυτό το συμβάν (ερυθρό 16 στον διοικητικό φάκελο F22 - 02434 – στο εξής «δ.φ.»). Ακολούθως, ένα μήνα μετά το περιστατικό της απαγωγής και κακοποίησής του η οργάνωση δολοφόνησε τον πατέρα του ενώπιον του. Σημειώθηκε ότι ο Αιτητής είναι θύμα βασανιστηρίων και ασυνόδευτος ανήλικος (ερυθρό 17 του δ.φ.). Έτι περαιτέρω, εκτιμήθηκε ότι ο κίνδυνος για την προσωπική του ασφάλεια και κρίθηκε ως μέσου επιπέδου ευαλωτότητας πρόσωπο και πως απαιτείται παρέμβαση και έλεγχος του Αιτητή εντός 4 – 6 εβδομάδων (ερυθρό 29 του δ.φ.).

 

29.             Σημειώνεται, επίσης, ότι οι κυπριακές αρχές απέστειλαν αίτημα αναδοχής προς την Σουηδία, λόγω των επικαλούμενων οικογενειακών δεσμών του Αιτητή με τον θείο του εκεί. Ωστόσο, το αίτημα απορρίφθηκε καθ’ ότι οι σουηδικές αρχές έκριναν ότι δεν διαπιστώθηκε η συγγένεια των δύο προσώπων (ερυθρό 35 στον διοικητικό φάκελο υπ’ αριθμόν DU22 – 00264). Ως εκ τούτου, η Δημοκρατία ανέλαβε την εξέταση του αιτήματος διεθνούς προστασίας του Αιτητή.

 

30.             Κατά το κρίσιμο στάδιο της συνέντευξης του, παρουσία αρμοδίου λειτουργού των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας («ΥΚΕ»), ο Αιτητής (γεννηθείς το 2005) δήλωσε υπήκοος Σομαλίας, φοίτησε για περίπου έξι έτη σε σχολείο και προτού εγκαταλείψει την χώρα καταγωγής του εργαζόταν σε εστιατόριο (ερυθρό 66 – 2Χ του δ.φ.). Σχετικά με την πατρική του οικογένεια, δήλωσε ότι είναι ο μεγαλύτερος από τα οκτώ παιδιά της οικογένειας, τα οποία διαμένουν στην Mogadishu με την μητέρα του (ερυθρό 65 του δ.φ.). Με την οικογένειά του βρίσκεται σε επικοινωνία (ερυθρό 65 του δ.φ.). Ο δε πατέρας του, κατ’ ισχυρισμόν του, δολοφονήθηκε από την Al Shabaab τον Ιούλιο του 2020 (ερυθρό 65 – 2Χ του δ.φ.). Αναφορικά με τον τόπο προηγούμενης συνήθους διαμονής του, δήλωσε ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Mogadishu, στην περιοχή Hodan (ερυθρό 65 – 3Χ του δ.φ.).  Ως προς τη διαδρομή του δήλωσε ότι εγκατέλειψε τη χώρα του στις 26.11.2021, με την οικονομική συνδρομή ενός θείου του (αδελφού της μητέρας του), ερυθρά 64 – 3Χ-4Χ & 66 του δ.φ.)

 

31.             Ερωτηθείς να αναπτύξει τους λόγους για τους οποίους εγκατέλειψε τη χώρα καταγωγής του, ο Αιτητής, κατά την ελεύθερή του αφήγηση, δήλωσε ότι σκότωσαν τον πατέρα του ενώπιον του και κατόπιν αυτού οι συνθήκες διαβίωσης ήταν δυσχερείς.

 

32.             Στη συνέχεια, υποβλήθηκαν διευκρινιστικής φύσεως ερωτήματα στο Αιτητή αναφορικά με τις δηλώσεις του. Ειδικότερα, ισχυρίστηκε ότι μετά τον θάνατο του πατέρα του η οικογένειά αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες και δεν ήταν ασφαλείς εξαιτίας της γενικής κατάστασης που επικρατούσε στην Mogadishu. Αναφορικά με το περιστατικό της δολοφονίας, ο Αιτητής ισχυρίστηκε ότι η οργάνωση ζητούσε χρήματα από τον πατέρα του επειδή ήταν ιδιοκτήτης καταστήματος. Όταν αρνήθηκε να τους πληρώσει, τον σκότωσαν ενώπιον του Αιτητή. Ερωτηθείς εάν η Al Shabaab τον προσέγγισε μετά την δολοφονία του πατέρα του ο Αιτητής ισχυρίστηκε ότι η οργάνωση τον απήγαγε και τον είχε όμηρο για 24 – 25 ημέρες, κακοποιώντας τον σωματικά και ζητώντας λύτρα για την απελευθέρωση του. Εν τέλει, η μητέρα του κατέβαλε τα λύτρα, ο Αιτητής αφέθηκε ελεύθερος και δεν προσέγγισαν την οικογένεια του έκτοτε (ερυθρό 32 του δ.φ.).

 

33.             Επιπρόσθετα, ο Αιτητής ισχυρίστηκε ότι δεν αισθάνεται ασφαλής, διότι στην περιοχή του συχνά λαμβάνουν χώρα βομβιστικές επιθέσεις και η αστυνομία αυθαιρέτως συλλαμβάνει και θέτει υπό κράτηση εφήβους για να αποσπάσει πληροφορίες για τις επιθέσεις.

 

34.             Ερωτηθείς εάν θα μπορούσε να διαμείνει σε άλλη περιοχή της Mogadishu ή σε άλλη περιοχή της Σομαλίας, ο Αιτητής απάντησε αρνητικά επειδή δολοφόνησαν τον πατέρα του ενώπιον του, γεγονός που του προκαλούσε εφιάλτες και, επιπρόσθετα, φοβάται ότι θα σκοτώσουν και τον ίδιο. Κληθείς να διευκρινίσει γιατί φοβάται εφόσον η ομάδα που απειλούσε τον πατέρα του δεν τον προσέγγισε ξανά, ο Αιτητής απάντησε ότι υπάρχουν διαμάχες ανάμεσα στην κυβέρνηση και την εν λόγω ομάδα και επί καθημερινής βάσης συμβαίνουν βομβαρδισμοί.

 

35.             Αξιολογώντας το αίτημά του για διεθνή προστασία, οι Καθ’ ων η Αίτηση σχημάτισαν τρεις ουσιώδεις ισχυρισμούς. Ο πρώτος αφορά στην ταυτότητα, το προφίλ και την χώρα καταγωγής του Αιτητή, ο δεύτερος στον ισχυριζόμενο φόβο δίωξης του Αιτητή από την τρομοκρατική οργάνωση Al Shaabab μετά τον θάνατο του πατέρα του και ο τρίτος στο ότι ο Αιτητής εγκατέλειψε την χώρα καταγωγής του για λόγους οικονομικού και ακαδημαϊκού περιεχομένου.

 

36.             Ο πρώτος ισχυρισμός έγινε αποδεκτός, καθότι κρίθηκε ότι παρατέθηκε με επαρκή λεπτομέρεια και συνοχή και πως βρισκόταν σε συμφωνία και με τις εξωτερικές πηγές πληροφόρησης. Ομοίως, και ο τρίτος ισχυρισμός έτυχε αποδοχής.

 

37.             Ωστόσο, ο δεύτερος ισχυρισμός απορρίφθηκε. Κρίθηκε ειδικότερα, ότι ο Αιτητής ισχυρίστηκε αορίστως και χωρίς λεπτομέρειες ότι ο πατέρας του δολοφονήθηκε μετά την προσευχή γιατί του είχαν ζητήσει χρήματα και εκείνος αρνήθηκε να τους πληρώσει. Κληθείς δε να αναφέρει την εξέλιξη των γεγονότων μετά τον θάνατο του πατέρα του και πάλι ο Αιτητής απάντησε αόριστα αναφερόμενος στη γενική κατάσταση της χώρας και στη χρήση αυθαίρετης βίας από την αστυνομία. Κρίθηκε, επιπλέον, ότι οι δηλώσεις του Αιτητή στερούνταν ευλογοφάνειας, σε κάποια σημεία. Κληθείς να σχολιάσει το γεγονός ότι παρά την απαγωγή του η εν λόγω οργάνωση δεν τον σκότωσε, ο Αιτητής απάντησε ότι η οργάνωση δεν τον δολοφόνησε επειδή περίμεναν να λάβουν τα λύτρα για την απελευθέρωση του. Επιπρόσθετα, ο ισχυρισμός του Αιτητή ότι η οργάνωση δεν τον προσέγγισε από την απελευθέρωση του τον Σεπτέμβριο του 2020 μέχρι τον Νοέμβριο του 2021, όταν, δηλαδή ο ίδιος εγκατέλειψε την χώρα καταγωγής του, κρίθηκε ότι υποβιβάζει τον φόβο δίωξης του επειδή ο ισχυριζόμενος φόβος στηρίζεται σε υποθέσεις. Ακόμη, η επίκληση του στη γενικότερη κατάσταση ασφαλείας και την στρατολόγηση εφήβων αγοριών δεν συνιστά προσωπικό του βίωμα. Περαιτέρω, οι Καθ’ ων η αίτηση έκριναν ότι ο Αιτητής δεν υπήρξε ακριβής στις αναφορές του περί των αυθαίρετων συλλήψεων και κρατήσεων μετά τους βομβαρδισμούς που συμβαίνουν στην περιοχή του. Τέλος, η απάντησή του ως προς το τι φοβάται ότι θα του συμβεί σε περίπτωση επιστροφής του, κρίθηκε ως μη ικανοποιητική καθότι επικαλέστηκε με αόριστο τρόπο τους πυροβολισμούς, εκρήξεις και εφιάλτες που βιώνει μετά τον θάνατο του πατέρα του.

 

38.             Κατόπιν, κατά την αξιολόγηση της εξωτερικής αξιοπιστίας του εν λόγω ισχυρισμού,  δεν κρίθηκε απαραίτητη η έρευνα σε πληροφορίες από την χώρα καταγωγής για την αξιολόγηση της εξωτερικής αξιοπιστίας, λόγω της υποκειμενικής φύσεως των ισχυρισμών του. Ακολούθως, λήφθηκε υπ’ όψιν η ανηλικότητα του Αιτητή προς την εκτίμηση της αξιοπιστίας του ισχυρισμού. Οι Καθ’ ων η αίτηση κατέγραψαν ότι πρόκειται για ανήλικο ηλικίας 17 ετών κατά την αξιολόγηση του αιτήματος του και 16 ετών κατά τον κρίσιμο χρόνο των περιστατικών που περιέγραψε, με πολύ καλή ψυχολογική κατάσταση, χωρίς άλλες ενδείξεις ευαλωτότητας. Ως εκ των ανωτέρω, αναμενόταν από τον Αιτητή σύμφωνα με τους Καθ’ ων η Αίτηση, να δώσει επαρκέστερες πληροφορίες προς τεκμηρίωση των ισχυρισμών του και συνεπώς δεν του αναγνωρίστηκε το ευεργέτημα της αμφιβολίας. Υπό το φως της ανωτέρω ανάλυσης, ο ισχυρισμός απορρίφθηκε στην ολότητα του. 

 

39.             Στο πλαίσιο της αξιολόγησης κινδύνου, στη βάση των αποδεκτών ισχυρισμών του Αιτητή, διαπιστώθηκε πως, βάσει των εξωτερικών πηγών πληροφόρησης σχετικά με την κατάσταση ασφαλείας στην χώρα καταγωγής και περιοχή διαμονής του αιτητή (Mogadishu, περιφέρεια Banadir), υφίσταται καταρχήν κίνδυνος δίωξης ή βλάβης. Εντούτοις, προχωρώντας στη νομική ανάλυση, οι Καθ’ ων η αίτηση διαπιστώνουν ότι δεν προκύπτει βάσιμος και δικαιολογημένος φόβος δίωξης του Αιτητή δυνάμει του άρθρου 3 του περί Προσφύγων Νόμου, αλλά ούτε συντρέχουν οι προϋποθέσεις υπαγωγής του στο άρθρο 19(2) του περί Προσφύγων Νόμου, λαμβάνοντας υπόψη τις προσωπικές του περιστάσεις.

 

40.             Στο πλαίσιο της παρούσας διαδικασίας, το Δικαστήριο υπέβαλε διευκρινιστικής φύσεως ερωτήματα στο Αιτητή, όπου στο πλαίσιο των απαντήσεών του δήλωσε τα εξής. Η μητέρα του εργάζεται ως πωλήτρια γάλακτος και ένας από τα μικρότερα αδέλφια του εγκατέλειψε την Σομαλία, ενώ δεν έχει άλλους συγγενείς στη Σομαλία. Ισχυρίστηκε επίσης ότι ενίοτε ο θείος του, ο οποίος βρίσκεται στη Σουηδία, συνδράμει οικονομικά την μητέρα του. Αναφορικά με τον πατέρα του δήλωσε ότι δολοφονήθηκε από την Al Shaabab, εξαιτίας κάποιων οικονομικών διαφορών που είχαν. Ερωτηθείς να διευκρινίσει τον φόβο του άμα τη επιστροφή του, ο Αιτητής απάντησε ότι και ο ίδιος υπήρξε θύμα απαγωγής από την Al Shaabab πριν δολοφονηθεί ο πατέρας του (βλ. πρακτικά ημερομηνίας 16.10.2024). Κατόπιν, κληθείς να διευκρινίσει εάν θα μπορούσε να μετοικήσει σε άλλη περιοχή της Σομαλίας, ήτοι την Hargeisa, o Αιτητής απάντησε αρνητικά καθ’ ότι δεν έχει οποιοδήποτε υποστηρικτικό δίκτυο και δεν θα μπορούσε να τύχει βοήθειας είτε από την μητέρα είτε από τον θείο του.

 

41.             Προχωρώντας στην de novo και ex nunc εξέταση των ενώπιόν μου δεδομένων, όπως υπαγορεύουν τα εδάφια (3) και (4) του άρθρου 11 του περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμου.

 

42.             Ως προς τον πρώτο ουσιώδη ισχυρισμό συντάσσομαι με το εύρημα των Καθ’ ων η αίτηση περί αξιοπιστίας του για τους λόγους που εμπεριστατωμένα καταγράφονται στην έκθεση, η οποία αποτέλεσε την αιτιολογική βάση της επίδικης απόφασης. Να σημειωθεί ότι εντός του διοικητικού φακέλου δεν εντοπίζεται οποιαδήποτε αναφορά στη φυλή του Αιτητή, ο οποίος στο πλαίσιο της δικαστικής διαδικασίας δήλωσε ότι ανήκει στη φυλή Gabooye (βλ. πρακτικά ημερομηνίας 16.10.2024). Ο ίδιος ο Αιτητής δεν διατύπωσε οποιοδήποτε φόβο ένεκα της φυλετικής του καταγωγής ούτε και συνέδεσε με οποιοδήποτε τρόπο τη φυλετική του καταγωγή  με τους λόγους για τους οποίους εγκατέλειψε τη χώρα καταγωγής του (βλ. πρακτικά ημερομηνίας 16.10.2024). Να σημειωθεί ότι κατά την ενώπιον της διοίκησης διαδικασία όφειλαν οι Καθ’ ων η αίτηση να διευκρινίσουν το ζήτημα της φυλετικής του καταγωγής αφενός διότι αποτελεί έναν από τους λόγους για τον οποίο θα μπορούσε να δικαιολογηθεί υπαγωγή στο προσφυγικό καθεστώς και αφετέρου, λαμβάνοντας υπόψη τη χώρα καταγωγής του Αιτητή, στην οποία παρατηρείται το κοινωνικό φαινόμενο διαχωρισμού του γηγενούς πληθυσμού σε φυλές, με αισθητές κοινωνικές και άλλες προεκτάσεις

 

43.             Ειδικότερα, αναφορικά με το ρόλο των φυλών στη Σομαλία, διαφαίνεται ότι σε όλες τις πτυχές της ζωής, η φυλή είναι ταυτόχρονα μέσο αναγνώρισης και τρόπος ζωής. Σύμφωνα με το  Minority Rights Group, οι επαγγελματικές κάστες, οι οποίες θεωρούνται χαμηλόβαθμες κάστες στην Σομαλία είναι ιστορικά γνωστές ως Midgan (ή γνωστές σήμερα με την ονομασία Gaboye, Madhiban and Musse Deriyo), Tumal and Yibro[2]. Έκθεση της UNHCR του 2022 αναφέρει πως «οι επαγγελματικές ομάδες/κάστες είναι ομάδες δομημένες σαν φυλές, ζουν σε ορισμένες περιοχές και γειτονιές και προσδιορίζονται με διάφορους όρους, όπως Tumaal, Waable, Sab, Madhibaan, Boon, Gabooye και Midgan».[3]  Άλλη πηγή αναφέρει πως οι Midgaan είναι γνωστοί ως Madhibaan, Gabooye, Gaboye ή Gaboyo.[4]

 

44.             Έκθεση του Norwegian Country of Origin Information Centre  αναφέρει «πως ο όρος Midgaan  προσδιορίζει είτε μια μεμονωμένη ομάδα είτε είναι ένα γενικός όρος που αναφέρεται γενικά στις επαγγελματικές κάστες. Στη Νοτιοδυτική Σομαλία οι Midgaan αναφέρονται ως Gabooye ενώ στα υπόλοιπα τμήματα της χώρας  ο πιο γενικός και συνήθης όρος για τις επαγγελματικές κάστες είναι sab ή bon».[5] Σύμφωνα με διαφορετικές πηγές, ο όρος Midgaan φαίνεται να θεωρείται υποτιμητικός ή αγενής, που χρησιμοποιείται από τις μεγαλύτερες φυλές και δεδομένου ότι συχνά μεταφράζεται ως «άθικτος» ή «παρίας», μερικοί Midgaan προτιμούν να αποκαλούνται Madhibaan, που σημαίνει «ακίνδυνος». Ο όρος Gabooye είναι επίσης ένας άλλος προτιμώμενος και όχι προσβλητικός όρος, που αντικαθιστά τον όρο Midgaan, όταν αναφέρεται σε αυτή την επαγγελματική κάστα.[6]

 

45.             Ως προς την γεωγραφική κατανομή των Gaboye, μια πηγή αναφέρει ότι οι πλείστες των μειοψηφικών φυλών συμπεριλαμβανομένων και των Gaboye  ζουν στην βορειο – δυτική Σομαλία και στην ανατολική Αιθιοπία, ωστόσο, ορισμένοι βρίσκονται και στη νότια Σομαλία.[7] Διαφορετικές πηγές, ήτοι ο Γραμματέας της Οργάνωσης Gaboye και το Γραφείο του ΟΗΕ για τον Συντονισμό Ανθρωπιστικών Υποθέσεων  συμφωνούν ότι οι Madhibaan μπορούν να βρεθούν στη Mogadishu.[8]

 

46.             Σύμφωνα με τις δηλώσεις ενός ακαδημαϊκού οι ομάδες Gaboye, υποβάλλονται σε διάφορους περιορισμούς σχετικά με την οικονομική, κοινωνική και πολιτική συνδιαλλαγή τους με τις κυρίαρχες ομάδες. Η ίδια πηγή αναφέρει ότι οι ομάδες Gabooye στη Σομαλία βρίσκονται σε μειονεκτική οικονομικά θέση, συνεχίζουν να περιορίζονται στα παραδοσιακά επαγγέλματά τους με χαμηλές αμοιβές και, ως σύνολο, αδυνατούν να επιτύχουν «ανερχόμενη κοινωνική ή οικονομική ανέλιξη» λόγω κοινωνικής διάκρισης και έλλειψης πρόσβασης σε πόρους.[9] Τα παιδιά των ομάδων επαγγελματικών καστών υφίστανται εκφοβισμό στο σχολείο.[10]

 

47.             Αν και υπάρχουν διαφορές στις εμπειρίες των διαφόρων ομάδων με βάση το επάγγελμα, σε γενικές γραμμές, όλες οι εν λόγω ομάδες αποκλείονται από τις δομές των φυλών και έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση, επαγγελματικές θέσεις ή κυβερνητικά αξιώματα, αποζημίωση για παραβάσεις εναντίον τους και πολιτική συμμετοχή. Οι μειονοτικές ομάδες με βάση το επάγγελμα στερούνται της προστασίας μιας φυλής και είναι περιθωριοποιημένες, παρενοχλούμενες και διακριμένες από άτομα των πλειοψηφικών φυλών.[11] Σε περιπτώσεις διαφωνιών, αδυνατούν να επιβάλλουν διαπραγματευμένες λύσεις και δεν έχουν την ίδια διαπραγματευτική δύναμη με μια πλειοψηφική φυλή, θέτοντας τις σε πιο αδύναμη θέση, εκτός και αν είναι συνδεδεμένες με μια πλειοψηφική φυλή που μπορεί να διαπραγματευτεί εκ μέρους τους.[12]

 

48.             Έτι περαιτέρω, υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά αρνητικά στερεότυπα για τους Gabooye: ότι «είναι ακάθαρτοι», «οι γυναίκες τους είναι ιερόδουλες», και «δεν είναι πραγματικοί μουσουλμάνοι». [13] Ακόμη και οι ανώτατες αρχές των υποομάδων (των Gabooye) Madhibaan και Muse Diriye – οι θρησκευτικοί και παραδοσιακοί ηγέτες τους – δεν έχουν καμία επιρροή έξω από την κοινότητά τους. [14] 

 

49.             Ακολούθως, αν και οι καταχρήσεις κατά των μειονοτήτων έχουν μειωθεί σε κλίμακα από τη δεκαετία του 1990, η χαμηλής έντασης βία κατά των μειονοτήτων εξακολουθεί να χαρακτηρίζει τη σομαλική κοινωνία σήμερα, κυρίως επειδή αυτές οι κοινωνικές δομές είναι ακόμη ενεργές. Ενώ ο κοινωνικός αποκλεισμός των μειονοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης των (μεικτών) γάμων με άλλες φυλές και των άνισων κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, μπορεί να οφείλεται στην περιφρόνηση για την εθνοτική τους καταγωγή, οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων των μειονοτήτων συμβαίνουν κυρίως επειδή στερούνται ένοπλης δύναμης [..] Αυτές οι επαγγελματικές κάστες παραδοσιακά δεν μπορούσαν να έχουν βοοειδή ή άλογα ή άλλα περιουσιακά στοιχεία που προορίζονταν για τις «ευγενείς» φυλές και οι ευκαιρίες εργασίας τους περιορίζονταν κυρίως σε ανειδίκευτες/ταπεινωτικές θέσεις εργασίας  ή σε συγκεκριμένα επαγγέλματα. Ενώ ορισμένα μέλη επαγγελματικών ομάδων/φυλών απασχολούνται σήμερα σε επαγγέλματα, η πλειοψηφία των ατόμων από αυτές τις κάστες εξακολουθούν να εργάζονται σε χειρωνακτικές θέσεις εργασίας ή εργασίες παροχής υπηρεσιών.[15]

 

50.             Σε άλλη έκθεση της EUAA αναφέρεται πως οι Gabooye (Madhibaan και Muse Diriye) δεν έχουν ουσιαστική πολιτική εκπροσώπηση στις τοπικές και εθνικές αρχές και πως απολαμβάνουν περιορισμένης προστασίας σε όλη τη Σομαλία.  Κρατικά ιδρύματα και θεσμοί, οι οποίοι κυριαρχούνται από μέλη των πλειοψηφικών ομάδων, δεν προσφέρουν προστασία στους Gabooye για αδικίες και παραβιάσεις που βίωσαν. Συχνά αποκλείονται από διαδικασίες λήψης αποφάσεων και αντιμετωπίζονται ως "outsiders" σε διάφορους τομείς της δημόσιας ζωής.[16] Σε έκθεσή της για το 2020 για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σομαλία, η Ανεξάρτητη Εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ, Isha Dyfan, δήλωσε ότι «οι οικονομικές ανισότητες μεταξύ περιθωριοποιημένων και μειονοτικών ομάδων είναι διάχυτες, για παράδειγμα, μεταξύ των ομάδων Bantu και Gaboye στη Σομαλιλάνδη».[17] Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας του 2016, οι Gaboye, καθώς και άλλες μειονότητες στη Σομαλία αντιμετωπίζουν διακρίσεις και συχνά αποκλείονται από την πρόσβαση στη γη και σε βασικές υπηρεσίες λόγω «της ταυτότητάς τους ως εθνοτικές μειονότητες σε μια κοινωνία με κυρίαρχες δομές φυλών».[18]

 

51.             Υπό το φως των ανωτέρω, διαπιστώνεται ότι ο Αιτητής ανήκει κατά τη δήλωση σε μια επαγγελματική κάστα, η οποία ενδέχεται να υφίσταται διακρίσεις. Εντούτοις, με βάση τις δηλώσεις του Αιτητή ο ίδιος είχε πρόσβαση στην εκπαίδευση από τα οκτώ του έτη, την οποία διέκοψε μετά το θάνατο του πατέρα του  όντας πλέον δεκαπέντε ετών ένεκα οικονομικής στενότητας. Δεν προώθησε κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό διακριτικής μεταχείρισης εις βάρος του, ενώ κατά τη δήλωσή του ο πατέρας του ήταν σε θέση να διατηρεί περίπτερο δικής του ιδιοκτησίας (ερυθρό 53 του δ.φ.). Ο ίδιος εργαζόταν σε εστιατόρια στη χώρα του προτού την εγκαταλείψει. Η οικογένειά του εξακολουθεί να διαμένει στο Mogadishu (μητέρα και μικρότερα αδέλφια), ενώ είναι αξιοσημείωτο  ότι ο Αιτητής δεν φαίνεται να αντιμετώπισε πρόβλημα κατά τη συνδιαλλαγή του με τις αρχές κατά τη διαδικασία έκδοσης διαβατηρίου λίγο προτού εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής του. Υπό το φως των εξατομικευμένων περιστάσεων του Αιτητή, επομένως, δεν προκύπτει ότι οι τυχόν διακρίσεις που υφίστανται τα μέλη της φυλής του εν γένη επηρεάζουν τον ίδιο σε έκταση που να απολήγουν σε σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων του δικαιωμάτων.

 

52.             Όσον αφορά στο δεύτερο διακριθέντα ουσιώδη ισχυρισμό του περί φόβου δίωξης του Αιτητή από την τρομοκρατική οργάνωση Al Shaabab μετά τον θάνατο του πατέρα του, επισημαίνονται τα ακόλουθα. Καταρχάς, επισημαίνεται ότι λανθασμένως οι Καθ’ ων η αίτηση συμπλέκουν το «φόβο δίωξής» του με την αξιολόγηση των συνθηκών που τον προκαλούν καθώς ο πρώτος διερευνάται κατά την αξιολόγηση κινδύνου και ερμηνεύεται κατά τη νομική ανάλυση. Οι δε ουσιώδεις ισχυρισμοί, των οποίων η αξιοπιστία αξιολογείται, αφορούν κυρίως παρελθοντικά περιστατικά και ενίοτε παρούσες καταστάσεις και/ή συνθήκες. Σημειώνεται εξάλλου ότι  κάτω από τον ίδιο ισχυρισμό συνεξετάστηκαν δύο διακριτά ουσιώδη γεγονότα αφενός η κατ’ ισχυρισμό δολοφονία του πατέρα του Αιτητή από την Al Shabaab και αφετέρου, η δική του απαγωγή από την ίδια οργάνωση για 24 έως 25 ημέρες καίτοι τα δύο αυτά περιστατικά είναι σαφή, εντούτοις αποτελούν δύο ξεχωριστά γεγονότα. Όπως υποδεικνύει ο Πρακτικός Οδηγός της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO, και πλέον Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο, EUAA) , «η προσήκουσα ταυτοποίηση των ουσιωδών ισχυρισμών είναι ουσιώδης τόσο για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας όσο και για την αξιολόγηση κινδύνου».[19] Διαχωρίζοντας κατ’ ορθό τρόπο τους ουσιώδεις ισχυρισμούς, επισημαίνω ότι ως δεύτερος ουσιώδης ισχυρισμός όφειλε να σχηματισθεί η κατ’ ισχυρισμό δολοφονία του πατέρα του Αιτητή από την Al Shabaab, ενώ ως έτερο νεοσχηματισθείς ισχυρισμός το γεγονός της απαγωγής του ίδιου του Αιτητή από την ίδια οργάνωση.

 

53.             Πρώτη αξιοσημείωτη και βαρύνουσας σημασίας αντίφαση ως προς την αξιολόγηση και των δύο ισχυρισμών αποτελεί η διαφοροποίηση στο αφήγημα του Αιτητή ως προς το χρόνο της δική του απαγωγής με χρονικό σημείο αναφοράς το θάνατο του πατέρα του, το οποίο τοποθετεί χρονικά στις 27.7.2020. Συγκεκριμένα, στο έντυπο αξιολόγησης των ειδικών αναγκών υποδοχής του Αιτητή, καταγράφεται ως δήλωση του τελευταίου ότι ο ίδιος απήχθη και κακοποιήθηκε από την οργάνωση Al Shabaab και μετά από ένα μήνα μέλη της ίδιας οργάνωσης σκότωσαν τον πατέρα του ενώπιόν του (ερυθρό 16 του δ.φ.). Ακολούθως, κατά τη συνέντευξή του, ο Αιτητής, διαφοροποιώντας το αφήγημά του, δήλωσε ότι μετά το θάνατο του πατέρα του περί τα τέλη Σεπτεμβρίου μέσα Οκτωβρίου του 2020, μέλη της εν λόγω οργάνωσης τον απήγαγαν για 23 έως 24 μέρες ζητώντας από τη μητέρα του να καταβάλει τα χρήματα. Ο Αιτητής ανέφερε χαρακτηριστικά ότι μετά που πήραν τα χρήματα δεν επέστρεψαν ξανά (ερυθρό 62 του δ.φ.). Στο πλαίσιο της ενώπιον του δικαστηρίου ακροαματικής διαδικασίας (δικάσιμος ημερ. 16.10.2024), ο Αιτητής επανερχόμενος στην αρχική του δήλωση ανέφερε ότι η απαγωγή του έλαβε χώρα πριν από το θάνατο του πατέρα του, ότι ο πατέρας του κατέβαλε το μισό από το ποσό που του ζητήθηκε, με αποτέλεσμα την απελευθέρωσή του. Η χρονική αντίφαση αυτή εμπερικλείει και άλλες διαδοχικές αντιφάσεις ως προς το πρόσωπο που κατέβαλε το ποσό για την απελευθέρωση του Αιτητή, καθώς σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή το πρόσωπο αυτό ήταν ο πατέρας του Αιτητή αφού η απαγωγή προηγήθηκε της δολοφονίας του ενώ κατά τη δεύτερη εκδοχή το πρόσωπο που συνδιαλλάχθηκε με τα μέλη της οργάνωσης ήταν η μητέρα του μετά το θάνατο του πατέρα του.

 

54.             Πέραν των ανωτέρω, παρατηρείται ότι ως προς το γεγονός του θανάτου του πατέρα του, ο Αιτητής υπήρξε συνεπής καθ’ όλη τη διαδικασία εξέτασης της αίτησής του πλην όμως λακωνικός ως προς τις περιστάσεις του θανάτου του καίτοι αποτελεί γεγονός στο οποίο ο ίδιος, κατά τον ισχυρισμό του, υπήρξε μάρτυρας. Ο Αιτητής ούτε κατά τη διοικητική διαδικασία, όπου είχε την ευκαιρία στο πλαίσιο ανοιχτού τύπου ερωτήσεων, αλλά ούτε και στο πλαίσιο της παρούσας διαδικασίας, παρείχε οποιεσδήποτε περαιτέρω λεπτομέρειες αναφορικά με το συμβάν, όπως ευλόγως θα αναμενόταν για ένα τόσο κομβικό και δραματικό γεγονός, κατά το οποίο ήταν παρών. Δεν παροράται ότι πρόκειται για ένα τραυματικό γεγονός για το πρόσωπο που βιώνει τη δολοφονία του πατέρα του. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι ο Αιτητής βίωσε τοεν λόγω συμβάν όντας μεν ανήλικος αλλά σε μία πιο ώριμη σχετικά ηλικία (15 ετών) και με  το γεγονός της κατ’ ισχυρισμό δολοφονίας να παρουσιάζει σχετική χρονική εγγύτητα από τη συνέντευξή του. Παράλληλα, ως προς τη γενικότερή ικανότητά του να παραθέτει γεγονότα και ως προς τη γενική κατάσταση της υγείας του, εντοπίζεται στο διοικητικό φάκελο το έντυπο της αξιολόγησης της ευαλωτότητάς του όπου καταγράφονται τα εξής πορίσματα:  «O Αιτητής υπήρξε συνεργάσιμος και δεκτικός στο να απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα που του υποβλήθηκαν. Απαντούσε με σταθερότητα και συνοχή και με συγκροτημένο τρόπο. Ο ίδιος δήλωσε ότι η ψυχική και σωματική του υγεία είναι σε καλή κατάσταση» (ερυθρό 22 του δ.φ.). Στο ίδιο πλαίσιο, -στη βάση των δικών του δηλώσεων, σημειώθηκε η προκαταρκτική εκτίμηση ότι επέζησε βασανιστηρίων και παράνομης κράτησης.  Ομοίως και κατά το στάδιο της συνέντευξης ο ίδιος δήλωσε ότι βρίσκεται σε καλή κατάσταση, ενώ από το πρακτικό της συνέντευξης την οποία και προσυπογράφει δεν προκύπτει οποιαδήποτε δυσκολία στην αντίληψη ή άλλο πρόβλημα υγείας. Ταυτόχρονα, ο Αιτητής, εκπροσωπούμενος και δια συνηγόρου, δεν προσκόμισε οποιοδήποτε έγγραφο και δεν προέβαλε οποιοδήποτε ισχυρισμό περί οποιασδήποτε πάθησής του. Υπήρξε εξάλλου συνεκτικός ως προς τα κίνητρα της δολοφονίας του πατέρα του, ήτοι ότι ως ιδιοκτήτης καταστήματος δεχόταν απειλές από την εν λόγω οργάνωση προκειμένου να τους καταβάλει συγκεκριμένο ποσό. Η μη καταβολή του ποσού φαίνεται κατά τον Αιτητή να οδήγησε και στη δολοφονία του πατέρα του.  Συνεκτιμώντας όλα τα ανωτέρω, καταλήγω ότι δεν θεμελιώνεται η εσωτερική αξιοπιστία του Αιτητή ως προς τον υπό εξέταση ισχυρισμό εξαιτίας της σημαντικής αντίφασης που παρουσιάζεται στο αφήγημά του αναφορικά με το άμεσα συναρτώμενο με τη δολοφονία περιστατικό της απαγωγής του Αιτητής, αλλά και εξαιτίας της γενικότητας με την οποία ο Αιτητής παρουσίασε τη δολοφονία το πατέρα του.

 

55.             Ως προς την εξωτερική αξιοπιστία του Αιτητή, ο ίδιος δεν έχει προσκομίσει οποιοδήποτε έγγραφο προς υποστήριξη των δηλώσεών του και κυρίως του συγκεκριμένου περιστατικού της δολοφονίας και του θανάτου του πατέρα του. Ωστόσο, εξωτερικές πηγές επιβεβαιώνουν ότι ο εκβιασμός επιχειρηματιών και άλλων επαγγελματιών με στόχο την συλλογή πόρων αποτελεί συνήθη πρακτική από την εν λόγω οργάνωση.

 

56.             Συγκεκριμένα, από εξωτερικές πηγές προκύπτει ότι η Al-Shabaab απαιτεί από όλα τα άτομα στην περιοχή που ελέγχουν να πληρώνουν ορισμένους τύπους φόρων, συμπεριλαμβανομένων αυτών για τα γεωργικά προϊόντα, τα οχήματα, τα αγαθά και το ζωικό κεφάλαιο, καθώς και να δίνουν ελεημοσύνες και να κάνουν συνεισφορές στους μαχητές τους.[20]

57.             Περαιτέρω, η Al-Shabaab στοχοποιεί τις επιχειρήσεις και τους ιδιοκτήτες αυτών σε όλη τη Σομαλία, συμπεριλαμβανομένων αυτών στις περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση, καθώς και σομαλικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, για πληρωμές φόρων και εκβιασμό.[21] Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Hiraal, η ομάδα «φορολογεί όλες τις μεγάλες εταιρείες» και απαιτεί από τις φυλές και τις επιχειρήσεις «να πληρώνουν Infaaq [περαιτέρω συνεισφορές] όταν η τοπική κυβέρνηση της AS έχει έλλειψη χρημάτων». [22] Η Al-Shabaab έχει διεισδύσει και στα λιμάνια της Mogadishu και της Kismayo και είναι σε θέση να αποκτά καταλόγους φορτίου και να επιβάλλει φόρους στα αποσταλμένα αγαθά επικοινωνώντας με τους ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων και απαιτώντας πληρωμές.[23] Από τον Οκτώβριο του 2021, η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων εξέταζε ισχυρισμούς ότι η Al-Shabaab άρχισε επίσης να φορολογεί επαγγελματίες στη Mogadishu, όπως γιατρούς, δασκάλους και καθηγητές πανεπιστημίων.[24]

 

58.             Η οργάνωση απειλεί με τιμωρία και βία όσους αρνούνται να πληρώσουν.[25] Η μη συμμόρφωση μπορεί, επίσης, να οδηγήσει την Al-Shabaab στο να αναγκάσει μια επιχείρηση να κλείσει.[26] Ένας δημόσιος υπάλληλος ανέφερε ότι σε «ακραίες» περιπτώσεις, η Al-Shabaab μπορεί να σκοτώσει το άτομο που αρνείται να πληρώσει φόρους.[27] Επίσης, έχει αναφερθεί ότι η Al-Shabaab μπορεί να αναγκάσει οικογένειες να παραδώσουν τα παιδιά τους για στρατολόγηση αντί για τον οφειλόμενο φόρο.[28] Αναφέρεται ότι η Al-Shabaab «βασάνισε κατοίκους στο El Baraf για αδικήματα [συμπεριλαμβανομένης της αποτυχίας να πληρώσουν φόρους]».[29] Οι επιχειρήσεις και οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων σε περιοχές εκτός του ελέγχου της Al-Shabaab είναι λιγότερο πιθανό να πληρώνουν φόρους στην οργάνωση.[30]

 

59.             Επιπλέον, στα τέλη Φεβρουαρίου 2023, η Al-Shabaab, σύμφωνα με την ACLED, ξεκίνησε μια «ειδική επιχείρηση», στοχοποιώντας τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, τους εμπόρους ναρκωτικών και τους Ciyaal Wero (ντόπιους νέους), οι οποίοι είναι γνωστοί για τη ληστεία πολιτών στη Mogadishu, πιθανώς ως τακτική για να αποκτήσει τοπική υποστήριξη.[31]

 

60.             Η επιβεβαίωση του τρόπου που ενεργεί η Al Shabaab γενικότερα δεν αρκεί για να ανατρέψει το εύρημα περί αναξιοπιστίας του Αιτητή.

 

61.             Αναλόγως, ως προς το νεοσχηματισθέντα ισχυρισμό περί απαγωγής του Αιτητή από την εν λόγω οργάνωση, ως μέσου εκβιασμού της οικογένειάς του για καταβολή ποσού στην Al Shabaab, επαναλαμβάνεται η σοβαρή αντίφαση ως προς το χρόνο που έλαβε χώρα το γεγονός αλλά και ως προς το πρόσωπο με το οποίο η εν λόγω οργάνωση ήρθε σε διακανονισμό. Πλην της γενικής αναφοράς του Αιτητή ότι η απαγωγή έλαβε χώρα όταν αυτός επέστρεφε από το ποδόσφαιρο και ότι δράστες της ήταν τρεις άνδρες που έφεραν όπλα, κατά τα άλλα ο Αιτητής ούτε κατά τη διοικητική διαδικασία αλλά ούτε και ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου, αναφέρεται στις περιστάσεις της 24ήμερης κράτησής του. Το σημείο υποδεικνύεται στην έκθεση των Καθ’ ων η αίτηση χωρίς ακόμα και στο πλαίσιο της παρούσας διαδικασίας, ο Αιτητής να προσθέτει οτιδήποτε περαιτέρω, καίτοι εκπροσωπείται και δια συνηγόρου. Δεδομένης της διάρκειας της κράτησης, της ηλικιακής ωριμότητας του Αιτητή (με τις επισημάνσεις που καταγράφονται ανωτέρω ως προς την ικανότητά του να ανταποκρίνεται σε ερωτήματα που του υποβλήθηκαν) ευλόγως θα αναμενόταν από αυτόν να ήταν σε θέση να δώσει περαιτέρω και βιωματικής φύσεως λεπτομέρειες, που να ανταποκρίνονται σε ένα πρόσωπο που όντως βίωσε τέτοιες περιστάσεις. Ο Αιτητής δήλωσε, επίσης με λακωνικό τρόπο, ότι κατά την κράτησή του κακοποιήθηκε σωματικώς. Ακόμα και εάν γινόταν δεκτό ότι ο Αιτητής έφερε τα τραύματα που επικαλείται, αυτό δεν επαρκεί προκειμένου να καταδειχθούν οι περιστάσεις της πρόκλησής του. Με δεδομένες δε τις εντοπισθείσες αντιφάσεις και την εμφανή έλλειψη βιωματικής φύσεως λεπτομερειών, η εσωτερική του αξιοπιστία δεν μπορεί να θεμελιωθεί.

 

62.             Ως προς την εξωτερική του αξιοπιστία του, ο Αιτητής δεν προσκόμισε οποιαδήποτε μαρτυρία προς υποστήριξη των δηλώσεών του. Ούτε και το παρόν Δικαστήριο ευλόγως αναμένεται να εντοπίσει οποιαδήποτε πηγή, η οποία να αφορά συγκεκριμένα στην απαγωγή του Αιτητή. Ωστόσο, σύμφωνα με εξωτερικές πηγές πληροφόρησης, οι οποίες καταγράφηκαν στο πλαίσιο αξιολόγησης του προηγούμενου ουσιώδους ισχυρισμού δεικνύουν ότι η εν λόγω οργάνωση προβαίνει σε τέτοιου είδους ενέργειες. Η εν λόγω παραδοχή δεν αρκεί ωστόσο για την αποδοχή του υπό εξέταση ισχυρισμού.

 

63.               Τέλος, ως προς τον ισχυρισμό του Αιτητή ότι αυτός εγκατέλειψε τη χώρα του και για λόγους οικονομικού και ακαδημαϊκού περιεχομένου σε συνάρτηση και με τη γενικότερη κατάσταση  ασφαλείας που επικρατεί στη χώρα του δεν μπορεί παρά να γίνει δεκτός. Ο εν λόγω ισχυρισμός αφορά στα εσωτερικά κίνητρα του Αιτητή ενώ αποτελεί διακριτό γεγονός εάν δικαιολογείτην υπαγωγή του σε καθεστώς διεθνούς προστασίας ή εάν απορρέει όντως κίνδυνος για αυτόν από την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα καταγωγής του δεδομένο που εξετάζεται κατωτέρω κατά την αξιολόγηση κινδύνου του πρώτου ουσιώδους ισχυρισμού. Να σημειωθεί εξάλλου ότι οι οικονομικές και εκπαιδευτικής φύσεως βλέψεις ενός αιτούντος άσυλο δεν αποκλείεται να συνυπάρχουν με λόγους εγκατάλειψης της χώρας του για λόγους που όντως δίνουν έρεισμα για διεθνή προστασία.

 

64.              Αναφορικά με τον ισχυρισμό του Αιτητή περί προσέγγισης της θείας του από μέλη της Al-Shabab, είναι γεγονός ότι δεν μπορούσε να συνεισφέρει επαρκείς λεπτομέρειες καθώς ο ίδιος ουδέποτε ήρθε σε απευθείας επικοινωνία με αυτούς. Αποτελεί, ωστόσο, γεγονός ότι ο Αιτητής ακόμα και μετά τις κατ’ ισχυρισμό απειλές από τον Αύγουστο του 2022 (ερυθρό 27, σημείο 3Χ του διοικητικού φακέλου) μέχρι και τα τέλη του Φεβρουαρίου του 2023 (ερυθρό 35 του διοικητικού φακέλου) εξακολουθούσε να παραμένει στη χώρα του, εκτεθειμένος μάλιστα, καθώς εργαζόταν σε εξωτερικό χώρο, χωρίς να συμβεί οτιδήποτε στον ίδιο προσωπικά. Ο Αιτητής υπήρξε συνεπής ως προς τον πυρήνα του αιτήματός του, χωρίς ωστόσο να είναι σε θέση να δώσει οποιεσδήποτε περαιτέρω λεπτομέρειες. Παρά την ανηλικότητα του Αιτητή, δεδομένου ότι ο ίδιος ήταν ήδη 16 ετών όταν εγκατέλειψε τη χώρα του, διαθέτοντας κάποιο μορφωτικό επίπεδο εύλογα θα αναμένονταν να είχε επιδιώξει να λάβει κάποιες περαιτέρω λεπτομέρειες αναφορικά με αυτό το τόσο κρίσιμο για το μέλλον του περιστατικό, το οποίο μάλιστα υπήρξε η αφορμή να εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής του. Περαιτέρω, σύμφωνα με δήλωση του ιδίου εξακολουθούσε να διατηρεί επικοινωνία με τη θεία του και μετά την άφιξή του στη Δημοκρατία, χωρίς ωστόσο οι αναφορές του περί συνέχισης των απειλών, σύμφωνα με τα λεγόμενα και πάλι της θείας του, να λαμβάνουν οποιοδήποτε επαρκώς λεπτομερές περιεχόμενο. Τέλος, επισημαίνεται η χρονική αντίφαση στο αφήγημά του ως προς τον χρόνο και τον τόπο έναρξης των απειλών εναντίον του.  Από τη μία ενώπιον του Δικαστηρίου τοποθέτησε την έναρξη των απειλών εναντίον του κατά το διάστημα που βρισκόταν, κατ’ ισχυρισμόν του, στην Τζοχάρ (Jowhar) από την οποία μετοίκησε για την Mogadishu τον Φεβρουάριο του 2022 (βλ. πρακτικά δικασίμου 10.6.2024), ωστόσο κατά τη διοικητική διαδικασία τοποθετεί την έναρξη των απειλών περί τα μέσα του 2022 στη Mogadishu. Ο Αιτητής ουδέποτε αναφέρθηκε κατά τη διοικητική διαδικασία σε παραμονή το σε άλλο μέρος εκτός της Mogadishu, ισχυρισμό που καινοφανώς προέβαλε ενώπιον του Δικαστηρίου. Υπό το φως των ανωτέρω δεν θεμελιώνεται η εσωτερική αξιοπιστία του Αιτητή.

 

65.             Ως προς την εξωτερική αξιοπιστία του ισχυρισμού καθαυτού, ο οποίος αφορά σε προσωπικό βίωμα του Αιτητή δεν μπορούν εκ των πραγμάτων να εντοπιστούν εξωτερικές πηγές. Ωστόσο οφείλεται να εξεταστεί η δράση της εν λόγω οργάνωσης ιδίως σε σχέση με άτομα που φέρουν χαρακτηριστικά αντίστοιχα με αυτά του προφίλ του Αιτητή.

 

66.             Σύμφωνα με πληροφορίες από το Freedom House η σομαλική αστυνομία καθώς και ο στρατός δεν τηρούν προστατευτικά μέτρα κατά της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης, και οι δραστηριότητες τους υπονομεύονται από τη διαφθορά.[32] Έτι περαιτέρω, η USDOS ανέφερε στην έκθεσή της για τις πρακτικές ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σομαλία το 2020 ότι «σημαντικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων περιλάμβαναν: παράνομες ή αυθαίρετες εκτελέσεις, συμπεριλαμβανομένων των εξωδικαστικών εκτελέσεων, από τις κυβερνητικές δυνάμεις; βασανιστήρια και σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση από την κυβέρνηση; αυθαίρετη σύλληψη ή κράτηση».[33]

 

67.             Προχωρώντας στη αξιολόγηση του κινδύνου που ο Αιτητής διατρέχει στη βάση των αποδεκτών ισχυρισμών ήτοι του προφίλ του σε συνάρτηση με τον τόπο τελευταίας συνήθους διαμονής του  και το γεγονός ότι εγκατέλειψε τη χώρα του για εκπαιδευτικής και οικονομικής φύσεως λόγους, καθώς και εξαιτίας της κατάστασης ασφαλείας που επικρατεί εκεί σημειώνονται τα ακόλουθα.

 

68.             Ως προς το προφίλ του Αιτητή, ο οποίος είναι πλέον νεαρός άνδρας σχεδόν 20 ετών, υγιής με οικογενειακό υποστηρικτικό δίκτυο εντός και εκτός χώρας (μητέρα, αδέλφια και θείος στη Σουηδία, ο οποίος συνδράμει ενίοτε και οικονομικά), μετρίου μορφωτικού επιπέδου και με εργασιακή πείρα στη χώρα του, δεν προκύπτει εξ αυτού και μόνο κίνδυνος βλάβης.

 

69.             Ως προς το ενδεχόμενο αναγκαστικής στρατολόγησης του Αιτητή, σύμφωνα με σύνοψη της συλλογής πληροφοριών της EUAA για την κατάσταση ασφαλείας του Μαρτίου 2023 και επιπροσθέτως, έκθεση της EUAA αναφορικά με τα προφίλ που στοχοποιούνται του 2021,[34] η Al-Shabaab αύξησε την ισχύ των ενεργών μαχητών της, από 2.000 – 3.000 εκτιμώμενες το 2017 σε 5.000 – 7.000 το 2020. Πιο πρόσφατες εκτιμήσεις για τον αριθμό των μαχητών της Al-Shabaab κυμαίνονται από 7.000 έως 20.000 άτομα.[35]

 

70.             Αναφορικά με τις περιοχές όπου συνήθως στρατολογεί η Al-Shabaab, η ανωτέρω έκθεση της EUAA αναφορικά με τα προφίλ που στοχοποιούνται, σημειώνει  πως «Αν και η Al-Shabaab στρατολογεί κατά κύριο λόγο από εδάφη υπό τον έλεγχό της, υπήρξαν επίσης αναφορές για στρατολόγηση από περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση, ειδικά στην Mogadishu. Εκτός της επικράτειας της Al-Shabaab η στρατολόγηση συχνά περιλαμβάνει πτυχές εξαναγκασμού. Αναγκαστική στρατολόγηση έχει επίσης αναφερθεί σε περιοχές που ελέγχονται από την οργάνωση. Η Al-Shabaab τείνει να στρατολογεί σε τοποθεσίες που συνυπάρχουν πολλές φυλές, χτίζοντας τη στρατηγική στρατολόγησης τους στις συγκρούσεις μεταξύ των φυλών».[36]

 

71.             Περαιτέρω, έκθεση του 2018 από το Ινστιτούτο Hiraal, μία δεξαμενή σκέψης που εδρεύει στην Mogadishu, επιβεβαιώνει  ότι στα πρώτα χρόνια της, η Al Shabaab - που ήταν εκείνη την εποχή ένα αστικό φαινόμενο- συνήθιζε να στρατολογεί μεταξύ του πληθυσμού της Mogadishu και άλλων αστικών κέντρων. Ωστόσο, δεδομένου ότι η ομάδα έχασε εδάφη στα αστικά κέντρα μεταξύ των ετών 2012 και 2015, έχει στρατολογήσει τα περισσότερα από τα νέα μέλη της σε αγροτικές περιοχές υπό τον έλεγχό της, συμπεριλαμβανομένων των πυκνοκατοικημένων περιοχών του Bay και του Bakool, με παιδιά να αποτελούν την πλειοψηφία των νεοσύλλεκτων.[37]

 

72.             Έκθεση του Finnish Immigration Service του 2020 αναφέρει πως η στρατολόγηση διά της βίας είναι σχεδόν ανύπαρκτη στην πρωτεύουσα (Mogadishu).[38] Συνεχίζει πως «στην πράξη, η οργάνωση δεν χρειάζεται να πείσει πολύ τους ανθρώπους για να ενεργήσουν όπως επιθυμεί, αφού οι αυστηρές τιμωρίες τους προκαλούν έντονο φόβο. Για παράδειγμα, η οργάνωση μπορεί να στρατολογήσει έναν υπάλληλο γραφείου στην Mogadishu ως πληροφοριοδότη τους μέσω έμμεσων απειλών λέγοντας του ότι δεν επιθυμούν να τον βλάψουν αλλά να του προσφέρουν συνεργασία».[39] Σε έκθεση του Immigration and Refugee Board of Canada του 2023 αναφέρεται πως υπάρχει παρουσία της ομάδας στην Mogadishu και πως η Al-Shabaab «ολοένα και περισσότερο» εισέρχεται σε αστικές περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης και των δυνάμεων ασφαλείας χρησιμοποιώντας μία ομάδα πληροφοριοδοτών  που «σύμφωνα με πληροφορίες» έχει «διεισδύσει στην κυβέρνηση και τους θεσμούς ασφαλείας».[40] Άλλη πηγή που περιλαμβάνεται σε έκθεση της EUAA του 2021 αναφέρει πως «χάρη στο ισχυρό δίκτυο πληροφοριών της, η Al-Shabaab είναι σε θέση να προβεί σε προσεκτική στρατολόγηση στην πόλη, στοχεύοντας όσους εκφράζουν απογοήτευση ή θυμό για την AMISOM ή τη σομαλική κυβέρνηση. Η ομάδα εμπλέκει αυτούς τους ανθρώπους σε συζητήσεις και τους μεταπείθει σταδιακά έως ότου η Al Shabaab  τους κάνει μία επίσημη προσφορά (π.χ. να ενταχθούν στη μυστική αστυνομία/Amniyat της Al Shabaab  στην πόλη)».[41]

 

73.             Αναφορικά με τις τακτικές στρατολόγησης που εφαρμόζει η Al Shabab, έκθεση της EUAA του 2021 καταγράφει πως αυτές περιλαμβάνουν τον εκφοβισμό-στράτευση διά της βίας, την παροχή οικονομικών κινήτρων, τις απειλές, την κατήχηση και τα δίκτυα/σχέσεις με τις φυλές. Η διαδικασία στρατολόγησης είναι μία περίπλοκη διεργασία η οποία συχνά περιλαμβάνει είτε την εθελοντική στράτευση, είτε την προκαλούμενη μέσω κριτηρίων και ωφελειών είτε τον εξαναγκασμό με χρήση βίας/απειλών.  Η  μέθοδος δε, του εξαναγκασμού εξαρτάται από την τοποθεσία και την κατάσταση. Η ομάδα στοχεύει όσους είναι δυσαρεστημένοι με την κυβέρνηση ή όσοι έχουν στοχοποιηθεί και έχουν περιθωριοποιηθεί λόγω φυλετικών διακρίσεων. Επίσης, η Al Shabaab χρησιμοποιεί συχνά οικονομικές ανταμοιβές ως κίνητρο για να προσελκύσει μαχητές ή να κάνει τους ανθρώπους να τους βοηθήσουν είτε με την παροχή πληροφοριών είτε με άλλους τρόπους. Υπάρχουν επίσης καταγραφές πως τα μέλη της Al Shabaab μπορεί να εντοπίσουν πιθανούς νεοσύλλεκτους μέσω της χρήσης υπαρχόντων δεσμών με αρχηγούς φυλών, καθώς και σε εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις, φυλακές, τζαμιά, κύκλους προσευχής, γήπεδα ποδοσφαίρου, αθλητικούς συλλόγους, παιδικές χαρές, κοιτώνες, διαδικτυακές αίθουσες και μεταξύ παιδιών και ανέργων σε καταυλισμούς εκτοπισμένων. Σε περιοχές υπό τον έλεγχό της, η Al Shabaab έχει δημιουργήσει σχολεία όπου τα παιδιά  πέραν από την βασική εκπαίδευση λαμβάνουν κατήχηση ώστε να συμμετάσχουν σε ένοπλους αγώνες.[42]

 

74.             Περαιτέρω, καταγράφεται πως σε περιοχές υπό τον πλήρη έλεγχό της, η βία στη στρατολόγηση είναι συχνή, ειδικά κατά τη διάρκεια μεγάλων επιχειρήσεων ή μετά από σοβαρές απώλειες στην διάρκεια μαχών. Η οργάνωση ασκεί πίεση στις τοπικές κοινότητες, χρησιμοποιώντας συχνά τους αρχηγούς φυλών για να προσφέρουν μαχητές. Απειλούν τη μη συμμόρφωση με βία ή χαρακτηρίζουν τους αντιφρονούντες ως άπιστους. Εκμεταλλεύονται επίσης την οικονομική ανέχεια που επικρατεί, προσφέροντας χρηματικές ανταμοιβές για πληροφοριοδότες ή νεοσύλλεκτους. Η στρατολόγηση παιδιών σε ισλαμικά σχολεία για ιδεολογική εκπαίδευση είναι επίσης κοινή πρακτική. Πηγές που επικαλείται η ανωτέρω έκθεση αναφέρουν πως η εξαναγκαστική στρατολόγηση μέσω απαγωγών, πίεσης σε οικογένειες και ποσοστώσεις σε τοπικές φυλές αποτελεί σημαντική πρακτική, εντούτοις άλλες πηγές αναφέρουν πως δεν είναι η πρωταρχική μέθοδος στρατολόγησης και πως η ομάδα λειτουργεί περιπτωσιολογικά.[43]  Σύμφωνα με την Crisis Group, επικαλούμενη συνεντεύξεις με άτομα που «έζησαν υπό τη διοίκηση της Al-Shabaab», «συνήθως», η ομάδα απαιτεί από τις τοπικές φυλές και οικογένειες να παρέχουν «ένα στα δύο με τρία αγόρια μικρότερα από 13 ετών ανά οικογένεια».[44] 

 

75.             Ως προς την στρατολόγηση (είτε εθελοντική, είτε μέσω βίας) παιδιών ή νεαρών ανδρών  από την εν λόγω οργάνωση αναφέρονται τα κάτωθι: Σύμφωνα με το US Department of Labor αναφέρεται πως τα παιδιά από μειονοτικές φυλές είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην αναγκαστική στρατολόγηση από στρατιωτικές ομάδες.[45] Μία έκθεση του Ιουλίου του 2024 από την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA) αναφέρει πως η έλλειψη εκπαιδευτικών και εργασιακών ευκαιριών αποτελεί σημαντική πηγή εντάσεων για τη μεγάλη ομάδα των νέων στη Σομαλία, γεγονός που τους καθιστά ευάλωτους σε στρατολόγηση από εξτρεμιστικές ομάδες.[46] Επίσης, έκθεση του Bertelsmann Stiftung του Μαρτίου 2024 αναφέρει πως «έχει καταγραφεί ότι η Al Shabaab απήγαγε συστηματικά παιδιά από μειονοτικές ομάδες, ενσωματώνοντάς τα στο στρατό της. Επιπλέον, η ομάδα έχει καταφύγει στη βία για να εξαναγκάσει τις κοινότητες και τους πρεσβυτέρους να τους παραδώσουν νέους από τα χωριά και τις φυλές τους».[47] Έτερη έκθεση της ομάδας Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για τη Σομαλία, ανέφερε πως κατά την περίοδο μεταξύ Σεπτεμβρίου 2023 έως 30 Αυγούστου 2024, η Al Shabaab παρέμεινε ο κύριος δράστης α. των περιστατικών στρατολόγησης και χρήσης παιδιών (902 από τα 1,094 παιδιά στρατολογήθηκαν από την ανωτέρω ομάδα και τα υπόλοιπα από δυνάμεις ασφαλείας και φυλετικές πολιτοφυλακές), β. των περιστατικών επίθεσης σε σχολεία και νοσοκομεία (40 από τις 44 επιθέσεις αποδόθηκαν στην Al Shabaab) και γ. περιστατικών απαγωγών παιδιών.[48] Όπως σημειώνεται από το Landinfo, οι πιο σημαντικές ομάδες-στόχοι για στρατολόγηση ήταν τα αγόρια και οι νέοι άνδρες ηλικίας μεταξύ των ηλικιών 12 και 24 ετών.[49]

 

76.             Πηγές καταδεικνύουν περαιτέρω ότι οι εκστρατείες στρατολόγησης παιδιών της Al Shabaab στόχευαν κοινότητες που θεωρούνταν υποστηρικτικές προς την κυβέρνηση.[50] Παιδιά απήχθησαν και αναγκάστηκαν να ενταχθούν στις τάξεις της ομάδας. Οικογένειες που δεν μπορούσαν να πληρώσουν (θρησκευτικούς) «φόρους» στην Al Shabaab συχνά αναγκάζονταν να προσφέρουν τα παιδιά τους στην ομάδα.[51] Οι προσπάθειες στρατολόγησης της Al Shabaab έχουν επίσης στοχεύσει ορφανά παιδιά και παιδιά σε καταυλισμούς εκτοπισμένων.[52]

 

77.             Αναφορικά με τις συνέπειες ατόμων που αρνήθηκαν την στρατολόγηση, συμπεριλαμβανομένων των μελών της τοπικής κοινότητας που αρνήθηκαν να δώσουν νεότερα μέλη των οικογενειών τους στην οργάνωση, έχουν απειληθεί και χαρακτηριστεί ως άπιστοι που απορρίπτουν το Ισλάμ και το νόμο της Σαρία και μερικοί έχουν σκοτωθεί ως προειδοποίηση άλλων εντός της κοινότητας.[53] Σε έκθεση του Συμβουλίου της Δανίας για τους πρόσφυγες (Danish Refugee Council), η οποία δημοσιεύτηκε το 2017, γίνεται επίκληση σε επικοινωνία του οργανισμού με πηγή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη χώρα καταγωγής του Αιτητή. Η πηγή αυτή αναφέρει ότι εάν η Al Shabaab δεχτεί ότι ένα άτομο αρνείται να στρατολογηθεί, τότε απαιτείται κάποιου είδους αποζημίωση. Εάν ένα άτομο αρνηθεί να αποζημιώσει την Al Shabaab, θα πρέπει να τραπεί σε φυγή, διαφορετικά η Al Shabaab θα τον εντοπίσει και θα τον εκτελέσει.[54]

 

78.             Υπό φως των ανωτέρω, προκύπτει ότι οι εκτεταμένες στρατολογήσεις της οργάνωσης Al Shabaab, η οποία προφανώς υφίσταται και δρα στη Σομαλία, λαμβάνουν χώρα στις περιοχές τις οποίες η ίδια ελέγχει. Στη Mogadishu, καίτοι αυτή δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχό της, η εν λόγω οργάνωση δραστηριοποιείται χωρίς να υπάρχουν πληροφορίες για εκτεταμένες και συστηματικές στρατολογήσεις ανηλίκων ή νεαρών ανδρών εκεί. Η στρατολόγηση νεαρών αγοριών και ανδρών, που ευρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο[55], αποτελεί ωστόσο μέθοδο την οποία χρησιμοποιεί η εν λόγω οργάνωση ως επιβεβαιώνεται από την έρευνα του Δικαστηρίου αλλά και από τις παρατεθείσες από τον Αιτητή πληροφορίες από την χώρα καταγωγής του, ιδίως σε σχέση με άτομα μειονοτικών φυλών ή χαμηλότερου οικονομικού προφίλ στις ελεγχόμενες από αυτήν περιοχές, χωρίς να αποκλείεται κατ’ απόλυτο τρόπο και η Mogadishu. Το προφίλ του Αιτητή και λόγω της ηλικία του (20 ετών) και λόγω της οικονομική τους κατάστασης (έχει εργασιακή πείρα και διαθέτει υποστηρικτικό), χωρίς να έχει υποστεί παρελθούσα δίωξη δεν εμπίπτει στα χαρακτηριστικά των προσώπων που η AlShabaab  στοχεύει προς στρατολόγηση ακόμα και στην περιοχή διαμονής του όπου οι συγκρούσεις είναι πιο έντονες εν σχέσει με την Mogadishu. Σημειωτέον δε ότι δεν προκύπτει από το σύνολο των ενώπιον μου στοιχείων πως έχει πραγματοποιηθεί απόπειρα εξαναγκαστικής στρατολόγησης του Αιτητή από την Al Shabaab σε κανένα χρονικό στάδιο της παραμονής του στην χώρα καταγωγής του.

 

79.             Σχολιάζεται επικουρικώς αναφορικά με τους απορριφθέντες ισχυρισμούς του Αιτητή, ότι η κατ’ ισχυρισμό απαγωγή του αποτελούσε μέσο εκβιασμού της οικογένειάς του για την καταβολή χρηματικού ποσού. Όπως ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά όταν έλαβαν τα χρήματα δεν ξαναδέχτηκαν οποιαδήποτε ενόχληση. Ο Αιτητής παρέμεινε στη χώρα του περί το ένα έτος μετά το συμβάν του θανάτου του πατέρα του χωρίς να συμβεί κάτι στο ίδιο ή την οικογένειά του. Επιπλέον, διατηρώντας επικοινωνία με τη μητέρα του, η οποία βρίσκεται στον τόπο τελευταίας συνήθους διαμονής του, δεν αναφέρθηκε σε οποιοδήποτε νέο συμβάν συνδεόμενο με την εν λόγω οργάνωση, το οποίο να τον θίγει άμεσα και προσωπικά.

 

80.             Ούτε και από την εθνοτική του καταγωγή καθαυτή φαίνεται να αντιμετώπισε πρόβλημα που ανάγεται σε κίνδυνο βλάβης, λαμβάνοντας υπόψη τις προσωπικές του περιστάσεις, όπως το σημείο αυτό αναλύεται ανωτέρω. Καίτοι η φυλή στην οποία ανήκει, όπως καταγράφεται ανωτέρω, ενδέχεται να υποστεί διακρίσεις ως μειονοτική φυλή, εν προκειμένω, ο Αιτητής δεν προβάλλει οποιαδήποτε ιδιαίτερη περίσταση κατά την οποία να προκύπτει κίνδυνος για τον ίδιο  ένεκα της φυλετικής του ταυτότητας.

 

81.             Ως προς τη γενικότερη κατάσταση ασφαλείας στη χώρα καταγωγής του Αιτητή, σύμφωνα με το RULAC η κυβέρνηση της Σομαλίας συμμετέχει σε μια μη διεθνή ένοπλη σύγκρουση (Νon-international Armed Conflict - NIAC) στην επικράτειά της εναντίον της Al-Shabaab, η οποία έχει υποσχεθεί πίστη στην Al-Qaeda. Η Αφρικανική Μεταβατική Αποστολή στη Σομαλία (The African Transition Mission in Somalia - ATMIS), πρώην Αποστολή της Αφρικανικής Ένωσης στη Σομαλία (African Union Mission in Somalia - ΑMISOM), καθώς και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Κένυα και η Αιθιοπία, παρέχουν υποστήριξη στη σομαλική κυβέρνηση και, ως εκ τούτου, είναι μέρος της σύγκρουσης κατά της Al-Shabab.[56] Σε έκθεση για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σομαλία κατά το έτος 2023 από την πηγή Διεθνούς Αμνηστίας επιβεβαιώνεται ότι η σύγκρουση μεταξύ της κυβέρνησης και της Al-Shabaab συνεχίστηκε και όλα τα μέρη διέπραξαν σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένοντας ατιμώρητα.[57] Σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών αναφορικά με τη κατάσταση προστασίας στη Σομαλία κατά την περίοδο 15.8.24 έως 15.9.24 οι συγκρούσεις με την Al-Shabaab έχουν οδηγήσει σε εκτοπισμό χιλιάδων ανθρώπων, αναφερόμενοι στην σύγκρουση με την Jubaland (με την υποστήριξη της κυβέρνησης) εκτοπίστηκαν εσωτερικά 4.968 άνθρωποι και σε αυτή με τη σομαλική κυβέρνηση 22.187 άτομα.[58]

 

82.             Ως προς την κατάσταση ασφαλείας στην επαρχία Banaadir (όπου υπάγεται η Mogadishu) έκθεση της EUAA του 2023 για την κατάσταση ασφαλείας στην Σομαλία αναφέρει πως «η Al-Shabaab δεν ελέγχει άμεσα καμία περιοχή στη Mogadishu […]. Εντούτοις διατηρεί δίκτυο κρυμμένο μέσα στο πληθυσμό και ως εκ τούτου έχει διατηρήσει την ικανότητα της να προβαίνει σε επιθέσεις και στοχευμένες δολοφονίες. Αναφέρεται, ακόμη, πως η επαρχία Benaadir/Mogadishu, είναι μια από τις περιοχές στις οποίες η Al Shabaab εστιάζει τις επιθέσεις της». [59] Ομοίως έκθεση του Συμβουλίου των Ηνωμένων εθνών για την κατάσταση ασφαλείας στην Σομαλία σημειώνει πως εξακολουθεί η περιοχή Banaadir. να αποτελεί περιοχή στόχο για την Al-Shabaab. Ειδικότερα αναφέρει πως «οι αρχές της Σομαλίας ανακοίνωσαν ότι κατά την περίοδο αναφοράς (Μάιος-Σεπτέμβριος του 2024) πραγματοποιήθηκαν επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση της Al-Shabaab στην περιοχή Banaadir και στις πολιτείες Galmudug, Hirshabelle, Jubbaland και νοτιοδυτικά. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2024, οι ομοσπονδιακές και κρατικές δυνάμεις κατάφεραν να ανακαταλάβουν εδάφη και στη συνέχεια να αποκρούσουν τις επιθέσεις της Al-Shabaab στα χωριά Harbolle και Bulo Haji, στην περιοχή Lower Juba[60]. Περαιτέρω, τον Ιούνιο του 2024, η Μεταβατική Αποστολή της Αφρικανικής Ένωσης στη Σομαλία δήλωσε ότι: «…η ασφάλεια παραμένει σχετικά ήρεμη σε περιοχές υπό κυβερνητική παρουσία FGS και ATMIS. Η απειλή της Al-Shabaab όμως παραμένει απρόβλεπτη…».[61] Επίσης έκθεση της HRW σχετικά με την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η οποία καλύπτει το έτος 2024 αναφέρει πως στις 2 Αυγούστου ένοπλη ομάδα επιτέθηκε σε παραλιακό εστιατόριο στην Mogadishu, από την επίθεση προέκυψαν 37 θάνατοι αμάχων και πάνω από 200 τραυματισμοί.[62]

 

83.             Προκειμένου να ολοκληρωθεί η εικόνα αναφορικά με την κατάσταση ασφαλείας στην περιφερειακή ενότητα Banaadir/Mogadishu, κρίνεται σκόπιμο να παρατεθούν και ορισμένα αριθμητικά δεδομένα. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED), στην περιφέρεια Banaadir (όπου υπάγεται η Mogadishu), όπου είναι ο τελευταίος τόπος συνήθους διαμονής του Αιτητή στη χώρα καταγωγής του, κατά τη χρονική περίοδο 09.03.2024 - 07.03.2025 καταγράφηκαν 343 περιστατικά ασφαλείας, τα οποία είχαν ως συνέπεια 349 απώλειες σε αμάχους. Τα περιστατικά έχουν κατηγοριοποιηθεί ως ακολούθως: 3 διαμαρτυρίες (protests) οι οποίες οδήγησαν σε 1 απώλεια, 132 μάχες (battles) οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα 136 απώλειες, 105 περιστατικά βίας κατά πολιτών (violence against civilians) τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα 85 απώλειες, 1 περιστατικό ταραχής (riot) στο οποίο δεν καταγράφηκε ανθρώπινη απώλεια και 102 περιστατικά εκρήξεων/απομακρυσμένης χρήσης βίας (explosions/remote violence) τα οποία οδήγησαν σε 129 απώλειες σε αμάχους.[63]  Ο συνολικός πληθυσμός της Mogadishu εκτιμάται στους  2.587.183 κατοίκους.[64]

 

84.             Διαπιστώνεται, επομένως, η έκρυθμη κατάσταση ασφαλείας στην περιοχή τελευταίας συνήθους διαμονής του Αιτητή, η οποία εκθέτει καταρχήν σε κίνδυνο ακόμα και άμαχο   πληθυσμό ένεκα των μαχών αλλά και των περιστατικών απομακρυσμένης βίας που λαμβάνουν χώρα εκεί.

 

85.             Προχωρώντας στη νομική ανάλυση και υπαγωγή των ανωτέρω ευρημάτων περί του ενδεχόμενου κινδύνου που διατρέχει ο Αιτητής, δεν προκύπτει δυνατότητα υπαγωγής του στην προστατευτική διάταξη του άρθρου 3 του περί Προσφύγων Νόμου, καθώς δεν τεκμηριώθηκε η συνδρομή βάσιμου φόβου δίωξης για τους λόγους που εξαντλητικά αναφέρονται στο άρθρο 3 του περί Προσφύγων Νόμου. Τέτοιος φόβος δίωξης δεν προκύπτει καθαυτός ούτε από τα προσωπικά στοιχεία του Αιτητή τα οποία και έχουν γίνει αποδεκτά.

 

86.             Ούτε επίσης τεκμηριώνεται η υπαγωγή του στο καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας (άρθρο 19 του περί Προσφύγων Νόμου), καθώς ο Αιτητής δεν επικαλέστηκε κατά βάσιμο τρόπο αλλά και από τα ενώπιόν μου στοιχεία δεν προκύπτει ότι εάν επιστρέψει στη χώρα ιθαγένειάς του, θα αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη.

 

87.             Ειδικότερα, στην προκείμενη περίπτωση από το προαναφερόμενο ιστορικό και δεδομένου ότι ο Αιτητής δεν προκύπτει, ότι ενόψει των προσωπικών του περιστάσεων, πιθανολογείται να εκτεθεί σε κίνδυνο βλάβης συγκεκριμένης μορφής [βλ. απόφαση της 17.2.2009, C-465/07, ECLI:EU:C:2009:94, Elgafaji, σκέψη 32)] και δεν προκύπτει ότι αυτός διατρέχει κίνδυνο σοβαρής βλάβης, λόγω θανατικής καταδίκης ή εκτέλεσης, βασανιστηρίων, απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής [βλ άρθρο 19(2)(α) και (β)].

 

88.             Ούτε εξάλλου, προκύπτει ότι συντρέχει αδιακρίτως ασκούμενη βία στον τελευταίο τόπο διαμονής του Αιτητή, ο βαθμός της οποίας να είναι τόσο υψηλός, ώστε να υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να εκτιμηθεί ότι ο Αιτητής, ακόμα κι αν ήθελε υποτεθεί ότι θα επιστρέψει στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, θα αντιμετωπίσει, λόγω της παρουσίας του και μόνον στο έδαφος αυτής της περιοχής, πραγματικό κίνδυνο να εκτεθεί στην εν λόγω απειλή [βλ. απόφαση της 17.2.2009, C-465/07, ECLI:EU:C:2009:94  Elgafaji, σκέψη 43].

 

89.             Σημειώνεται συναφώς ότι «το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας, αναγνωρίζεται σε οποιοδήποτε Αιτητή, ο οποίος δεν αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας ή σε οποιοδήποτε Αιτητή του οποίου η αίτηση σαφώς δε βασίζεται σε οποιουσδήποτε από τους λόγους του εδαφίου (1) του άρθρου 3, αλλά σε σχέση με τον οποίο υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να πιστεύεται ότι, εάν επιστρέψει στη χώρα ιθαγένειάς του, θα αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη και δεν είναι σε θέση ή, λόγω του κινδύνου αυτού, δεν είναι πρόθυμος, να θέσει τον εαυτό του υπό την προστασία της χώρας αυτής». Ως  «σοβαρή» ή «σοβαρή και αδικαιολόγητη βλάβη» ορίζεται δυνάμει του άρθρου 19(2)(γ) ως «σοβαρή και προσωπική απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας αμάχου, λόγω αδιάκριτης άσκησης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης».

 

90.             Ως προς τον όρο  διεθνής ή εσωτερική ένοπλη σύρραξη, το ΔΕΕ, διευκρίνισε ότι της έννοιας της εσωτερικής ένοπλης συρράξεως, η σημασία και το περιεχόμενο των όρων αυτών πρέπει να καθορίζονται, κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, σύμφωνα με το σύνηθες νόημά τους στην καθημερινή γλώσσα, λαμβανομένου υπόψη του πλαισίου εντός του οποίου αυτοί χρησιμοποιούνται και των σκοπών που επιδιώκει η ρύθμιση στην οποία εντάσσονται (αποφάσεις της 22ας Δεκεμβρίου 2008, C‑549/07, Wallentin-Hermann, Συλλογή 2008, σ. I‑11061, σκέψη 17, και της 22ας Νοεμβρίου 2012, C‑119/12, Probst, σκέψη 20).   Υπό το σύνηθες νόημά της στην καθημερινή γλώσσα, η έννοια της εσωτερικής ένοπλης συρράξεως αφορά κατάσταση στην οποία οι τακτικές δυνάμεις ενός κράτους συγκρούονται με μία ή περισσότερες ένοπλες ομάδες ή στην οποία δύο ή περισσότερες ένοπλες ομάδες συγκρούονται μεταξύ τους. (Βλ.  απόφαση της 30ής Ιανουαρίου 2014, Diakité, C-285/12, EU:C:2014:39, σκέψεις 27 και 28). Εν προκειμένω, με βάση τις ανωτέρω πηγές διαπιστώνεται ότι στον τόπο τελευταίας συνήθους διαμονής του Αιτητή να λαμβάνει χώρα εσωτερική ένοπλη σύρραξη, μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και της οργάνωσης Al Shabaab.

 

91.             Ως προς τους παράγοντες που δύνανται να ληφθούν υπόψιν ως προς την αξιολόγηση του συστατικού στοιχείου της αδιάκριτης βίας, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: το ΔΕΕ) επεσήμανε σε πρόσφατη απόφασή του ότι συνιστούν «[…]μεταξύ άλλων, η ένταση των ενόπλων συγκρούσεων, το επίπεδο οργάνωσης των εμπλεκομένων ενόπλων δυνάμεων και η διάρκεια της σύρραξης ως στοιχεία λαμβανόμενα υπόψη κατά την εκτίμηση του πραγματικού κινδύνου σοβαρής βλάβης, κατά την έννοια του άρθρου 15, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2011/95 (πρβλ. απόφαση της 30ής Ιανουαρίου 2014, Diakité, C‑285/12, EU:C:2014:39, σκέψη 35), καθώς και άλλα στοιχεία όπως η γεωγραφική έκταση της κατάστασης αδιάκριτης άσκησης βίας, ο πραγματικός προορισμός του αιτούντος σε περίπτωση επιστροφής στην οικεία χώρα ή περιοχή και οι τυχόν εκ προθέσεως επιθέσεις κατά αμάχων εκ μέρους των εμπόλεμων μερών» (ΔΕΕ, C-901/19, ημερομηνίας 10.6.2021, CF, DN κατά Bundesrepublic Deutschland, σκέψη 43).

 

92.             Περαιτέρω, ως προς τον προσδιορισμό του επιπέδου της ασκούμενης αδιάκριτης βίας, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (στο εξής: το ΕΔΔΑ) στην απόφασή του Sufi and Elmi (ΕΔΔΑ, απόφαση επί των προσφυγών  8319/07 and 11449/07, ημερομηνίας 28.11.2011) αξιολόγησε, διευκρινίζοντας ότι δεν κατονομάζονται εξαντλητικά, τη χρήση μεθόδων και τακτικών πολέμου εκ μέρους των εμπόλεμων πλευρών, οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο αμάχων θυμάτων ή ευθέως στοχοποιούν αμάχους, εάν η χρήση αυτών είναι διαδεδομένη μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, και, τελικά, τον αριθμό των αμάχων που έχουν θανατωθεί, τραυματιστεί και εκτοπιστεί ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης.

 

93.             Επιπλέον, όπως διευκρίνισε το ΔΕΕ, «ο όρος «προσωπική» πρέπει να νοείται ως χαρακτηρίζων βλάβη προξενούμενη σε αμάχους, ανεξαρτήτως της ταυτότητάς τους, όταν ο βαθμός της αδιακρίτως ασκούμενης βίας που χαρακτηρίζει την υπό εξέλιξη ένοπλη σύρραξη και λαμβάνεται υπόψη από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, οι οποίες επιλαμβάνονται των αιτήσεων περί επικουρικής προστασίας ή από τα δικαστήρια κράτους μέλους ενώπιον των οποίων προσβάλλεται απόφαση περί απορρίψεως τέτοιας αιτήσεως είναι τόσο υψηλός, ώστε υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να εκτιμάται ότι ο άμαχος ο οποίος θα επιστρέψει στην οικεία χώρα ή, ενδεχομένως, περιοχή, θα αντιμετωπίσει, λόγω της παρουσίας του και μόνον στο έδαφος αυτής της χώρας ή της περιοχής, πραγματικό κίνδυνο να εκτεθεί σε σοβαρή απειλή κατά το άρθρο 15, στοιχείο γ΄, της οδηγίας» (Βλ. Απόφαση στην υπόθεση C-465/07, Meki Elgafaji, Noor Elgafaji κ. Staatssecretaris van Justitie, ημερ.17.2.2009). Ιδίως ως προς την εφαρμογή της αναπροσαρμοζόμενης κλίμακας, το ΔΕΕ στην ως άνω απόφαση διευκρίνισε ότι «όσο περισσότερο ο αιτών είναι σε θέση να αποδείξει ότι θίγεται ειδικώς λόγω των χαρακτηριστικών της καταστάσεώς του, τόσο μικρότερος θα είναι ο βαθμός της αδιακρίτως ασκούμενης βίας που απαιτείται προκειμένου ο αιτών να τύχει της επικουρικής προστασίας».

 

94.             Με βάση τα όσα καταγράφονται ανωτέρω, καθίσταται εμφανές ότι οι τακτικές δυνάμεις του σομαλικού κράτους συγκρούονται με την Αl- Shabaab, με αποτέλεσμα να υφίσταται ένοπλη σύρραξη με την καθημερινή του όρου έννοια (ΔΕΕ, Diakite, απόφαση ημερ.30/01/2014, C-285/12, παρ.28). Ενόψει των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών τα οποία αναλύθηκαν ανωτέρω φρονώ ότι η προερχόμενη από την ένοπλη σύρραξη αδιάκριτη βία αγγίζει ένα υψηλό επίπεδο, αν και δεν εξικνείται σε τέτοιο επίπεδο ώστε μόνη η παρουσία ενός αμάχου σε αυτή να αρκεί για στοιχειοθέτηση πραγματικού κινδύνου σοβαρής.

 

95.             Λαμβάνοντας συνεπώς υπόψη τις προσωπικές περιστάσεις του Αιτητή, όπως καταγράφονται ανωτέρω, ήτοι ότι πρόκειται περί νεαρού, πλέον ενήλικα, άνδρα, υγιούς, ικανού προς εργασία, ο οποίος διαθέτει υποστηρικτικό δίκτυο εντός και εκτός της χώρας καταγωγής του, εξοικείωσής του με την περιοχή όπου παρέμεινε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, κρίνεται ότι αυτός δεν συντρέχει σοβαρή και προσωπική απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητάς του ως αμάχου, λόγω της κατάστασης ασφαλείας που επικρατεί στη χώρα καταγωγής του.

 

Ως εκ τούτου, η παρούσα προσφυγή απορρίπτεται και η προσβαλλόμενη απόφαση τροποποιείται ως ανωτέρω, με €1000 έξοδα εναντίον του Αιτητή και υπέρ των Καθ' ων η αίτηση.                                                                                                            

 

 Κ. Κ. Κλεάνθους, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.



[2] MRGI, “No redress. Somalia’s forgotten minorities”, 2010, https://minorityrights.org/app/uploads/2024/01/download-912-click-here-to-download-full-report.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025) σελ.8.

[3]UNHCR - UN High Commissioner for Refugees: International Protection Considerations with Regard to People Fleeing Somalia, September 2022 https://www.ecoi.net/en/file/local/2078808/6308b1844.pdf  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025) 

[4] Canada, IRB, Somalia: The Gabooye (Midgan) people, including the location of their traditional homeland, affiliated clans, and risks they face from other clans. SOM104239.E. 4 December 2012, https://irb-cisr.gc.ca/en/country-information/rir/Pages/index.aspx?doc=454318 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[5] Norway: Landinfo - Country of Origin Information Centre, Somalia: Low status groups, 12 December 2016, available at: https://www.refworld.org/docid/5975fd394.html  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025) σελ. 3.

[6] Norway: Landinfo - Country of Origin Information Centre, Somalia: Low status groups, 12 December 2016, available at: https://www.refworld.org/docid/5975fd394.html (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[7] Ambroso, G. Clanship, conflict and refugees: An introduction to Somalis in the Horn of Africa. 2002, http://dspace-roma3.caspur.it/bitstream/2307/4150/1/Clanship,%20conflict%20and%20refugees_An%20introduction%20to%20Somalis%20in%20the%20Horn%20of%20Africa.pdf, ημερομηνία τελευταίας πρόσβασς 14/03/2025

[8] UN OCHA,  A study on minorities in Somalia. 2002. https://reliefweb.int/report/somalia/study-minorities-somalia%20accessed%2017%20January%202019, ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025; Canada, IRB, Somalia: The Gabooye (Midgan) people, including the location of their traditional homeland, affiliated clans, and risks they face from other clans, SOM104239.E. 4 December 2012 https://www.ecoi.net/en/document/1189303.html, (ημερομηνία τελευταίας προσβασης 14/03/2025)

[9] E. Vitturini, The Gaboye of Somaliland: Transformations and Historical Continuities of the Labour Exploitation and Marginalisation of Hereditary Groups of Occupational Specialists, 14(3) Journal of Eastern African Studies 473-491 (2020), https://doi.org/10.1080/17531055.2020.1773070 , σελ. 474. (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 12/03/2025)

[10] M. A. Eno and A. M. Kusow, Racial and Caste Prejudice in Somalia, Journal of Somali Studies 91-118 (2014), https://lib.dr.iastate.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1007&context=soc_las_pubs, σελ. 105, (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 12/03/2025)

[11] EASO, Somalia: Targeted Profiles, www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf , σελ. 62-66, (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 12/03/2025)

[12] Lifos, Government and Clan System in Somalia, 5 March 2013, https://lifos.migrationsverket.se/dokument?documentAttachmentId=38611, σελ. 3132, (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 12/03/2025)

[13] EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO): Somalia Targeted profiles, Country of Origin  Information Report, September 2021, available at: https://coi.euaa.europa.eu/administration/easo/PLib/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf σς. 62 - 63 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 29/09/2023)

[14] EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO): Somalia; Targeted Profiles, September 2021, σελ. 63,
https://www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[15]UNHCR - UN High Commissioner for Refugees: International Protection Considerations with Regard 

to People Fleeing Somalia, September 2022, σελ. 19, https://www.ecoi.net/en/file/local/2078808/6308b1844.pdf  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[16] EUAA - European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO): Somalia; Targeted Profiles, September 2021, ) σελ.63-61,
https://www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025

[17] UNHRC, Situation of human rights in Somalia: Report of the Independent Expert on the situation of human rights in Somalia [A/HRC/45/52], 24 August 2020, παρ. 59,

https://www.ecoi.net/en/file/local/2038295/A_HRC_45_52_E.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[18] AI, Nowhere Else To Go: Forced returns of Somali refugees from Dadaab refugee camp, Kenya [AFR 32/5118/2016], 14 November 2016, Discrimination against Minority Groups, σελ 26, https://www.amnesty.org/en/documents/afr32/5118/2016/en/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[19] EASO, ‘Practical Guide: Evidence Assessment’ (2015), 2 διαθέσιμο σε https://euaa.europa.eu/sites/default/files/public/EASO-Practical-Guide_-Evidence-Assessment.pdf (ημερομηνία πρόσβασης 05/03/2024)

[20] UN Security Council, Letter Dated 5 October, 6 October 2021, S/2021/849, www.ecoi.net/en/file/local/2062553/S_2021_849_E.pdf , παρ. 49-50, (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025); Hiraal Institute, Al-Shabaab’s Arsenal: From Taxes to Terror, February 2022, σελ. 8, https://hiraalinstitute.so/wp-content/uploads/2022/02/Al-Shabaabs-Arsenal-From-Taxes-to-Terror-Web.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[21] UN Security Council, Letter Dated 5 October, 6 October 2021, S/2021/849, www.ecoi.net/en/file/local/2062553/S_2021_849_E.pdf, παρ.54, (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[22] Hiraal Institute, A Losing Game: Countering Al-Shabab’s Financial System, October 2020, σελ.1, https://hiraalinstitute.org/wp-content/uploads/2020/10/A-Losing-Game.pdf , (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[23] UN Security Council, Letter Dated 5 October, 6 October 2021, S/2021/849, παρ. 62-68,  www.ecoi.net/en/file/local/2062553/S_2021_849_E.pdf , (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[24] UN Security Council, Letter Dated 5 October, 6 October 2021, S/2021/849, παρ. 62-68,  www.ecoi.net/en/file/local/2062553/S_2021_849_E.pdf , (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[25] US Department of State, 2020 Report on International Religious Freedom: Somalia, 12 May 2021, www.ecoi.net/en/document/2051588.html  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[26] Hiraal Institute, A Losing Game: Countering Al-Shabaab’s Financial System, October 2020, σελ. 4,  https://hiraalinstitute.org/wp-content/uploads/2020/10/A-Losing-Game.pdf , (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[27]  Hiraal Institute, A Losing Game: Countering Al-Shabaab’s Financial System, October 2020, σελ. 6,  https://hiraalinstitute.org/wp-content/uploads/2020/10/A-Losing-Game.pdf , Σύμφωνα με πληροφορίες από την UNHCR, στις 26 Μαρτίου 2022 η Al Shaabab απήγαγε επτά αμάχους στην περιοχή Mudug κατόπιν της άρνησης τους να πληρώσουν τον φόρο zakat. UNHCR  - International Protection Considerations with Regard to People Fleeing Somalia, September 2022, HCR/IPC/SOM/2022/01, https://www.ecoi.net/en/file/local/2078808/6308b1844.pdf  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[28] Danish Immigration Service, South and Central Somalia Security Situation, Forced Recruitment, and Conditions for Returnees, July 2020, σελ. 13, www.ecoi.net/en/file/local/2035712/South+and+Central+Somalia++Security+Situation+Forced+Recruitment+and+Conditions+for+Returnees.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[29] US Department of State, 2020 Country Report on Human Rights Practices: Somalia, 30 March 2021, σελ.2, www.ecoi.net/en/document/2048104.html  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[30] Hiraal Institute, A Losing Game: Countering Al-Shabaab’s Financial System, October 2020, https://hiraalinstitute.org/wp-content/uploads/2020/10/A-Losing-Game.pdf, (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[31] ACLED, Somalia at a Glance: 1 January-17 March 2023, 24 March 2023, ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025, https://acleddata.com/2023/03/24/somalia-situation-update-march-2023-conflict-expands-to-galmudug-state/, (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[32] Freedom House, ‘Freedom in the World 2023 – Somalia’, 6 July 2023, https://freedomhouse.org/country/somalia/freedom-world/2023, (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[33] USDOS, Country Reports on Human Rights Practices 2020 - Somalia, 30 March 2021, https://www.state.gov/wp-content/uploads/2021/03/SOMALIA-2020-HUMAN-RIGHTS-REPORT.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[34] EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO) (Author): COI Query Somalia: Security situation update [Q13-2023], 25.4.2023
https://www.ecoi.net/en/file/local/2092138/2023_04_EUAA_COI_Query_Response_Q13_Somalia_Security_Situation.pdf και EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO) (Author): Somalia; Targeted Profiles, September 2021 https://www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[35] EUAA - European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO): Somalia; Security situation, February 2023
https://www.ecoi.net/en/file/local/2087507/2023_02_EUAA_COI_Report_Somalia_Security_situation.pdf σελ. 24-25 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[36] EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO) (Author): Somalia; Targeted Profiles, September 2021, p.17-18 & 25-27, https://www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10.2.2025)

[37] Hiraal Institute, Al-Shabaab's Military Machine, December 2018, https://hiraalinstitute.org/wp-content/uploads/2018/12/The-Al-Shabab-Military.pdf, p.1-2, Landinfo points to the fact that in the Somali context, puberty, not age, is the decisive criterion whether a person is considered an adult. (Norway, Landinfo, Query response, Somalia: Date of birth, age and calendar, 17 February 2021, https://landinfo.no/wp-content/uploads/2021/04/Query-response-Somalia-Date-of-birth-age-and-calendar-17032021.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10.2.2025)

[38] Finland, Finnish Immigration Service, Somalia: Fact-finding mission to Mogadishu in March 2020; Security situation and humanitarian conditions in Mogadishu, 7.8.2020, p. 17,  https://migri.fi/documents/5202425/5914056/Somalia+Fact-Finding+Mission+to+Mogadishu+in+March+2020.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 10.2.2025)

[39] Finland, Finnish Immigration Service, Somalia: Fact-finding mission to Mogadishu in March 2020; Security situation and humanitarian conditions in Mogadishu, 7.8.2020, p. 18,  https://migri.fi/documents/5202425/5914056/Somalia+Fact-Finding+Mission+to+Mogadishu+in+March+2020.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025),

[40] IRB - Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: Al-Shabaab [Al-Shabab], including leadership, structure, objectives, activities, areas of operation, ability to track persons of interest, and individuals who are targeted (2021–March 2023) [SOM201366.E], 7.3.2023
https://www.ecoi.net/en/document/2090361.html (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[41] EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO) (Author): Somalia; Targeted Profiles, September 2021, p.25-27, https://www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf σελ.21 (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[42] EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO) (Author): Somalia; Targeted Profiles, September 2021, p. 21,

https://www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[43] EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO) (Author): Somalia; Targeted Profiles, September 2021, p.22-23, https://www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[44] IRB - Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: Al-Shabaab [Al-Shabab], including leadership, structure, objectives, activities, areas of operation, ability to track persons of interest, and individuals who are targeted (2021–March 2023) [SOM201366.E], 7.3.2023,
https://www.ecoi.net/en/document/2090361.html (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[45] USDOL - US Department of Labor: 2023 Findings on the Worst Forms of Child Labor: Somalia, 5.9.2024, https://www.ecoi.net/en/document/2116134.html (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[46] Central Intelligence Agency (CIA) (14.7.2024) The World Factbook 2024 – Somalia, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/somalia/ RDC - Refugee Documentation Centre, Legal Aid Board: COI Query Response - Somalia – Recruitment of young men by Al-Shabaab, 25.7.2024,
https://www.ecoi.net/en/file/local/2116882/2024_07_Somalia_Recruitment_of_young_men_by_Al_Shabaab.pdf 

[47] Bertelsmann Stiftung (19.3.2024) Bertelsmann Stiftung's Transformation Index (BTI) 2024 Country Report – Somalia, p.19,

https://bti-project.org/fileadmin/api/content/en/downloads/reports/country_report_2024_SOM.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[48] UN Security Council: Report of the Panel of Experts pursuant to resolution 2713 (2023) submitted in accordance with resolution 2713 (2023) [S/2024/748], 28.10.2024, p. 42,
https://www.ecoi.net/en/file/local/2117749/n2426838.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[49] Norway, Landinfo, Somalia: Respons: Rekruttering til al-Shabaab, 26 January 2018, p.3,

https://landinfo.no/wp-content/uploads/2018/03/Somalia-respons-Rekruttering-til-al-Shabaab-26012018.pdf, (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[50] EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO) (Author): Somalia; Targeted Profiles, September 2021, p.25-27, https://www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[51] UN Security Council: Report of the Panel of Experts pursuant to resolution 2713 (2023) submitted in accordance with resolution 2713 (2023) [S/2024/748], 28.10.2024, p. 42,
https://www.ecoi.net/en/file/local/2117749/n2426838.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 21.1.2025)

[52] Ingiriis, M. H., The anthropology of Al-Shabaab: the salient factors for the insurgency movement’s recruitment project, 2020, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09592318.2020.1713548  p.368 όπως παρατίθεται σε EUAA – European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO) (Author): Somalia; Targeted Profiles, September 2021, p.25-27, https://www.ecoi.net/en/file/local/2060580/2021_09_EASO_COI_Report_Somalia_Targeted_profiles.pdf  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[53] Denmark, DIS, South and Central Somalia - Security situation, forced recruitment, and conditions for returnees [sources: Mary Harper; representative of an international organisation], July 2020, p. 13, https://www.nyidanmark.dk/-/media/Files/US/Landenotater/South-and-Central-Somalia--Security-Situation-Forced-Recruitment-and-Conditions-for-Returnees.pdf?la=da&hash=40C768AC5F2EF82AC0DD7158B3D9CFD28DBE9615 , (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[54] Danish Refugee Council (2017), ‘South and Central Somalia: Security Situation, Al Shabab Presence and Target Groups’, p. 21, διαθέσιμο στη διεύθυνση: UUI Alm.del Bilag 140: South and Central Somalia. Report, March 2017.pdf (ft.dk), (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13.5.2025)

[55] European Union Agency for Asylum (E.U.A.A.), Country Guidance: Somalia: 2. Refugee status: 2.2 Individuals fearing recruitment by Al-Shabaab and deserts from Al-Shabaab: 2.2.1. Persons fearing forced recruitment by Al-Shabaab, June 2022, https://euaa.europa.eu/country-guidance-somalia-2022/221-persons-fearing-forced-recruitment-al-shabaab (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 22.5.2025)

[56] RULAC - The Rule of Law in Armed Conflict Project, Countries: Somalia, last updated on 6.4.23, https://www.rulac.org/browse/conflicts/non-international-armed-conflict-in-somalia  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 06.03.2025)

[57] amnesty International, "The State of the World's Human Rights; Somalia 2023", 24.4.2024, https://www.amnesty.org/en/location/africa/east-africa-the-horn-and-great-lakes/somalia/report-somalia/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 06.03.2025)

[58] UNHCR - UN High Commissioner for Refugees (publishing platform), Global Protection Cluster (author), Somalia, 17.9.2024, https://data.unhcr.org/en/documents/download/111216  (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 06.03.2025)

[59] EUAA - European Union Agency for Asylum (formerly: European Asylum Support Office, EASO): Somalia; Security situation, February 2023
https://www.ecoi.net/en/file/local/2087507/2023_02_EUAA_COI_Report_Somalia_Security_situation.pdf σελ 111(ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[60] UN Security Council: Situation in Somalia - Report of the Secretary-General [S/2024/698], 27 September 2024,
https://www.ecoi.net/en/file/local/2116024/n2426310.pdf σελ.2(ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 21.1.2025)

[61] RDC - Refugee Documentation Centre, Legal Aid Board: COI Query Response - Somalia – Security situation, 31 July 2024
https://www.ecoi.net/en/file/local/2116903/2024_07_Somalia_Security_situation.pdf (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[62] HRW - Human Rights Watch: World Report 2025 - Somalia, 16 January 2025
https://www.ecoi.net/en/document/2120047.html (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)

[63]ACLED EXPLORER,  με στοιχεία ανάλυσης ως εξής: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ: 09/03/2024 – 07/03/2025  ΠΕΡΙΟΧΗ: Africa - SomaliaBanaadir), διαθέσιμο στον ακόλουθο διαδικτυακό σύνδεσμο https://acleddata.com/explorer/ (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 13/03/2025)

[64] https://www.worldometers.info/world-population/somalia-population/#google_vignette (ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 14/03/2025)


cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο